كوشە قيىلىسىندا
(بەس كورىنىستى شاعىن قويىلىم)
قاتىسۋشىلار:
قويانبەك – 3-سىنىپ وقۋشىسى
سىرىم – قويانبەكتىڭ اكەسى
ساۋلە – قويانبەكتىڭ شەشەسى
بالتاباي، ەردەن – قويانبەكتىڭ سىنىپتىس دوستارى
سارسەنبەك – ءمۇعالىم
پاشايەۆ – كوشە ءتارتىبىن باقىلاۋشى ينسپەكتور
قارت، دارىگەر، شوفەر سەكىلدى تاعى دا ءۇش-تورت ادام قاتىسادى.
ءى كورىنىس
سىنىپ ءىشى. تاقتادا ءتۇرلى ءتۇستى كورنەكى قۇرالدار ءىلۋلى تۇر. ءمۇعالىم بالالارعا جول قوزعالىسىنىڭ ءتۇسىندىرىپ جاتادى.
سارسەن: بالالار، عىلىم مەن تەحنيكانىڭ دامىپ، مادەنيەتىمىزدىڭ شارىقتاعان شاعىندا جولدا ءجۇرۋ ەرەجەلەرىن ءبىلۋ – ۇلكەن دەمەي، كىشى دەمەي، اركىمنىڭ ەڭ باستى مىندەتى.
بالتاباي: اعاي، ەگەر بىلمەسەك قايتەمىز؟
سارسەن: بىلمەسەڭ – ۇيرەنەسىڭ، بىلسەڭ – وزگەلەرگە ۇيرەتەسىڭ.
ەردەن: مەن جول قوزعالىسىنىڭ ەرەجەلەرىن جاقسى بىلەمىن. ويتكەنى، دەمالىس كۇندەرى پاپامنىڭ ماشيناسىمەن قالادا دا، دالادا دا كوپ قىدىرامىز. سوندا پاپام ماعان جول قوزعالىسى ەرەجەلەرىن ۇنەمى ءتۇسىندىرىپ وتىرادى.
قويانبەك: اعاي، جالپى سول جول قوزعالىسى ەرەجەلەرىن جاتتاپ، باس قاتىرۋدىڭ قانشالىقتى قاجەتى بار؟
بالتاباي: قويانبەك دۇرىس ايتادى. ودان دا ماشينا از جۇرەتىن ءاسفالتتى جولدا دوپ قۋعانعا نە جەتسىن!
سارسەن: بالالار، تىنىشتالىڭدار! جاڭا ايتتىم عوي سەندەرگە، كەرەگى بولسىن، بولماسىن، جول قوزعالىسىنىڭ ەرەجەلەرىن بەس ساۋساقتاي بىلۋگە ءبارىڭ بىردەي مىندەتتىسىڭدەر. ويتكەنى، بىزدە كولىك اپاتى بولىپ تۇرادى ما؟ (بالالارعا قارايدى).
ەردەن: ونداي اپاتتار بولىپ تۇرادى. انادا كورشىمىزدىڭ التى جاسقا كەلىپ قالعان بالاسىن ماشينا قاعىپ، قاتتى جاراقاتتاپ كەتتى جانە سول ماشينا باسقا ءبىر ماشينامەن سوعىسىپ قالدى.
سارسەن: (بالالارعا قاراپ). ەردەننىڭ ءسوزىن اڭعاردىڭدار ما، بالالار؟ دەمەك، ءبىزدىڭ ەلدەگى بالالاردىڭ اپاتقا ۇشىراپ، قاتتى جارالانۋى نەمەسە ءولىمى اۋرۋدان نە اشتىقتان ەمەس، جول قوزعالىسىنىڭ ەرەجەلەرىن ساقتاماعاندىقتان بولادى ەكەن.
قويانبەك: اعاي، مالەنكي، مەن پاپاما ۆەلوسيپەد الاپ بەر دەپ ەدىم. ول جاقىندا بولاتىن مەنىڭ تۋعان كۇنىمە سىيلايمىن دەپ ۋادە بەردى. ۆەلەسيپەد العان سوڭ، الدىمەن ايداۋدى جاقسىلاپ ۇيرەنەمىن. سودان سوڭ بار عوي، اسفالت جولعا شىعىپ الىپ، ازىناتامىن كەلىپ!
سارسەن: توقتا، توقتا، بالاقاي! ازىناتپاس بۇرىن جول قوزعالىسىنىڭ ەرەجەلەرىن جاتتاۋىڭ كەرەك.
قويانبەك: ونىڭ ماعان قانشالىقتى قاجەتى بار؟ ۆەلوسيپەدپەن ماشينالاردىڭ ارا-اراسىمەن لىپ-لىپ ەتىپ ءوتىپ كەتەمىن. ءتىپتى، بولماي بارا جاتسا، تروتۋارعا شىعىپ كەتەمىن.
سارسەن: ۆەلوسيپەد مىنبەك تۇگىل، جاياۋ جۇرسەڭ دە جول قوزعالىسىنىڭ ەرەجەلەرىن بىلۋگە ءتيىسسىڭ. ونى جاقسى مەڭگەرگەندەرىڭ جاس ينسپەكتورلار توبىنا مۇشە بولىپ قاتىسۋلارىڭا بولادى.
ەردەن: اعاي، جاس ينسپەكتورلار توبىنا الدىمەن مەنى جازدىرىڭىزشى (مۇنداي تىلەك بىلدىرگەن تاعى دا بىرنەشە بالا قول كوتەرەدى. ءمۇعالىم ولاردىڭ ءتىزىمىن جاسايدى دا، ساباعىن ارمەن قاراي جالعاستىرادى. قويانبەك ساباققا كوڭىل بولمەي، وزىنشە ويناپ وتىرادى).
