اعىلشىن ءتىلى ساباعىندا ديالوگتىك وقىتۋدىڭ تيىمدىلىگى
اعىلشىن ءتىلى ساباعىندا ديالوگتىك وقىتۋدىڭ تيىمدىلىگى
جەكە تۇلعالىقتىڭ ءمانى ونىڭ قاجەتتىلىگى مەن قىزىعۋشىلىعىن قاناعاتتاندىرۋعا، بالانىڭ وزىنە عانا ءتان تۇلعالىق ساپالارىن، وزىندىك دامۋ رەاكسياسىن انىقتاۋ، ءمۇعالىم پەن وقۋشى، وقۋشى مەن وقۋشى اراسىنداعى وزىندىك قارىم – قاتىناستى قالىپتاستىرۋ - بۇگىنگى كۇننىڭ تالابى بولىپ وتىر. ك. ۋشينسكيي «ءمۇعالىم - ءوزىنىڭ ءبىلىمىن ۇزدىكسىز كوتەرىپ وتىرعاندا عانا ءمۇعالىم. وقۋدى، ىزدەنۋدى توقتاتىسىمەن ونىڭ مۇعالىمدىلىگى جويىلادى»،- دەگەن دانالىعىندا. سوندىقتان ءاربىر ۇستاز ءبىلىم بەرۋ بارىسىندا ۇزدىكسىز ىزدەنۋدە بولۋى شارت. مۇعالىمدەرگە ارنالعان نۇسقاۋلىقتا (Strong، Ward &Grant، 2011) اتاپ كورسەتكەندەي، مەكتەپ جۇمىسى مەن وقۋشى جەتىستىكتەرىن ورىستەتۋدەگى نەگىزگى تۇلعا – ءمۇعالىم بولۋى كەرەك [مان، 9 - بەت]. ەكىنشى كەزەڭ - «مەكتەپتەگى تاجىريبە» كەزەڭىندە زەرتتەۋ تاقىرىبىمدى «اعىلشىن ءتىلى پانىندەگى ديالوگتىك وقىتۋدىڭ تيىمدىلىگى» دەپ الىپ، ديالوگتىك وقىتۋ ءادىسىن قولدانا وتىرىپ، اعىلشىن ءتىلى پانىندەگى تيىمدىلىگىن انىقتاۋ ماقساتىن كوزدەدىم. وسى ماقسات نەگىزىندە ورتا مەرزىمدى جوسپار نەگىزىندە قىسقا مەرزىمدى جوسپار قۇرىپ، ديالوگتىك ءادىس - ءتاسىل ارقىلى ىنتىماقتاستىقپەن توپتىق جۇمىس جاساۋعا ۇيرەتۋدى، سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ ارقىلى ويلاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرۋدى مىندەتتەدىم. باستى مىندەتتەر بولىپ تابىلدى.
بولجام: «ەگەر اعىلشىن ءتىلى ساباعىنا ديالوگتىك وقىتۋدى ەنگىزەتىن بولساق، وندا وقۋشىلاردىڭ سوزدىك قورى مولايىپ، پانگە قىزىعۋشىلىقتارى ارتادى. ويتكەنى، مەرسەر مەن ليتلتون زەرتتەۋىندە «ديالوگ ساباقتا وقۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋمەن قاتار، ولاردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىنىڭ وسۋىنە ۇلەس قوسادى»دەپ تۇجىرىم جاساعان. سوندىقتان «اعىلشىن ءتىلى پانىندەگى ديالوگتىك وقىتۋدىڭ تيىمدىلىگى» ماقساتىنداعى مىندەتتەرىم:
- ديالوگتىك وقىتۋدىڭ تيىمدىلىگىن انىقتاۋ ماقساتىندا ارىپتەستەرمەن ءىس - تاجىريبە الماسۋ؛
- ديالوگتىك وقىتۋ ءادىسىنىڭ ءتيىمدى جولدارىن انىقتاۋ ماقساتىندا جۇمىستار جۇرگىزۋ؛
- وقۋشىلاردىڭ ءىس - ارەكەتىن زەرتتەۋ. وسى ماقسات - مىندەت نەگىزىندە كۇتىلەتىن ناتيجە:
«ديالوگتىك وقىتۋدىڭ اعىلشىن ءتىلى پانىندە ءتيىمدى جولدارى انىقتالادى.»دەپ كۇتىلەتىن ناتيجەنى انىقتاپ الدىم.
