«اكە – جاۋاپتى لاۋازىم» دوڭگەلەك ۇستەل
«اكە – جاۋاپتى لاۋازىم» دوڭگەلەك ۇستەل
ماقساتى:
جانۇياداعى اكە مەن بالا اراسىنداعى قارىم - قاتىناستى نىعايتۋ، ۇلتتىق سالت - داستۇرىمىزگە بايلانىستى اكە ورىنىنىڭ ەرەكشە كەنىن ۇعىندىرۋ، اكەگە دەگەن بالا ماحابباتىن وياتۋ.
ءتۇرى: كەزدەسۋ كەش.
قاتىسۋشىلار: 7 – 8 سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ اكەلەرى.
كورنەكىلىك: «اكە – اسقار تاۋىم» اتتى پلاكاتتار، «مەنىڭ وتباسىم» سۋرەت كورمەسى، سلايد، كارتوچكىلەر ت. ب.
قولدانىلادى ماركەر، پلاكاتتار، ءتۇرلى ءتۇستى قاعاز فيگۋرالار، ساۋالناما پاراعى، ماقالدار، جادناما، قايشى، جەلىم ت. ب.
جوسپارى:
1. كىرىسپە ءسوز.
2. ترەنينگ «تانىسۋ»
3. «اكەشىم - تىرەگىم»
4. تەست «بالا تاربيەسى»
5. سۇراق - جاۋاپ وقۋشى مەن اكەلەرگە
6. رەفلەكسيا
كىرىسپە ءسوز.
ارمىسىزدار، قۇرمەتتى اكەلەر!
اكە – اسقار تاۋ،
انا – ەتەگىندەگى بۇلاق،
بالا – جاعاسىنداعى قۇراق – دەگەن ماقال ءومىر شىندىعى ەكەنى انىق. بالا قىران بولۋ ءۇشىن ونى سامعاتىپ ۇشىراتاتىن اكە دە قىران بولۋى كەرەك» دەپ وتباسىلىق تاربيەگە ەرەكشە توقتالعان. ءار ءبىر وتباسىندا اتا - انانىڭ ورىنى بولەك. بالا اكەدەن اقىل، انادان مەيىرىم الادى. اكە - وتباسىنىڭ اسىراۋشىسى، قامقورشىسى، تىرەگى، انا - وتباسىنىڭ ۇيىتقىسى، جىلۋى، شۋاعى. اتا - اناعا بالادان جاقسى ەشكىم جوق. «بالا - ادامنىڭ باۋىر ەتى» دەگەن ناقىل ءسوز بار. سوندىقتان قاي اتا - انا بولماسىن بالاسىنىڭ ءبىلىمدى، مادەنيەتتى ءتارتىپتى، ادەپتى بولۋىن قالايدى. ۇلتىمىزدا «بالا تۋعاندا اق قاعازداي بولىپ تۋادى، وعان شيماي قالاي سالىنسا، بالا تاربيەسى دە سولاي سياقتى» دەگەن ج. ج. رۋسسو.
ءار وتباسىنداعى اكەنىڭ ءرولى ەرەكشە. اكە — وتباسىنىڭ اسىراۋشىسى، وتباسى مۇشەسىنىڭ تىرەگى، قامقورشىسى. اكەنىڭ مىنەز - قۇلقى، وزگەلەرمەن قارىم - قاتىناسى، ونەرى مەن ءبىلىمى بالانىڭ كوز الدىنداعى ۇلگى ونەگە الاتىن، وعان قاراپ وسەتىن نىساناسى. "اكە — اسقار تاۋ"، "اكە — بايتەرەك" دەگەن ماقالدار اكەنىڭ بەدەلىن كورسەتەدى. "اكە بالاعا سىنشى" دەيدى حالقىمىز. ەر بالا اكەسىمەن سىرلاس، جولداس، دوس. ول ءارقاشان ءبىر ارەكەت جاساۋ ءۇشىن اۋەلى اكەسىمەن اقىلداسادى. ەر بالانىڭ ءوسىپ، جەتىلىپ، ءوز الدىنا جەكە تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋىندا، قوعامداعى ءوز ورنىن دۇرىس تابا بىلۋىندە اكەنىڭ اتقاراتىن ەڭبەگى ەرەكشە. "ءبىر بالا بار اكەگە جەتە تۋار، ءبىر بالا بار اتادان وتە تۋار، ءبىر بالا بار اتادان كەرى تۋار" دەگەن حالقىمىزدا دانا ءسوز بار.