قويانبەك: (قاسىنداعى بالتابايعا سىبىرلايدى). ءاي، بالتاباي، پاپام ۆەلوسيپەد الىپ بەرسە، ۇيرەنۋگە كومەكتەسەسىڭ عوي؟
بالتاباي: (ول دا سىبىرلاي سويلەپ). ول جاعىن قاتىرامىن. ءبىراق، مەن ۆەلوسيپەد العانعا دەيىن ارا-تۇرا مىنۋگە ماعان دا بەرە تۇرساڭ جارار ەدى.
قويانبەك: جارايدى، ەكەۋىمىز جولداس ەمەسپىز بە؟ جولداسىمنان ەش نارسەمدى دە ايامايمىن.
ەردەن: (قويانبەك پەن بالتابايعا ەسكەرتۋ جاسايدى). تىنىش وتىرساڭدارشى. ودان دا ءمۇعالىمنىڭ ايتقانىن ۇعىپ المايسىڭدار ما؟
قويانبەك: (ىزالانىپ). سەنىڭ جۇمىسىڭ قانشا؟ جايىڭا وتىر. (وسى كەزدە قوڭىراۋ سوعىلىپ، بالالار ۋلاپ-شۋلاپ سىرتقا لاپ قويادى).
ءىى كورىنىس
قالا ورتالىعىنداعى ۇلكەن گۇلزار. سۋبۇركەكتىڭ اينالاسىندا ءبىر توپ بالا ويناپ جۇرەدى. ورتالارىندا قويانبەك پەن بالتاباي. كوشە جاقتان جەتەككە العان ۆەلوسيپەدى بار سىرىم مەن ساۋلە كورىنەدى. ءوزارا كەرىلدەسىپ كەلەدى.
ساۋلە: بالانى جاقسى كورگەندە وسىلاي جاقسى كورە مە ەكەن؟ كيت ەتسە بولدى، استى-ۇستىنە ءتۇسىپ، جانىڭ قالمايدى. قىلىش كەرەك دەپ ەدى، الىپ بەردىڭ. ونىمەن كورشىنىڭ بالاسىنىڭ كوزىن شىعارىپ جىبەرە جازداپ، ءبىر بالەدەن ارەڭ قۇتىلدىق. دوپ كەرەك دەپ ەدى، ونى دا الىپ بەردىڭ. كوشەنىڭ ەكى بەتىندەگى ۇيلەردە ساۋ تەرەزە قالعان جوق. تالايدىڭ قارعىسىن ەستىپ، قۇلاعىمىز سارسىپ، ايىبىن تارتىپ، قالتامىز قاعىلدى. بۇگىن ۆەلوسيپەد كەرەك دەپ ەدى، ونى دا الىپ وتىرسىڭ. ەندى قانداي الەككە تۇسەرىمىزدى اللام ءبىلسىن؟
سىرىم: جار دەگەندە جالعىز ۇلىم قويانبەكتەن نەمدى ايايىن؟
ساۋلە: ال، ايتپەسە، جالعىزىم دەپ ەسىرتە بەر.
سىرىم: (ويناپ جۇرگەن بالالارعا داۋىستاپ). قويانبەك، اۋ، قويانبەك! ءما، ساعان ۆەلوسيپەد اكەلدىم. (قويانبەك پەن بالتاباي سىرىمعا قاراي تۇرا جۇگىرەدى. قويانبەك كەلە ۆەلوسيپەدكە جارماسادى).
قويانبەك: پاپا، كوپ راحمەت! ەندى سامعايتىن بولامىن.
ساۋلە: ابايلا، قاراعىم. بىرەۋدى قاعىپ نە ماشيناعا ۇرىنىپ جۇرمە.
قويانبەك: الدىمەن ايداۋدى ۇيرەنىپ الايىن، سودان سوڭ عوي، جول بەرمەيتىن جۇرگىنشىلەرمەن بولسىن جۇمىسىم.
ساۋلە: ءتايت ءارى. «تەكتەك-تەنتەك دەگەنگە، بوركى قازانداي بولادىنىڭ» كەبىن كيمە. ەكى ورتادا ماشينانىڭ استىنا ءوزىڭ ءتۇسىپ قالارسىڭ.
سىرىم: بالانىڭ بەتىنەن قاقپا، ساۋلە. بىلگەنىن ىستەسىن، ەسى كىرگەن تەنتەك قوي قويانبەك. (بالاسىنا قاراپ) ال، كانە، بالتاباي ەكەۋىڭ ۇيرەنە بەرىڭدەر.
بالتاباي: سەنىڭىز، اعا، مەن ەندى قويانبەككە قاتىرىپ تۇرىپ ۇيرەتەمىن. (قويانبەككە قاراپ). وتىر، قويانىم!
قويانبەك: ( ۆەلوسيپەدتىڭ ءرولىن قوس قولداپ ۇتاپ العان، ونى وزىنە قاراي قيسايتىپ، وڭ اياعىن كوتەرە بەرىپ، قايتا تارتىپ الادى). قورقامىن...
بالتاباي: وي، سۋجۇرەك. مىنە، بىلاي وتىرۋ كەرەك. (ۆەلوسيپەدتى قويانبەكتەن جۇلىپ الىپ، ءوزى قارعىپ مىنە بەرەم دەگەندە، كەلەسى جاعىنا اۋىپ تۇسەدى. قويانبەك تە، الىستان باقىلاپ تۇرعان سىرىم مەن ساۋلە دە شەك-سىلەلەرى قاتا كۇلەدى).