شeتeلدiك عaلىمدaردىڭ زeرتتeۋ ناتيجەسiندe كۇندeلiكتى سaبaقتa قoلدaنىلaتىن «ديaلoگتiك oقىتy» مoدyلiنiڭ مaڭىزى زور تaبىستaرعa جeتكiزeتiنiن ءدالeلدeگeن. مىسaلى، مepcep مەن ليتلتoن (2007) ءوز eڭبeكتepءىندe ديaلoگ caبaقتa oقۋشىلaردىڭ قىزىعyشىلىعىن apتتىpyمeن قaتap، oلapدىڭ بiلiم دeڭگeيiنiڭ ءوسۋiنe دe ءۇلeس قoسaتىندىعىن aتaپ كورسeتeدi. ۆىگoتسكييدiڭ oقىتy مoدeلi oقyشى ديaلoگ قۇرy ءناتيجeسiندe بiلiم aلaدى دeپ جopaمaلدaيدى. سoندىقتaن، oقyشىنىڭ بiلiم دeڭگeيiن دaمىتyعا ءالeۋمeتتiك كومeك كورسeتyدe مۇعaلiمنiڭ ءرولi epeكشe. Oقyشىلaردىڭ كوبiرeك بiلeتiن بaسقa aدaمدaرمeن، بۇل ءرولدeردe سىنىپتaستaرى مەن مۇعaلiمدeر بoلyى مۇمكiن، ديaلoگ جۇرگiزy مۇمكiندiگi بoلعaن جaعدaيدa، oقىتy جەڭىل بولماق. تالداناتىن يدەيالار وقۋشى تۇسىنىگىنىڭ ناقتى بولىگى بoلمaعaنىمeن، جAدA aياcىندa قapacتىpىلعaندىقتaن oقىتy تaبىcتى بoلمaق [مAH، 98 - بەت].
مەن 6 - سىنىپتا وتكەن ساباقتا وقۋشىلاردى 5 وقۋشىدان 10 وقۋشىنى ەكى توپقا ءبولۋ ارقىلى وتكىزدىم. وندا شەت ءتىلى بولعاندىقتان مىندەتتى تۇردە ءتىل ۇيرەنۋ ءۇشىن تاقىرىپتىق ديالوگتار بەرىلەدى. سول ديالوگتى وقۋشىلار وقىپ، ءوز بەتىمەن وقىپ، ءتۇسىنىپ، اۋدارۋعا جانە ءوز ويلارىن ەركىن جەتكىزۋگە باعىتتالعان جاتتىعۋلار ورىندادى.
ت. اياپوۆانىڭ «اعىلشىن ءتىلى» وقۋلىعىنىڭ سوڭعى تاراۋلارى بويىنشا «استاناعا بارعىم كەلەدى»، «كانيكۋلدا قاي جاققا بارعىڭ كەلەدى؟»، «كانيكۋلدى قالاي وتكىزگىڭ كەلەدى؟» تاقىرىپتارى بويىنشا ساباق وتكىزگەندە «استانا قانداي قالا؟»، «كىم استانادا بولدى؟»، "كىم استاناعا بارعىسى كەلەدى؟" دەگەن سۇراقپەن باستادىم. وقۋشىلار بار مۇمكىندىگىنشە جاۋاپ بەردى. توپتاستىرۋ ستراتەگياسى بويىنشا «استانا» ءسوزى جازىلعان مەنتالدى كارتا ارقىلى ەكى توپقا بولىنگەن وقۋشىلارعا «قانداي اسسوساسيا بەرەدى سونى جازىڭدار» دەپ جازعىزدىم. ولار مەنتالدى كارتا جاساۋدا «ادەمى قالا، جاڭا قالا، ەلوردا، حان شاتىر، بايتەرەك، پيراميدا» دەگەن سوزدەردى قامتىعان.
وسى مەنتالدى كارتا تولتىرىپ بولعاننان كەيىن وسى سوزدەردى اعىلشىن تىلىندە ايتايىق دەپ سويلەۋگە جەتەلەدىم. وقۋشىلار ەكى توپتا وسى سوزدەردى اعىلشىن تىلىنە اۋدارىپ، اعىلشىن تىلىندە «Astana is the capital of Kazakhstan»، «Astana is new city»، «اstana is the modern city»، «The Monument of Baiterek is new builbing» دەگەن سويلەمدەردى قۇرادى.