قاي ۇلت بالاسىن قالاي تاربيەلەيدى؟ (مالىمەت بەرۋ)
1. ترەنينگ «تانىسۋ»
- ءسىزدىڭ ەسىمىڭىزدى كىم قويدى؟
- ءسىزدىڭ ەسىمىڭىز قانداي ماعىنا بىلدىرەدى؟
- سىزگە ءوز ەسىمىڭىز ۇناي ما؟
- ەسىمىڭىزدى وزگەرتكىڭىز كەلە مە؟
2.«اكەشىم - تىرەگىم»،
1. بۇرىنعى وتباسى، كازىرگى وتباسىنان وزگەشە بولعان، دەگەن ۇعىم بار نەگە دەپ ويلايسىز؟
«ەگەر مەن سيقىرشى بولسام...» دەگەن تاقىرىپتا بالالاردىڭ جۇرەك جاردى اكە تۋرالى ويلارىن بىلسەك.
3. «قورشاعان ورتانىڭ بالاعا اسەرى» قانداي دەپ ويلايسىز؟
قورشاعان ورتا
● جامان جاعى-------
● جاقسى جاعى-------
تەست «بالا تاربيەسى»
ءار ءداۋىر كەزەڭىندە اتا – انا بالاعا ءتالىم – تاربيە بەرۋمەن بىرگە، ولاردىڭ بويىندا اقىل – قايرات، ءبىلىم – تاعىلىم الۋعا ۇنەمى كوڭىل اۋدارىپ، جەكە ءمان بەرىپ وتىرعان.
قۇرمەتتى اكەلەر، ءسىزدىڭ نازارىڭىزعا ءار بالانىڭ كۇندەلىكتى تۇرمىس – تىرشىلىگىندە كەزدەسۋى مۇمكىن 10 جاعداي بەرىلگەن. اتا – انا رەتىندە ءسىزدىڭ بۇل جاعدايلارعا كوزقاراسىڭىز قانداي؟ ياعني، ءاربىر سۇراقتان كەيىن ءسىزدىڭ تاربيەلەۋ ادىستەرىڭىزگە سايكەس جاۋاپ نۇسقالارىن بەلگىلەڭىز. ىسكە ءسات!
1. ءسىزدىڭ بالاڭىز وتە بۇزىق جانە توبەلەسقۇمار دەلىك. كۇن سايىن ۇيگە كيىمى جىرتىلىپ، نەمەسە بەت – اۋزى كوگەرىپ كەلەدى. ءسىز:
ا) نە بولعانىن سۇراپ، كيىمدەرىن تىگىپ، جۋىپ، جارالارىنىڭ كۇتىمىن جاسايسىز؛
ءا) بالاڭىزعا كومەك بەرەسىز، ءبىراق بۇزاقىلىقتارىنىڭ جاقسىلىق اكەلمەيتىندىگى، ءبىر كۇنى سونىڭ ازابىن كورەتىندىگى تۋرالى قايتا - قايتا ايتىپ، بالاعا ۇرساسىز؛
ب) وعان ءتىپتى قارامايسىز، ءوزىنىڭ ماسەلەلەرىن ءوزى شەشۋى كەرەك.