قويانبەك: بار بول، بار بولعىر. سەن مەنەن دە وتكەن سوراقى ەكەنسىڭ عوي. قوي، ودان دا ءوزىم-اق مىنەيىن. سەن ءبىر جاعىن سۇيەي تۇر. (بالتاباي ۆەلوسيپەدتىڭ ەكىنشى جاعىنان سۇيەپ، قويانبەكتى وتىرعىزادى. ول بولسا ارى ءبىر، بەرى ءبىر اۋىپ، العا قاراي جىلجي باستايدى. بۇعان ەكەۋى بىردەي قۋانادى).
بالتاباي: ايتتىم عوي قاتىرامىن دەپ. ەندى ەكى-ۇش قادام جۇرسەڭ، ءوزىڭ-اق ايداپ كەتەسىڭ.
قويانبەك: جوق، ءالى ءبىراز جەرگە دەيىن ارتىمنان ۇستاپ ءجۇر (ەكەۋى قيساڭداپ ءجۇرىپ، سۋبۇركەكتى ءبىر اينالىپ شىعادى).
بالتاباي: قويانبەك، دەنەڭدى تىك ۇستا! اياعىڭدى جىلدامىراق اينالدىر. مىنە، مىنە، ەندى دۇرىس (ءسويتىپ يتەرىپ كەلە جاتىپ قولىن اقىرىنداپ ۆەلوسيپەدتەن بوساتادى. قويانبەك مۇنى بايقامايدى. ءبىراق، قالتاڭداپ ءوزى كەتىپ بارا جاتادى).
قويانبەك: بالتاباي، قولىڭدى ەپتەپ قويا بەرشى، ءوزىم ءجۇرىپ كورەيىن.
بالتاباي: مەن قولىمدى باعانا-اق قويا بەرگەم، ءقازىر ءوزىڭ كەتىپ بارا جاتىرسىڭ. ەندى قورىقپاي زىمىراي بەر.
قويانبەك: وھو! ءوزىم-اق ايداي الادى ەكەنمىن. بالتاباي، قارا دا تۇر ەندى! (گۇلزارداعى سۋبۇركەكتى شىركوبەلەك اينالىپ جۇرگەندە، ءبىر قارتتى قاعىپ كەتىپ قالپاقتاي ۇشىرادى. انانداي جەرگە جەتىپ، ءوزى دە قۇلاپ تۇسەدى).
قارت: (ورنىنان ارەڭ تۇرىپ، قاتتى رەنجۋلى كۇيدە ءۇستى-باسىن قاعىنادى). و، ءپاتشاعار، كوزىڭە قاراپ جۇرسەڭ قايتەدى؟ كوشە جەتپەگەندەي، گۇلزاردا سايراڭداۋىڭ قالاي؟
قويانبەك: (ورنىنان اۋىرسىنا تۇرىپ، ەتەك-جەڭىن قاعىنادى). اتا، ەشنارسە ەتپەيدى. زاتو مەن دە قۇلادىم عوي. قايتا، ماعان جول بەرۋىڭىز كەرەك ەدى.
قارت: ءوزىڭ ءسوزدى ۇقپايتىن بالا ەكەنسىڭ. گۇلزار شايتان اربانىڭ جولى ەمەس. مۇندا جۇرت دەمەلۋ ءۇشىن كەلەدى.
بالتاباي: (سوزگە ارالاسادى). اتا، ءبىز دە دەمالىپ ءجۇرمىز.
قويانبەك: (بالتابايدى قوشتاپ، دەمەۋ تاپقانىنا قۋانىپ كەتەدى). ءيا، ءيا، دەمالىپ ءجۇرمىز. (وسى كەزدە قولىندا الا تاياعى بار پوليسيا كيىمىندەگى كوشە ءتارتىبىن باقىلاۋشى ينسپەكتور كەلىپ قالادى).
پاشايەۆ: كانە، بالاقاي، بۇل جەردە نە ىستەپ ءجۇرسىڭ؟
قويانبەك: (ساسقالاقتاپ). اعاتاي، جاي دەمالىپ، ويناپ ءجۇر ەدىك...
پاشايەۆ: مەن ساعان اعاتاي ەمەس، جول قوزعالىسىن باقىلاۋشى اعا لەيتەنانت جولداس پاشايەۆ بولامىن.
بالتاباي: جولداس اعا لەيتەنانت پاشايەۆ، ءبىز دەمالىپ ءجۇر ەدىك...
قويانبەك: (باتىلدانىپ). تاپ سولاي، دەمالىپ ءجۇرمىز.
پاشايەۆ: (قاتقىلداۋ كەيىپپەن). تاپ سولاي دەپ تاقىلداۋىن. دەمالاتىن بولساڭدار، بۇل جەرگە جاياۋ كەلىڭدەر. ۆەلوسيپەدپەن تەك جولدا عانا جۇرۋگە بولادى. ونىڭ وزىندە ون ءتورت جاسقا تولعان بالالارعا رۇقسات ەتىلەدى. ال، مىنا گۇلزاردا جول قوزعالىسى ەرەجەلەرىن ساقتاماعاندىقتارىڭ ءۇشىن ايىپ تارتاسىڭدار.
قويانبەك: (جاسقانشاقتاپ). بىزدە اقشا جوق قوي.
پاشايەۆ: سەندە اقشا جوق بولسا، ايىپپۇلدى اتا-اناڭ تولەيدى. قازىرشە مىنا ۆەلوسيپەدتى مەن الىپ كەتەمىن (پاپكسىن اشىپ، قويانبەككە ءبىر قاعازدى ۇستاتادى). ءما، مىنا تۇبىرتەك قاعاز بويىنشا وسىندا كورسەتىلگەن سومانى كەزكەلگەن جيناق كاسساسىنا تولەپ، ۆەلوسيپەدتى سودان سوڭ قالالىق اۆتوينسپەكسيا مەكەمەسىنەن اكەڭ بارىپ الىپ كەتەدى.
