جاقسى ءسوز - جانعا قۋات
تاقىرىبى: «جاقسى ءسوز – جانعا قۋات»
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ «ءسوز»، «باقىت» قۇندىلىعى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ.
مىندەتتەرى:
- جاقسى ءسوزدىڭ ادام ومىرىندەگى ماڭىزدىلىعىن ءتۇسىندىرۋ؛
- جاقسى سوزدەردى قولدانا ءبىلۋ ىسكەرلىكتەرىن دامىتۋ؛
- ىزگىلىككە، ىزەتتىلىككە تاربيەلەۋ.
كورنەكى قۇرالدار: ناقىل سوزدەر، ءناۋايدىڭ پورترەتى، ديداكتيكالىق ماتەريالدار، ءۇنتاسپا.
شاتتىق شەڭبەرى:
بالالار ءبىر - ءبىرىنىڭ قولدارىنان ۇستاپ، شەڭبەر قۇرىپ تۇرادى، ءبىر - بىرىمەن سالەمدەسەدى.
- سالەمەتسىڭدەر مە، بالالار! ءبىر - ءبىرىمىزدىڭ قولىمىزدى ۇستاعاندا نەنى سەزەمىز؟
- جىلىلىقتى سەزەمىز.
- ءبىر - بىرىڭە كۇلىمدەپ قاراڭدارشى، جۇزدەرىڭنەن نەنى بايقاپ تۇرسىڭدار؟
- جاقسى كوڭىل كۇيدى، قۋانىشتى كورىپ تۇرمىز.
- ءقازىر ءبارىمىز بىرگە مىنا ولەڭ شۋماعىن ايتىپ شىعايىق:
وي – جۇيرىك، ءتىل – شەبەر،
تانىتسا شىندىقتى
ءماندى ويدى تىلمەن بەر،
ءسوز تاۋىپ ۇقىپتى.
- ءبارىڭنىڭ كوڭىل كۇيلەرىڭ جاقسى ەكەنىن سەزىپ تۇرمىن. «جاقسى ءسوز – جانعا قۋات» دەگەن وسى. ءبىز بۇگىنگى ساباقتا وسى تاقىرىپتا اڭگىمەلەسەمىز.
ساحنالاۋ.
وقۋلىقتاعى كۇن ساۋلەسى شاشاقتارىندا بەرىلگەن سوزدەردى پايدالانىپ، ساحنالاپ كورسەتۋ.
اڭگىمەلەسۋ.
• قانداي كەزدە جاقسى سوزدەردى قولداناسىڭدار؟
• جاقسى ءسوز ەستىگەندە قانداي سەزىمدە بولاسىڭدار؟
• جامان، دورەكى ءسوز ەستىگەندە قانداي سەزىمدە بولاسىڭدار؟
• جاقىن ادامدارىڭا قانداي ءسوز ايتقىلارىڭ كەلەدى؟
ۇيدەن جاساپ كەلگەن اشىق حاتتارىن جاقىندارىنا ارناپ جىلى تىلەكتەرىن جازىپ، جاريا ەتۋ.
- «جاقسى ءسوز – جارىم ىرىس» دەيدى حالقىمىز. جاقسى ءسوز ەستىسەڭ، جانىڭ جادىراپ سالا بەرەدى. جاقسى ءسوز اشۋ شاقىرمايدى، جۇرەگىڭدى جىلىتادى، تەك قانا جاقسىلىققا جەتكىزەدى، باقىتقا كەنەلتەدى، قۋانىشقا بولەيدى.
ويىن. «قويان مەن قاسقىر».
ويىن شارتىمەن ءتۇسىندىرىپ ءوتۋ.
ماتىنمەن جۇمىس.
«سىپايى قويان» مەكسيكا ەرتەگىسى.
• قوياننىڭ جىلى سوزدەرىنىڭ وزىنە قانداي كومەگى بولدى؟
• جىلى سوزدەر ارقىلى قانداي جاعدايدا كومەكتەسۋگە بولادى دەپ ويلايسىڭدار؟
جاڭا اقپارات.
«جاقسى ءسوز ادامدى قۋانىشقا بولەيدى. ولاردىڭ قارىم - قاتىناسىن جاقسارتۋعا ىقپال ەتەدى. ادامدار ءبىر - بىرىمەن جاقسى سويلەسۋ ارقىلى سىيلاستىققا، دوستىققا قول جەتكىزەدى».
دايەكسوز.
جۇرەكتەن شىققان ءسوز جۇرەككە جول تابادى. ناۋاي
الىشەر نيزاماددين ناۋاي – (1441 – 1501) وزبەك جازۋشىسى، عالىم. وزبەكستاننىڭ گەرات قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن. «فارحاد پەن شىرىن»، «ءلايلى ءماجنۇن» اتتى ەڭبەكتەرى بار. 60 جاسىندا قايتىس بولعان. قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى، تۇلكىباس اۋدانى، ازاتتىق اۋىلىندا ءا. ناۋاي اتىندا جالپى ورتا مەكتەپ بار.
- جىلى ءسوز ادامداردى دوستاستىرادى، سابىرلى بولۋعا، دەنساۋلىعىن ساقتاۋعا، كوڭىلىن كوتەرۋگە، اشۋىن قايتارۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى. ءار ايتىلعان ءسوزدى ادام جۇرەگىمەن قابىلدايدى. سوندىقتان قولدان كەلگەنشە ءبىر - بىرىڭە جىلى، جاقسى سوزدەر ايتقان دۇرىس.
شىعارماشىلىق جۇمىس.
ءۇنتاسپادان تومەندە ۇسىنىلعان جاقسى سوزدەرگە تولى ماتىندەردى مازمۇنىنا سايكەس ءبولىپ وقۋشىلارعا تىڭداتادى. وقۋشىلار ءار ءماتىن بويىنشا ولاردىڭ قانداي سوزدەر (ماقتاۋ، ماداقتاۋ، قۇتتىقتاۋ، العىس ت. ب. ) ەكەندىگىن تابۋى ءتيىس.
ويىن - جاتتىعۋ.
تومەندە ۇسىنىلعان تاپسىرمالار بويىنشا بەس توپ شاعىن ديالوگ - كورىنىس قۇراستىرىپ، كورسەتۋى ءتيىس.
1 - توپ. ساباققا كەشىگىپ كەلگەن وقۋشى مەن ءمۇعالىم اراسىنداعى اڭگىمەدەن ءۇزىندى.
2 - توپ. تۇتىنۋشى مەن ساتۋشىنىڭ دۇكەندەگى سىپايى قارىم - قاتىناسى.
3 - توپ. ەمحاناعا كەلگەن ناۋقاس پەن دارىگەر اراسىنداعى ديالوگ.
4 - توپ. اجەسى مەن نەمەرەسىنىڭ ءبىر - بىرىنە ايتقان جىلى سوزدەرى.
5 - توپ. قايىرىمدىلىق ىستەرىمەن ۇلگىلى بولعان سىنىپ پەن مەكتەپ باسشىسىنىڭ اڭگىمەلەسۋى.
داپتەرمەن جۇمىس.
داپتەردە بەرىلگەن كەستەنى (جاقسى سوزدەردىڭ ادامعا اسەرى جانە جاعىمسىز سوزدەردىڭ ادامعا اسەرى) ءوز ويلارىڭمەن تولىقتىرىڭدار.
قورىتىندىلاۋ.
- جاقسى ءسوز، جىلى تىلەك ءار ادامنىڭ كوڭىلىن كوتەرىپ، ولاردىڭ جۇرەگىنە جىلۋ بەرەدى، كوڭىلىنە قۋانىش سىيلايدى. جىلى ءسوز ادامداردى تاتۋلاستىرادى، دوستاستىرادى. جاقسى سوزدەردى ءبىر - بىرىنە ءجيى ايتۋ ناتيجەسىندە ءوزارا سىيلاستىق ارتادى.
جۇرەكتەن جۇرەككە.
بالالار شەڭبەرگە تۇرادى. ءار وقۋشى ۇيدەن جاساپ اكەلگەن گۇلدەرىن مۇعالىمدەرگە جىلى لەبىزدەرىن ايتا وتىرىپ سىيلايدى.
ۇيگە تاپسىرما.
داپتەرىمىزدە بەرىلگەن 2 - تاپسىرمانى (قىرىققابات جاپىراقتارىنا وزدەرىڭ بىلەتىن جىلى سوزدەر جازىڭدار) ورىنداپ كەلۋ.
باعالاۋ.
ءار وقۋشىنى ماداقتاپ، تاقتاي وتىرىپ، جۇلدىزشالار تاراتۋ.
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ «ءسوز»، «باقىت» قۇندىلىعى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ.
مىندەتتەرى:
- جاقسى ءسوزدىڭ ادام ومىرىندەگى ماڭىزدىلىعىن ءتۇسىندىرۋ؛
- جاقسى سوزدەردى قولدانا ءبىلۋ ىسكەرلىكتەرىن دامىتۋ؛
- ىزگىلىككە، ىزەتتىلىككە تاربيەلەۋ.
كورنەكى قۇرالدار: ناقىل سوزدەر، ءناۋايدىڭ پورترەتى، ديداكتيكالىق ماتەريالدار، ءۇنتاسپا.
شاتتىق شەڭبەرى:
بالالار ءبىر - ءبىرىنىڭ قولدارىنان ۇستاپ، شەڭبەر قۇرىپ تۇرادى، ءبىر - بىرىمەن سالەمدەسەدى.
- سالەمەتسىڭدەر مە، بالالار! ءبىر - ءبىرىمىزدىڭ قولىمىزدى ۇستاعاندا نەنى سەزەمىز؟
- جىلىلىقتى سەزەمىز.
- ءبىر - بىرىڭە كۇلىمدەپ قاراڭدارشى، جۇزدەرىڭنەن نەنى بايقاپ تۇرسىڭدار؟
- جاقسى كوڭىل كۇيدى، قۋانىشتى كورىپ تۇرمىز.
- ءقازىر ءبارىمىز بىرگە مىنا ولەڭ شۋماعىن ايتىپ شىعايىق:
وي – جۇيرىك، ءتىل – شەبەر،
تانىتسا شىندىقتى
ءماندى ويدى تىلمەن بەر،
ءسوز تاۋىپ ۇقىپتى.
- ءبارىڭنىڭ كوڭىل كۇيلەرىڭ جاقسى ەكەنىن سەزىپ تۇرمىن. «جاقسى ءسوز – جانعا قۋات» دەگەن وسى. ءبىز بۇگىنگى ساباقتا وسى تاقىرىپتا اڭگىمەلەسەمىز.
ساحنالاۋ.
وقۋلىقتاعى كۇن ساۋلەسى شاشاقتارىندا بەرىلگەن سوزدەردى پايدالانىپ، ساحنالاپ كورسەتۋ.
اڭگىمەلەسۋ.
• قانداي كەزدە جاقسى سوزدەردى قولداناسىڭدار؟
• جاقسى ءسوز ەستىگەندە قانداي سەزىمدە بولاسىڭدار؟
• جامان، دورەكى ءسوز ەستىگەندە قانداي سەزىمدە بولاسىڭدار؟
• جاقىن ادامدارىڭا قانداي ءسوز ايتقىلارىڭ كەلەدى؟
ۇيدەن جاساپ كەلگەن اشىق حاتتارىن جاقىندارىنا ارناپ جىلى تىلەكتەرىن جازىپ، جاريا ەتۋ.
- «جاقسى ءسوز – جارىم ىرىس» دەيدى حالقىمىز. جاقسى ءسوز ەستىسەڭ، جانىڭ جادىراپ سالا بەرەدى. جاقسى ءسوز اشۋ شاقىرمايدى، جۇرەگىڭدى جىلىتادى، تەك قانا جاقسىلىققا جەتكىزەدى، باقىتقا كەنەلتەدى، قۋانىشقا بولەيدى.
ويىن. «قويان مەن قاسقىر».
ويىن شارتىمەن ءتۇسىندىرىپ ءوتۋ.
ماتىنمەن جۇمىس.
«سىپايى قويان» مەكسيكا ەرتەگىسى.
• قوياننىڭ جىلى سوزدەرىنىڭ وزىنە قانداي كومەگى بولدى؟
• جىلى سوزدەر ارقىلى قانداي جاعدايدا كومەكتەسۋگە بولادى دەپ ويلايسىڭدار؟
جاڭا اقپارات.
«جاقسى ءسوز ادامدى قۋانىشقا بولەيدى. ولاردىڭ قارىم - قاتىناسىن جاقسارتۋعا ىقپال ەتەدى. ادامدار ءبىر - بىرىمەن جاقسى سويلەسۋ ارقىلى سىيلاستىققا، دوستىققا قول جەتكىزەدى».
دايەكسوز.
جۇرەكتەن شىققان ءسوز جۇرەككە جول تابادى. ناۋاي
الىشەر نيزاماددين ناۋاي – (1441 – 1501) وزبەك جازۋشىسى، عالىم. وزبەكستاننىڭ گەرات قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن. «فارحاد پەن شىرىن»، «ءلايلى ءماجنۇن» اتتى ەڭبەكتەرى بار. 60 جاسىندا قايتىس بولعان. قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى، تۇلكىباس اۋدانى، ازاتتىق اۋىلىندا ءا. ناۋاي اتىندا جالپى ورتا مەكتەپ بار.
- جىلى ءسوز ادامداردى دوستاستىرادى، سابىرلى بولۋعا، دەنساۋلىعىن ساقتاۋعا، كوڭىلىن كوتەرۋگە، اشۋىن قايتارۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى. ءار ايتىلعان ءسوزدى ادام جۇرەگىمەن قابىلدايدى. سوندىقتان قولدان كەلگەنشە ءبىر - بىرىڭە جىلى، جاقسى سوزدەر ايتقان دۇرىس.
شىعارماشىلىق جۇمىس.
ءۇنتاسپادان تومەندە ۇسىنىلعان جاقسى سوزدەرگە تولى ماتىندەردى مازمۇنىنا سايكەس ءبولىپ وقۋشىلارعا تىڭداتادى. وقۋشىلار ءار ءماتىن بويىنشا ولاردىڭ قانداي سوزدەر (ماقتاۋ، ماداقتاۋ، قۇتتىقتاۋ، العىس ت. ب. ) ەكەندىگىن تابۋى ءتيىس.
ويىن - جاتتىعۋ.
تومەندە ۇسىنىلعان تاپسىرمالار بويىنشا بەس توپ شاعىن ديالوگ - كورىنىس قۇراستىرىپ، كورسەتۋى ءتيىس.
1 - توپ. ساباققا كەشىگىپ كەلگەن وقۋشى مەن ءمۇعالىم اراسىنداعى اڭگىمەدەن ءۇزىندى.
2 - توپ. تۇتىنۋشى مەن ساتۋشىنىڭ دۇكەندەگى سىپايى قارىم - قاتىناسى.
3 - توپ. ەمحاناعا كەلگەن ناۋقاس پەن دارىگەر اراسىنداعى ديالوگ.
4 - توپ. اجەسى مەن نەمەرەسىنىڭ ءبىر - بىرىنە ايتقان جىلى سوزدەرى.
5 - توپ. قايىرىمدىلىق ىستەرىمەن ۇلگىلى بولعان سىنىپ پەن مەكتەپ باسشىسىنىڭ اڭگىمەلەسۋى.
داپتەرمەن جۇمىس.
داپتەردە بەرىلگەن كەستەنى (جاقسى سوزدەردىڭ ادامعا اسەرى جانە جاعىمسىز سوزدەردىڭ ادامعا اسەرى) ءوز ويلارىڭمەن تولىقتىرىڭدار.
قورىتىندىلاۋ.
- جاقسى ءسوز، جىلى تىلەك ءار ادامنىڭ كوڭىلىن كوتەرىپ، ولاردىڭ جۇرەگىنە جىلۋ بەرەدى، كوڭىلىنە قۋانىش سىيلايدى. جىلى ءسوز ادامداردى تاتۋلاستىرادى، دوستاستىرادى. جاقسى سوزدەردى ءبىر - بىرىنە ءجيى ايتۋ ناتيجەسىندە ءوزارا سىيلاستىق ارتادى.
جۇرەكتەن جۇرەككە.
بالالار شەڭبەرگە تۇرادى. ءار وقۋشى ۇيدەن جاساپ اكەلگەن گۇلدەرىن مۇعالىمدەرگە جىلى لەبىزدەرىن ايتا وتىرىپ سىيلايدى.
ۇيگە تاپسىرما.
داپتەرىمىزدە بەرىلگەن 2 - تاپسىرمانى (قىرىققابات جاپىراقتارىنا وزدەرىڭ بىلەتىن جىلى سوزدەر جازىڭدار) ورىنداپ كەلۋ.
باعالاۋ.
ءار وقۋشىنى ماداقتاپ، تاقتاي وتىرىپ، جۇلدىزشالار تاراتۋ.
You Might Also Like
