سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 5 كۇن بۇرىن)
ادام ەڭبەكپەن شىڭدالادى
ءوزىن ءوزى تانۋ. سىنىبى: 5

تاقىرىبى: ادام ەڭبەكپەن شىڭدالادى

ماقساتى:
وقۋشىلارعا ەڭبەكتىڭ كەرەكتىلىگى تۋرالى تۇسىنىك بەرىپ، ادامنىڭ ءومىرى ءوز قولىندا ەكەندىگىن ءتۇسىندىرۋ؛
مىندەتتەرى:
- وقۋشىلارعا ەڭبەكتىڭ ماڭىزدىلىعى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ؛
- وقۋشىلاردىڭ ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىن دامىتۋعا ىقپال ەتۋ؛
- ەلىنە، حالقىنا ابىرويلى قىزمەت ەتۋگە تاربيەلەۋ؛

شاتتىق شەڭبەرى:
بالالار، سەندەرمەن كەزەكتى ساباعىمىزدا كەزدەسكەنىمە وتە قۋانىشتىمىن. «ءوزىن - ءوزى تانۋ» پانىنە اسىعا كەلگەندەرىنە وتە قۋانىشتىمىن. «ءوزىن - ءوزى تانۋ» الەمىنە ساياحاتىمىزدى جالعاستىرىپ، ءبىز ەڭبەك، ەڭبەكسۇيگىشتىك تۋرالى كوپ مالىمەت الامىز.
ءبىر - بىرىمىزگە قارايىق. مەن سەندەردىڭ كوزدەرىڭنەن قۋانىش پەن قىزىعۋشىلىق كورىپ تۇرمىن. وسىنداي اقىلدى، مەيىرىمدى، بىلىمگە قۇشتار بالالارىمدى كورگەنىمە قۋانىشتىمىن. ەندەشە بىزدە ءبىر - بىرىمىزگە كۇلىمسىرەپ، الاقانىمىزدىڭ جىلۋىن سەزىنە وتىرىپ سالەم بەرەيىك. بۇگىنگى كۇنىمىز ءساتتى دە، جارقىن اياقتالۋ ءۇشىن وزىمىزگە، كەلگەن قوناقتارعا جاقسىلىق كوتەرىڭكى كوڭىل تىلەيىك.
سەندەردى «شاتتىق شەڭبەرىنە» شاقىرامىن. كانەكي، ءبىر - بىرىمىزبەن امانداسايىق!
ءبىز تاعىدا بىرگەمىز،
سوگىلمەيدى ىرگەمىز.
ۇشىپ كۇننىڭ شۋاعىن،
كورىسەمىز قۋانىپ.
امانسىڭ با، التىن كۇن!
امانسىڭ با، كوك اسپان!
امانسىڭ با، اعايىن،
سىزدەردى كورىپ قۋاندىق.

جارقىراپ كۇندە اشىلدى،
اينالاعا گۇل شاشىلدى
قايىرلى كۇن!
ءبىز نازىك قىزدارمىز!
قايىرلى كۇن!
ءبىز ەرجۇرەك ۇلدارمىز!
ويلانايىق، پىكىرلەسەيىك

1) « ەڭبەك»، «ەڭبەكسۇيگىش»، دەگەن ۇعىمداردى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
2) قانداي ادامدى ەڭبەكقور دەيمىز؟
3) ادام بويىندا قانداي قاسيەتتەر بولعاندا جەتىستىكتەرگە جەتۋگە بولادى؟
4) ەڭبەكپەن ادام شىڭدالادى دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟

ءماتىندى وقۋ.
«ەڭبەك جەمىسى» ب. ءادىل.

