InfoHub Logo

​​​​​جەزقازعان قالاسى             
​​​​​ق. ي. ساتبايەۆ اتىنداعى №7 مەكتەپ-ليسەيى            
​​​​​ا. ب. كوپابايەۆا، ماتەماتيكا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى       

بۇگىنگى كۇننىڭ ەڭ ماڭىزدىسى – ءبىلىم عانا. ەلىمىزدىڭ ەرتەڭى بۇگىنگى جاس ۇرپاقتىڭ قولىندا، ال جاس ۇرپاقتىڭ تاعدىرى ۇستازدارىنىڭ قولىندا. 

ن. نازاربايەۆ

ەلباسىمىزدىڭ «تىلدەردىڭ ءۇشتۇعىرلى مادەني جوباسىن كەزەڭدەپ دەپ جۇزەگە اسىرۋدى قولعا الۋدى ۇسىنامىز. قازاقستان بۇكىل الەمگە حالقى ءۇش ءتىلدى پايدالاناتىن مادەنيەتتى ەل رەتىندە تانىلۋعا ءتيىس. بۇلار - قازاق ءتىلى - مەملەكەتتىك ءتىل، ورىس ءتىلى - ۇلتارالىق قاتىناس ءتىلى جانە اعىلشىن ءتىلى - جاھاندىق ەكونوميكاعا ويداعىداي كىرۋ ءتىلى” دەگەن ساليقالى ۇندەۋىنەن باستاۋ العان بولاتىن. 

قازىرگى زامانداعى ساياسي جانە قوعامدىق ومىرگە كوپتەگەن وزگەرىستەر ەنۋدە. ەلارالىق بايلانىستار، ساۋدا، تۋريزم مادەنيەت سالالارى اعىلشىن ءتىلىن قاجەت ەتەدى. سوندىقتان كوپتەگەن ەۋروپا جانە ازيا ەلدەرىندە اعىلشىن ءتىلىن مىندەتتى ءپان رەتىندە وقىتىلادى.

اعىلشىن ءتىلى - الەمدىك بيزنەس ءتىلى، مەملەكەتتىك ءتىل – ۇلت ءتىلى. مەملەكەتتىك تىلدە سويلەۋ - ءاربىر قازاقستان ازاماتىنىڭ بورىشى. اعىلشىن ءتىلى قازاق ءتىلىن ۇيرەنۋگە ەشقانداي كەدەرگى جاسامايدى. تەك سونى تۇسىنە ءبىلۋ كەرەك. 

ۇسىنىلعان باياندامانىڭ وزەكتىلىگى اعىلشىن ءتىلى جانە ماتەماتيكا ءپانىنىڭ ءپان ارالىق بايلانىسىن مەكتەپ-ليسەيىمىزدە بىرنەشە جىل بويى قاراستىرىلىپ كەلە جاتكان ماسەلەلەردىڭ ءبىرى. سوندىقتان 2016-2019 وقۋ جىلى دامۋ باعدارلامامىزدا، نزم تاجىربيە الماسۋدىڭ جوسپارىندا دا باستى ماسەلە ەتىپ وتىرعان جايىمىز بار.

سونىمەن ماتەماتيكا پانىندە اعىلشىن ءپانارالىق بايلانىسىن قاجەتتى زامان تالابىنا كەرەك بولۋىن دالەلدەۋ ءۇشىن، وسى باياندامامدى دايىنداپ وتىرمىن.

تالقىلاناتىن وسى سالادا نەگىزگى ءپان ارالىق ماسەلەلەردى انىقتاي وتىرا جانە پروبلەمالاردى شەشۋ ءۇشىن، العاشقى قادامىمىزدى 5-6 سىنىپتارعا ءۆارياتيۆتى بولىمنەن «ماتەماتيكالىق تەرميندەرى» اتتى باعدارلاما دايىنداپ، وسى باعدارلامامەن مەكتەپ-ليسەيىمىز 3 جىل جۇمىس ىستەپ كەلەدى. بۇل باعدارلاما اعىلشىن تىلىندە ماتەماتيكا، تەحنيكا ساياسىندا پايدالاناتىن گرامماتيكالىق كونسترۋكسيالار، تەرميندەر داعدىلارى تولىقتىرىلادى. وقۋشىلار تىلدىك قۇبىلىستاردىڭ ءمانىن تۇسىنەدى، اعىلشىن ءتىلى ءوز انا ءتىلى جانە قازاق تىلىمەن سالىستىرادى.

زەرتتەۋلەردىڭ ماقساتى: وقۋشىلارعا اعىلشىن ءتىلىن تەوريا جانە پراكتيكا جۇزىندە مەڭگەرىپ، قازىرگى زامان تالابىنا ساي كاسىبي باعىت-باعدار بەرۋ.

