الگوريتم قۇرىلىمى
ينفورماتيكا 8 cىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: الگوريتم قۇرىلىمى.
سىزىقتىق نەمەسە تىزبەكتى الگوريتم، تارماقتالۋ الگوريتمى، سيكلدىك الگوريتم
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىگى: وقۋشىلاردى الگوريتمنىڭ كوماندالارى جانە ونىڭ قۇرىلىمىن تۇسىندىرە وتىرىپ، كومپيۋتەردە ەسەپ شىعارۋ كەزەڭدەرىمەن تانىستىرۋ، پراكتيكا جۇزىندە قولدانۋعا ۇيرەتۋ. وقۋشىنىڭ ءاربىر ساباققا ىنتاسى مەن قابىلەتىن بىرىكتىرىپ، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ
دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردى الگوريتمنىڭ كوماندالارىمەن جانە قۇرىلىممەن تانىستىرا وتىرىپ، الگوريتم قۇرۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ، لوگيكالىق وي - ورىستەرىن دامىتۋ؛
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ۇقىپتىلىققا، جيناقتىلىققا ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ.
ءار وقۋشىنى ىسكەرلىككە، ناقتىلىققا، ىنتىماقتىلىققا تاربيەلەۋ
بىلىمدىلىگى: بالا بويىنا بۇگىنگى تاقىرىپتى ءوتۋ بارىسىندا بىلىمدەرىن ارتتىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ ساباعى
ساباقتىڭ ءوتۋ ءادىسى: سوزدىك، كورنەكى، پراكتيكالىق
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: كومپيۋتەرلەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا، پرەزەنتاسيا.
ساباقتىڭ بارىسى:
ا) ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ب) ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ
ۆ) جاڭا ساباق
گ) دامىتۋ
د) بەكىتۋ
ە) ۇيگە تاپسىرما
ج) قورىتىندى
قوڭىراۋ سوعىلىپ ساباق باستالعان سوڭ بالالاردى ۇيىمداستىرا وتىرىپ ساباقتى باستايمىن.
وتكەن ماتەريالدى قايتالاۋ سۇراقتارى
سلايد بويىنشا كومپيۋتەردىڭ دايىنداپ اكەلگەن سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرۋ.
قۇرىلعىلاردىڭ اتتارىن، قىزمەتىن قايتالاي وتىرىپ دەربەس كومپيۋتەر تۋرالى بىلىمدەرىن پىسىقتاپ ءوتۋ.
• الگوريتمدى ورنەكتەۋ، جازۋ تاسىلدەرى دەگەنىمىز نە؟
• الگوريتمدەرى گرافيكتىك تۇردە كەسكىندەۋ ەرەكشەلىكتەرى قانداي؟
• بلوك - سحەما دەگەنىمىز نە؟
• نەگىزگى بلوكتارعا جانە كومەكشى بلوكتارعا نەلەر جاتادى؟
• الگوريتمدىك ءتىل، پروگراممالاۋ ءتىلى دەگەنىمىز نە؟
• اتقارۋشى ۇعىمى
I. جاڭا ساباق
وقۋشىلاردى ءۇش توپقا ءبولۋ ارقىلى توپپەن جۇمىس تۇرىندە وتكىزەمىز.
سارى، جاسىل، قىزىل توپتار. ءار توپقا ءبىر الگوريتمنىڭ ءتيپىن ەرەجەسىمەن، كورنەكىلىگىمەن، بلوك سحەماسىمەن بەرەمىز.
5 - 6 مينۋت ۋاقىت وقىپ تانىسىپ، تالداپ توپپەن شىعىپ قورعايدى. ءبىرىن – ءبىرى تولىقتىرىپ وتىرادى.
الگوريتمدەر بلوكتاردىڭ ءوزارا بايلانىسۋىنا قاراي ءۇش قۇرىلىمعا – سىزىقتىق تارماقتىق جانە سيكلدىك تۇرلەرگە بولىنەدى.
1. سىزىقتىق نەمەسە تىزبەكتى الگوريتم. سىزىقتىق الگوريتم تىزبەكتەلە ورنالاسقان كوماندالاردان، ال بلوك - سحەمالار ءبىر سىزىق بويىنا ورنالاسقان تىزبەكتى بلوكتاردان تۇرادى.
ارەكەتتەردىڭ تىزبەكتەي ورىندالۋى – سىزىقتىق الگوريتم دەپ اتالادى.
مىسالى:
الگ ءۇي تاپسىرماسىن ورىنداۋ
باسى
كۇندەلىكتى الۋ، ءتيىستى بەتىن اشۋ،
ءۇي تاپسىرماسىن انىقتاۋ
ءۇي تاپسىرماسىن ورىنداۋ
كۇندەلىكتى ورنىنا قويۋ
سوڭى
سىزىقتىق الگوريتم كوماندالارى وسىندا كورسەتىلگەن رەت بويىنشا ورىندالاتىن تىزبەكتەلە ورنالاسقان كوماندالاردان (بلوكتاردان) تۇرادى.