اكەسى التى گەكتار ەگىستىك جەر العان. سول – اق ەكەن، قاۋىرت جۇمىس باستالدى دا كەتتى.
- تۇر، بالام، - دەيدى اكەسى. – كوكتەمنىڭ ءاربىر كۇنى جىلعا ازىق. سودان ءۇي ءىشى بولىپ جەردىڭ باسىنا كەلەدى. اكەسى، شەشەسى، ءوزى، ەكى ءىنىسى... جۇمىس قىزۋ باستالىپ كەتەدى. ەكپەگەندەرى جوق. ءسابىز، كارتوپ، پياز، جۇگەرى، كاپۋستا، قاۋىن، قاربىز.
اسان جازعى كانيكۋلىن اتىز باسىندا وتكىزدى. ەكى ىنىسىمەن سوندا قونادى. اكەسى شارتاق سوعىپ بەرگەن. ەكىنشىدە وقيتىن دوسان شاي دايىنداۋدىڭ شەبەرى.
- بيىل ءونىم جامان بولماس، - دەيدى اكەسى جايقالعان كوكونىستەرگە كوز سالىپ قويىپ. – ەڭبەك ەتسەڭ، جەر - انا دا ءيىس سالا بەرەدى.
اكەسىنىڭ ايتقانى كەلدى دە تۇردى. ەگىن مول ءونىم بەردى. اسىرەسە قاۋىن - قاربىزدار... تەڭكيىپ كوزدىڭ جاۋىن الادى. ساۋدا باقشالىقتا - اق قىزدى. بەيتانىس اعالار كولىكپەن كەلىپ، وزدەرى تيەپ اكەتىپ جاتتى.
اكەسى ءماز، مۇرتىنان كۇلەدى.
وقۋدان كەلىسىمەن اسان اتىزعا اسىعادى، اكە - شەشەسىنە كومەك بەرۋى كەرەك. ءالى دە اتىزدا قالعان - قۇتقان ءونىم كوپ. قىزاناقتار جەرگە ءتۇسىپ، اعىپ جاتىر.
وتكەندە اۋىل بالالارى ماساق تەرۋگە كەلدى. وزىمەن تورتىنشىدە بىرگە وقيتىن ايكۇمىس تە بار. ەكەۋى بىرگە وتىرىپ قاۋىن جەدى.
- قاۋىنىڭ نە دەگەن ءتاتتى، - دەدى ايكۇمىس. اسان ءبىراز مارقايىپ قالدى. اسىرەسە «قاۋىنىڭ...» دەپ ايتقانىنا...
- تويىپ جەپ ال، - دەدى.
- كەشكە بەس - التى قاۋىن الا كەت. ايتپەسە، ۇيىنە ءوزىم اپارىپ تاستايىن. اۋىر عوي...
ايكۇمىس ۇندەمەدى. ادەمى جىميىپ قويدى. بۇعان وتە ريزا بولعانى. اكەسى بۇگىن وتە كوڭىلدى ەكەن.
- ەرتەڭ مەنىمەن بىرگە جۇرىڭدەر، - دەدى ءۇش ۇلىنا. – بازارعا اپارىپ، كەرەكتەرىڭدى الىپ بەرەم...
سول كۇنى ءۇي ءىشى جاڭا بەشپەنت – شالباردى قايتا - قايتا كيىپ كورىپ الەك. ال ەڭ كىشكەنتاي دوسان بولسا، جاڭا ۆەلوسيپەدتىڭ دوڭگەلەگىنە جەل بەرىپ الەك. ناسوسپەن قوسىلا مۇرنى دا پىس - پىس ەتەدى.
- جاز بويعى ەڭبەكتەرىنىڭ وتەۋى عوي، - دەيدى اكەسى ادەتىنشە مۇرتىنان كۇلىپ.

- ەڭبەك بارىسىندا بالالاردىڭ قانداي قاسيەتتەرى بايقالدى؟
- بالالار ەڭبەك ناتيجەسىن قالاي كوردى؟
- ەڭبەكتىڭ جەمىسىن كورگەندە وزدەرىڭ قانداي سەزىمدە بولاسىڭدار؟

سەرگىتۋ ءساتى
اققۋ بولىپ ۇشامىز
كولگە كەلiپ قونامىز
كولدiڭ بەتiن قۇشامىز
قايتا سامعاپ ۇشامىز.
تەربەلەدى اعاشتار،
الدىمنان جەل ەسەدى.
كىپ - كىشكەنتاي بوبەكتەر
ۇلكەن بولىپ وسەدى.
يiلiپ وڭعا بiر،
يiلiپ سولعا بiر.
دەنەمiزدi دۇرىستاپ،
تۇرامىز تىك ۇستاپ.