مىندەتى: 

- كوممۋنيكاتيۆتى بىلىكتى دامىتۋ، ماتەماتيكالىق تەرميندەر بويىنشا سوزدىك قورىن كەڭەيتۋ، ءوزارا سويلەۋ ارەكەتىن جەتىلدىرۋ.

كۇتىلەتىن ناتيجە: وقۋشى جانە تۇلعا رەتىندە ءوز-وزىن دامىتۋ قابىلەتى، ءوز بەتىنشە ويلاۋ جانە اقپارات قۇرالدارمەن ءوز بەتىنشە جۇمىس ىستەۋ قابىلەتتى قالىپتاستىرۋ.

تاجىريبەدە ىسكە اسىرۋ.

UNIT 1.

Look through the table and try to memorize it. /كەستەنى قاراڭىز جانە ونى ەستە ساقتاۋعا تىرىسىڭىز.

sings	reading	examples
1.	Firstly؛ or: in the first place
2.	Secondly؛ or in the second place
.	Point؛ or: decimal point
…	And so on to	1،2،3… 25 ( read: one، two، three and so on to twenty five
X1	X one، or: x sub one
=	Is equal to، or: does not equal	a=b a equals b or: a is equal to؛ or: a is b
≠	Is not equal  to؛ or: does not equal	a≠b adoes not equals b or: a is not equal to؛ or: a is not b
≈	Approximately equals or: is approximately equal to	a=b a approximately equals b
( )	Parentheses؛ or: round brackets
[ ]	Brackets؛ or: square brackets
<	(is) less than	p
>	(is) greater  than	p
≤	(is) not greater than	p، q stands for p=x=q
≥	(is) not greater than of  equals	a≥b a (is) greater than of equals b
+	Addition (plus)	a+b =c a plus b equal to s
-	Subtraction (minus)	L-1 =a capital L minus small 1 is equal to a
× (*)	Multiplication ( multiplied by)	A×b= a*b=ab =c atimes b is equal c؛ or: a multiplied by b is  equal to c؛ or: ab equals c
/	Division (Divided by؛ or: over	a:b==a/b=c a divided by b equals c؛ or: a over b is equal to c

 

قولدانۋ  

اssignments / تاپسىرمالار

Task 1. Read the following signs: /وقۋ جانە اتاۋ:

ماقساتى: (جج) تومەندەگى بەرىلگەن تاڭبالار مەن بەلىگەردى  اجىراتۋ ارقىلى اتاۋ، ەسكە ساقتاۋ.

• [ ]

• ( )

• <

• .

• =

• +

• ≥

• ≠

• -

 

Task 2. Say whether the following expressions and signs are true or false: / كەلەسى ورنەكتەر مەن بەلگىلەر شىن نەمەسە جالعان ەكەندىگىن ايتىڭىز:

ماقساتى: «ءيا»، «جوق» ءادىسى قولدانا وتىرىپ بەرىلگەن ورنەكتەر شىن نەمەسە جالعان  ەكەنىن انىقتاۋ.

a2+b2=c2    a plus b is equal c

p>q؛ p is greater than q

a≠b؛     a does not equal b؛ or: a is not equal to 

a≥b a (is) greater than or equals b

a≈b؛ a approximately equals b،

1،2،3،…10 one، two، three and so on to ten

 

​UNIT 2.

​Look through the table and try to memorize it 

/كەستەنى قاراڭىز جانە ونى ەستە ساقتاۋعا تىرىسىڭىز

​½ -  one second؛ or: a half

​1/3 – one third؛ a trird

​2/3- two thirds

​¼ - one fourth؛ or: a fourth؛ or: a quarter

​1/100- a hundredth

​5/16- five sixteenths

​3 three and five sevenths 

​23/6- twenty three six Nine nin

​

​وسى تاقىرىپتى تولىق مەنگەرتۋ ماقساتىندا: «جاي بولشەكتەر» ۇعىمىن ءتۇسىندىرۋ ءۇشىن جۇمىسىما اكت تەحنولوگياسىن پايدالانۋدى ءجون كوردىم. سونىن ىشىندە bilimland.kz سايتتىن پايدالانامىز. كەلەسى 

https://bilimland.kz/kk/subject/matematika/5-synyp/zhaj-bolshekterdi-oqu-zhane-zhazu قولدانۋ ارقىلى ءۇش تىلدە مالىمەتتەر بەرەمىز. 

​ۆilimland.kz پلاتفورماسى – بارلىق جاستاعى بالالاردى وقىتۋعا ارنالعان كۋرستاردىڭ جيىنتىعى عانا ەمەس، جاڭا زامان ءمۇعالىمى مەن وقۋشىعا ارنالعان كومەكشى.

