العاشقى دۇرە
(بۇرىنعى كەزدەگى وقۋ ۇلگىسىنەن كورىنىس)
قاتىسۋشىلار:
ءسابيت – وقۋشى بالا
ورازالى – وقۋشى بالا
جەتپىسباي – وقۋشى بالا
مۇستافا – ءسابيتتىڭ اعاسى
عابباس – مۇستافانىڭ بالاسى
حابيبوللا – تاتار مولداسى
تاعى ءۇش-تورت وقۋشى ۇلدار مەن قىزدار جانە ساباق وتەتىن ءۇيدىڭ ايەلى.
رىمبايدىڭ ءۇيى، توردە تەكەمەت توسەلىپ تاستالعان. جوعارىدا ەكى-ۇش ساندىق، ساندىقتاردىڭ ۇستىندە كورپە-جاستىقتار جيىلعان. قاق ءتوردىڭ ورتاسىندا وسى ءۇيدىڭ كىندىگىندەي ءتورت قاباتتالىپ توسەلگەن كورپەنىڭ ۇستىندە شىرەنىپ حابيبوللا مولدا وتىر. ونىڭ باسىندا سالدە، كوزىندە كوزىلدىرىك، ءبىر قولىندا ءداپى، ءبىر قولىندا شىبىق، الدىندا جاستىققا جايىپ تاستالعان قۇران، تىزەسىنىڭ قاسىندا ءۇش-تورت شىبىق جانە جاتىر.
شايانداي شيكىل سارى تاتار مولداسى جەپ جىبەرەردەي كوزىلدىرىگىنىڭ ۇستىنەن بالالارعا قارايدى. بەس-التى بالا مولداعا ءبىر، اپتيەككە ءبىر قاراپ قويىپ، جاندارى قالماي شۋىلداپ وتىر.
بالالار: ءالىپسىن ءا، ءلامعا ساكۇن ءال، مۇمعا ساكۇن ءالھام، دالعا ءۇتىر، ءالھامدۋ، لاماسلە، ءلامتاششىلا، ليللا، ەسىن ھە، ليللاھە، ءالھامدۋ ليللاھە...
حابيبوللا: ەي، حايۋاندارى! دۇرىس وقىڭدار! سيڭا نيما بۋلعان؟ (شەتتە وتىرعان ءبىر بالانى شىبىقپەن تارتىپ جىبەرەدى).
بالا: ويباي، مولدەكە، وقيىن، وقيىن... (وسى كەزدە ءسابيتتى جەتەكتەپ، ىشكە مۇستافا كىرەدى).
مۇستافا: اسسالاۋماعالەيكۋم، مولدەكە!
حابيبوللا: ۋاعالەيكۋمۋسسالام! (بالالارعا قاراپ، شۋىلداماڭدار دەگەن يشارات بىلدىرەدى!)
مۇستافا: مولدەكە، مىنا بالانى تانيسىز عوي.حابيبوللا: ءبيلماديم...
مۇستافا: مۇقاڭنىڭ بالاسى عوي. بىلتىر قايتىس بولعان مەنىڭ اعايىنىمنىڭ بالاسى.
حابيبوللا: شۋلايمى ني؟ (سابيتكە تىجىرىنا قاراپ قويادى)
مۇستافا: بۇل بالانى سىزگە ساباق وقىسىن، ءدارىس السىن دەپ اكەلدىم. انە، كوزى تۇر. قاتتى ۇستاڭىز، اياماڭىز. ەتى سىزدىكى، سۇيەگى مەنىكى. ساباققا سالاق قاراسا، جانىن شىعار، جونىنان تاسپا ءتىلىپ ال! ( مولدا سابيتكە تاعى دا وتتى كوزىمەن قارايدى).
كانە، قايدا وتىرادى بالا؟
حابيبوللا: تىگى ۋرىنعا (بۇرىشتاعى ءبىر بالانىڭ جانىن نۇسقايدى. ءبىراق، ءسابيتتىڭ وندا بارعىسى كەلمەي، عابباسقا جالتاقتاپ قاراي بەرەدى)
مۇستافا: ءبىزدىڭ عابباستىڭ قاسىنا وتىرسا قايتەدى، مولدەكە؟
حابيبوللا: عابباس قۇرانعا تۇشكان بالا يش، ءبىرادار. ۇشى بۇل بالاعا اليف-بيدان باشلارعا كيراك.راحيمبايدىڭ بالاسى اليف-بيدا، بيرگا وقىسىنلار ۇلار. بيك زيھينسيز بالا، ۋقۋ ءبىردا كىرمي باشىنا، ساباعىنا قارامي، ۇيىننى باعا، قاھارى سۇققىرى... (ورازالىعا تەسىلە قارايدى).
مۇستافا: وتىر انا جەرگە! (ورازلىنىڭ جانىن نۇسقايدى. وسىدان كەيىن مۇستافا مولداعا ءبىر سوم كۇمىس تەڭگە ۇستاتادى دا، الدىنا ءبىر تىزەرلەپ وتىرا قالىپ، قولىن جايادى) يللاھي، اۋمين!
حابيبوللا: ءامين، اللاھۋ اكبار! (بەتىن سالقىن سيپاي سالادى). قايناعا، اش اۋىز تي (اسىعا شىعىپ بارا جاتقان مۇستافانى كەس-كەستەي بەرەدى).
مۇستافا: جاي، اسىعىسپىن. وسى بالادان بىردەمە شىعا ما دەپ اكەلىپ تۇرمىن.