جەكە تۇلعالىقتىڭ ءمانى ونىڭ قاجەتتىلىگى مەن قىزىعۋشىلىعىن قاناعاتتاندىرۋعا، بالانىڭ وزىنە عانا ءتان تۇلعالىق ساپالارىن، وزىندىك دامۋ رەاكسياسىن انىقتاۋ، ءمۇعالىم پەن وقۋشى، وقۋشى مەن وقۋشى اراسىنداعى وزىندىك قارىم – قاتىناستى قالىپتاستىرۋ - بۇگىنگى كۇننىڭ تالابى بولىپ وتىر. ك. ۋشينسكيي «ءمۇعالىم - ءوزىنىڭ ءبىلىمىن ۇزدىكسىز كوتەرىپ وتىرعاندا عانا ءمۇعالىم. وقۋدى، ىزدەنۋدى توقتاتىسىمەن ونىڭ مۇعالىمدىلىگى جويىلادى»،- دەگەن دانالىعىندا. سوندىقتان ءاربىر ۇستاز ءبىلىم بەرۋ بارىسىندا ۇزدىكسىز ىزدەنۋدە بولۋى شارت. مۇعالىمدەرگە ارنالعان نۇسقاۋلىقتا (Strong، Ward &Grant، 2011) اتاپ كورسەتكەندەي، مەكتەپ جۇمىسى مەن وقۋشى جەتىستىكتەرىن ورىستەتۋدەگى نەگىزگى تۇلعا – ءمۇعالىم بولۋى كەرەك [مان، 9 - بەت]. ەكىنشى كەزەڭ - «مەكتەپتەگى تاجىريبە» كەزەڭىندە زەرتتەۋ تاقىرىبىمدى «اعىلشىن ءتىلى پانىندەگى ديالوگتىك وقىتۋدىڭ تيىمدىلىگى» دەپ الىپ، ديالوگتىك وقىتۋ ءادىسىن قولدانا وتىرىپ، اعىلشىن ءتىلى پانىندەگى تيىمدىلىگىن انىقتاۋ ماقساتىن كوزدەدىم. وسى ماقسات نەگىزىندە ورتا مەرزىمدى جوسپار نەگىزىندە قىسقا مەرزىمدى جوسپار قۇرىپ، ديالوگتىك ءادىس - ءتاسىل ارقىلى ىنتىماقتاستىقپەن توپتىق جۇمىس جاساۋعا ۇيرەتۋدى، سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ ارقىلى ويلاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرۋدى مىندەتتەدىم. باستى مىندەتتەر بولىپ تابىلدى.
بولجام: «ەگەر اعىلشىن ءتىلى ساباعىنا ديالوگتىك وقىتۋدى ەنگىزەتىن بولساق، وندا وقۋشىلاردىڭ سوزدىك قورى مولايىپ، پانگە قىزىعۋشىلىقتارى ارتادى. ويتكەنى، مەرسەر مەن ليتلتون زەرتتەۋىندە «ديالوگ ساباقتا وقۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋمەن قاتار، ولاردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىنىڭ وسۋىنە ۇلەس قوسادى»دەپ تۇجىرىم جاساعان. سوندىقتان «اعىلشىن ءتىلى پانىندەگى ديالوگتىك وقىتۋدىڭ تيىمدىلىگى» ماقساتىنداعى مىندەتتەرىم:
- ديالوگتىك وقىتۋدىڭ تيىمدىلىگىن انىقتاۋ ماقساتىندا ارىپتەستەرمەن ءىس - تاجىريبە الماسۋ؛
- ديالوگتىك وقىتۋ ءادىسىنىڭ ءتيىمدى جولدارىن انىقتاۋ ماقساتىندا جۇمىستار جۇرگىزۋ؛
- وقۋشىلاردىڭ ءىس - ارەكەتىن زەرتتەۋ. وسى ماقسات - مىندەت نەگىزىندە كۇتىلەتىن ناتيجە:
«ديالوگتىك وقىتۋدىڭ اعىلشىن ءتىلى پانىندە ءتيىمدى جولدارى انىقتالادى.»دەپ كۇتىلەتىن ناتيجەنى انىقتاپ الدىم.
