InfoHub Logo

ءبىزدىڭ ەلىمىز قازاقستاندا دا شەت ەلدەگىدەي دەمالۋعا بولاتىنىن، سونىمەن قاتار دەنساۋلىعىڭىزدى جاقسارتۋعا مۇمكىندىك بار ەكەنىنەن حابارىڭىز بار ما؟ 

«قارا بالشىق، ىستىق جۇگەرى الىڭىزدار»! ءسىز وسى داۋىستى ەستىپ تۇرسىز با؟ قوش كەلدىڭىز، ءسىز ايدىندى الاكولدەسىز! الاكول – قازاقستاننىڭ وڭتۇستىك-شىعىسىندا ورنالاسقان تۇيىق جانە تۇزدى، شيپالى كول. قازاقستانداعى كۋرورتتى ايماقتاردىڭ ءبىرى سانالاتىن الاكولدىڭ ءتۋريزمى قاي دەڭگەيدە؟ الاكولگە بارۋ ءتيىمدى مە؟ مىنە ءسىزدى وسى سۇراقتار قىزىقتىرعان بولسا وسى ماقالانى وقۋعا كەڭەس بەرەمىن.

الاكولدىڭ وسىدان 15 جىل بۇرىنعى جانە قازىرگى جاعدايىن سالىستىرۋعا مۇلدە كەلمەيدى. مەن ەس بىلگىلى وسى الاكول اۋدانىندا تۇرىپ كەلەمىن. تۋعان جەرىممەن قالاي ماقتانباۋعا بولادى. الاكول جاعاسىندا قاز-قاتار ءتىزىلىپ، كۇن ساۋلەسىنە قىزدىرىپ جاتقان نەمەسە قارا بالشىق جاعىپ العان ادامداردىڭ كوپتىگىن كورسەڭىز، تاڭ قالماڭىز. قارا بالشىقتىڭ پايداسى مەن تۇزدى سۋدان سوڭ كۇنگە كۇيۋ تۋرالى اڭىزعا بەرگىسىز اڭگىمەلەردەن سوڭ ءسىزدىڭ دە قىزىعۋشىلىعىڭىز ارتا تۇسەتىنىنە سەنىمدىمىن. الاكول قانداي اۋرۋلارعا ەم بولادى دەگەن سۇراق ەڭ الدىمەن قىزىقتىرعان بولار!؟ الاكولدە كوپتەگەن اۋرۋلارعا شيپا بولاتىن قارا بالشىق (گرياز) جانە اق ساز (گلينا) بار. قارا بالشىق اسىرەسە بۋىن اۋرۋلارىنا تاپتىرماس ەم بولادى. الاكولگە الىس-جاقىن شەتەل ازاماتتارى كەلىپ دەمالادى. رەسەي مەن جۇڭگو ەلىنىڭ تۋريستەرى الاكولگە ساياحاتىن جىل سايىن الدىن-الا جوسپارلاپ قويادى ەكەن.«اسقازان سۋى» جايلى ەستۋىڭىز بار ما؟ ەستىمەسەڭىز – ايتايىن. الاكول ماڭىندا اسقازان اۋرۋىنا ەم بولاتىن شيپالى سۋ بار. جەرگىلىكتى حالىق ونى «ءيىستى سۋ» دەپ اتايدى. وسى سۋدىڭ قاسيەتىن ەستىگەندەر الىستان ات تەرلەتىپ ارنايى كەلەتىن كورىنەدى.  «بارلىق اراسانعا» بارۋدى دا جوسپارلاپ ءجۇرسىز بە؟ الاكولدەن 20 شاقىرىم جەردە «بارلىق-اراسان» ساۋىقتىرۋ ورتالىعى ورنالاسقان. الاكول مەن اراساندا اپتا بويى دەمالىپ، بارلىق اۋرۋلارىڭىزدان قۇلان-تازا ايىعىپ كەتە الاسىز. «ءبىر وقپەن ەكى قويان اتىپ الۋعا» جاقسى مۇمكىندىك. وكپەنىڭ قابىنۋى، تىنىس جولدارى اۋرۋىنان ازاپ شەگىپ ءجۇرسىز بە؟ الاكولدىڭ تازا اۋاسىمەن كەڭ تىنىستاپ كورىڭىزشى. «الاكولدىڭ اۋاسى – جاننىڭ داۋاسى» دەيدى حالىق. راسىمەن دە، 600 شاقىرىم راديۋستاعى اۋانىڭ قۇرامىندا ەشقانداي زياندى قوسپالار جوق دەيدى ماماندار. سوندىقتان، استما مەن وكپە، تىنىس جولدارى اۋرۋلارىنىڭ الدىن الۋ ءۇشىن دە كەڭ تىنىستاپ قايتساڭىز ابدەن بولادى. الاكول تەڭىز دەڭگەيىنەن 345 مەتر بيىكتىكتە ورنالاسقان قازانشۇڭقىردان پايدا بولعان. سوندىقتان، قان قىسىمىنان زارداپ شەگىپ جۇرگەندەر ءۇشىن اسا قولايلى دەمالىس مەكەنى بولىپ تابىلادى. الاكولگە كەلگەندە قان قىسىمى مازالايتىنىن ايتقان ادامدى كەزدەستىرىپ كورمەپپىن.