قويانبەك: (جىلامسىراپ) اعاتاي، تاستاپ كەتىڭىزشى، ەندى بۇل جەردە وينامايىق.
بالتاباي: (قويانبەكتى ءتۇرتىپ قالادى). دارەجەسىن، اتىن دۇرىس ايتپايسىڭ با؟
قويانبەك: (سودان كەيىن ينسپەكتورعا قاراپ تاعى جالىنادى). جولداس ينسپەكتور اعا لەيتەنانت پاشايەۆ، بۇدان كەيىن ءتارتىپ بۇزبايمىز، ءبىر جولعا كەشىرىپ، ۆەلوسيپەدتى قالدىرىپ كەتىڭىز.
پاشايەۆ: بولمايدى. سەندەر ءتارتىپ قانا بۇزعان جوقسىڭدار. قارت كىسىنى قاعىپ كەتىپ، اپات جاسادىڭدار (ينسپەكتور كەتەدى. ەكى بالا اڭىرىپ قالا بەرەدى).
ءىىى كورىنىس
تاعى دا سول كورىنىس. گۇلزار. ورتادا سۋبۇركەك.ارعى جاقتا ماشينالار ارىلى-بەرىلى اعىلىپ جاتقان ۇلكەن كوشە. قويانبەك اندەتىپ، ۆەلوسيپەدپەن سۋبۋۇركەكتى اينالىپ ءجۇر.
قويانبەك:
مەنىڭ اتىم قويانبەك،
ءبىراق، قويان ەمەسپىن.
تانىڭىزدار نويان دەپ،
تالاساتىن جوق ەشكىم.
جەلدى قۋىپ جەتەمىن،
ۆەلوسيپەد مىنگەنىم.
قاعىپ-سوعىپ وتەمىن،
جول بەرمەسە كىمدە-كىم.
بوس جىبەرىپ قولىمدى،
زىرلاتا دا الامىن.
بوگەمەڭدەر جولىمدى،
اسىعىستاپ بارامىن.
ۆەلوسيپەد – تۇلپارىم،
باسىپ وزار «ۆولۆانى».
اسپانداعى سۇڭقارىڭ،
تەڭەسە الماس ول داعى.
مەنىڭ اتىم قويانبەك،
ءبىراق، قويان ەمەسپىن.
تانىڭىزدار نويان دەپ،
تالاساتىن جوق ەشكىم.
(ءبىر بۇرىشتان بالتاباي شىعا كەلەدى)
بالتاباي: جارايسىڭ، دوسىم، جارايسىڭ! مىنا ولەڭ، مىنا تۇرىڭمەن قىرىم اسىپ كەتەرسىڭ. ءبىراق، بايقا، ابايلاماساڭ، بىرەۋدى قاعىپ كەتۋىڭ ىقتيمال.
قويانبەك: (ۆەلوسيپەدتىڭ ءجۇرىسىن دوعارىپ). بالتاباي-اۋ، الگى الا تاياتى پاشايەۆ بولماسا، باسقاسىنان قورىقپايمىن.
بالتاباي: ول بۇل ماڭدا كورىنبەيدى. مەنى ارتىڭا مىنگەستىرشى.
قويانبەك: كەل، مىنە عوي (اندەتە وتىرىپ ەكەۋى سۋبۇركەكتەن ۇزاپ، جول جيەگىنە كەلىپ قالادى)
مەنىڭ اتىم قويانبەك،
ءبىراق، قويان ەمەسپىن.
تانىڭىزدار نويان دەپ،
تالاساتىن جوق ەشكىم...
بالتاباي: جارايسىڭ، قويانىم! ۆەلوسيپەدتى ءتىپتى جاقسى ايدايتىن بولىپ الىپسىڭ. بىلايشا ايتقاندا، ماستەرسىڭ!
قويانبەك: (لەپىرە تۇسەدى). مەنى ءالى كورەسىڭ، ۆەلوسيپەدشىلىردىڭ حالىقارالىق جارىسىنا قاتىسىپ، التىننان القا تاعامىن.
بالتاباي: (قوشتاپ، قولپاشتاپ قويادى). ءسوز جوق، سويتەسىڭ. ءبىراق، ءبىز بۇل جەردەن شىعىپ، انا ماشينالار ءجۇرىپ جاتقان ۇلكەن جولعا تۇسسەك قايتەدى؟
قويانبەك: ماشينا دەگەنىڭ سەڭدەي سوعىسادى. بىرەۋىنە قاقتىعىسىپ قالامىن با دەپ جۇرەكسىنەمىن.
بالتاباي: جول قوزعالىسى ەرەجەلەرىن جاقسى بىلسەڭ، بالە دە جوق.
قويانبەك: ءاي، قويشى سونى. كىتاپ كەمىرىپ، باس قاتىرۋعا شىدامىم جەتپەيدى.
بالتاباي: پاشايەۆتىڭ قولىنا ءبىر تۇسسەڭ، جول قوزعالىسى ەرەجەلەرىن تەز-اق تۇسىنەرسىڭ (ولار اڭگىمەلەسە وتىرىپ، سۋبۇركەكتەن ۇزاپ، ۇلكەن كوشەگە شىعىپ كەتەدى. باعدارشام ىستەمەگەندىكتەن، كولىكتەردىڭ جول قيىلىسىنان ءوتۋىن ينسپەكتور پاشايەۆ قولىنداعى الا تاعىمەن رەتتەپ تۇرادى. مۇنى كورگەن قويانبەك كىلت توقتايدى).
