InfoHub Logo

جازدىكۇنگى شاڭ-توزاڭنان، شوپتەن، قالاداعى توزاڭنان جانە تاعى دا باسقالاردان اللەرگياڭىزدى قوزدىرىپ الامىن دەپ قورقاتىنداردىڭ قاتارىنان بولساڭىز، بۇل ماقالامىز سىزگە ارنالعان. مۇندا ءبىز اللەرگيالىق قوزۋدى قالاي ازايتۋ كەرەكتىگىن نەمەسە اللەرگيانى قالاي ۇمىتۋعا بولاتىنىن ايتىپ بەرەمىز.

كۇنتىزبەدە مامىر ايى جانە كوپشىلىك جايما-شۋاق جىلى كۇندەرگە قۋانىپ ءجۇر. ال كەيبىرەۋلەر گۇلدەپ جاتقان وسىمدىكتەردەن اللەرگياسى قوزا ما دەپ ۋايىمعا باتىپ ءجۇر. ولاردىڭ ۋايىمىن تۇسىنۋگە دە بولادى. ءاردايىم تۇماۋراتىپ، كوزىنەن جاس شىعىپ ءجۇرۋ كىمگە ۇناسىن؟ تاعى ءبىر نۇسقاسى بار – دارىلىك زاتتاردىڭ ۋىتىنان تاڭنان كەشكە دەيىن السىرەپ، بولدىرىپ ءجۇرۋ. كەيدە سول دارى-دارمەك كومەكتەسپەي، وسى ايتىلعان كەسەلدىڭ بارلىعى جاۋلاپ السا شە؟  

مەن سىزدەرگە ءۇشىنشى نۇسقانى ۇسىنامىن. دارى-دارمەكتى پايدالانباي، باسقا جولمەن ءجۇرۋ – اس ءمازىرىن وزگەرتىپ، كەيبىر دارۋمەن پرەپاراتىن قوسۋ.

تاماقتانۋ مەن مينەرالى بار دارۋمەندەردىڭ نە قاتىسى بار ەكەنىن ءتۇسىنۋ ءۇشىن، اللەرگيانىڭ نە ەكەنىن ءبىلىپ الايىق.

ەگەر قاراپايىم تىلمەن تۇسىندىرسەك، اللەرگيا – اعزانىڭ سىرتقى «جاۋلاردان» (توزاڭ، تۇك، ءشوپ، ازىق-تۇلىك، تۇرمىستىق حيميا) ءوزىن قورعاۋى. (پاتەردى تازالاپ شىققاننان كەيىن قولىڭىز قىشىسا، ءسىز بۇل جاعدايدى بىلەسىز دەگەن ءسوز).

اللەرگيانىڭ كوپتەگەن ءتۇرى بار. عالىمداردىڭ ايتۋىنشا، جوعارى دامىپ كەتكەن ەلدەردىڭ حالقى اللەرگيامەن ءجيى اۋىرادى ەكەن. مۇنىڭ دا ءوز سەبەبى بار.

ءبىزدىڭ يممۋندىق جۇيەمىز ەكى بولىككە بولىنەدى: ءبىر بولىگى ۆيرۋستارمەن كۇرەسەدى، ال ەكىنشىسى – باكتەريالارمەن جانە پارازيتتەرمەن. وسى ەكىنشىسى اللەرگيالىق قوزدىرۋعا اكەلىپ سوعادى. ەگەر يممۋنيتەتتىڭ قانداي دا ءبىر بولىگى جۇمىس ىستەمەي تۇرسا، ول وز-وزىنە تاپسىرمالار ويلاپ تابادى. سوندىقتان ءبىزدىڭ دەزينفەكسيالىق تازالاۋىمىزدان باكتەريا قانشالىقتى از بولسا، سونشالىقتى اللەرگيا ورىستەپ كەتەدى دەگەن ءقاۋىپ بار. بۇگىندە دامىعان قوعامدا پارازيت وتە از.