2. بالاڭىزدىڭ جاقىن دوستارى بار، ءبىراق ولار جاقسى تاربيە كورمەگەن، بۇزىق بالالار. ءسىز:
ا) ولاردىڭ اتا – انالارىمەن سويلەسەسىز؛
ءا) بالالاردى ۇيگە شاقىرىپ، ولاردى ىقپال ەتۋگە شاقىراسىز؛
ب) بالاڭىزعا دوستارىنىڭ جامان جاقتارىن ءتۇسىندىرىپ، وزىنە جامان ۇلگى بولعاندىعىن ايتاسىز.
3. بالاڭىز ويىن ويناعاندى جاقسى كورەدى، ءبىراق ەشقاشان ۇتىلعىسى كەلمەيدى. ءسىز:
ا) ەش نارسە جاسامايسىز، ويناۋدى بىلەتىن بولسا جەڭىلۋدى دە ءبىلۋى ءتيىس دەپ ويلايسىز؛
ءا) جەڭىلۋدى ۇيرەنگەنشە ونىمەن وينامايتىنىڭىزدى ايتاسىز؛
ب) بالاڭىزدى جەڭىلۋدى ۇناتۋى ءۇشىن ادەيى ەرەكشە جاعدايلار جاسايسىز.
4. بالاڭىزدىڭ بەلسەندىلىگى سونشاما، كۇنىنە 24 ساعات ويناپ جۇگىرىپ جۇرە بەرەدى. ۇيىقتاۋى كەرەك بولسا دا جاتقىسى كەلمەيدى. ءسىز:
ا) وعان ۇيقىنىڭ ماڭىزدىلىعىن تۇسىندىرەسىز؛
ءا) قالاعان ۋاقىتتا جاتۋىنا رۇقسات بەرەسىز، ءبىراق تاڭەرتەڭ بەلگىلەنگەن ۋاقىتتا تۇرۋىن تەكسەرىپ تۇراسىز؛
ب) ۇيىقتايتىن ۋاقىت كەلگەندە بالانى جاتۋعا زورلاپ، مۇنى ەرەجە قىلۋعا تىرىساسىز
ماقساتى:
جانۇياداعى اكە مەن بالا اراسىنداعى قارىم - قاتىناستى نىعايتۋ، ۇلتتىق سالت - داستۇرىمىزگە بايلانىستى اكە ورىنىنىڭ ەرەكشە كەنىن ۇعىندىرۋ، اكەگە دەگەن بالا ماحابباتىن وياتۋ.
ءتۇرى: كەزدەسۋ كەش.
قاتىسۋشىلار: 7 – 8 سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ اكەلەرى.
كورنەكىلىك: «اكە – اسقار تاۋىم» اتتى پلاكاتتار، «مەنىڭ وتباسىم» سۋرەت كورمەسى، سلايد، كارتوچكىلەر ت. ب.
قولدانىلادى ماركەر، پلاكاتتار، ءتۇرلى ءتۇستى قاعاز فيگۋرالار، ساۋالناما پاراعى، ماقالدار، جادناما، قايشى، جەلىم ت. ب.
جوسپارى:
1. كىرىسپە ءسوز.
2. ترەنينگ «تانىسۋ»
3. «اكەشىم - تىرەگىم»
4. تەست «بالا تاربيەسى»
5. سۇراق - جاۋاپ وقۋشى مەن اكەلەرگە
6. رەفلەكسيا
كىرىسپە ءسوز.
ارمىسىزدار، قۇرمەتتى اكەلەر!
اكە – اسقار تاۋ،
انا – ەتەگىندەگى بۇلاق،
بالا – جاعاسىنداعى قۇراق – دەگەن ماقال ءومىر شىندىعى ەكەنى انىق. بالا قىران بولۋ ءۇشىن ونى سامعاتىپ ۇشىراتاتىن اكە دە قىران بولۋى كەرەك» دەپ وتباسىلىق تاربيەگە ەرەكشە توقتالعان. ءار ءبىر وتباسىندا اتا - انانىڭ ورىنى بولەك. بالا اكەدەن اقىل، انادان مەيىرىم الادى. اكە - وتباسىنىڭ اسىراۋشىسى، قامقورشىسى، تىرەگى، انا - وتباسىنىڭ ۇيىتقىسى، جىلۋى، شۋاعى. اتا - اناعا بالادان جاقسى ەشكىم جوق. «بالا - ادامنىڭ باۋىر ەتى» دەگەن ناقىل ءسوز بار. سوندىقتان قاي اتا - انا بولماسىن بالاسىنىڭ ءبىلىمدى، مادەنيەتتى ءتارتىپتى، ادەپتى بولۋىن قالايدى. ۇلتىمىزدا «بالا تۋعاندا اق قاعازداي بولىپ تۋادى، وعان شيماي قالاي سالىنسا، بالا تاربيەسى دە سولاي سياقتى» دەگەن ج. ج. رۋسسو.
ءار وتباسىنداعى اكەنىڭ ءرولى ەرەكشە. اكە — وتباسىنىڭ اسىراۋشىسى، وتباسى مۇشەسىنىڭ تىرەگى، قامقورشىسى. اكەنىڭ مىنەز - قۇلقى، وزگەلەرمەن قارىم - قاتىناسى، ونەرى مەن ءبىلىمى بالانىڭ كوز الدىنداعى ۇلگى ونەگە الاتىن، وعان قاراپ وسەتىن نىساناسى. "اكە — اسقار تاۋ"، "اكە — بايتەرەك" دەگەن ماقالدار اكەنىڭ بەدەلىن كورسەتەدى. "اكە بالاعا سىنشى" دەيدى حالقىمىز. ەر بالا اكەسىمەن سىرلاس، جولداس، دوس. ول ءارقاشان ءبىر ارەكەت جاساۋ ءۇشىن اۋەلى اكەسىمەن اقىلداسادى. ەر بالانىڭ ءوسىپ، جەتىلىپ، ءوز الدىنا جەكە تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋىندا، قوعامداعى ءوز ورنىن دۇرىس تابا بىلۋىندە اكەنىڭ اتقاراتىن ەڭبەگى ەرەكشە. "ءبىر بالا بار اكەگە جەتە تۋار، ءبىر بالا بار اتادان وتە تۋار، ءبىر بالا بار اتادان كەرى تۋار" دەگەن حالقىمىزدا دانا ءسوز بار.
قاي ۇلت بالاسىن قالاي تاربيەلەيدى؟ (مالىمەت بەرۋ)
1. ترەنينگ «تانىسۋ»
- ءسىزدىڭ ەسىمىڭىزدى كىم قويدى؟
- ءسىزدىڭ ەسىمىڭىز قانداي ماعىنا بىلدىرەدى؟
- سىزگە ءوز ەسىمىڭىز ۇناي ما؟
- ەسىمىڭىزدى وزگەرتكىڭىز كەلە مە؟
2.«اكەشىم - تىرەگىم»،
1. بۇرىنعى وتباسى، كازىرگى وتباسىنان وزگەشە بولعان، دەگەن ۇعىم بار نەگە دەپ ويلايسىز؟
«ەگەر مەن سيقىرشى بولسام...» دەگەن تاقىرىپتا بالالاردىڭ جۇرەك جاردى اكە تۋرالى ويلارىن بىلسەك.
3. «قورشاعان ورتانىڭ بالاعا اسەرى» قانداي دەپ ويلايسىز؟
قورشاعان ورتا
● جامان جاعى-------
● جاقسى جاعى-------
تەست «بالا تاربيەسى»
ءار ءداۋىر كەزەڭىندە اتا – انا بالاعا ءتالىم – تاربيە بەرۋمەن بىرگە، ولاردىڭ بويىندا اقىل – قايرات، ءبىلىم – تاعىلىم الۋعا ۇنەمى كوڭىل اۋدارىپ، جەكە ءمان بەرىپ وتىرعان.
