جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ "قاراتورعاي"
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قاراتورعاي. جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ
ساباقتىڭ ماقساتى:
1) بىلىمدىلىك: ج. ايماۋىتوۆ تۋرالى قوسىمشا تۇسىنىك بەرۋ، ءماتىندى وقي وتىرىپ، قاراتورعاي قۇسى، ونىڭ ەرەكشەلىگى جانە تىرشىلىگى تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ، ءماتىن مازمۇنىن مەڭگەرتۋ. وقيعانىڭ وزەكتى ءتۇيىندى ويىن اشۋعا جاعداي جاساۋ.
2) دامىتۋشىلىق: ءوز بەتىنشە شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋگە باۋلي وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ سىن تۇرعىسىنان ويلاۋىن، قيالىن، سوزدىك قورىن، بايلانىستىرا سويلەۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ.
3) تاربيەلىك ءمانى: تابيعاتتى سۇيۋگە، قۇستارعا قامقور بولۋعا، ولاردى قورعاۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ، توپتىق.
كورنەكىلىگى: وقۋلىق، رەبۋس، سۋرەتتەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا.
ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، كورنەكىلىك، توپتاستىرۋ، وي - قوزعاۋ، تالداۋ، ءتۇسىندىرۋ.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن ساباققا اۋدارۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ: س. سارعاسقايەۆ "شىبىق" وقۋ، اڭگىمەلەۋ.
ءىىى. ءۇي تاپسىرماسىن پىسىقتاۋ:
1. باقىت تەمىرگە قانداي ۇسىنىس جاسادى؟
2. ونىڭ بۇل ۇسىنىسىنا كەلىسە قويماعانىن تەمىردىڭ قانداي سوزىنەن بايقاۋعا بولادى؟
3. باقىتتىڭ تاباندى، ەڭبەكقور ەكەندىگىن ونىڭ قانداي ارەكەتىنەن بايقايسىڭ؟
4. تەمىردىڭ كوڭىلىن نەلىكتەن وكىنىش كەرنەدى؟ سەنىڭ باسىڭدا وسىنداي جاعداي بولدى ما؟
ءىۇ. وي قوزعاۋ: جاڭا ساباققا دايارلىق، تاقىرىبىن اشۋ:
- بالالار، "شىبىق" اڭگىمەسىندە قاي مەزگىل تۋرالى ايتىلىپ تۇر؟ (كوكتەم)
- كوكتەمدە تابيعاتتا قانداي ەرەكشەلىكتەر بولادى؟ (... قۇستار كەلەدى)
- قۇستاردىڭ قانداي تۇرلەرىن بىلەسىڭدەر؟
(سلايدتا كورسەتىلگەن قۇستاردى اتاۋ، ولارعا قىسقاشا سيپاتتاما بەرۋ)
- سونىمەن بالالار، جانۋارلاردىڭ ىشىندەگى ادامعا ەڭ جاقىنى، دوسى قۇستار ەكەن. ءبىزدىڭ ەلىمىزدە قۇستاردىڭ وتە كوپ ءتۇرى بار. قۇس اتاۋلىسىن جاقسى كورەتىنىمىز سونشالىق قازاق حالقى ءوز بالالارىنىڭ اتىن قۇسقا تەڭەپ قارلىعاش، بۇلبۇل، اققۋ، بۇركىت دەپ اتاعان. سۇلۋ دا كورىكتى قىزدارىن كيەلى اققۋ قۇسىنا، كۇمىس كومەي انشىلەرىن بۇلبۇلعا، باتىر، ەرجۇرەك ۇلدارىن قىران قۇسقا تەڭەگەن. قىران ەركىندىكتىڭ، باتىلدىقتىڭ بەلگىسىن بىلدىرەدى. جالپى، قۇستاردىڭ بىزگە تيگىزەر پايداسى كوپ دەدىك. ال ءبىزدىڭ ولارعا قانداي كومەگىمىز بار؟ «قىزىل كىتاپقا» ەنگەن قۇستار تۋرالى ايتۋ.
ءۇ. قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ: رەبۋس شەشۋ. (قاراتورعاي)
- ەندەشە، ءبىز بۇگىن ج. ايماۋىتوۆتىڭ "قاراتورعاي" شىعارماسىمەن تانىسامىز.
