ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ قۇرالى - ەڭبەك پەن اتا-انا ۇلگىسى
بايانداما
«ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ قۇرالى – ەڭبەك پەن اتا-انا ۇلگىسى» (ىبىراي التىنسارين)
بالاعا بەرىلەتىن ادامگەرشىلىك تاربيە دەگەنىمىز نە؟ ونى قاشان، قاي ۋاقىتتا باستاۋعا بولادى؟ ول نە ءۇشىن قاجەت؟ – وسىنداي سۇراقتار جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتىڭ الدىنا قويىلاتىن ماسەلەلى سۇراق بولىپ وتىر. مەكتەپ ءبىتىرۋشى ءاربىر وقۋشىعا مەكتەپتىك كەزەڭدە سايكەس جانە جەتكىلىكتى تۇردە ادامگەرشىلىك ءبىلىم بەرىلۋى كەرەك، ياعني بالا ادامگەرشىلىك ءبىلىمىنىڭ باستاۋلارىمەن ۇزدىكسىز ءارى جۇيەلى تۇردە سۋسىنداۋى قاجەت.
جاڭا كەزەڭدەگى ءبىلىم بەرۋدىڭ وزەكتى ماسەلەسى جاس ۇرپاققا - ادامگەرشىلىك - رۋحاني تاربيە بەرۋ. قۇندى قاسيەتتەرگە يە بولۋ، رۋحاني باي ادامدى قالىپتاستىرۋ ونىڭ تۋعان كەزىنەن باستالۋى كەرەك. حالىقتا «اعاش ءتۇزۋ ءوسۋ ءۇشىن وعان كوشەت كەزىندە كومەكتەسۋگە بولادى، ال ۇلكەن اعاش بولعاندا ونى تۇزەتە المايسىڭ» دەپ بەكەر ايتىلماعان. سوندىقتان بالانىڭ بويىنا جاستايىنان ىزگىلىك، مەيىرىمدىلىك، قايىرىمدىلىق، ياعني ادامگەرشىلىك قۇندى قاسيەتتەردى ءسىڭىرىپ، ءوز - وزىنە سەنىمدىلىكتى تاربيەلەۋدە وتباسى مەن پەداگوگتار شەشۋشى رول اتقارادى.
ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋدىڭ ماڭىزدى پەداگوگيكالىق مىندەتتەرى - وقۋشىلاردىڭ بەلسەندىلىك ومىرشىلدىك، سانالىلىق كوزقاراسىن، ءسوز بەن ءىستىڭ بىرلىگىن ادامگەرشىلىك نورمالارىنان اۋىتقۋلارعا جول بەرمەۋدى قالىپتاستىرۋ. ول بالانىڭ جەكە باسىنىڭ قالىپتاستىرۋشى، دامۋدىڭ اسا ماڭىزدى ءبىر سالاسى. بۇل ارقىلى وتانعا، ەڭبەككە قاتىناسىن ايقىندايدى. تاربيەلى ۇستاز شاكىرتتەرگە جان - جاقتى تاربيەنى وسى ادامگەرشىلىك تاربيەسىنەن باستايدى. سەبەبى بۇل ونىڭ ادامگەرشىلىك سەزىمىن، سەنىمىن بەلگىلى ماقساتقا، باعىتقا جەتەلەۋ ءىس - ارەكەتىن ۇيىمداستىرۋدى جەتىلدىرەدى. سوندا عانا ۇستاز شاكىرتتەردىڭ ىزگى نيەتتىلىگىن، ادالدىعىن، كىشىپەيىلدىلىگىن قالىپتاستىرادى.
رۋحاني - ادامگەرشىلىك تاربيە - ەكى جاقتى پروسەسس. ءبىر جاعىنان ول ۇلكەندەردىڭ، اتا - انالاردىڭ، پەداگوگتاردىڭ بالالارعا بەلسەندى ىقپالىن، ەكىنشى جاعىنان - تاربيەلەنۋشىلەردىڭ بەلسەندىلىگىن قامتيتىن قىلىقتارىنان، سەزىمدەرى مەن قارىم - قاتىناستارىنان كورىنەدى. سوندىقتان بەلگىلى ءبىر مازمۇندى ىسكە اسىرا، ادامگەرشىلىك ىقپالدىڭ ءار ءتۇرلى ادىستەرىن پايدالانا وتىرىپ، پەداگوگ ىستەلگەن جۇمىستاردىڭ ناتيجەلەرىن، تاربيەلەۋشىلەرىنىڭ جەتىستىكتەرىن زەر سالىپ تالداۋ كەرەك.
