ءبىرىنشى بەلەس
(باستاۋىش مەكتەپتى بىتىرۋشىلەرگە ارنالعان ساحنالىق رەپورتاج)
4-سىنىپ بىتىرگەن ءبىر توپ وقۋشىلار مەن اعا پيونەر جەتەكشىسى قاتىسادى. (قاتىسۋشىلاردىڭ ءوز اتتارى الىنعاعان: الماتى قالاسىنداعى № 2 قازاق ورتا مەكتەبىنىڭ وقۋشىلارى)
پيونەرلەر بولمەسىندە ءبىر توپ 4-سىنىپ وقۋشىلارى حورمەن «وقۋشىلار جىرىن» ورىنداپ جاتادى:
باقىتتى بىزدەر بالامىز،
وسىرگەن وتان انامىز.
كوڭىلدە شەكسىز قۋانىش،
شىرقاتىپ انگە سالامىز.
كۇلىمدەپ كوكتە كۇنىمىز،
قۇلپىرىپ قىردا گۇلىمىز،
جانىمىز نۇرعا بولەنىپ،
شالقيدى شاتتىق جىرىمىز.
باقىتتىڭ قاينار بۇلاعى،
ءومىردىڭ وشپەس شىراعى –
سۇيەمىز بەيبىتشىلىكتى،
سۇيىكتى ەلدىڭ جىر ءانى.
ءان اياقتالا بەرگەندە سىرتتان جارقىن ءجۇزدى اعا پيونەر جەتەكشىسى كىرىپ كەلەدى. وقۋشىلاردىڭ ءبارى بىردەن سوعان قارايدى.
جەتەكشى:
مىناۋ نەتكەن شات كۇن ەدى،
بويدى كەرنەپ بارادى ءۇنى.
تىستا تۇگەل ب ا ق گۇلدەدى،
تەربەتىلىپ دالا گ ۇلى.
مامىر كۇنى شاشىپ نۇرىن،
مىنگىزىپ جىر كەمەسىنە،
ءبىر بەلەستەن اسىپ بۇگىن،
باراسىڭدار كەلەسىگە.
جۇيرىك ەدى ءومىر نەتكەن؟
اڭعارامىن، اڭعارامىن.
تەز ارادا ءوسىپ كەتكەن
بارلىعىڭا تاڭ قالامىن.
ءتورت جىلدا نە ۇيرەندىڭدەر،
ۇلگى بولار بارىمىزگە؟
نەندەي زاتتان جيرەندىڭدەر،
ايتىڭدارشى، كانە، بىزگە؟
الماحان:
مەكتەپكە العاش كەلگەنىمدە،
ءبىر ءارىپ تە تانىماعام.
سول ءۇشىن كوپ تەرلەدىم دە،
ءبىراق، وعان نالىماعام.
قيىندىقتان قورىقپاستان،
الىپپەنى قولىما العام.
كۇنى-تۇنى جالىقپاستان،
ۇيرەتتى اپاي ونى ماعان.
ءوزىم ەندى باسقالارعا
وقىعاندى ايتىپ بەرەم.
قيالىممەن باستاپ العا،
كۇنگە بارىپ، قايتىپ كەلەم.
راۋزا:
مەن مەكتەپكە كەلگەنىمدە،
ەش نارسەنى بىلمەيتىنمىن.
تۇيمە ۇزىلسە كويلەگىمدە،
ونى قاداپ، ىلمەيتىنمىن.
ءبىلدىم بۇگىن، مىنە، ءبارىن،
كۇيگە تولى كوكىرەگىم.
كيىمىمنىڭ كىرى بارىن
ءوزىم جۋىپ، كەتىرەمىن.
ۇيگە بارسام، كومەكتەسىپ،
ماماما وت جاعىسامىن.
سۋىن تاسىپ كەزەكتەسىپ،
كىلەمدى دە قاعىسامىن.
الما:
قولىما العان ءار ىسىمە
ءارقاشان دا قىزىپ كىردىم.
بالالاردىڭ بارىسىنە
تاقپاق ايتىپ، قىزىقتىردىم.
ءسابيرا مەن قاليماداي،
ءادىل سىندى جالقاۋلاردى،
سىنايمىن تەز جانىم قالماي،
ساكەن سىندى اڭقاۋلاردى.
جەتەكشى:
كانە، سول تاقپاعىڭنىڭ ءبىرىن ايتىپ جىبەرشى.