ءۇى. جاڭا ساباق. 1. ماعىنانى تانۋ:
ا) ج. ايماۋىتوۆ تۋرالى ماعلۇمات:
جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ - جازۋشى، عالىم، قوعام قايراتكەرى.(1889 – 1931). ول 13 - 14 جاسىنان قيسسا، داستان جاتتاپ، ولەڭ شىعارا باستاعان. جۇسىپبەك بالالارعا ارناپ ەرتەگىلەر، اڭگىمەلەر جازعان. ونىڭ «شىعارمالار توپتاماسى»، «شەرنياز»، «جامان تىماق»، «اقبىلەك»، «پسيحولوگيا» اتتى كىتاپتارى بار.
ءا) قاراتورعاي تۋرالى تۇسىنىك:
قاراتورعاي قۇسى تورعاي تۇقىمداسىنا جاتادى. ونىڭ ءتۇسى قارا، ءبىر ءتۇستى بولىپ كەلەدى. ۇزىندىعى 19 - 22 سم - دەي، سالماعى 80 - 100 گرامداي بوپ كەلەتىن كىشكەنە قۇس. تۇمسىعى ۇزىنداۋ، وتكىر، ءسال يمەك. قۇيرىعى قىسقا بولىپ كەلەدى. بۇل قۇس - جىل قۇستارىنا جاتادى، كوكتەمنىڭ العاشقى ايلارىندا ۇشىپ كەلەدى. ادامدار ولار كەلەتىن ۋاقىتتا ۇيشىك جاساپ، ونىڭ ىشىنە جەم سالىپ، قارسى الادى.
ب) قاراتورعاي تۋرالى بەينەماتەريال قاراپ، دىبىسىن تىڭداۋ.
2. وقۋلىقپەن جۇمىس.
1) ءماتىندى ىشتەي، تىزبەكتەي وقۋ. (4 - 5 وقۋشىعا مانەرلەپ وقىتۋ).
2) سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ:
- قامبار اتا نە جاسادى؟
- بالالار قانداي سوزگە تۇسىنبەي قالدى؟ ( «قوناعىم قول باسىنداي، مىنەزى قورعاسىنداي»)
- بۇل ءسوزدى سەن قالاي تۇسىنەسىڭ؟
- «قاراتورعاي» اڭگىمەسىمەن تاقىرىبى ۇقساس تاعى قانداي شىعارما وقىدىڭ؟ ەسىڭە ءتۇسىر.
("جارالى تورعاي" ءو. تۇرمانجانوۆ؛ «سۋىقتورعاي» ماكسيم زۆەريەۆ).
3) داپتەرمەن جۇمىس: قامبار اتانىڭ قاراتورعايعا قاتىستى ايتقان ءسوزىن داپتەرىڭە جازىپ ال. (قوناعىم قول باسىنداي، مىنەزى قورعاسىنداي»).
سەرگىتۋ ءساتى: قۇستاردىڭ دىبىسىن تىڭداپ، ولاردى اجىراتۋ.
ءۇىى. شىعارماشىلىق جۇمىس:
توپتىق جۇمىس جۇرگىزۋ:
1 - توپ. ساباقتا العان تۇسىنىكتەرىن پايدالانا وتىرىپ، قۇستار تىرشىلىگى تۋرالى شاعىن اڭگىمە جازۋ.
2 - توپ. قۇستار تۋرالى ولەڭ شۋماعىن قۇراستىرۋ.
3 - توپ. قاراتورعايدىڭ سۋرەتىن سالۋ.
(جۇمىس جاساي وتىرىپ، قۇس دىبىستارى قوسىلعان اسەم اۋەن تىڭداۋ).
(اۋىزشا) قۇستار تۋرالى جۇمباقتار، ماقال - ماتەلدەر ايتۋ.
ءۇىىى. ساباقتى قورىتىندىلاۋ:
- بۇگىن قانداي تاقىرىپ وتتىك؟ - اڭگىمە نە جايلى ەكەن؟ - قاراتورعاي قانداي قۇس ەكەن؟
ءار توپقا ۇيشىكتىڭ ءبىر قاڭقاسى بەرىلەدى، بالالار قورىتىندى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىپ، تاقتاعا ىلەدى. قاراتورعاي ۇيشىگى قۇراستىرىلادى.
ءىح. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ:
1. وقۋ، اڭگىمەلەۋ؛
2. قاراتورعايعا ارناپ ۇيشىك جاساۋ.