قويانبەك:
تاياقشاسى شوشايىپ،
بۇرىشتا تۇر پاشايەۆ.
تۇسىنبەيمىن تۇگىنە،
بۇل بالەدەن قاشايىق.
بالتاباي: (كۇلىپ). مىناۋىڭ جاتتاپ الاتىن ولەڭ ەكەن. ءوزىڭ شىعاردىڭ با؟
قويانبەك: (كوتەرىلىپ قالادى). جانىڭ قىسىلسا، سەن دە اقىن بولىپ كەتەرسىڭ.
بالتاباي: ينسپەكتوردىڭ تاياعىمەن جاساعان قيمىلىن شىنىمەن-اق تۇسىنبەيسىڭ بە؟
قويانبەك: راس ايتام.
قاستارىنا ەردەن كەلىپ قالادى
ەردەن: حالدەرىڭ جاقسى ما؟ ۆەلوسيپەد العالى بەرى قارامايتىن بولىپ كەتتىڭدەر عوي تەگى.
قويانبەك: بىردە ۇيرەنەمىز دەپ، ەندى بىردە ينسپەكتوردان قاشامىز دەپ-اق اۋرلەنىپ جۇرگەنىمىز.
ەردەن: (تاڭدانىپ) ينسپەكتوردان نەگە قاشاسىڭدار؟
بالتاباي: (قويانبەكتى نۇسقايدى). مىنا كوجەباسقىر قويانبەك ينسپەكتوردىڭ تاياعىمەن جاساعان قيمىلدارىن تۇسىنبەيدى.
بالتاباي: انادا ءمۇعالىم مەكتەپتە جول قوزعالىسى ەرەجەلەرىن جاقسىلاپ تۇسىندىرگەن ەدى عوي.
قويانبەك: سوندا كوڭىل ءبولدى دەيسىڭ بە؟ قاتەلەگىم شەكەمە ەندى ءتيىپ تۇر.
ەردەن: وندا ءوز وبالىڭ وزىڭە. ءبىراق، مەن ءتۇسىندىرىپ بەرەيىن، قۇلاعىڭا قۇيىپ ال. ەگەر ينسپەكتور تاياعىن تومەن ءتۇسىرىپ، ساعان قاراپ نە ارقاسىمەن تۇرسا، وندا سەنىڭ جۇرۋگە دە، جان-جاققا بۇرىلۋعا دا قاقىڭ جوق. ەگەر ينسپەكتور تاياعىن العا سوزىپ، ساعان ءبىر قىرىمەن تۇرسا، وندا سەنىڭ تۋرا جۇرۋىڭە جانە سولعا بۇرىلۋىڭا بولادى. ينسپەكتور ساعان قاراپ، تاياعىن العا سوزىپ تۇرعان جاعدايدا، وڭعا بۇرىلا الاسىڭ. ينسپەكتور تاياعىن ءتۇسىرىپ، ساعان سول يىعىمەن تۇرسا، وندا تىك جۇرۋىڭە جانە وڭعا بۇرىلۋىڭا بولادى. ۇقتىڭ با؟ ەندى ۇمىتپايتىن بول.
قويانبەك: ۇعۋىن ۇققاندايمىن. ءبىراق، ينسپەكتوردى كورگەندە، قۇتىم قاشىپ، نە ىستەرىمدى بىلمەي قالامىن.
وسى كەزدە جولاۋشىلاردىڭ ءبىرى بالالارعا ەسكەرتۋ جاسايدى
جۇرگىنشى: قاراقتارىم، جاياۋلار جۇرەتىن جاعالاۋ جولدا ۆەلوسيپەدپەن جۇرۋگە بولمايدى. جول قوزعالىسى ەرەجەلەرىن بىلمەسەڭدەر، امان-ساۋلارىڭدا ۇيلەرىڭە قايتا قويىڭدار.
قويانبەك: (بالتابايعا قاراپ). شىنىندا، قايتساق قايتايىق.
تاياقشاسى شوشايىپ،
بۇرىشتا تۇر پاشايەۆ.
تۇسىنبەيمىن تۇگىنە،
بۇل بالەدەن قاشايىق.
ۆەلوسيپەدكە بالتابايدى مىنگەستىرىپ الىپ، ەكەۋى كەرى قايتادى.
ءىV كورىنىس
تاعى دا سول كورىنىس. گۇلزار. ورتادا سۋبۇركەك. ارجاعىندا ۇلكەن كوشە. ۆەلوسيپەدتىڭ ارتىنا كولدەنەڭ بايلاپ العان قارماعى بار قويانبەك ەكى قولىن رولدەن بوس جىبەرىپ، سۋبۇركەكتى اينالىپ، اندەتىپ كەلە جاتادى:
مەنىڭ اتىم قويانبەك،
ءبىراق، قويان ەمەسپىن.
تانىڭىزدار نويان دەپ،
تالاساتىن جوق ەشكىم.
جەلدى قۋىپ جەتەمىن،
ۆەلوسيپەد مىنگەنىم.
قاعىپ-سوعىپ وتەمىن،
جول بەرمەسە كىمدە-كىم.
بوس جىبەرىپ قولىمدى،
زىرلاتا دا الامىن.
بوگەمەڭدەر جولىمدى،
اسىعىستاپ بارامىن.
ۆەلوسيپەد – تۇلپارىم،
باسىپ وزار «ۆولۆانى».
اسپانداعى سۇڭقارىڭ،
تەڭەسە الماس ول داعى.
باعدارشامىڭ ءسوز بە ەكەن:
قىزىل، جاسىل، سارىسى.