امالداردىڭ بۇلاي بىرىنەن سوڭ ءبىرى رەتتەلىپ ورىندالۋ ءتارتىبىن تابيعي اتقارىلۋ دەيدى
تارماقتالۋ الگوريتمدەرى. تارماقتالۋ الگوريتمىندە كوبىنەسە اريفمەتيكالىق تەڭسىزدىك تۇرىندە بەرىلگەن لوگيكالىق شارت تەكسەرىلەدى. ەگەر ورىندالسا، وندا الگوريتم ءبىر تارماقپەن جۇزەگە اسىرىلادى دا، سوڭىندا ەكى تارماق قايتا بىرىگەدى. مۇنداي الگوريتمدە شارتتى تەكسەرۋ تارماقتالۋ كومانداسى دەپ اتالادى. ونى الگوريتمدىك الگوريتمدىك تىلدە ورنەكتەلگەندە ەگەر، وندا، ايتپەسە، ءبىتتى ءتۇيىندى سوزدەرى پايدالانىلادى. ورىنداۋ تاسىلىنە بايلانىستى تارماقتالۋ كومانداسى «تاڭداۋ»(تولىمدى) جانە «اتتاپ ءوتۋ» (تولىمسىز) بولىپ ەكى تۇرگە بولىنەدى.
سيكلدىك الگوريتمدەر. كوپتەگەن الگوريتمدەردە بەلگىلى ءبىر ارەكەتتەر تىزبەگى بىرنەشە رەت قايتالانىپ ورىندالىپ وتىرادى. ماتەماتيكادا ەسەپ شىعارۋ كەزىندە ءبىر تەڭدەۋدى پايدالانىپ، ونداعى اينىمالى ءمانىنىڭ وزگەرۋىنە بايلانىستى ونى بىرنەشە رەت قايتالاپ ەسەپتەۋگە تۋرا كەلەدى. وسىنداي ەسەپتەۋ پروسەسى بولىكتەرىنىڭ قايتالاپ ورىندالۋى سيكل دەپ اتايدى، ال قايتالاناتىن بولىگى بار الگوريتدەر توبى سيكلدىك الگوريتمدەر جاتادى. قايتالانۋ كومانداسىن الگوريتمدىك جازۋ ءۇشىن ازىرشە (ءازىر)، سيكل بار (سب)، جانە سيكل سوڭى (سس) ءتۇيىندى سوزدەر قولدانىلادى.
II. سۋرەت بويىنشا بلوك قۇرۋ، الگوريتمدى تابيعي تىلدە جازامىز.
III. كوزگە جاتتىعۋ. سلايد ارقىلى
IV. ا4 - گە بەرىلگەن تاپسىرما بويىنشا الدارىنداعى فليپچارتقا بلوك سحەماسى مەن الگوريتمدى ءتۇيىندى سوزدەرمەن جازۋ.
1. تىك ءتورتبۇرىشتىڭ اۋدانىن ەسەپتەۋ.
2. كۆادرات تەڭدەۋدىڭ ءتۇبىرىن تابۋ
3. 1دەن 10 - عا دەيىنگى سانداردىڭ قوسىندىسىن تاپ
V. ساباقتى قورىتىندىلاۋ. ءۇش ءتۇرلى ءتۇستى تاڭداۋ سەبەبىمىز الگوريتمنىڭ ءۇش تيپىنە دە الگوريتم قۇرۋعا بولادى. باعدارشام ەرەجەسىن تالداۋ.
ساباقتى بەكىتۋ سۇراقتارى
• الگوريتم كوماندالارى ەسەپ شارتىنا بايلانىستى قالاي بولىنەدى؟
• جاي جانە قۇراما كوماندالاردىڭ ايىرماشىلىقتارى قانداي؟
• سىزىقتىق الگوريتم دەگەنىمىز نە؟
• تارماقتالۋ الگوريتمى مەن سيكلدىك الگوريتمنىڭ ايىرماشىلىعى قانداي؟
• كومپيۋتەردە ەسەپ شىعارۋ قانداي كەزەڭدەردەن تۇرادى؟
ساباقتالعان العان اسەرلەرىن سمايليكتەر ارقىلى بىلدىرەدى.
ۇيگە تاپسىرما: الگوريتم تيپتەرىنە مىسالدار كەلتىرىپ بلوك سحەماسىن قۇرىپ، تابيعي تىلدە، ارنايى تىلدە جازىپ كەلۋ.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: الگوريتم قۇرىلىمى.