الما:
«ابىگەر» (داۋىسىن وزگەرتىپ):
– ويباي-اي، تاماعىم!
– نە بولدى، قاراعىم؟
– تاماعىم ءىسىپ تۇر،
دەنەم دە ىسىپ تۇر.
– جانىم-اۋ، نە دەدىڭ؟
نە ءىشىپ، نە جەدىڭ؟
– قار جەدىم، ماماتاي!
– قاپ، تەنتەك بولات-اي!
ىزدەيىن دارىگەر، – دەپ انا ابىگەر.
جەتەكشى:
راس پا، بولات؟ راس پا؟ (جاۋاپ كۇتە قارايدى)
بولات:
باسقا بولات، مەن ەمەسپىن،
ەركەلىكتى ۇمىتقانمىن.
سۋىعىڭدى ەلەمەسپىن،
ەڭبەكپەنەن شىنىققانمىن.
اۋرە ەتپەيمىن ۇلكەندەردى،
ءارقاشان دا قۇرمەتتەيمىن.
كورسەم ىستە جۇرگەندەردى،
كومەكتەسپەي قۇر كەتپەيمىن.
مايا مەن سارا:
ءبىز دە، مىنە، دوڭگەلەنىپ،
كورسەتەمىز ءبيىمىزدى.
قۋانىشقا ون بولەنىپ،
شالقىتامىز كۇيىمىزدى.
جاسى اۋەنگە شولدەگەن ەل،
كوڭىلدەردىڭ حوشى دەيمىز.
ارمان، قيال، ەڭبەك، ونەر –
ادامزاتتىڭ دوسى دەيمىز.
وسى كەزدە بي وينالىپ، ەكەۋى دوڭگەلەنە جونەلەدى، بي اياقتالعان كەزدە:
ساۋلە:
ۇيىتادى قوڭىر ءۇنىم،
شاتتىق انگە سالعانىمدا.
ال، كانەكي، سونىڭ ءبىرىن
شىرقاپ بەرەم الدارىڭدا.
كۇنسايىن قۋاتبايەۆتىڭ جاقسىلىق ساتىبەكوۆتىڭ ولەڭىنە جازىلعان «كوكتەم» ءانىن شىرقاتا جونەلەدى:
كوكتەم كەلدى، قۇس كەلدى،
وينايمىز ءبىز ساز يلەپ.
ءبىزدىڭ كولگە تۇستەندى،
بىلتىر كەتكەن قاز، ۇيرەك.
كوك كويلەگىن كيدى جەر،
شەشىپ اق قار ىشىگىن.
ەمىرەنە ءسۇيدى جەل
جاس تەرەكتىڭ بۇرشىگىن.
الاقاي-اۋ، بالالار،
قانداي جاقسى كوكتەمگى اي!
گۇلگە وراندى دالا بار،
كەلدى اۋىلعا كوپ تورعاي.
جەتەكشى:
قانداي تاماشا! تاعى ءبىرىن شىرقاپ جىبەرشى.
ساۋلە:
جارايدى، ءان ەمەس، ءوزىمىزدىڭ جالقاۋ ءابدىل تۋرالى ءبىر تاقپاق ايتىپ بەرەيىن:
ءابدىل بارلىق بالانىڭ
ىشىندەگى ءالدىسى.
تاس توزدىرعان تابانىن،
اتىشۋلى لاڭگىشى.
ماڭدايىنىن كۇن ءوتىپ،
جازداي تەپتى لاڭگىنى.
لاڭگى ابدەن جۇدەتىپ،
سودان باسى ماڭگىدى.
وسىلاي كوپ ءوتتى كۇن،
تەبۋدى جۇزگە جەتكىزدى.
ءبىراق، كۇزدە ەتىگىن
ەتىكشىگە وتكىزدى.
نۇرماحان:
راس، كەشە عانا ءابدىلدىڭ باتەڭكەسىن سۇلتانعازى جاماپ جاتقان. (بالالار شۋىلداپ كۇلىسەدى)
سۇلتانعازى:
بۇل ءىستى راس قالاپ الدىم،
زور كۇش ەكەن تالاپ دەگەن.
باتىڭكەسى بالالاردىڭ
جىرتىلسا، تەز جاماپ بەرەم.
ونەرىم بار تاعى باسقا،
ايلاپ ەمەس، كۇندەپ وسەم.