كۇتىپ تۇرار كەز بە ەكەن،
ماعان بىردەي ءبارىسى.
مەنىڭ اتىم قويانبەك،
ءبىراق، قويان ەمەسپىن.
تانىڭىزدار نويان دەپ،
تالاساتىن جوق ەشكىم.
وسىلايشا اندەتىپ كەلە جاتىپ، ۇلكەن جولعا شىعىپ كەتەدى. كۇتىپ تۇرعان ماشينالارعا، جانىپ تۇرعان باعدارشامعا قاراماستان، قويانبەك كوشە قيىلىسىنان وتە بەرەدى. كەلەسى بۇرىشتان شىعا كەلگەن ماشينانىڭ بىرىنە سوقتىعىسىپ قالا جازدايدى. ماشينانىڭ جۇرگىزۋشىسى كابينادان باسىن شىعارىپ، قويانبەككە جۇدىرىعىن تۇيەدى. مۇنى كورىپ قالعان ينسپەكتور پاشايەۆ ءتارتىپ بۇزۋشىعا توقتا دەگەن بەلگىمەن ىسقىرىپ قالادى. قويانبەك تىڭداماي، قاشا جونەلەدى. پاشايەۆ تەز موتوسيكلىنە ۇمتىلادى. وسى كەزدە كولدەنەڭ كوشەدەن شىققان ماشيناعا سوقتىعىسىپ، قويانبەك دوڭعالاقتىڭ استىنا تۇسەدى. جەڭىل ماشينا تاباندا توقتاپ، جۇرگىزۋشىسى جان داۋىسى شىعىپ جاتقان قويانبەكتىڭ قاسىنا جەتىپ بارادى. وسى ەكى ورتادا جۇرت تا جينالىپ قالادى.
قويانبەك: (ورنىنان قوزعالا الماي). ويباي، اياعىم-اي! ويباي، اياعىم-اي!
جۇرگىنشى: (ابىرجىپ). قاراعىم-اي، باعدارشامعا قاراماي، سونشا نەگە اسىعىپ ەڭ؟
قويانبەك: ويباي، اياعىم-اي! بالىق اۋلاۋعا بارا جاتىر ەدىم. ويباي، اياعىم-اي!
پاشايەۆ: (موتوسيكلىنەن اسىعىس تۇسە جۇگىرىپ جەتەدى) تاعى دا سەنبىسىڭ؟ ءوزىڭ ەكەنسىڭ عوي جول قوزعالىسى ەرەجەلەرىن بۇزىپ جۇرگەن. مىنە، مىنا اپات – سونىڭ سالدارى. بىرىنشىدەن، ۆەلوسيپەدكە قارماقتى ۇزىنىنان بايلاۋدىڭ ورنىنان كولدەنەڭ قىستىرا سالعانسىڭ. بۇل ەرەجەگە ساي ەمەس پە؟ ساي ەمەس. ەكىنشىدەن، ۆەلوسيپەدپەن كوشەنىڭ ورتاسىمەن ەمەس، شەتىمەن جۇرۋگە ءتيىس ەدىڭ. سەن ولاي ەتپەدىڭ. ۇشىنشىدەن، باعدارشامعا قارامادىڭ. جاسىل جارىقتىڭ ورنىنا قىزىل جارىققا ءجۇرىپ كەتتىڭ. تورتىنشىدەن، ينسپەكتور توقتا دەپ بەلگى بەرگەندە، توقتامادىڭ. سونىمەن، اپاتتىڭ نەگىزگى ايىپكەرى ءوزىڭسىڭ.
قويانبەك: باعدارشامى قۇرىسىن. ويباي، اياعىم-اي!
(جەدەل جاردەم ماشيناسىنىڭ دابىلى ەستىلىپ، قويانبەكتىڭ قاسىنا اق جەلەڭدى دارىگەر كەلەدى).
ءاسيا: (ازاپ شەگۋشى قويانبەكتىڭ اياعىن سيپاپ كورەدى).
بالاقاي، مىنا جەرىڭ اۋىرا ما؟
قويانبەك: اۋىرادى. ويباي، اياعىم-اي!
ءاسيا: (ينسپەكتورعا قاراپ). سول اياعى سىنعان. تەزدەپ اۋرۋحاناعا جەتكىزۋ كەرەك. (قويانبەكتى زەمبىلگە سالىپ، ەكى ادام جەدەل جاردەم ماشيناسىنىا الىپ كەتەدى. ول ويبايلاپ بارا جاتادى).
قويانبەك: ويباي، اياعىم-اي! ويباي، اياعىم-اي!
ماشينانىڭ گۇرىلدەپ قوزعالعان داۋىسى ەستىلەدى.
جۇرت تارقاي باستايدى.
V كورىنىس
گۇلزارلى اۋرۋحانا اۋلاسى. قازاقتىڭ كيىز ۇيىنە ۇقساس دوڭگەلەتە سوعىلعان ادەمى قالقانشانىڭ ىشىندە بالداقتى قويانبەك وتىرادى.
مەنىڭ اتىم قويانبەك،
ناعىز قويان ەكەنمىن.
ءسوز تىڭداماي قويام دەپ،
وتكىزىپپىن بەكەر كۇن.
اقىل ايتقان كىسىنى
تۇسىنبەدىم، ۇقپادىم.
بوس ماقتانمەن ءىسىنىپ،
وزىمە ءوزىم قۇپتادىم.
جەلدەي ەسىپ قارقىنىم،
جول ۇستىندە گۋلەدىم.
پاشايەۆتىڭ ءتارتىبىن
قۇلاعىما ىلمەدىم.