ءۇي يەسى ايەل: (ايانىشپەن) كورىپ تۇرمىن، قايناعا، ءتۇسىنىپ وتىرمىن، اكەسىنە قۇران وقۋعا جارار ما ەكەن دەپ اكەلىپ وتىرسىز عوي بايقۇس بۇل بالانى. امان بولسا، ءالى-اق ادام بولىپ كەتەر... (مۇستافا شىعىپ كەتەدى).
حابيبوللا: كيلالي مۇندا! (ءسابيت قوزعالا بەرگەندە، ورازالىعا دا اقىرادى). قارا يت، سين دا كيلالى! (ەكەۋى دە مولدانىڭ الدىنا بارىپ، جۇگىنىپ وتىرا قالادى. سول كەزدە سابيتكە قاراپ): كۇزىڭا قارا، احماق!
حايۋان، نايساپ! (ەندى ورازالىعا قاراپ): ءبيرالى ءاليف-بيىڭني! (ورازالى جىرىم-جىرىم ءاليف-بي جازىلعان الاقانداي قاعازىن ۇستاتا بەرەدى).
ءنارسا بۋلعان بۋ اليف-بيعا؟ نارساگا كەميرگانسيڭ نايڭ شيتلارىن، اشاسىڭ كيلگانمي انى، نيشكي بۋلاي كيرلانگان؟ (ورازالى دىرىلدەپ وتىر). نيك جاۋاپ بەرميسيڭ، قاھارى سۇققىرى! (شىبىقتى قولىنا الا بەرەدى).
ورازالى: مولدەكە-اي، مولدەكە-اي!.. (ەڭىرەپ جىبەرەدى)
حابيبوللا: ءما ءسايڭا، مۋللاكا! (شىبىقپەن ۇرا بەرەم دەگەندە، بىرەۋ پىشاقپەن ادەيى بۋناقتاپ قويعان جەرىنەن شىبىق ۇش-تورتكە ءبولىنىپ تۇسەدى. اشۋعا بۋلىققان مولدا بالالاردىڭ اراسىمەن ارى-بەرى جۇرەدى دە، ءبۇرسيىپ وتىرعان ورازالىنى ارقاسىنان اياعىمەن تەۋىپ جىبەرىپ، ەتپەتىنەن تۇسىرەدى. تۇرا بەرەم دەگەندە تاعى دا تەبەدى).
ورازالى: موللاەكە-اي، مەن ەمەس، موللاەكە-اي!...
حابيبوللا: كيم ءيندى؟ (اياعىن ورازالىنىڭ جەلكەسىنە تىرەپ تۇر).
ورازالى: مەن ەمەس، مەن ەمەس!... (ءبىر جامباسىنا ىعىسا تۇسەدى).
حابيبوللا: ءما سيڭا مەن ءيماس! (تاعى دا تەبە بەرەم دەگەندە ورازالى ءبىر جاعىنا جىلجىپ كەتىپ، مولدانىڭ اياعى جەرگە تارس ەتە تۇسەدى دە ءسال ىڭىرسيدى):
ھمم-م-م، قاھارى سۇققىرى! (ەندى ورازالىنىڭ قۇلاعىن بۇراي باستايدى)
ورازىلى: ويباي! ويباي!..
حابيبوللا: ايتيمىسىن!؟
ورازالى: ايتايىن! ايتايىن!...
حابيبوللا: كيم شۋل!
ورازالى: انە، اناۋ. (جەتپىسبايدى كورسەتەدى. مولدا وعان تەك الا كوزىمەن قارايدى دا قويادى. ءاستى، ودان سەسكەنەتىن بولۋ كەرەك، تاياق جۇسماعان جوق. وسى كەزدە ءسابيت مىرس ەتىپ كۇلىپ جىبەرەدى).
حابيبوللا: نيشىك كۇلىڭ، حايۋان!؟ (ءسابيت تاعى دا مىرس ەتەدى). ءما ءساڭا كۇلكى! (تۇمسىقتىن جۇدىرىعىمەن سالىپ جىبەرەدى، قان ساۋ ەتە تۇسەدى، ەندى يىعىنان تەبە بستايدى).
ءسابيت: ويباي، باسىم، باسىم!...
ءۇي يەسى ايەل: اپىر-اي، مولدەكە-اي، ولتىرەسىڭ بەيشارانى! (مولدانىڭ قولىنان ۇستاي الادى). مولدەكە-اي، تىم بولماسا ساباعىن باستاعان سوڭ، ۇرسايشى. قولىنا قاعاز دا ۇستاعان جوق قوي ءالى. وبال عوي بەيشاراعا... ءۇي يەسى ايەل بەتىن جۋعالى ءسابيتتى دالاعا الىپ بارا جاتادى حابيبوللا ارتىنان ساۋساعىن شوشايتادى.
حابيبوللا: ساڭا ءما، ءساڭا!...
بالالار: (قايتا شۋلاي جونەلەدى) ءرا ءسىرا، ءرا سري، ءرا ءسىرا، ءرا سري، ءرا ءسىرا، بەسىن بي، راببي، ءلامعا ساكۇن، راببەل، اليفسين اھ، لامسىلە، الامي، اليف ساتين ي، الامي، رابەل الامي!...
مولدا ءداسپىسىن قايتارىپ قويىپ، قالىڭ كورپەنىڭ ۇستىندە سالدەسى داڭعىراداي بولىپ، قالعىپ وتىرا بەرەدى...
(شىمىلدىق)
You Might Also Like
-
ەرتەدە بىرەۋدىڭ ءبىر ۇلى، ءبىر قىزى بولىپتى. قىزى كوپ وتىرىپ قالعان، ءارى اقىلسىز، ءارى كەلبەتسىز بولادى دا، ۇلى سوزگە شەبەر، قۋ ءتىلدى ەكەن.