ح. باعالاۋ
ساباقتىڭ ماقساتى:
1) بىلىمدىلىك: ج. ايماۋىتوۆ تۋرالى قوسىمشا تۇسىنىك بەرۋ، ءماتىندى وقي وتىرىپ، قاراتورعاي قۇسى، ونىڭ ەرەكشەلىگى جانە تىرشىلىگى تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ، ءماتىن مازمۇنىن مەڭگەرتۋ. وقيعانىڭ وزەكتى ءتۇيىندى ويىن اشۋعا جاعداي جاساۋ.
2) دامىتۋشىلىق: ءوز بەتىنشە شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋگە باۋلي وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ سىن تۇرعىسىنان ويلاۋىن، قيالىن، سوزدىك قورىن، بايلانىستىرا سويلەۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ.
3) تاربيەلىك ءمانى: تابيعاتتى سۇيۋگە، قۇستارعا قامقور بولۋعا، ولاردى قورعاۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ، توپتىق.
كورنەكىلىگى: وقۋلىق، رەبۋس، سۋرەتتەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا.
ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، كورنەكىلىك، توپتاستىرۋ، وي - قوزعاۋ، تالداۋ، ءتۇسىندىرۋ.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن ساباققا اۋدارۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ: س. سارعاسقايەۆ "شىبىق" وقۋ، اڭگىمەلەۋ.
ءىىى. ءۇي تاپسىرماسىن پىسىقتاۋ:
1. باقىت تەمىرگە قانداي ۇسىنىس جاسادى؟
2. ونىڭ بۇل ۇسىنىسىنا كەلىسە قويماعانىن تەمىردىڭ قانداي سوزىنەن بايقاۋعا بولادى؟
3. باقىتتىڭ تاباندى، ەڭبەكقور ەكەندىگىن ونىڭ قانداي ارەكەتىنەن بايقايسىڭ؟
4. تەمىردىڭ كوڭىلىن نەلىكتەن وكىنىش كەرنەدى؟ سەنىڭ باسىڭدا وسىنداي جاعداي بولدى ما؟
ءىۇ. وي قوزعاۋ: جاڭا ساباققا دايارلىق، تاقىرىبىن اشۋ:
- بالالار، "شىبىق" اڭگىمەسىندە قاي مەزگىل تۋرالى ايتىلىپ تۇر؟ (كوكتەم)
- كوكتەمدە تابيعاتتا قانداي ەرەكشەلىكتەر بولادى؟ (... قۇستار كەلەدى)
- قۇستاردىڭ قانداي تۇرلەرىن بىلەسىڭدەر؟
(سلايدتا كورسەتىلگەن قۇستاردى اتاۋ، ولارعا قىسقاشا سيپاتتاما بەرۋ)
- سونىمەن بالالار، جانۋارلاردىڭ ىشىندەگى ادامعا ەڭ جاقىنى، دوسى قۇستار ەكەن. ءبىزدىڭ ەلىمىزدە قۇستاردىڭ وتە كوپ ءتۇرى بار. قۇس اتاۋلىسىن جاقسى كورەتىنىمىز سونشالىق قازاق حالقى ءوز بالالارىنىڭ اتىن قۇسقا تەڭەپ قارلىعاش، بۇلبۇل، اققۋ، بۇركىت دەپ اتاعان. سۇلۋ دا كورىكتى قىزدارىن كيەلى اققۋ قۇسىنا، كۇمىس كومەي انشىلەرىن بۇلبۇلعا، باتىر، ەرجۇرەك ۇلدارىن قىران قۇسقا تەڭەگەن. قىران ەركىندىكتىڭ، باتىلدىقتىڭ بەلگىسىن بىلدىرەدى. جالپى، قۇستاردىڭ بىزگە تيگىزەر پايداسى كوپ دەدىك. ال ءبىزدىڭ ولارعا قانداي كومەگىمىز بار؟ «قىزىل كىتاپقا» ەنگەن قۇستار تۋرالى ايتۋ.
ءۇ. قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ: رەبۋس شەشۋ. (قاراتورعاي)
- ەندەشە، ءبىز بۇگىن ج. ايماۋىتوۆتىڭ "قاراتورعاي" شىعارماسىمەن تانىسامىز.