اقىرىندا اپتىعىپ،
اباي بولار ساعاتتا،
ماشيناعا قاقتىعىپ،
ۇشىرادىم اپاتقا.
ەندى وسىدان ەمدەلىپ،
شىعار بولسام قايتادان،
ەرەجەنى مەڭگەرىپ،
سول ەسەمدى قايتارام.
قولىندا بالمۇزداق جانە ءبىر شوق گ ۇلى بار ەردەن گۇلدەن گۇلدى تاسالاپ، قويانبەكتىڭ قاسىنان ءبىر-اق شىعادى.
ەردەن: اۋ، قويانبەك، امانبىسىڭ؟ قالاي، اياق تۇزەلدى مە؟
قويانبەك: (ءبىر جاعىنان ابىرجىپ، ءبىر جاعىنان قۋانىپ قالادى). ەردەنبىسىڭ؟ قۇستاي ۇشىپ كەلگەنبىسىڭ؟
ەردەن: ولەڭدەتىپ سويلەيتىن بولعانبىسىڭ؟
قويانبەك: ءيا، مىنا جەردە جاتىپ، ءىشىم پىسادى. سونىسىن ەپتەپ ولەڭ جازامىن، كىتاپ وقيمىن.
ەردەن: (سالماقپەن) قويانبەك، جالپى سەن ەسسىز بالا ەمەسسىڭ. ءبىراق، ءسال ەركەلىك جاسايسىڭ. مىنە، ەندى دۇرىس جولعا تۇسكەنسىڭ.
قويانبەك: (ازىلدەپ). اياعىم ساۋدا اداسىپ، اياعىم سىنعاندا تۋرا جول تاپقانىم با؟
ەردەن: (ىڭعايسىزدانىپ قالادى). سەن ولاي تۇسىنبە. اماندىق بولسا، اياعىڭ تەز-اق جازىلادى. اڭگىمە اياقپەن ەمەس، اقىلمەن جۇرۋدە. «اقىماق باس اياققا دامىل تاپتىرماس» دەگەندى ەستىپ پە ەدىڭ؟ اپاتتان كەيىن سەن اقىلعا كوشە باستادىڭ. تۋرا جولعا ءتۇستىڭ دەپ سونى ايتامىن.
(قولىنداعى بالمۇزداق پەن گۇل شوعىن ۇسىنادى).
قويانبەك: (گۇلدى يىسكەلەيدى). قانداي تاماشا! راحمەت، ەردەن. ءبارىن دە ءتۇسىندىم. ءبىراق، سنىپتاس دوستارىمدى قاتتى ساعىندىم. ولار مەنى ۇمىتىپ كەتكەن جوق پا؟ ءوزىڭ نەگە جالعىز كەلدىڭ؟
ەردەن: ءپاللى! سول دا ءسوز بولىپ پا؟ سىنىپتا ساعات سايىن سەنى ەسكە الىپ وتىرامىز. مىنا مەن ساعان سولاردىڭ اتىنان كەلىپ وتىرعان جوقپىن با؟ بۇگىن ءبىزدىڭ سىنىپ وقۋشىلارى ەكسكۋرسياعا بارماقشى ەدى. مەنى ولار ادەيى قالدىرىپ، ساعان جىبەردى.
قويانبەك: تاعى دا راحمەت!
وسى كەزدە دارىگەر اسيامەن اڭگىمەلەسىپ كەلە جاتقان سىرىم مەن ساۋلە قويانبەكتى قۇشىپ، كەزەك-كەزەك بتىنەن سۇيەدى.
سىرىم: اينالاايىن، جارىعىم! اياعىڭ جازىلايىن دەدى مە؟ كەشەگىدەن قالاي؟
ءاسيا: (قويانبەكتىڭ اتا-اناسىنا قاراپ). سىزدەر ونشا ۋايىمداي بەرمەڭىزدەر. اياعى ءبىراز ءبىتىپ قالدى. اماندىق بولسا، الداعى اپتادا بالداقسىز-اق اياعىن باسىپ قالار. ءبىراق، وتە ساق بولۋ كەرەك. قانشا ايتقانىمەن، ويىن بالاسى عوي، جۇگىرەمىن دەپ ءجۇرىپ ءسۇرىنىپ كەتسە، قيىنعا سوعادى.
قويانبەك: تاعى دا ۆەلوسيپەد ايدايتىن بولامىن با؟
ءاسيا: ارينە، ايدايتىن بولاسىڭ.
سىرىم: (بالاسىن اينالىپ-تولعانىپ). اينالايىن، جازىلىپ شىققان سوڭ، ۆەلوسيپەد تۇگىلى موتوسيكل الىپ بەرەمىن.
ساۋلە: (كۇيەۋىنە رەنجىپ). سويتەدى ەندى بۇل. اياقتى قويىپ، قابىرعاسىن قيراتسىن دەيسىڭ بە؟ (بۇلارعا جاقىن ورىندىقتا گازەت وقىپ وتىرعان قارت سوزگە ارالاسادى).
قارت: (سىرىمعا قاراپ). ءىنىم، مرتوسيكل دە الىپ بەرۋگە بولار. ءبىراق، مىناۋ ەسىڭنەن شىقپاسىن: بالانى تىم ەركەلەتە بەرمەۋ كەرەك. ونىڭ ورنىنا دۇرىس تاربيە بەرىپ، جول قوزعالىسى ەرەجەلەرىن جاقسىلاپ ۇيرەتكەن ءجون. بالالاردىڭ كەزدەيسوق اپاتقا ۇشىراۋىنا كوبىنە-كوپ اتا-انالارى كىنالى.
