ادەبيەت ساباقتارىندا سىني ويلاۋدى ۇيىمداستىرۋ
ءمۇعالىم: ساعىمبەكوۆا باقىت سوۆەتحان قىزى
كوۋچينگ - سەسسيا: تاقىرىبى: «ادەبيەت ساباقتارىندا سىني ويلاۋدى ۇيىمداستىرۋ»
جالپى ماقسات: كوركەم ادەبيەتتىڭ جىراۋلار پوەزياسىن وقىتۋدا تەوريالىق جاعىنان تەرەڭىرەك تۇسىنىك بەرۋ، جالپى قازاق ادەبيەتىنىڭ پوەزيا جانرىن وقىتۋدا (قاي اۆتور بولماسىن) سىني ويلاۋعا، سىني كوزقاراستى قالىپتاستىرۋعا جەتەلەۋ.
سىلتەمە: مۇعالىمدەرگە ارنالعان نۇسقاۋلىق
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى وقىتۋ ادىستەمەسى
9 - سىنىپقا ارنالعان ادەبيەت وقۋلىعى
ۇلەستىرمە ماتەريالدارى
كۇتىلەتىن ناتيجە: قازاق ادەبيەتىنىڭ كەز - كەلگەن اۆتورىنىڭ تۋىندىسىن وقىتۋدا سىني وي تاستاۋعا ۇيرەنەدى جانە ودان شىعۋ جولدارىن قاراستىرادى.
ءار شىعارماداعى وقيعالار مەن كەيىپكەرلەر ءىس - ارەكەتىن سىني ويلاۋ ارقىلى وزىندىك تۇرعىدا تالداۋعا، باعا بەرۋگە تالپىندىرۋدى ۇيرەنەدى. توپتا بىرلەسىپ جۇمىس ىستەۋگە، قاجەتتى ءىس - ارەكەتتى ءوز بەتىنشە بەلسەنە ورىنداۋىنا مۇمكىنشىلىك بەرىلەدى.
ساباقتا قولدانىلاتىن ماتەريالدار: «وي قوزعاۋ ستراتەگياسى»
ستراتەگياسىنا بايلانىستى، سىزبا كەستە، ۆاتمان، ءماتىن.
وقىتۋ ادىستەرى: وقىتۋ مەن وقۋداعى جاڭا ءادىس - تاسىلدەر، سىني تۇرعىدان ويلاۋعا ۇيرەتۋ.
ءى. قاتىسۋشىلارعا پسيحولوگيالىق احۋال تۋعىزۋ
كوۋچەردىڭ ءىس - ارەكەتى
قاتىسۋشى ۇستازدار نازارىنا سلايد ارقىلى «ەسىمدەر قۇپياسى» كەستەسى ۇسىنىلادى. ءوز ەسىملەرىنەن شىققان سان بەلگىسىنە قاراي توپتارعا بولىنەدى.
ءىى. قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ توپتارعا تاپسىرما: بارلىعىمىز قازاق ادەبيەتىنەن بۇقار جىراۋدىڭ «ءبىرىنشى تىلەك تىلەڭىز» تولعاۋىن بىلەمىز،
ءۇش توپ تا مىنا تاپسىرماداعى استى سىزىلعان سوزدەردىڭ ماعىناسىن ءوز بەتىنشە اشىپ بەرۋگە ءتيىس:
ءبىرىنشى بىلەك تىلەڭىز: ءبىر اللاعا جازباسقا،
ەكىنشى تىلەك تىلەڭىز: ەڭ شۇعىل زالىم پاسىقتىڭ
تىلىنە ەرىپ ازباسقا،
ءۇشىنشى تىلەك تىلەڭىز: ۇشكىلسىز كويلەك كيمەسكە
قوسىمشا اقپارات بۇقار جىراۋ — XVءىىى عاسىرلاردان باستاپ جىرلانىپ، XIX عاسىردىڭ (1668 - 1781) جىلدار ارالىعىندا ءومىر سۇرگەن قازاق جىراۋلار پوەزياسىنىڭ كورنەكتى وكىلى. اتاقتى ابىلاي حاننىڭ سەنىمدى سەرىگى، كەڭەسشىسى بولعان تاريحي تۇلعا. جىراۋدىڭ «اي، ابىلاي، ابىلاي!»، «اسقار تاۋدىڭ ولگەنى»، «ءبىرىنشى تىلەك تىلەڭىز»، «قازاقتىڭ حانى ابىلاي»، «بۇل، بۇل ۇيرەك، بۇل ۇيرەك» سياقتى تولعاۋلارى بار.
ءىىى. بەرىلگەن تاقىرىپ بويىنشا
بەرىلگەن تاپسىرمانى يگەرۋ ءىسىن توپتاسىپ، ۇجىمداسىپ ءمۇعالىم كومەگىنسىز وزدەرى دەربەس اتقارۋعا تىرىسادى. قۇر مالىمەت الۋمەن شەكتەلمەي، ءوز پىكىرلەرىن اشىق ايتىپ ءوزارا سۇحبات جۇرگىزۋگە جاعداي جاسالىنادى.