شeتeلدiك عaلىمدaردىڭ زeرتتeۋ ناتيجەسiندe كۇندeلiكتى سaبaقتa قoلدaنىلaتىن «ديaلoگتiك oقىتy» مoدyلiنiڭ مaڭىزى زور تaبىستaرعa جeتكiزeتiنiن ءدالeلدeگeن. مىسaلى، مepcep مەن ليتلتoن (2007) ءوز eڭبeكتepءىندe ديaلoگ caبaقتa oقۋشىلaردىڭ قىزىعyشىلىعىن apتتىpyمeن قaتap، oلapدىڭ بiلiم دeڭگeيiنiڭ ءوسۋiنe دe ءۇلeس قoسaتىندىعىن aتaپ كورسeتeدi. ۆىگoتسكييدiڭ oقىتy مoدeلi oقyشى ديaلoگ قۇرy ءناتيجeسiندe بiلiم aلaدى دeپ جopaمaلدaيدى. سoندىقتaن، oقyشىنىڭ بiلiم دeڭگeيiن دaمىتyعا ءالeۋمeتتiك كومeك كورسeتyدe مۇعaلiمنiڭ ءرولi epeكشe. Oقyشىلaردىڭ كوبiرeك بiلeتiن بaسقa aدaمدaرمeن، بۇل ءرولدeردe سىنىپتaستaرى مەن مۇعaلiمدeر بoلyى مۇمكiن، ديaلoگ جۇرگiزy مۇمكiندiگi بoلعaن جaعدaيدa، oقىتy جەڭىل بولماق. تالداناتىن يدەيالار وقۋشى تۇسىنىگىنىڭ ناقتى بولىگى بoلمaعaنىمeن، جAدA aياcىندa قapacتىpىلعaندىقتaن oقىتy تaبىcتى بoلمaق [مAH، 98 - بەت].
مەن 6 - سىنىپتا وتكەن ساباقتا وقۋشىلاردى 5 وقۋشىدان 10 وقۋشىنى ەكى توپقا ءبولۋ ارقىلى وتكىزدىم. وندا شەت ءتىلى بولعاندىقتان مىندەتتى تۇردە ءتىل ۇيرەنۋ ءۇشىن تاقىرىپتىق ديالوگتار بەرىلەدى. سول ديالوگتى وقۋشىلار وقىپ، ءوز بەتىمەن وقىپ، ءتۇسىنىپ، اۋدارۋعا جانە ءوز ويلارىن ەركىن جەتكىزۋگە باعىتتالعان جاتتىعۋلار ورىندادى.
ت. اياپوۆانىڭ «اعىلشىن ءتىلى» وقۋلىعىنىڭ سوڭعى تاراۋلارى بويىنشا «استاناعا بارعىم كەلەدى»، «كانيكۋلدا قاي جاققا بارعىڭ كەلەدى؟»، «كانيكۋلدى قالاي وتكىزگىڭ كەلەدى؟» تاقىرىپتارى بويىنشا ساباق وتكىزگەندە «استانا قانداي قالا؟»، «كىم استانادا بولدى؟»، "كىم استاناعا بارعىسى كەلەدى؟" دەگەن سۇراقپەن باستادىم. وقۋشىلار بار مۇمكىندىگىنشە جاۋاپ بەردى. توپتاستىرۋ ستراتەگياسى بويىنشا «استانا» ءسوزى جازىلعان مەنتالدى كارتا ارقىلى ەكى توپقا بولىنگەن وقۋشىلارعا «قانداي اسسوساسيا بەرەدى سونى جازىڭدار» دەپ جازعىزدىم. ولار مەنتالدى كارتا جاساۋدا «ادەمى قالا، جاڭا قالا، ەلوردا، حان شاتىر، بايتەرەك، پيراميدا» دەگەن سوزدەردى قامتىعان.
وسى مەنتالدى كارتا تولتىرىپ بولعاننان كەيىن وسى سوزدەردى اعىلشىن تىلىندە ايتايىق دەپ سويلەۋگە جەتەلەدىم. وقۋشىلار ەكى توپتا وسى سوزدەردى اعىلشىن تىلىنە اۋدارىپ، اعىلشىن تىلىندە «Astana is the capital of Kazakhstan»، «Astana is new city»، «اstana is the modern city»، «The Monument of Baiterek is new builbing» دەگەن سويلەمدەردى قۇرادى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
شىعارماشىلىق جۇمىس تاقىرىبى: «گەوگرافيا ساباعىندا جاڭا تەحنولوگيا ەلەمەنتتەرىن پايدالانۋدىڭ تيىمدىلىگى»