ال دامىماعان ەلدەردە، كەرىسىنشە، باكتەريا مەن پارازيت وتە كوپ، سوندىقتان حالىقتىڭ يممۋندىق جۇيەسىنىڭ سول بولىكتەرى ءاردايىم جۇمىس ىستەپ تۇرادى دا، ولاردىڭ جاڭا «جاۋلاردى» ىزدەۋگە ۋاقىتى بولمايدى. سوندا شىعاتىنى، بۇل ەلدەردە اللەرگيا وتە سيرەك كەزدەسەدى. وسىعان بايلانىستى الەمدە دوڭىز تاسپاقۇرتىمەن كاپسۋلالار ساتىلادى! جيىركەنىشتى، ءبىراق فاكت: مۇنداي كاپسۋلانى ىشكەننەن كەيىن اللەرگيا مۇلدەم جوعالادى. بارلىق ءتۇرى دە.

سابىر ساقتاڭىز. دوڭىز تاسپاقۇرتى بار كاپسۋلالاردى ۇسىنعالى وتىرعان جوقپىن. جاعىمدىلاۋ ادىستەرى دە بارشىلىق. تومەندە كەلتىرىلگەن تىزىمنەن بىرنەشە ءادىستى تاڭداپ الا الاسىز، ءبىراق بۇل نۇسقاۋلىقتاردىڭ بارلىعىن ورىنداۋىڭىز ءتيىس. تىزىمدەگى قانشالىقتى كوپ پۋنكتتى ورىنداساڭىز، اللەرگياڭىز سونشالىقتى جىلدام جوعالادى.

بۇل ادىستەردى كوپتەگەن ادامنىڭ قولدانىپ، ايىعىپ كەتكەندەرىن مالىمدەيمىن. ونىڭ ىشىندە مەنىڭ جاقىن تۋىستارىم دا، ديەتولوگيا جونىندەگى كليەنتتەرىم دە بار. كوپشىلىگىنىڭ اللەرگيالىق قوزۋى ايتارلىقتاي السىرەدى، ال كەيبىرى بۇل دەرتتى ۇمىتىپ تا كەتتى.

سونىمەن، قولىمىزدان نە كەلەدى؟

سۇتتەن جاسالعان تاعامدى راسيونىڭىزدان شىعارىپ تاستاڭىز.

سەبەبى ءسۇتتى ءبىزدىڭ اعزامىز وڭاي قابىلداي المايدى. بۇل لاكتوزادان ەمەس (ءسۇت قانتى)، ءسۇت اقۋىزىنا بايلانىستى. ول ارەڭ ىدىرايدى. اس قورىتۋ پروسەسسىندە ول پەپتيدتەرگە بولىنبەسە، ونى ءبىزدىڭ يمۋندىق جۇيەمىز قاتەر رەتىندە قاراستىرادى. وسىعان بايلانىستى اعزا اللەرگيالىق رەاكسيالار تۋعىزادى نەمەسە بۇعان دەيىن بار بولعان شوپكە، توزاڭعا جانە سول سياقتى قوزدىرعىشتاردىڭ اللەرگياسىن كۇشەيتەدى.

ءسۇت ونىمدەرىنەن باس تارتساڭىز بىرنەشە اپتادان كەيىن جاعدايىڭىز جاقسارا تۇسەدى، ال كەيدە ودان دا ەرتە ايىعىپ كەتەسىز.

گليۋتەن جانە سول سياقتى توزە المايتىن ونىمدەردى راسيونىڭىزدان شىعارىپ تاستاڭىز،

نەگە؟

مۇندا دا الدىڭعى پۋنكتتەگىدەي. جۇرگىزىلگەن كوپتەگەن زەرتتەۋلەردىڭ قورىتىندىسى اس اللەرگياسى مەن اللەرگيانىڭ قالعان تۇرلەرىنىڭ بايلانىسىن راستاپ وتىر. ارەڭ قورىتاتىن ازىق-تۇلىگى بار تاعامدى ءىشۋدىڭ كەسىرىنەن، ءسىز ءوزىڭىزدى اۆتوماتتى تۇردە قاتەر توبىنا قوساسىز. اسىرەسە اللەرگياعا بەيىمىڭىز بار بولسا (ماسەلەن، وتباسىڭىزداعىلار دا اللەرگيامەن اۋىراتىن بولسا).