ءۇى. جاڭا ساباق. 1. ماعىنانى تانۋ:
ا) ج. ايماۋىتوۆ تۋرالى ماعلۇمات:
جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ - جازۋشى، عالىم، قوعام قايراتكەرى.(1889 – 1931). ول 13 - 14 جاسىنان قيسسا، داستان جاتتاپ، ولەڭ شىعارا باستاعان. جۇسىپبەك بالالارعا ارناپ ەرتەگىلەر، اڭگىمەلەر جازعان. ونىڭ «شىعارمالار توپتاماسى»، «شەرنياز»، «جامان تىماق»، «اقبىلەك»، «پسيحولوگيا» اتتى كىتاپتارى بار.
ءا) قاراتورعاي تۋرالى تۇسىنىك:
قاراتورعاي قۇسى تورعاي تۇقىمداسىنا جاتادى. ونىڭ ءتۇسى قارا، ءبىر ءتۇستى بولىپ كەلەدى. ۇزىندىعى 19 - 22 سم - دەي، سالماعى 80 - 100 گرامداي بوپ كەلەتىن كىشكەنە قۇس. تۇمسىعى ۇزىنداۋ، وتكىر، ءسال يمەك. قۇيرىعى قىسقا بولىپ كەلەدى. بۇل قۇس - جىل قۇستارىنا جاتادى، كوكتەمنىڭ العاشقى ايلارىندا ۇشىپ كەلەدى. ادامدار ولار كەلەتىن ۋاقىتتا ۇيشىك جاساپ، ونىڭ ىشىنە جەم سالىپ، قارسى الادى.
ب) قاراتورعاي تۋرالى بەينەماتەريال قاراپ، دىبىسىن تىڭداۋ.
2. وقۋلىقپەن جۇمىس.
1) ءماتىندى ىشتەي، تىزبەكتەي وقۋ. (4 - 5 وقۋشىعا مانەرلەپ وقىتۋ).
2) سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ:
- قامبار اتا نە جاسادى؟
- بالالار قانداي سوزگە تۇسىنبەي قالدى؟ ( «قوناعىم قول باسىنداي، مىنەزى قورعاسىنداي»)
- بۇل ءسوزدى سەن قالاي تۇسىنەسىڭ؟
- «قاراتورعاي» اڭگىمەسىمەن تاقىرىبى ۇقساس تاعى قانداي شىعارما وقىدىڭ؟ ەسىڭە ءتۇسىر.
("جارالى تورعاي" ءو. تۇرمانجانوۆ؛ «سۋىقتورعاي» ماكسيم زۆەريەۆ).
3) داپتەرمەن جۇمىس: قامبار اتانىڭ قاراتورعايعا قاتىستى ايتقان ءسوزىن داپتەرىڭە جازىپ ال. (قوناعىم قول باسىنداي، مىنەزى قورعاسىنداي»).
سەرگىتۋ ءساتى: قۇستاردىڭ دىبىسىن تىڭداپ، ولاردى اجىراتۋ.
ءۇىى. شىعارماشىلىق جۇمىس:
توپتىق جۇمىس جۇرگىزۋ:
1 - توپ. ساباقتا العان تۇسىنىكتەرىن پايدالانا وتىرىپ، قۇستار تىرشىلىگى تۋرالى شاعىن اڭگىمە جازۋ.
2 - توپ. قۇستار تۋرالى ولەڭ شۋماعىن قۇراستىرۋ.
3 - توپ. قاراتورعايدىڭ سۋرەتىن سالۋ.
(جۇمىس جاساي وتىرىپ، قۇس دىبىستارى قوسىلعان اسەم اۋەن تىڭداۋ).
(اۋىزشا) قۇستار تۋرالى جۇمباقتار، ماقال - ماتەلدەر ايتۋ.
ءۇىىى. ساباقتى قورىتىندىلاۋ:
- بۇگىن قانداي تاقىرىپ وتتىك؟ - اڭگىمە نە جايلى ەكەن؟ - قاراتورعاي قانداي قۇس ەكەن؟
ءار توپقا ۇيشىكتىڭ ءبىر قاڭقاسى بەرىلەدى، بالالار قورىتىندى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىپ، تاقتاعا ىلەدى. قاراتورعاي ۇيشىگى قۇراستىرىلادى.
ءىح. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ:
1. وقۋ، اڭگىمەلەۋ؛
2. قاراتورعايعا ارناپ ۇيشىك جاساۋ.
ح. باعالاۋ
You Might Also Like
-
The theme of the lesson: Plants and animals