سىزىقتىق نەمەسە تىزبەكتى الگوريتم، تارماقتالۋ الگوريتمى، سيكلدىك الگوريتم
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىگى: وقۋشىلاردى الگوريتمنىڭ كوماندالارى جانە ونىڭ قۇرىلىمىن تۇسىندىرە وتىرىپ، كومپيۋتەردە ەسەپ شىعارۋ كەزەڭدەرىمەن تانىستىرۋ، پراكتيكا جۇزىندە قولدانۋعا ۇيرەتۋ. وقۋشىنىڭ ءاربىر ساباققا ىنتاسى مەن قابىلەتىن بىرىكتىرىپ، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ
دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردى الگوريتمنىڭ كوماندالارىمەن جانە قۇرىلىممەن تانىستىرا وتىرىپ، الگوريتم قۇرۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ، لوگيكالىق وي - ورىستەرىن دامىتۋ؛
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ۇقىپتىلىققا، جيناقتىلىققا ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ.
ءار وقۋشىنى ىسكەرلىككە، ناقتىلىققا، ىنتىماقتىلىققا تاربيەلەۋ
بىلىمدىلىگى: بالا بويىنا بۇگىنگى تاقىرىپتى ءوتۋ بارىسىندا بىلىمدەرىن ارتتىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ ساباعى
ساباقتىڭ ءوتۋ ءادىسى: سوزدىك، كورنەكى، پراكتيكالىق
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: كومپيۋتەرلەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا، پرەزەنتاسيا.
ساباقتىڭ بارىسى:
ا) ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ب) ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ
ۆ) جاڭا ساباق
گ) دامىتۋ
د) بەكىتۋ
ە) ۇيگە تاپسىرما
ج) قورىتىندى
قوڭىراۋ سوعىلىپ ساباق باستالعان سوڭ بالالاردى ۇيىمداستىرا وتىرىپ ساباقتى باستايمىن.
وتكەن ماتەريالدى قايتالاۋ سۇراقتارى
سلايد بويىنشا كومپيۋتەردىڭ دايىنداپ اكەلگەن سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرۋ.
قۇرىلعىلاردىڭ اتتارىن، قىزمەتىن قايتالاي وتىرىپ دەربەس كومپيۋتەر تۋرالى بىلىمدەرىن پىسىقتاپ ءوتۋ.
• الگوريتمدى ورنەكتەۋ، جازۋ تاسىلدەرى دەگەنىمىز نە؟
• الگوريتمدەرى گرافيكتىك تۇردە كەسكىندەۋ ەرەكشەلىكتەرى قانداي؟
• بلوك - سحەما دەگەنىمىز نە؟
• نەگىزگى بلوكتارعا جانە كومەكشى بلوكتارعا نەلەر جاتادى؟
• الگوريتمدىك ءتىل، پروگراممالاۋ ءتىلى دەگەنىمىز نە؟
• اتقارۋشى ۇعىمى
I. جاڭا ساباق
وقۋشىلاردى ءۇش توپقا ءبولۋ ارقىلى توپپەن جۇمىس تۇرىندە وتكىزەمىز.
سارى، جاسىل، قىزىل توپتار. ءار توپقا ءبىر الگوريتمنىڭ ءتيپىن ەرەجەسىمەن، كورنەكىلىگىمەن، بلوك سحەماسىمەن بەرەمىز.
5 - 6 مينۋت ۋاقىت وقىپ تانىسىپ، تالداپ توپپەن شىعىپ قورعايدى. ءبىرىن – ءبىرى تولىقتىرىپ وتىرادى.
الگوريتمدەر بلوكتاردىڭ ءوزارا بايلانىسۋىنا قاراي ءۇش قۇرىلىمعا – سىزىقتىق تارماقتىق جانە سيكلدىك تۇرلەرگە بولىنەدى.
1. سىزىقتىق نەمەسە تىزبەكتى الگوريتم. سىزىقتىق الگوريتم تىزبەكتەلە ورنالاسقان كوماندالاردان، ال بلوك - سحەمالار ءبىر سىزىق بويىنا ورنالاسقان تىزبەكتى بلوكتاردان تۇرادى.
ارەكەتتەردىڭ تىزبەكتەي ورىندالۋى – سىزىقتىق الگوريتم دەپ اتالادى.
مىسالى:
الگ ءۇي تاپسىرماسىن ورىنداۋ
باسى
كۇندەلىكتى الۋ، ءتيىستى بەتىن اشۋ،
ءۇي تاپسىرماسىن انىقتاۋ
ءۇي تاپسىرماسىن ورىنداۋ
كۇندەلىكتى ورنىنا قويۋ
سوڭى
سىزىقتىق الگوريتم كوماندالارى وسىندا كورسەتىلگەن رەت بويىنشا ورىندالاتىن تىزبەكتەلە ورنالاسقان كوماندالاردان (بلوكتاردان) تۇرادى.
