InfoHub Logo

ابىلاي ورىس پاتشاسىنا باعىنباي ونىمەن سوعىسىپ، جەڭىلەتىن بولعان سوڭ، وسى الاتاۋعا قاراي اۋىپ كەلەدى. ابىلاي ۇلى ءجۇز بەن قىرعىزدىڭ شەكاراسىن مەكەن قالعان. قىرعىزدار جاقىن تۇرعان قازاقتاردى جەرىنەن ايداپ قۋعان ەكەن.

سودان ابىلاي قىرعىزعا كىسى سالىپ: «قازاق پەن قىرعىزدىڭ جەرىن اشىپ بەلگىلەيىك»، — دەپ كىسى جىبەرىپتى. ابىلايدىڭ جىبەرگەن كىسىسىن قابىلداماي، قىرعىزدىڭ اتەكە دەگەن باتىرى قابىلداماپتى. سونان كەيىن ابىلاي قازاقتاردى جيىپ، قىرعىزبەن سوعىس اشتى. ابىلاي قىرعىزبەن نەشە كۇن سوعىسىپ، قىرعىزدىڭ جايىن دەگەن باتىرى ابىلايدىڭ وعىنا ۇشقان. بۇل سوعىستا جايىن باتىردىڭ بەس ۇلى ابىلايدىڭ قولىنا تۇسكەن. قىرعىزدىڭ باسشىسى شال، ءوزى باتىر — اتەكە باتىر ەكەن. ءوزى سالاقتاۋ جاتادى ەكەن. بۇرىنعى ءبىر سوعىستا ورتا ءجۇزدىڭ ءبىر جاس بالا جىگىتى اتەكەنىڭ قولىنا تۇسكەن ەكەن. ونىڭ اتى — التىباي ەدى. اتەكە مۇنى جاقسى بولاتىن بالا دەپ، ءوز تاربيەسىنە الىپ، شايىن قايناتتىرىپ، اتىن ەرتتەتىپ جۇرەدى ەكەن. قىرعىزدىڭ باتىرى جايىن وققا ۇشقاننان كەيىن، ابىلاي قىرعىزداردى قۋىپ، اتەكەنىڭ جاتقان جەرىنە شەيىن قۋىپ كەلگەن.

اتەكە التىبايعا ايتىپتى:

— بالام، قاراشى، شاڭ قالاي شىعادى؟ ارينە، ارى ما، بەرى ما؟

— ويباي، اتا، شاڭ بىزگە تامان قاپتاپ كەلە جاتىر! — دەيدى.

سوندا اتەكە ايتىپتى:

— قۇداي توبەدەن ۇردى دەسەڭشى، بالام، اتتى جىلدام ەرتتەي گور! — دەپتى. التىباي جۇگىرىپ، اتەكەنىڭ نوقتالىكەر دەگەن بايگە اتىن ەرتتەپ جىبەرىپتى. سونىڭ اراسىنشا ابىلايدىڭ باتىرلارى قاشقان قىرعىزدى قۋىپ، اتەكەنىڭ ۇستىنە كەلىپ قاپتى. سوندا نوقاتالى كەر اسپانعا ىرعىپ اتەكەنى مىنگىزبەپتى. التىباي اتەكەنى «قاپ» دەپ كوتەرىپ اتتىڭ ۇستىنە سالىپ جىبەرىپتى.

اتەكە نوقتالىكەرگە ءمىنىپ العاننان كەيىن:

— بالام، قۇداي باقىتىڭدى كوتەرىپ، جولىڭ بولسىن! — دەپ، ءوزى «شۋ» دەپ جەتكىزبەي كەتىپتى. اتەكەنى مىنگىزىپ جىبەرگەن بالانى ابىلايدىڭ باتىرلارى كورىپ قالىپتى. ابىلايدىڭ ءوزى كەلگەننەن كەيىن:

— اتەكەنى كىم مىنگىزىپ قۇتقارىپ جىبەردى؟ — دەپ باتىرلاردىن سۇرادى. سوندا بىرەۋ ايتىپتى:

— وسىندا ءبىر قازاق بالا مىنگىزىپ جىبەرىپتى.

— سول بالانى ماعان تاۋىپ اكەل، قانىن ۇرتتايىن، — دەپ ابىلاي ءبىر تاماق ىشپەي، قانجارىنا تايانىپ وتىرىپ الىپتى.

ابىلايدىڭ جولداسى مالايسارى باتىر، ونان كەيىن كوكجال باراق باتىر التىبايدى قولتىقتاپ ابىلايدىڭ الدىنا الىپ كەلىپتى. سوندا ابىلاي قانجارمەن تاپ بەرىپتى.

ەكى جولداسى ايتىپتى:

— الديار تاقسىر، مۇنىڭ باسىن العاننان ءبىزدىڭ باسىمىزدى ال! — دەپ ەكەۋى باسىن يزەپتى.

سوندا ابىلاي حان:

— جاۋقىراي قايدان كەز كەلىپ ەدىڭدەر؟ — دەيدى دە، قانجارىن لاقتىرىپ تاستاپتى. ابىلاي قانجارىن تاستاعان سوڭ:

— مىنا بالانى قازىردەن باستاپ كوزىن جوعالتىڭدار! — دەپتى.

ەكى باتىر بالانى ءبىر مىقتى اتقا مىنگىزىپ، ەكەۋى بوساتىپ جىبەرىپتى. التىباي ەلىنە امان-ەسەن بارىپتى. ابىلاي قىرعىزبەن سوعىسىپ، ولاردى ىقتاتىپ الاتاۋدى كۇنگەي جاعىنا اسىرىپ جىبەرىپتى. ابىلاي ءوزى ۇلى ءجۇزدى مەكەن قىلىپ، سوندا تۇرىپ قالعان. بۇل كەزدە ابىلاي حاننىڭ جاسى 73-تە، سونان اۋىرىپ قايتىس بولىپتى.

اۋىرىپ جاتقاندا ابىلايعا بۇقار جىراۋ دەگەن ابىلايدىڭ جىرشىسى ەكەن. ابىلاي اۋىرىپ ناشارلاپ جاتقاندا بۇقار جىراۋ قوشتاسقان ەكەن. سوندا بۇقار جىراۋ ايتىپتى:

قالىڭسىز قاتىن قۇشتىرعان حانىم-اي،
قايىرسىز مال باقتىرعان حانىم-اي،
ءۇش ءجۇزدىڭ بالاسىنان ءۇش كىسى ايتسام،
قالار ما ەكەن جانىڭ-اي! —

دەپ، ابىلايدىڭ بەتىنەن سۇيگەن ەكەن. سوندا ابىلاي:

— سەن بۇقار جىراۋىمسىڭ، — دەپ كوزىن اشتى. جىلى سوزبەن قول بەرىپ امانداستى دەپتى.

وقۋعا كەڭەس بەرەمىز:

ابىلاي حانمەن سوڭعى كەزدەسۋ

ابىلايدىڭ «قاندى قاراعاي قان بولدى، جول بولدى» دەپ ات بەرۋى

ابىلايدىڭ قىرعىز، وزبەككە جورىعى (ءىى نۇسقا)

---