دايەكسوز
«ەڭبەك اتاۋلىنىڭ ءبارى دە باعالى، ويتكەنى ول ادامدى ىزگىلەندىرەدى» (ل. ن. تولستوي)
- ناقىل ءسوزدىڭ ماعىناسىن قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟

ساحنالاۋ
اتا اقىلى
نەمەرەسى: اتا، ءومىر بويى نە ءۇشىن وقي بەرەسىز؟
اتاسى: مەنىڭ دە ومىردە بىلمەيتىنىم كوپ. سوندىقتان ۇنەمى وقي بەرەمىن.
نەمەرەسى: جالىقپايسىز با؟
اتاسى: «وقي بەرسەڭ كوزىڭ اشىلادى،
وتىرا بەرسەڭ، جالقاۋلىق باسىنادى» - دەگەن بالام، ادام وقىعان سايىن جاڭا ءبىر نارسەنى ۇيرەنەدى جانە ومىردەگى بار قىزىقتى بىلەدى.
نەمەرەسى: اتا، تەك وزىڭە ۇناعاننىن وقىعاندا قىزىق بولماي ما؟ ال مەنى كەيبىر پاندەر مەكتەپتە قىزىقتىرمايدى.
اتاسى: «ءبىلىم – تاۋسىلماس قازىنا»- دەگەندەي، ءبىلىم - ادامعا ءومىر بويى تاۋسىلماس قازىنا. ونى ءتۇسىنۋ ءۇشىن سەن كوبىرەك وقۋىڭ كەرەك.

جاڭا اقپارات
ەرىنبەي ەڭبەك ەتۋ ادامنىڭ ماقساتىنا جەتۋىنە كومەكتەسەدى.
تاباندىلىقپەن ەڭبەك ەتۋ ادامنىڭ ءومىرىن كوركەيتەدى جانە ادامنىڭ وزىنە، وزگەلەرگە قۋانىش، باقىت اكەلەدى.

داپتەرمەن جۇمىس
№ 1 تاپسىرما
ناقىل ءسوزدى وقى.
1. ناقىل سوزدەگى نەگىزگى ويعا قالاي قارايسىڭ؟
2. ايتىلعان ويلاردىڭ قايسىسىمەن كەلىسەسىڭ؟ (اڭگىمەلەپ بەر)

№2 تاپسىرما
مىنا كريپتوگراممانى دۇرىس شەشسەڭ، «ەڭبەككە» بايلانىستى ماقالدى وقۋعا بولادى.
ءى. وتانعا، قوعامعا كورسەتكەن قىزمەت، جاقسىلىق – 1، 2، 3، 4، 5.
ءىى. بارلىعى، بارشاسى، تەگىس - 6، 7، 8، 9.
ءىىى. داۋىسسىز دىبىس – 10
ءىV. كيىمنىڭ ءبىر بولىگى – 11، 12، 13.
V. بەكەم، مىقتى، بەرىك - 14، 15، 16.

1 2 3 4 5 - 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16
ە ڭ ب ە ك - ب ءا ر ءى ن ---ج-- ە--ڭ- ب-- ە --ك

№ 3 تاپسىرما
جاتتىعۋ «اياقتالماعان سويلەم»
- ەڭبەك دەگەنىمىز....
- ەڭبەكسۇيگىشتىك دەگەنىمىز...
- ەڭبەك ماعان...
تىنىشتىق ءساتى
«الماتىعا ساياحات»
جولعا شىقتى الدىمىزدان گالوش كەزدەستى. گالوشتى العىسى كەلگەن ادام السىن، العىسى كەلمەگەن ادام الماسىن. ءارى قاراي جۇردىك الدىمىزدان تۇيە كەزدەستى تۇيەگە مىنگىسى كەلگەن ادام ءمىنسىن، مىنگىسى كەلمەگەن ادام مىنبەسىن. ءارى قاراي جۇردىك الدىمىزدان ءزاۋلىم ساراي كەزدەستى. سارايعا كىرگىسى كەلگەن ادام كىرسىن، كىرگىسى كەلمەگەن ادام كىرمەسىن. الماتىعا دا كەلدىك ەڭ اسەم جەر كوك توبەگە كەلدىك.

تاپسىرما
دانالىق سوزدەردى وقىپ. ەڭبەكتىڭ ماڭىزدىلىعى جونىندە وي تۇيىندەڭدەر.
1) ەڭبەك – قۋانىش، جالقاۋلىق - ايىرىلماس ازاپ. (ا. قۇنانبايەۆ)
2) ەڭبەگى جوققا - باقىت جوق. (ا. پ چەحوۆ)
3) جانىڭ جاي تاپسىن دەسەڭ - ەڭبەكتەن. (ج. ج. رۋسسو)

جۇرەكتەن - جۇرەككە
- ءبىلىم تەرەڭ تەڭىز بە،
ءبىلىم، ەڭبەك ەگىز بە؟
وسى ەكەۋى دەڭىز دە،-
رۋحاني ازىعىم -
دەيدى اتام،- ءبىلىمدى
ەڭبەكپەنەن سەن ىزدە! (ە. شايحى ۇلى)

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما