ءال-فارابيدىڭ ءدىني ءىلىمى
«ءدىن – ءبارى ءۇشىن ەڭ باستىنىڭ جازمىشى ارقىلى الدىن الا ايكىندالعان كوزقاراس پەن ءىس-قيمىل ءدىننىڭ ارقاسىندا ءبارى ءوز بويلارىندا ءۇيالانعان ماقساتقا جەتەدى…» …ول ءسويتىپ، قۇداي ادام بويىنا بەلگىلى ءبىر ماقساتتى ۇيالاتتى جانە ءوزىنىڭ بارلىق ىس-ارەكەتىنىن بارىسىندا ول ونىڭ پاراسات پەن پاراساتتى شىعارماشىلىق ەكەنىن دالەلدەدى دەپ تۇجىرىمدادى. ادام ادامي ءماندى عىلىم، فيلوسوفيا، پوەزيا، مۋزىكا ارقىلى ىسكە اسىردى. ادام ماقساتىن ءال-فارابي جاراتۋشىدان بەرىلگەن شىعارماشىلىق ارەكەتتەن كوردى».شىنتۋايتىنا جۇگىەنتىن بولساق ويشىل ۇعىمىن كامىل مەڭگەرۋ ءۇشىن تەولوگيا ونەرىن /سيناات ۋل-كالام/ تانۋ باعىتىنا يەك ارتقان دۇرىس، سوندا بارىپ ءدىني تانىمىمىز كەمەلدەنە تۇسەدى. ءدىني ۇعىمدى تەرەڭدەتۋ ءۇشىن يۋريسپرۋدەنسيانىڭ دا /فيكح/ دا ءرولى وتە زور. فيكحتىڭ بۇلتارتپايتىن كوڭىلگە سيارلىق دالەلدەرىنە تۇسىندىرمە جاساۋ فاكيحكە /زاڭگەر/ جۇكتەلەدى.
«ءال-فارابي ءدىن فيلوسوفيادان كەيىن، ال قالام مەن مۇسىلمان قۇقى دىننەن كەيىن پايدا بولادى دەپ سانايدى. فيلوسوفيا مەن ءدىننىڭ كايسىسىنىڭ ەكىنشى پايدا بولعانى ءال-فارابي ءۇشىن ماڭىزدى بولىپ كورىنەدى. كەيدە ءدىن مەن ءفالسافانىڭ بىر-بىرىنە قاراما-قايشى كەلەتىن تۇستارى بار. ول جونىندە ءابۋ ناسر ءدىني شارتتىلىقتار فيلوسوفتاردىڭ كومەگىمەن زەردەلەنەتىن ۇتىمدى تۇجىرىمدامالار لەگى ەكەنىن ناقتىلايدى. دەگەنمەن مۋتاكالليمدەر مەن مۋتازيليتتەر تۇجىرىمدامالارىن دا قاراستىرىپ قويعانىمىز دۇرىس.
ءال-فارابيدىڭ فيلوسوفيالىق جۇيەسىنىڭ نەگىزىندە ءۇش باستى وزەك ايقىن بايقالادى: 1/ دۇنيەنىڭ ماڭگىلىگىن مويىنداۋ؛ 2/ كەز-كەلگەن قۇبىلىستى زەرتتەۋدە دەتەرمينيزم /تابيعاتتا جانە قوعامدا كەزدەسەتىن وقيعا، قۇبىلىستاردى، ونىڭ ىشىندە ادامنىڭ ەركى مەن مىنەزىنىڭ ءوزارا بايلانىستىلىعىنىڭ سەبەپتەرىن، سەبەپتەستىگىنىڭ زاڭدىلىعىن زەرتتەيتىن ءىلىم/ نەگىزىنە تۇرۋى؛ 3/ جەكە ادام رۋحىنىڭ ولمەيتىندىگىن جوققا شىعارۋ تۋرالى قورىتىندى جاساۋدىڭ ايقىن ۇردىسىمەن ۇشتاساتىن اقىل-وي جونىندەگى ءىلىم.
بۇل – ءدىننىڭ ابىرويىن تۇسىرەتىن نەگىزدەمەلەر. الايدا، ەگەر ءبىز وسى اتالعان ءۇش پىكىرمەن شەكتەلىپ قالاتىن بولساق، وندا بۇل ويشىلدىڭ ۇتىمدى ويلارى بار، ءبىراق ولار قيىسپايتىن دىي-تەولوگيالىق قابىققا ورانعان دەپ تۇسىنگەن بولار ەدىك. ماسەلەگە بۇل قىرىنان كەلۋ اسا دۇرىس بولماس ەدى، ناقتىراق ايتقاندا، ناقتى تاريحي تۇرپات، كوزقاراستار جۇيەسىنىڭ تۇتاستىعى جوعالادى.
مەيرامبايەۆ ميراس،ءقازۇۋ-نىڭ،ءدىنتانۋ ماماندىعىنىڭ 3 كۋرس ستۋدەنتى كۋراتور ەدۆايزەر، Phd اعا وقۋتىشى مۇقان ن
You Might Also Like
-
شاكارىم دۇنيەتانىمىندا «ءدىن» جانە «دىنشىلەر» دەگەن قوس ۇعىم قاتار قولدانىلادى. ءدىن مەن دىنشىلەردى ءبىر دەپ قاراۋ شاكارىم دۇنيەتانىمىن تۇسىنبەستىك بولار ەدى. دىنشىلەر — ...
-
ءدىن ادام مەن قوعامنىڭ اراسىندا ماڭىزدى ءرول اتقارادى. قانداي دا ءبىر ءدىندى ۇستانبايتىن ادام بولمايدى. ءدىن ادام مەن ادامدى، قوعامدى بىرىكتىرۋشى كۇش دەسەم ارتىق ايتققانىم ەمەس. ءدىن دەگەنىمىز نە؟ ەڭ الد...