IV. شىعارماشىلىق جۇمىس
«سالىستىرۋ، ەرەكشەلىكتەرىن تابۋ، ورتاق بەلگىلەرىن انىقتاۋ» ستراتەگياسى ەكراندا ءۇش ءتۇرلى اۆتوردىڭ ولەڭدەرىنەن ۇزىندىلەر وقىلادى.
1. اباي قۇنانبايەۆ «كوزىمنىڭ قاراسى»
2. ا. س. پۋشكين «يا پومنيۋ چۋدنوە مگنوۆەنيە»
3. مۇقاعالي ماقاتايەۆ «قارا ولەڭ»
V. بەكىتۋ «ءتۇرتىپ الۋ» ستراتەگياسى بويىنشا كەستە جاسالىنىپ توپتارعا ۇسىنىلادى جانە سول كەستەگە تاقىرىپتى قانشالىقتى تۇسىنگەندەرىن ءار ءتۇرلى بەلگىلەرمەن بەلگىلەيدى. توپتىڭ تاقىرىپ تۋرالى وي قوزعاۋى
V – ولاردىڭ بىلەتىندەرى.
+ — ولاردىڭ ۇيرەنگەندەرى.
= — مەنىڭ ويلاعانىما كەرى، كەلىسە المايمىن.
؟ – مەنى ويلاندىردى
V. قورىتىندىلاۋ
«مەن كىممىن؟» ويىنى ارقىلى كوۋچينگتەن العان اسەرلەرىن بىلەمىن.
«ەگەر بالالار بىردەڭەنى تۇسىنبەيتىن بولسا، وندا وقىتۋشى ولاردى كىنالاۋعا ءتيىستى ەمەس، ولارعا تۇسىندىرە الماي وتىرعان ءوزىن كىنالاۋعا ءتيىس» -
دەگەن ى. ءالتىنساريننىڭ سوزىمەن وسى كوۋچينگتى قورىتامىن.
VIII. رەفلەكسيا كوۋچينگتەن العان اسەرلەرى مەن ۇسىنىستارى تۋرالى قىسقاشا «اياقتالماعان سويلەمدەر» ءادىسى ارقىلى جازدىرۋ:
بۇگىن مەن.......... ءبىلدىم.
............ قىزىقتى بولدى.
................ قيىن بولدى.
............... ەكەنىن ءتۇسىندىم.
مەن........... جاساي الدىم.
........... مەنى تاڭ قالدىردى.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
كوۋچينگ - سەسسيا: تاقىرىبى: «ادەبيەت ساباقتارىندا سىني ويلاۋدى ۇيىمداستىرۋ»
جالپى ماقسات: كوركەم ادەبيەتتىڭ جىراۋلار پوەزياسىن وقىتۋدا تەوريالىق جاعىنان تەرەڭىرەك تۇسىنىك بەرۋ، جالپى قازاق ادەبيەتىنىڭ پوەزيا جانرىن وقىتۋدا (قاي اۆتور بولماسىن) سىني ويلاۋعا، سىني كوزقاراستى قالىپتاستىرۋعا جەتەلەۋ.
سىلتەمە: مۇعالىمدەرگە ارنالعان نۇسقاۋلىق
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى وقىتۋ ادىستەمەسى
9 - سىنىپقا ارنالعان ادەبيەت وقۋلىعى
ۇلەستىرمە ماتەريالدارى
كۇتىلەتىن ناتيجە: قازاق ادەبيەتىنىڭ كەز - كەلگەن اۆتورىنىڭ تۋىندىسىن وقىتۋدا سىني وي تاستاۋعا ۇيرەنەدى جانە ودان شىعۋ جولدارىن قاراستىرادى.
ءار شىعارماداعى وقيعالار مەن كەيىپكەرلەر ءىس - ارەكەتىن سىني ويلاۋ ارقىلى وزىندىك تۇرعىدا تالداۋعا، باعا بەرۋگە تالپىندىرۋدى ۇيرەنەدى. توپتا بىرلەسىپ جۇمىس ىستەۋگە، قاجەتتى ءىس - ارەكەتتى ءوز بەتىنشە بەلسەنە ورىنداۋىنا مۇمكىنشىلىك بەرىلەدى.
ساباقتا قولدانىلاتىن ماتەريالدار: «وي قوزعاۋ ستراتەگياسى»
ستراتەگياسىنا بايلانىستى، سىزبا كەستە، ۆاتمان، ءماتىن.
وقىتۋ ادىستەرى: وقىتۋ مەن وقۋداعى جاڭا ءادىس - تاسىلدەر، سىني تۇرعىدان ويلاۋعا ۇيرەتۋ.
ءى. قاتىسۋشىلارعا پسيحولوگيالىق احۋال تۋعىزۋ
كوۋچەردىڭ ءىس - ارەكەتى
قاتىسۋشى ۇستازدار نازارىنا سلايد ارقىلى «ەسىمدەر قۇپياسى» كەستەسى ۇسىنىلادى. ءوز ەسىملەرىنەن شىققان سان بەلگىسىنە قاراي توپتارعا بولىنەدى.