ءسۇت پەن قۇرامىندا گليۋتەنى بار ونىمدەردەن ءبىرىنشى كەزەكتە ارىلىڭىز دەۋىمنىڭ سەبەبى نە؟ سەبەبى ءدال وسى ونىمدەر ادامزاتتىڭ ارەڭ قابىلدايتىن تاعامىنىڭ قاتارىندا كوش باستاپ تۇر. مۇندا دا قيىن قورىتىلاتىن ءداندى اقۋىزعا بايلانىستى. سوندىقتان دا گليۋتەن جاپپاي سىنعا ۇشىراپ وتىر.

ءسۇت پەن گليۋتەننىڭ ءسىزدىڭ اعزاڭىزدا قالاي قورىتىلاتىنىن قانداي جولدارمەن انىقتاۋعا بولادى؟

وتە قاراپايىم: ولاردى 4-6 اپتاعا (بۇدان كوپ ەمەس!) راسيونىڭىزدان الىپ تاستاڭىز، سوسىن قايتادان ەنگىزىڭىز. تەك بىر-بىرەۋدەن عانا.

ماسەلەن، بەسىنشى اپتادا ءسۇتتى تاعامدى تاڭعى اس رەتىندە ءىشىپ كورىڭىز، سوسىن تاۋلىك بويىندا اعزاڭىزدىڭ رەاكسياسىن باقىلاڭىز. ەگەر باسىڭىز اۋىرىپ، استما، سۇيىكتى مىسىعىڭىزعا اللەرگيا، جوعارىلاعان پۋلس، شارشاۋ، تەرىنىڭ قىشۋى، ءىش اۋىرۋى سياقتى بەلگىلەر بولماسا، وندا ءسىزدى قۇتتىقتايمىن! ءسىز ءسۇت ونىمدەرىن وتە جاقسى قورىتاسىز، ءسىزدىڭ اعزاڭىز ونى جاقسى قابىلدايدى. وسىلايشا اللەرگيا كەزىندە ءسۇت ونىمدەرىنەن باس تارتۋدىڭ قاجەتى بولمايدى.

ال وسى اتالعان سيمپتومدار بايقالسا، وكىنىشكە قاراي (نەمەسە باقىتىڭىزعا وراي)، ءسىز ءسۇت ونىمدەرىن ومىرىڭىزدەن اجىراتۋعا ءماجبۇر بولاسىز. ەڭ بولماسا سول اللەرگياڭىز قوزىپ جاتقان كەزدە وسى اللەرگەندەردەن اۋلاق بولۋىڭىز كەرەك.

گليۋتەنمەن دە وسى ءىستى جاسايسىز. ءسۇتتى قولدانىپ كورگەننەن كەيىنگى ەرتەسى كۇنى گليۋتەنى بار (ماسەلەن اق نان، قارابيداي نانى) تاعامدى جەيسىز دە، ءوزىڭىزدى باقىلايسىز. مۇندا دا سۇتپەن سىناقتى قالاي جۇرگىزسەڭىز، سولاي جۇرگىزەسىز.

ءيا، بىلەمىن، سۇيىكتى اسىمىزدان باس تارتۋ قيىن. ال ءبىز ءسۇيىپ ىشەتىن تاعامدارىمىز قيىن قورىتىلادى  ەكەن. (سوندىقتان دا تاجىريبەسى بار ديەتولوگ ءبىرىنشى كەزەكتە ءسىزدىڭ سۇيىكتى تاعامىزدىڭ قانداي ەكەنىن سۇراستىرادى).