الاكولدىڭ قىزىنان سىزدەرگە ءبىر كەڭەس بولسىن. رەليكتى شاعالا – الاكولدىڭ ەرەكشە سيمۆولى. الەم بويىنشا شاعالانىڭ بۇل ءتۇرى تەك الاكول مەن موڭعوليا جەرىندە عانا كەزدەسەدى. تاڭەرتەڭ ەرتە الاكول جاعاسىنا بارىپ كورىڭىزشى. مۇلگىگەن تىنىشتىق، ساف اۋا، جاعاعا ۇرعان تولقىن مەن رەليكتى شاعالانىڭ كول بەتىندە قالىقتاۋى جانىڭىزعا جايلىلىق سىيلايدى. كۇيبەڭ تىرشىلىكتىڭ قيىندىقتارىن ۇمىتىپ، دەمالىستىڭ ناعىز راحاتىن سەزىنگىڭىز كەلسە، كۇن شىعا سالىپ، ەرتەمەن الاكول جاعالاۋىندا سەرۋەندەپ قايتىڭىز. تاڭ شاپاعى كول بەتىنە تۇسكەندە قايتالانباس ادەمى كورىنىستىڭ كۋاسى بولا الاسىز. تۇنىمەن تىنىققان تازا دا ءمولدىر سۋعا شومىلىپ الساڭىز دا بولادى. كۇنى بويى سەرگەك جۇرۋىڭىزگە ۇلكەن سەبى بار. سوندىقتان، ەرىنبەڭىز، ەرتە تۇرىپ كول جاعاسىنا كەلىڭىز!

الاكولدە تۋريزم دامىماعان دەيسىز بە؟ مەنىڭشە، بۇل قاتە پىكىر. جۇزدەگەن دەمالىس ورىندارى مەن تۇرعىن ۇيلەر، كيىز ۇيلەر مەن ارنايى پانسيوناتتار، لاگەرلەر مەن تۋريستىك ورتالىقتار دەمالۋشىلارعا ساپالى قىزمەت كورسەتۋگە ساقاداي ساي تۇر. بالالار الاڭدارى، باسسەيندەر مەن ماسساج ورتالىقتارى، بي كەشتەرى مەن ويىن-ساۋىق باعدارلامالارىن وتكىزەتىن الاڭدار – ءبارى-بارى كەلۋشىلەردىڭ قاجەتتىلىگىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن قىزمەت ەتەدى. سونىمەن قاتار بۇگىندە الاكولگە كەلەر جولدىڭ بار جاعدايى جاسالدى. قالاساڭىز جەڭىل كولىكپەن نەمەسە ارناي باعىت الاتىن اۆتوبۋستار مەن پويىز جولدارى ءتىپتى دەسەڭىز اۋە جولدارى دا اشىق. 2021 جىلى الاكولگە باعىت الاتىن جولداردىڭ بارلىعىنا جوندەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلدى. تەك ەسكەرە كەتەتىن جاعداي، سۋعا شومىلعاندا اباي بولىڭىز! الاكولدىڭ تەرەڭدىگى 75 مەترگە دەيىن باراتىنىن ەسىڭىزگە سالامىن. قاتتى تولقىننىڭ كەسىرىنەن سۋعا كەتكەن ادامدار سانى قانشاما؟! ەگەر جاقسى جۇزە الماساڭىز، الىسقا بارىپ قاجەتى جوق جانە قاۋىپسىزدىك ءۇشىن ارنايى اۋا تولتىرىلعان كەۋدەشە مەن دوڭگەلەكتەردى پايدالانعان ءجون. الاكول قىزى سىزدەردى ايبىندى الاكولدە كۇتەدى.

"تۇران" ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ 3 كۋرس  ستۋدەنتى رىسالدى شاراپييەۆا

---