ءىى. قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ توپتارعا تاپسىرما: بارلىعىمىز قازاق ادەبيەتىنەن بۇقار جىراۋدىڭ «ءبىرىنشى تىلەك تىلەڭىز» تولعاۋىن بىلەمىز،
ءۇش توپ تا مىنا تاپسىرماداعى استى سىزىلعان سوزدەردىڭ ماعىناسىن ءوز بەتىنشە اشىپ بەرۋگە ءتيىس:
ءبىرىنشى بىلەك تىلەڭىز: ءبىر اللاعا جازباسقا،
ەكىنشى تىلەك تىلەڭىز: ەڭ شۇعىل زالىم پاسىقتىڭ
تىلىنە ەرىپ ازباسقا،
ءۇشىنشى تىلەك تىلەڭىز: ۇشكىلسىز كويلەك كيمەسكە
قوسىمشا اقپارات بۇقار جىراۋ — XVءىىى عاسىرلاردان باستاپ جىرلانىپ، XIX عاسىردىڭ (1668 - 1781) جىلدار ارالىعىندا ءومىر سۇرگەن قازاق جىراۋلار پوەزياسىنىڭ كورنەكتى وكىلى. اتاقتى ابىلاي حاننىڭ سەنىمدى سەرىگى، كەڭەسشىسى بولعان تاريحي تۇلعا. جىراۋدىڭ «اي، ابىلاي، ابىلاي!»، «اسقار تاۋدىڭ ولگەنى»، «ءبىرىنشى تىلەك تىلەڭىز»، «قازاقتىڭ حانى ابىلاي»، «بۇل، بۇل ۇيرەك، بۇل ۇيرەك» سياقتى تولعاۋلارى بار.
ءىىى. بەرىلگەن تاقىرىپ بويىنشا
بەرىلگەن تاپسىرمانى يگەرۋ ءىسىن توپتاسىپ، ۇجىمداسىپ ءمۇعالىم كومەگىنسىز وزدەرى دەربەس اتقارۋعا تىرىسادى. قۇر مالىمەت الۋمەن شەكتەلمەي، ءوز پىكىرلەرىن اشىق ايتىپ ءوزارا سۇحبات جۇرگىزۋگە جاعداي جاسالىنادى.
IV. شىعارماشىلىق جۇمىس
«سالىستىرۋ، ەرەكشەلىكتەرىن تابۋ، ورتاق بەلگىلەرىن انىقتاۋ» ستراتەگياسى ەكراندا ءۇش ءتۇرلى اۆتوردىڭ ولەڭدەرىنەن ۇزىندىلەر وقىلادى.
1. اباي قۇنانبايەۆ «كوزىمنىڭ قاراسى»
2. ا. س. پۋشكين «يا پومنيۋ چۋدنوە مگنوۆەنيە»
3. مۇقاعالي ماقاتايەۆ «قارا ولەڭ»
V. بەكىتۋ «ءتۇرتىپ الۋ» ستراتەگياسى بويىنشا كەستە جاسالىنىپ توپتارعا ۇسىنىلادى جانە سول كەستەگە تاقىرىپتى قانشالىقتى تۇسىنگەندەرىن ءار ءتۇرلى بەلگىلەرمەن بەلگىلەيدى. توپتىڭ تاقىرىپ تۋرالى وي قوزعاۋى
V – ولاردىڭ بىلەتىندەرى.
+ — ولاردىڭ ۇيرەنگەندەرى.
= — مەنىڭ ويلاعانىما كەرى، كەلىسە المايمىن.
؟ – مەنى ويلاندىردى
V. قورىتىندىلاۋ
«مەن كىممىن؟» ويىنى ارقىلى كوۋچينگتەن العان اسەرلەرىن بىلەمىن.
«ەگەر بالالار بىردەڭەنى تۇسىنبەيتىن بولسا، وندا وقىتۋشى ولاردى كىنالاۋعا ءتيىستى ەمەس، ولارعا تۇسىندىرە الماي وتىرعان ءوزىن كىنالاۋعا ءتيىس» -
دەگەن ى. ءالتىنساريننىڭ سوزىمەن وسى كوۋچينگتى قورىتامىن.
VIII. رەفلەكسيا كوۋچينگتەن العان اسەرلەرى مەن ۇسىنىستارى تۋرالى قىسقاشا «اياقتالماعان سويلەمدەر» ءادىسى ارقىلى جازدىرۋ:
بۇگىن مەن.......... ءبىلدىم.
............ قىزىقتى بولدى.
................ قيىن بولدى.
............... ەكەنىن ءتۇسىندىم.
مەن........... جاساي الدىم.
........... مەنى تاڭ قالدىردى.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
حيميا ءپانى ءمۇعالىمى ەرمۋحانبەتوۆا گۋلزيرا ۋلىكپانوۆنا