قۇرمەتتى اكەلەر، ءسىزدىڭ نازارىڭىزعا ءار بالانىڭ كۇندەلىكتى تۇرمىس – تىرشىلىگىندە كەزدەسۋى مۇمكىن 10 جاعداي بەرىلگەن. اتا – انا رەتىندە ءسىزدىڭ بۇل جاعدايلارعا كوزقاراسىڭىز قانداي؟ ياعني، ءاربىر سۇراقتان كەيىن ءسىزدىڭ تاربيەلەۋ ادىستەرىڭىزگە سايكەس جاۋاپ نۇسقالارىن بەلگىلەڭىز. ىسكە ءسات!
1. ءسىزدىڭ بالاڭىز وتە بۇزىق جانە توبەلەسقۇمار دەلىك. كۇن سايىن ۇيگە كيىمى جىرتىلىپ، نەمەسە بەت – اۋزى كوگەرىپ كەلەدى. ءسىز:
ا) نە بولعانىن سۇراپ، كيىمدەرىن تىگىپ، جۋىپ، جارالارىنىڭ كۇتىمىن جاسايسىز؛
ءا) بالاڭىزعا كومەك بەرەسىز، ءبىراق بۇزاقىلىقتارىنىڭ جاقسىلىق اكەلمەيتىندىگى، ءبىر كۇنى سونىڭ ازابىن كورەتىندىگى تۋرالى قايتا - قايتا ايتىپ، بالاعا ۇرساسىز؛
ب) وعان ءتىپتى قارامايسىز، ءوزىنىڭ ماسەلەلەرىن ءوزى شەشۋى كەرەك.
2. بالاڭىزدىڭ جاقىن دوستارى بار، ءبىراق ولار جاقسى تاربيە كورمەگەن، بۇزىق بالالار. ءسىز:
ا) ولاردىڭ اتا – انالارىمەن سويلەسەسىز؛
ءا) بالالاردى ۇيگە شاقىرىپ، ولاردى ىقپال ەتۋگە شاقىراسىز؛
ب) بالاڭىزعا دوستارىنىڭ جامان جاقتارىن ءتۇسىندىرىپ، وزىنە جامان ۇلگى بولعاندىعىن ايتاسىز.
3. بالاڭىز ويىن ويناعاندى جاقسى كورەدى، ءبىراق ەشقاشان ۇتىلعىسى كەلمەيدى. ءسىز:
ا) ەش نارسە جاسامايسىز، ويناۋدى بىلەتىن بولسا جەڭىلۋدى دە ءبىلۋى ءتيىس دەپ ويلايسىز؛
ءا) جەڭىلۋدى ۇيرەنگەنشە ونىمەن وينامايتىنىڭىزدى ايتاسىز؛
ب) بالاڭىزدى جەڭىلۋدى ۇناتۋى ءۇشىن ادەيى ەرەكشە جاعدايلار جاسايسىز.
4. بالاڭىزدىڭ بەلسەندىلىگى سونشاما، كۇنىنە 24 ساعات ويناپ جۇگىرىپ جۇرە بەرەدى. ۇيىقتاۋى كەرەك بولسا دا جاتقىسى كەلمەيدى. ءسىز:
ا) وعان ۇيقىنىڭ ماڭىزدىلىعىن تۇسىندىرەسىز؛
ءا) قالاعان ۋاقىتتا جاتۋىنا رۇقسات بەرەسىز، ءبىراق تاڭەرتەڭ بەلگىلەنگەن ۋاقىتتا تۇرۋىن تەكسەرىپ تۇراسىز؛
ب) ۇيىقتايتىن ۋاقىت كەلگەندە بالانى جاتۋعا زورلاپ، مۇنى ەرەجە قىلۋعا تىرىساسىز
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتتى وقىتۋدا ديالوگتىك قارىم - قاتىناستىڭ تيىمدىلىگى