وسى اتالعان سۇيىكتى ونىمدەرىڭىز اعزاڭىزعا قيىندىق تۋعىزاتىن بولسا نە ىستەيمىز؟ اللەرگيا ماۋسىمىندا بۇل ونىمدەردەن مۇلدەم باس تارتاسىز. ال قالعان ۋاقىتتا اقىلمەن، ياعني مولشەرىمەن قابىلدايسىز، وزىڭىزگە سەرت بەرە وتىرىپ، پايداسىنان گورى زيانىنىڭ كوپتىگىن ءتۇسىنىڭىز. 

كۇن سايىن س دارۋمەنىن قابىلداڭىز.

س دارۋمەنى – بۇل وتە قۋاتتى انتيوكسيدانت، ول اعزاداعى اللەرگيالىق رەاكسيالاردى جويادى. سونىمەن قاتار، قاندى سۇيىلتىپ، وكسيداتيۆ پروسەسستەرىنە قاتىسادى. ءدال وسى قاسيەتى اللەرگيانى جەڭىلدەتەدى.

ەگەر سپورتپەن اينالىساتىن بولساڭىز، ونىڭ ۇستىنە تازا اۋادا اللەرگەندەردىڭ اراسىندا بولساڭىز، جاتتىعۋلارعا 30-60 مينۋت قالعاندا س دارۋمەنىنىڭ 1 گراممىن ءىشىپ الىڭىز، سوندا ءسىز وڭاي تىنىس الا الاسىز. سەبەبى س دارۋمەنى قان اينالىمىن جاقسارتادى.  

س دارۋمەنىن اللەرگيا ماۋسىمىندا 18 جاستان اسقان ەرەسەكتەر كۇنىنە 1-2 گرامم قابىلداۋى كەرەك. اس قابىلداۋ كەزىندە ءىشۋ كەرەك. ال ەڭ جاقسىسى وسى مولشەردى ەكىگە ءبولىپ، ءتۇرلى ۋاقىتتاردا قابىلداۋ كەرەك. 

ماگنيي ءىشىڭىز.

ماگنيي اعزاداعى جۇزدەگەن پروسەسسكە قاتىسادى، ونىڭ ىشىندە ءبىزدىڭ يممۋندىق جۇيەمىزگە كومەكتەسەدى. ەگەر ول از بولسا يممۋنيتەت السىرەيدى. سونىمەن قاتار، ماگنيي بۇلشىقەتتەردى بوساڭسىتىپ، وسىنىڭ ارقاسىندا تىنىس الۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ال اللەرگيا نەمەسە استما كەزىندە تەرەڭ تىنىس الۋدىڭ قيىن ەكەنىن مەن ايتپاي-اق ءبىلىپ وتىرسىز. 

دوزيروۆكاسى: 18 جاستان اسقان ەرەسەكتەرگە ۇيقى الدىندا 300 ميلليگرامم.

كوبىرەك اناناس جەڭىز.

اناناستا برومەلاين زاتتەگى بار. بۇل اس قورىتۋ ەنزيمى، ول بىزگە ءسۇت پەن گليۋتەندى قاجەتتى كولەمگە دەيىن بولۋگە كومەكتەسەدى، بۇل دەگەنىڭىز اللەرگيانى جەڭىلدەتەدى نەمەسە ءتىپتى دە جويىپ جىبەرەدى دەگەن ءسوز. برومەلاين اناناستىڭ ءدال ورتاسىندا بولادى. 

راسيونىڭىزعا ومەگا-3 بار ازىق-تۇلىكتى قوسىڭىز.

ومەگا-3 مايلى قىشقىلى جاسۋشانى قۇراۋعا قاتىسادى، ونىڭ ىشىندە جاسۋشا قاۋىزىن قورعايدى. اللەرگيا كوبىندە وتە سەزىمتال جاسۋشالار بولىپ شىعۋى مۇمكىن. ولاردىڭ قاۋىزى قانشالىقتى قاتتى بولسا، اللەرگيالىق رەاكسيالار سونشالىقتى از بولادى.