بالالار تەز تانىمىس پا،
مىنانى الىپ، بۇل نە دەسەم؟
قاعازبەن ورالعان قولىنداعى ەكى تۇيىنشەكتىڭ ءبىرىن اشىپ كورسەتەدى.
بارلىعى: كول، كول! (پلاستيليننەن جاسالعان اسقار تاۋ مەن ورتاسىندا دوڭگەلەنگەن سۇلۋ كولدىڭ بەينەسى بالالاردىڭ بارلىعىن دا قىزىقتىرادى)
سۇلتانعازى:
اسقار تاۋلى شىڭعا شىعام،
تۇسەم مۇحيت تەرەڭىنە.
تابيعاتتىڭ سىرىن ۇعام،
ەل ءسۇيسىنسىن ونەرىمە.
(قولىنداعى ەكىنشى تۇيىنشەكتى اشىپ كورسەتەدى)
مىناۋ نە؟
بارلىعى: ورمان، ورمان! (كەڭ دالادا جايقاتىلعان ورماننىڭ بەينەسى كورىنەدى)
سۇلتانعازى:
بايتاق جاتقان كەڭ دالامدا
نۋ ورماندى جايقالتامىن.
قۇلازىعان ءشول دالامدا
شالقار كولدى شايقالتامىن.
گاليا:
جۇرگەنىم جوق مەن دە بەكەر،
الدا تالاي ارمانىم بار.
ەرىنبەستەن ەڭبەك ەتەر،
جەلدەن جۇيرىك بارماعىم بار.
جىپپەن اسەم كەستە تىگىپ،
گۇلمەن باققا سالام ورنەك.
ءۇي ماڭىنا ەككەن شىبىق
بۇگىن كوككە بارادى ورلەپ.
عابيت:
اي مەن كۇننىڭ شەگاراسىن
بۇرىندى-سوڭ باسىپتى كىم؟
ولشەپ شولپان جەر اراسىن،
ەسەپتەيمىن قاشىقتىعىن.
شولپانعا ەرتەڭ بارار جولدا
كەرەك بىزگە ايالداما.
دەمالامىز جاساپ سوندا
جەر تۋرالى بايانداما.
الماحان:
ادىمدايمىز ءارى قاراي،
اسساق بۇگىن ءبىر بەلەستەن.
الدىمىزدا ءالى تالاي
وتپەكشىمىز مىڭ بەلەستەن.
راۋزا:
ادامدىقتىڭ ءار جۇيەسىن
كوپ كورسەتكەن بالالارعا.
راقىمەت تاربيەشى
اعالارعا، انالارعا.
بارلىعى:
ونەر بەرگەن، ءبىلىم بەرگەن،
ۇمتىلدىرعان ءار قياعا.
ءومىردىڭ شات جىرىن بەرگەن
ريزامىز اق ۇياعا.
جەتەكشى:
بالالار، جىرلارىڭا دا، سىرلارىڭا دا ابدەن قاندىم. ەندى ءبارىمىز قوسىلىپ، ءبىر ءاندى شىرقاپ جىبەرەيىك.
بارلىعى:
حورمەن «ايگولەك» ءانىن شىرقايدى.
كولدەي شالقىپ جاس ءومىر،
تاسىپ جاتقان شاعىندا،
كەمەرىنەن شالىقتاپ
اسىپ جاتقان شاعىندا،
ويىن ويناپ، ءان سالماي،
وسەر بالا بولار ما؟
كۇمىس كۇلكى كورمەي ول،
كەمەلىنە تولار ما؟
قايىرماسى:
ايگولەك-اۋ، ايگولەك،
ايدىڭ ءجۇزى دوڭگەلەك.
ايگولەك دەپ ءان شىرقاپ،
ەل بوبەگى، كەل، بوبەك!
اسىل ءسوزدىڭ ۇستازى،
اقىن بولار ۇرپاقپىز.
ونەر، ءبىلىم، ەڭبەككە
جاقىن بولار ۇرپاقپىز.
ون ساۋساعى مايىسقان
شەبەر بولار ۇرپاقپىز.
تۇلا بويى تولعان ءبىر
ونەر بولار ۇرپاقپىز.
(شىمىلدىق)
You Might Also Like
-
ەرتەدە ءبىر بايدىڭ ەكى ايەلى بار ەكەن. توقالى ساقاۋ دا اڭقاۋ، بايبىشەسى قاتال دا قۋ ەكەن. توقالدى تاماقتان قاعىپ كۇن كورسەتپەيدى ەكەن.
