InfoHub Logo

«الاش ءىسى» — كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ الاش قوزعالىسىنا قاتىسۋشىلاردى جازالاۋعا باعىتتالعان ءىسى.

كەڭەس ۇكىمەتى 1928 جىلدان باستاپ الاش پارتياسى مەن الاشوردا ۇكىمەتىنە مۇشە بولعان جەنە ولاردى جاقتاعانداردى جاپپاي تۇتقىنعا الدى. ولارعا كەڭەس ۇكىمەتىنە قارسى كۇرەس جۇرگىزدى، شەتەلدىكتەرمەن بايلانىستا بولدى، ت.ب. كوپتەگەن جالعان ايىپتار تاعىلىپ، تەرگەۋ ءىسى جۇرگىزىلدى.

1930 جىلى 4 ساۋىردەگى وگپۋ (بىرىككەن مەملەكەتتىك ساياسي باسقارما) ۇكىمىمەن 35 ادامعا ءار ءتۇرلى جازا كەسىلدى. اتاپ ايتقاندا: ا.بايتۇرسىن ۇلى، م.دۋلاتوۆ، م.ەسپولوۆ، ح.گابباسوۆ، د.ءادىلوۆ، ج.ايماۋىتوۆ، گ.ءبىرىمجانوۆ، ءا.ءبايدىلدين، ا.دۋلاتوۆ، ت.ەسماعانبەتوۆ، ت.ب. اتۋ جازاسىنا بۇيىرىلىپ، ول ۇكىم كەيىن 10 جىل مەرزىمگە جازالاۋ لاگەرىندە وتىرۋمەن الماستىرىلدى. وزگەلەرى سولتۇستىك ولكەگە جەر اۋدارىلدى جانە جازالاۋ لاگەرلەرىنە جىبەرىلدى.

1932 جىلى 20 ساۋىردە وگپۋ ۇشتىگىنىڭ (يۋگپۋ ۇشتىگى - وگپۋ-دىڭ ءۇش مۇشەسىنەن (ءۇش ادام بىرىگىپ) قۇرالعان مەملەكەتتىك قۇرىلىم) ۇكىمىمەن مۇحامەدجان تىنىشبايەۆ باستاعان الاش قوزعالىسىنىڭ 20-دان استام مۇشەسى جازالاندى. ولاردىڭ قاتارىنان حالەل دوسمۇحامەدوۆ، جاھانشا دوسمۇحامەدوۆ، جاقىپ اقبايەۆ، قوشمۇحامەد (قوشكە) كەمەڭگەروۆ، احمەت تۇنعانشين، كارىم توقتابايەۆ، ت.ب. بەس جىل مەرزىمگە رەسەيدىڭ ۆورونەج وبلىسىنا جەر اۋدارىلدى.

1930 جانە 1932 جىلدارداعى وگپۋ-دىڭ وسى ەكى ۇكىمىمەن سوتتالىپ كەتكەندەردەن م.دۋلاتوۆ، ج.ايماۋىتوۆ، د.ءادىلوۆ، ءا.ءبايدىلدين، ا.دۋلاتوۆ، ك.توقتابايەۆ ەلگە قايتىپ ورالمادى. ال قايتىپ ورالعاندارى 1937-38 جىلدارى «حالىق جاۋى» دەگەن جالعان ايىپپەن تۇگەلگە جۋىق اتىلدى.

الاش قايراتكەرلەرىنىڭ بارلىعى دا جوعارى ءبىلىمدى زيالىلار ەدى. ولار سانكت-پەتەربۋرگتىڭ، ماسكەۋدىڭ، قازاننىڭ، تومسكىنىڭ، ت.ب. قالالاردىڭ جوعارى وقۋ ورىندارىن زاڭگەر، ەكونوميست، دارىگەر، ماتەماتيكا، تاۋ-كەن جانە تەمىر جول ينجەنەرلەرى، ت.ب. ماماندىقتار بويىنشا بىتىرگەن. سونىمەن قاتار ولاردىڭ باسىم كوپشىلىگى ءوز ماماندىقتارى بويىنشا جۇمىس اتقارا ءجۇرىپ، عىلىمي-شىعارماشىلىق قىزمەتپەن دە اينالىسقان.

بۇكىل ماعىنالى ءومىرىن حالقىنىڭ تاۋەلسىزدىك الىپ، ەگەمەندى ەل بولۋىنا ارناعان اياۋلى ازاماتتار سوڭعى دەمى بىتكەنشە سول جولدا عۇمىرلارىن سارپ ەتتى.

---