امالداردىڭ بۇلاي بىرىنەن سوڭ ءبىرى رەتتەلىپ ورىندالۋ ءتارتىبىن تابيعي اتقارىلۋ دەيدى
تارماقتالۋ الگوريتمدەرى. تارماقتالۋ الگوريتمىندە كوبىنەسە اريفمەتيكالىق تەڭسىزدىك تۇرىندە بەرىلگەن لوگيكالىق شارت تەكسەرىلەدى. ەگەر ورىندالسا، وندا الگوريتم ءبىر تارماقپەن جۇزەگە اسىرىلادى دا، سوڭىندا ەكى تارماق قايتا بىرىگەدى. مۇنداي الگوريتمدە شارتتى تەكسەرۋ تارماقتالۋ كومانداسى دەپ اتالادى. ونى الگوريتمدىك الگوريتمدىك تىلدە ورنەكتەلگەندە ەگەر، وندا، ايتپەسە، ءبىتتى ءتۇيىندى سوزدەرى پايدالانىلادى. ورىنداۋ تاسىلىنە بايلانىستى تارماقتالۋ كومانداسى «تاڭداۋ»(تولىمدى) جانە «اتتاپ ءوتۋ» (تولىمسىز) بولىپ ەكى تۇرگە بولىنەدى.
سيكلدىك الگوريتمدەر. كوپتەگەن الگوريتمدەردە بەلگىلى ءبىر ارەكەتتەر تىزبەگى بىرنەشە رەت قايتالانىپ ورىندالىپ وتىرادى. ماتەماتيكادا ەسەپ شىعارۋ كەزىندە ءبىر تەڭدەۋدى پايدالانىپ، ونداعى اينىمالى ءمانىنىڭ وزگەرۋىنە بايلانىستى ونى بىرنەشە رەت قايتالاپ ەسەپتەۋگە تۋرا كەلەدى. وسىنداي ەسەپتەۋ پروسەسى بولىكتەرىنىڭ قايتالاپ ورىندالۋى سيكل دەپ اتايدى، ال قايتالاناتىن بولىگى بار الگوريتدەر توبى سيكلدىك الگوريتمدەر جاتادى. قايتالانۋ كومانداسىن الگوريتمدىك جازۋ ءۇشىن ازىرشە (ءازىر)، سيكل بار (سب)، جانە سيكل سوڭى (سس) ءتۇيىندى سوزدەر قولدانىلادى.
II. سۋرەت بويىنشا بلوك قۇرۋ، الگوريتمدى تابيعي تىلدە جازامىز.
III. كوزگە جاتتىعۋ. سلايد ارقىلى
IV. ا4 - گە بەرىلگەن تاپسىرما بويىنشا الدارىنداعى فليپچارتقا بلوك سحەماسى مەن الگوريتمدى ءتۇيىندى سوزدەرمەن جازۋ.
1. تىك ءتورتبۇرىشتىڭ اۋدانىن ەسەپتەۋ.
2. كۆادرات تەڭدەۋدىڭ ءتۇبىرىن تابۋ
3. 1دەن 10 - عا دەيىنگى سانداردىڭ قوسىندىسىن تاپ
V. ساباقتى قورىتىندىلاۋ. ءۇش ءتۇرلى ءتۇستى تاڭداۋ سەبەبىمىز الگوريتمنىڭ ءۇش تيپىنە دە الگوريتم قۇرۋعا بولادى. باعدارشام ەرەجەسىن تالداۋ.
ساباقتى بەكىتۋ سۇراقتارى
• الگوريتم كوماندالارى ەسەپ شارتىنا بايلانىستى قالاي بولىنەدى؟
• جاي جانە قۇراما كوماندالاردىڭ ايىرماشىلىقتارى قانداي؟
• سىزىقتىق الگوريتم دەگەنىمىز نە؟
• تارماقتالۋ الگوريتمى مەن سيكلدىك الگوريتمنىڭ ايىرماشىلىعى قانداي؟
• كومپيۋتەردە ەسەپ شىعارۋ قانداي كەزەڭدەردەن تۇرادى؟
ساباقتالعان العان اسەرلەرىن سمايليكتەر ارقىلى بىلدىرەدى.
ۇيگە تاپسىرما: الگوريتم تيپتەرىنە مىسالدار كەلتىرىپ بلوك سحەماسىن قۇرىپ، تابيعي تىلدە، ارنايى تىلدە جازىپ كەلۋ.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءبىزدىڭ وتانىمىز - قازاقستان استانا