ساۋلە: (كۇيەۋىنە قاراپ). اقساقال وتە دۇرىس ايتادى. جالعىزىم، جالعىزىم دەپ، قويانبەكتى ەسىرتىپ العان ءوزىڭسىڭ.
قارت: جالعىز بالا جالعىز سەندە مە؟ قايتا، سول جالعىز بالانى جالعىزسىراتپاي، كوپشىلىكپەن بىرگە جۇمىس ىستەيتىندەي كوپشىل ەتىپ ءوسىرۋ كەرەك.
پاشايەۆ پەن بالتاباي كەلەدى.
پاشايەۆ: (سىرىممەن سالەمدەسەدى). سالەمەتسىز بە؟ (قويانبەككە جىلى جۇزبەن كۇلە قارايدى). اياق قالاي، تەنتەك؟
قويانبەك: (ۇيالىڭقىراپ). اياق پا، اياق ەپتەپ جازىلىپ قالدى.
پاشايەۆ: (سىرىمعا قاراپ). اعاسى، وسىنىڭ ءبارى وزىڭىزدەن. ەرتەرەك ەسكەرگەندە، الدىن العاندا، اپاتتىڭ بولماۋى مۇمكىن ەدى.
سىرىم: (ويلانىپ قالادى). كەشىرىڭىز، جولداس ينسپەكتور. ايىپ وزىمنەن ەكەن. انادا ۆەلوسيپەدىن الىپ قويعان كەزدە-اق قاتتى ەسكەرتكەن ەدىڭىز. سوندا ساق بولۋ كەرەك ەدى.
پاشايەۆ: وقاسى جوق، كەلەسى كەزەكتە مۇنىسى جاقسى ساباق بولادى
بالتاباي: جولداس ينسپەكتور، اعا لەيتەنانت پاشايەۆ، ءسىز بىزگە رەنجىمەڭىز. ءسىزدىڭ اعالىق قامقورلىعىڭىزدى قاتالدىق دەپ ءتۇسىنىپ، كەزىندە ءسىز تۋرالى ءازىل ولەڭ دە شىعارىپ ەدىك.
پاشايەۆ: (ەلەڭدەپ). ونى ەستىمەپ ەدىم. كانە، ايتىپ جىبەرشى، بالاقاي.
بالتاباي: (قويانبەككە قاراپ). ايتساڭشى!
قويانبەك: (قىزارىپ كەتەدى). اشەيىن ايتادى، ۇمىتىپ قالىپپىن.
قويانبەك: ۇيالماي-اق قوي، مەن رەنجىمەيمىن.
بالتاباي: (پاشايەۆقا قاراپ). شىنىندا قويانبەك قىسىلىپ تۇر. ونى مەن-اق ايتىپ جىبەرەيىن:
تاياقشاسى شوشايىپ،
بۇرىشتا تۇر پاشايەۆ.
تۇسىنبەيمىن تۇگىنە،
بۇل بالەدەن قاشايىق.
(بارلىعى دا كۇلەدى)
پاشايەۆ: (قويانبەككە قاراپ). ەرەجەنى بىلمەگەنمەن، ولەڭىم جاقسى ەكەن.
بالتاباي: جولداس ينسپەكتور اعا لەيتەنانت پاشايەۆ، ايتا بەرسەڭىز، قويانبەكتى ناعىز اقىن دەۋگە دە بولادى. جول قوزعالىسى ەرەجەلەرى جايىندا جازعان ولەڭدەرى جەتكىلىكتى.
قويانبەك: (قىسىلىڭقىراپ). ءجاي، ەرىگىپ جاتقاندا جازىلعان ولڭدەر عوي.
پاشايەۆ: جول قوزعالىسىنىڭ ەرەجەلەرى ەرىككەننىڭ ەرمەگى ەمەس. ونى ءوزىڭ دە تۇسىنگەن بولارسىڭ. ال، ول جايىندا جازىلعان ولەڭدەرىڭ بولسا، گازەت، جۋرنالدارعا بەر. باسقا بالالار ۇلگى السىن.
ەردەن: (قويانبەككە قاراپ). ونىڭ نەسىنە ۇيالاسىڭ؟ ولەڭ كورىنگەننىڭ قولىنان كەلە بەرمەيدى. جازعانىڭدى جاسىرما. الدىمەن ءوزىمىزدىڭ قابىرعا گازەتىمىزگە باسايىق. سودان كەيىن باسقا جاققا دا بەرە جاتارسىڭ.
قويانبەك: الدىمەن جازىلىپ شىعايىن.
ءاسيا: قويانبەك، ەندى كوپ جاتپاسسىڭ، از كۇندە مەكتەبىڭە ورالاسىڭ.
قويانبەك: (سالماقتانا پاشايەۆقا قاراپ). كەشىرىڭىز، بارىنە ايىپتى ءوزىممىن. انادا ءبىر جاعى ءسىزدىڭ توقتا دەگەنىڭىزگە توقتاماي قاشامىن دەپ... بايقاماي ماشيناعا قاقتىعىسىپ قالدىم. بۇدان بىلاي جول قوزعالىسى ەرەجەلەرىن جاقسى بىلمەي، جولعا شىقپايمىن دەپ ۋادە بەرەمىن.
پاشايەۆ: مىنە، جونگە ەندى كەلدىڭ. جول قوزعالىسى ەرەجەلەرىن قالتقىسىز قاداعالاۋ – كىمنىڭ دە بولسا مىندەتى.
اۋرۋحاناعا كوڭىل سۇراپ كەلۋشىلەر تەزىرەك جازىلىپ شىعۋعا تىلەكتەرىن ءبىلدىرىپ، قويانبەكپەن قوشتاسادى.
(شىمىلدىق)
You Might Also Like