Task 3. Write these operations / جازۋمەن جازىلعان مالىمىەتتەردى سيفرمەن جازىڭدار

ماقساتى: بەرىلگەن مالىمەتتەردى ءتۇسىنىپ وقىپ، ماعىناسىن جازۋ.

• Add 5 times c 2 times d

• Multiply the sum of x and y by z

• Subtraction 0.5 times d 0.5 times l

• Divide v-w by r times s

وسى تاپسىرمالار ارقىلى وقۋشىلارعا كەرەتى مالىمەتتەر بەرۋگە بولادى. 

 

قورىتىندى

مەكتەپ-ليسەيىمىزدە قويىلىپ وتىرعان باستى ماقساتتاردىڭ ءبىرى، جالپى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى بارلىق پاندەردى ءوزارا بايلانىستىرا، كىرىكتىرە، ساباقتاستىرا وتىرىپ وقىتۋ ارقىلى ءبىلىم بەرىپ.اعىلشىن ءتىلى جانە ماتەماتيكا ءپانىنىڭ كىرىكتىرىپ وقىتۋدىڭ ۇستانىمدارى مەن تاسىلدەرى وسى جاساپ وتىرعان باياندامامدا پەداگوگيكالىق كىرىكتىرۋ تەورياسىنىڭ كەيبىر عىلىمي ەرەجەلەرىن /ازىرلەمەلەردى قاراستىرۋدى ءجون كوردىك، وقىتۋداعى كىرىكتىرۋ دەگەن ەڭ جالپىلاما تۇرىندە كەلەسى تۇسىنىكتەردى قاراستىرادى: 

– عىلىمداردىڭ اراسىنداعى بايلانىستى جۇزەگە اسىراتىن ءپانارالىق بايلانىستاردى دامىتۋ جانە تەرەڭدەتۋ؛ 

– ءارتۇرلى پاندەردى كەلىسە وقىتۋدان ولاردى ءوزارا تەرەڭ بايلانىستا وقىتۋعا كوشۋ. الدىمەن كىرىكتىرىپ وقىتۋ، كىرىكتىرىلگەن ساباق ۇعىمدارىن قاراستىرايىق. كىرىكتىرىپ وقىتۋ دەگەنىمىز: 

– بىرىنشىدەن، ساباقتا ءپانارالىق بايلانىستاردى دامىتۋدى جانە تەرەڭدەتۋدى، ولاردىڭ عىلىمارالىق بايلانىسىنىڭ ءتۇپنۇسقاسى، ياعني ءتۇرلى پاندەردى وقىتۋدى قيىستىرۋدان، ولاردىڭ ءوزارا تەرەڭ بايلانىسۋىنا ءوتۋدى قاراستىرۋ بولىپ تابىلادى؛ 

– ەكىنشىدەر، جەكەلەگەن پاندەر بويىنشا ءبىلىمدى بىرىكتىرەتىن، ۇشتاستىراتىن جۇيە، وسىنىڭ نەگىزىندە بالالاردىڭ الەمدى تۇتاستىقتا قابىلداۋ قالىپتاسادى؛ 

– ۇشىنشىدەن، وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتتەرىن بەلسەندەندىرۋگە، تانىمدىق بەلسەندىلىكتەرى مەن قىزىعۋشىلىقتارىن، ءوز بەتىنشە جۇمىس ىستەۋىن دامىتۋعا ىقپال ەتەدى، ءتۇرلى عىلىم سلالارىنا قاتىستى ءبىلىمدى قورىتىندىلاۋعا باعىتتايدى. ءپانارالىق بايلانىستى جۇمىستىڭ ماقساتى، مازمۇنى، ادىستەرى جانە تاسىلدەرى بويىنشا پايدالانى كىرىكتىرىپ وقىتۋدىڭ نەگىزى بولىپ تابىلادى. كىرىكتىرىپ وقىتۋ بارىسىندا يدەيالار مەن ۇستانىمداردىڭ ۇقساستىعى ايقىن بايقالادى، سونىمەن بىرگە الىنعان ءبىلىمدى ءتۇرلى سالالاردا پايدالانۋ مۇمكىندىگى پايدا بولادى. 

 

ادەبيەتتەر:

1. English-Russian Polytechnical Dictionary، Ed. AE Chernukhina. M.، 1971.

2.  نازاربايەۆ ن.ءا. (قازاقستان حالقىنا جولداۋى). جاڭا الەمدەگى جاڭا قازاقستان. – استانا، 2007

3. English newspapers: The Times؛ The Times. Higher Education؛ The Financial Times، 1996-1998.

4. ي.ي. پروكوشيەۆا. وسنوۆنىە ماتەماتيچەسكيە پونياتيا ۆ انگلييسكوم يازىكە. - ورەنبۋرگ، 2003

---