قابىلداۋ شاماسى: 18 جاستان اسقان ەرەسەكتەرگە تاۋلىگىنە 1000 ميلليگرامم بالىق مايى نەمەسە كۇنىنە بالىق مايىنان تولىق پورسيا. ومەگا-3 زاتتەگى بار ازىق-تۇلىكتەر:

سكۋمبريا؛

البىرت؛

مايشاباق؛

گرەك جاڭعاقتار؛

زىعىر مايى جانە پىستە؛

راپس مايى؛

ساردينا.

تازا سۋدى كوبىرەك ءىشىڭىز (كۇنىنە كەم دەگەندە 1،5 ليتر)

سۋدا بارلىق اينالىم پروسەسستەرى بولادى، ونىڭ ىشىندە اعزانىڭ دەتوكسيكاسياسى بار. اللەرگيا كەزىندە دەتوكسيكاسيانىڭ قاجەتتىلىگى وسەدى. ەگەر سۋ جەكىلىكسىز بولسا، وندا توكسيندەر مەن باسقا «قالدىقتار» دەنەدەن شىعا المايدى. سوندىقتان سۋدى قاجەتتى دەڭگەيدە ءىشۋ ماڭىزدى.

سۋدى قاشان جانە قانشالىقتى كولەمدە ءىشۋ كەرەك دەپ ويلانۋدىڭ قاجەتى جوق. قانشالىقتى ىشە الساڭىز، سونشالىقتى ءىشىڭىز. سۋدى كوردىڭىز بە، ىشە بەرۋگە ادەتتەنىپ الىڭىز، ەڭ بولماعاندا جارتى كەسە. باستىسى ءجيى ءىشۋ.

سۋ ءىشىپ ۇيرەنە الماي-اق قويعاندارعا نەمەسە ۇمىتىپ كەتە بەرەتىندەرگە قاراپايىم كەڭەس بار. كۇننىڭ باسىندا جارتى ليترلىك شولمەگىڭىزگە سۋ قۇيىڭىز، ال ونىڭ موينىنا ءتورت رازەڭكە تارتىپ كيگىزىپ قويىڭىز. ءبىرىنشى جارتى ءليتردى ىشكەنىڭىزدە، ءبىر رازەڭكەنى شەشەسىز، ءسويتىپ، شولمەكتى قايتا تولتىراسىز. وسىدان كەيىن ول قايتا بوساپ قالادى، ءسىز قايتالايسىز. كۇن سوڭىندا بارلىق رازەڭكە شەشىلۋى ءتيىس. 

قوسىمشا بونۋس: شولمەكتەن سۋ ءىشۋ شىنىاياقتان نەمەسە باسقا قۇتىدان سۋ ىشۋگە قاراعاندا وڭاي (نەلىكتەن ەكەنىن ايتۋ قيىن، ءبىراق بۇل فاكت!).

وسى ءبىر قاراپايىم قۇرالدار دارى-دارمەككە كەتەتىن كوپ قاراجاتىڭىزدى ۇنەمدەيدى، سونىمەن قاتار، قاتارلاستارىڭىزبەن بىرگە ەش ۋايىمسىز ءومىر سۇرە الاسىز. ۇيقىشىلدىق، بەتپەردە كيۋ، تۇماۋ، جاس اعۋ دەگەندەردەن اۋلاق بولاسىز.

بۇل كەڭەستەردىڭ كومەكتەسەتىنىن قالاي انىقتاۋعا بولادى؟ ول ءۇشىن وسى كەڭەستەردى ورىنداپ كورىڭىز، سوندا عانا ناتيجەگە قول جەتكىزەسىز. كەپىل بەرەمىن.

دەنساۋلىقتارىڭىز مىقتى بولسىن!

اۆتور: ەكاتەرينا يەنسەن

اۋدارما: bilim-all.kz

دەرەككوز: lifehacker.ru

---