ادامگەرشىلىكتىڭ نەگىزى مىنەز - قۇلىق نورمالارى مەن ەرەجەلەرىنەن تۇرادى. ولار ادامداردىڭ ءىس - قىلىقتارىنان، مىنەز - قۇلىقتارىنان كورىنەدى، مورالدىق ءوزارا قارىم - قاتىناستاردى باسقارادى. وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك، قوعام يگىلىگى ءۇشىن ادام ەڭبەك ەتۋ، ءوزارا كومەك، سونداي - اق قوعامعا ءتان ادامگەرشىلىكتىڭ وزگە دە فورمالارى، بۇل - سانانىڭ، سەزىمدەردىڭ، مىنەز - قۇلىق پەن ءوزارا قارىم - قاتىناستىڭ بولىنبەس ەلەمەنتتەرى، ولاردىڭ نەگىزىندە قوعامىمىزدىڭ قوعامدىق - ەكونوميكالىق قۇندىلىقتارى جاتادى. بالانىڭ ومىرگە بەلسەندى كوزقاراسىنىڭ باعىتى ۇلكەندەر ارقىلى تاربيەلەنەدى. تاربيەلەۋ، ءبىلىم بەرۋ جۇمىسىنىڭ مازمۇنى مەن فورمالارى بالالاردىڭ مۇمكىندىگىن ەسكەرۋ ارقىلى ناقتىلانادى. ادامگەرشىلىككە، ەڭبەككە تاربيەلەۋ كۇندەلىكتى ومىردە، ۇلكەندەردىڭ قولدان كەلەتىن جۇمىستى ۇيىمداستىرۋ پروسەسىندە، ويىن جانە وقۋ ىسىندە جوسپارلى تۇردە ىسكە اسادى.
«ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ قۇرالى – ەڭبەك پەن اتا-انا ۇلگىسى» (ىبىراي التىنسارين)
بالاعا بەرىلەتىن ادامگەرشىلىك تاربيە دەگەنىمىز نە؟ ونى قاشان، قاي ۋاقىتتا باستاۋعا بولادى؟ ول نە ءۇشىن قاجەت؟ – وسىنداي سۇراقتار جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتىڭ الدىنا قويىلاتىن ماسەلەلى سۇراق بولىپ وتىر. مەكتەپ ءبىتىرۋشى ءاربىر وقۋشىعا مەكتەپتىك كەزەڭدە سايكەس جانە جەتكىلىكتى تۇردە ادامگەرشىلىك ءبىلىم بەرىلۋى كەرەك، ياعني بالا ادامگەرشىلىك ءبىلىمىنىڭ باستاۋلارىمەن ۇزدىكسىز ءارى جۇيەلى تۇردە سۋسىنداۋى قاجەت.
جاڭا كەزەڭدەگى ءبىلىم بەرۋدىڭ وزەكتى ماسەلەسى جاس ۇرپاققا - ادامگەرشىلىك - رۋحاني تاربيە بەرۋ. قۇندى قاسيەتتەرگە يە بولۋ، رۋحاني باي ادامدى قالىپتاستىرۋ ونىڭ تۋعان كەزىنەن باستالۋى كەرەك. حالىقتا «اعاش ءتۇزۋ ءوسۋ ءۇشىن وعان كوشەت كەزىندە كومەكتەسۋگە بولادى، ال ۇلكەن اعاش بولعاندا ونى تۇزەتە المايسىڭ» دەپ بەكەر ايتىلماعان. سوندىقتان بالانىڭ بويىنا جاستايىنان ىزگىلىك، مەيىرىمدىلىك، قايىرىمدىلىق، ياعني ادامگەرشىلىك قۇندى قاسيەتتەردى ءسىڭىرىپ، ءوز - وزىنە سەنىمدىلىكتى تاربيەلەۋدە وتباسى مەن پەداگوگتار شەشۋشى رول اتقارادى.
ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋدىڭ ماڭىزدى پەداگوگيكالىق مىندەتتەرى - وقۋشىلاردىڭ بەلسەندىلىك ومىرشىلدىك، سانالىلىق كوزقاراسىن، ءسوز بەن ءىستىڭ بىرلىگىن ادامگەرشىلىك نورمالارىنان اۋىتقۋلارعا جول بەرمەۋدى قالىپتاستىرۋ. ول بالانىڭ جەكە باسىنىڭ قالىپتاستىرۋشى، دامۋدىڭ اسا ماڭىزدى ءبىر سالاسى. بۇل ارقىلى وتانعا، ەڭبەككە قاتىناسىن ايقىندايدى. تاربيەلى ۇستاز شاكىرتتەرگە جان - جاقتى تاربيەنى وسى ادامگەرشىلىك تاربيەسىنەن باستايدى. سەبەبى بۇل ونىڭ ادامگەرشىلىك سەزىمىن، سەنىمىن بەلگىلى ماقساتقا، باعىتقا جەتەلەۋ ءىس - ارەكەتىن ۇيىمداستىرۋدى جەتىلدىرەدى. سوندا عانا ۇستاز شاكىرتتەردىڭ ىزگى نيەتتىلىگىن، ادالدىعىن، كىشىپەيىلدىلىگىن قالىپتاستىرادى.
رۋحاني - ادامگەرشىلىك تاربيە - ەكى جاقتى پروسەسس. ءبىر جاعىنان ول ۇلكەندەردىڭ، اتا - انالاردىڭ، پەداگوگتاردىڭ بالالارعا بەلسەندى ىقپالىن، ەكىنشى جاعىنان - تاربيەلەنۋشىلەردىڭ بەلسەندىلىگىن قامتيتىن قىلىقتارىنان، سەزىمدەرى مەن قارىم - قاتىناستارىنان كورىنەدى. سوندىقتان بەلگىلى ءبىر مازمۇندى ىسكە اسىرا، ادامگەرشىلىك ىقپالدىڭ ءار ءتۇرلى ادىستەرىن پايدالانا وتىرىپ، پەداگوگ ىستەلگەن جۇمىستاردىڭ ناتيجەلەرىن، تاربيەلەۋشىلەرىنىڭ جەتىستىكتەرىن زەر سالىپ تالداۋ كەرەك.
ادامگەرشىلىكتىڭ نەگىزى مىنەز - قۇلىق نورمالارى مەن ەرەجەلەرىنەن تۇرادى. ولار ادامداردىڭ ءىس - قىلىقتارىنان، مىنەز - قۇلىقتارىنان كورىنەدى، مورالدىق ءوزارا قارىم - قاتىناستاردى باسقارادى. وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك، قوعام يگىلىگى ءۇشىن ادام ەڭبەك ەتۋ، ءوزارا كومەك، سونداي - اق قوعامعا ءتان ادامگەرشىلىكتىڭ وزگە دە فورمالارى، بۇل - سانانىڭ، سەزىمدەردىڭ، مىنەز - قۇلىق پەن ءوزارا قارىم - قاتىناستىڭ بولىنبەس ەلەمەنتتەرى، ولاردىڭ نەگىزىندە قوعامىمىزدىڭ قوعامدىق - ەكونوميكالىق قۇندىلىقتارى جاتادى. بالانىڭ ومىرگە بەلسەندى كوزقاراسىنىڭ باعىتى ۇلكەندەر ارقىلى تاربيەلەنەدى. تاربيەلەۋ، ءبىلىم بەرۋ جۇمىسىنىڭ مازمۇنى مەن فورمالارى بالالاردىڭ مۇمكىندىگىن ەسكەرۋ ارقىلى ناقتىلانادى. ادامگەرشىلىككە، ەڭبەككە تاربيەلەۋ كۇندەلىكتى ومىردە، ۇلكەندەردىڭ قولدان كەلەتىن جۇمىستى ۇيىمداستىرۋ پروسەسىندە، ويىن جانە وقۋ ىسىندە جوسپارلى تۇردە ىسكە اسادى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
«جولىڭ بولسىن، بالدىرعان!» اتتى مەكتەپالدى دايارلىق توبىنىڭ قوشتاسۋ كەشى
