InfoHub Logo

كورشىمىز، شاقتاي اقساقال،الدەنە تولى كونەتوز سومكەسىن ارباعا سالىپ جاتىپ شەشەمە:   

— بايبىشە، اقساقالىڭ بۇگىن تۇسكە قاراي كەلىپ قالار،- دەپ ەسكەرتتى.

— ءوزىڭىز جول ءجۇرىپ...

— ءيا، جۇمىس قوي فەرمالارعا بارامىن،- دەپ  ارباسىنا وتىرىپ، قىر اسىپ بارا جاتتى. اراعا 3-4 كۇن سالىپ ورالدى. ال بۇل تۇستا قاتىنكولگە جايلاۋعا كوشىپ كەلگەن قۇلاعالى تۇرعان بالاعاندارعا جايعاسقان. قويلى اۋىلدىڭ ادامدارى كادىمگىدەي-اق ەن جايلاۋدا سەرپىلىپ، سەرگىپ قالعانداي ەدى. اكەم كەشكى شاي ۇستىندە: «شاقاڭ ەرتەڭ قوزى سۋارام دەيدى.  سەن دە كومەكتەس»،- دەگەن.

ەرتەڭگىسىندە قۇلقىن سارىدەن اۋىلدىڭ ۇلكەندەرى دە، كىشىلەرى دە وسىندا ەدى. تەك ولاردىڭ اراسىندا شاقاڭ كورىنبەدى. بىرەر ساعاتتان سوڭ قوزىلاردى ءبولىپ تە بولدىق. وتار ورىسكە بەتتەدى. قويلار دا، قوزىلار دا  جاق جاپپاي ماڭىراپ، اينالا توڭىرەكتى ازان-قازان ەتىپ جىبەردى. اۋىل ايەلدەرىنىڭ ءبىرى شاقاڭا حابار سالۋعا كەتتى. الدەن سوڭ الگى ايەل ەكى شەلەككە قۇيىلعان سۋعا ارالاسقان  ءدارىنى الىپ، شاقاڭدى ەرتىپ كەلدى.

ورىندىققا جايعاسىپ  وتىرعان شاقاڭ قان قىزىل ءدارىنى قولىنداعى اسپاپپەن قوزىلاردىڭ اۋزىنا قۇيا باستادى. العاشقىدا ىسكە قىزىعا، قۇشتارلانا كىرىسسەم دە، كۇن قىزعان سايىن قوزىلاردى سۇيرەتكەندە كوتەرىلگەن قارا شاڭ تىنىسىمدى تارىلتىپ، تەرلەپ-تەپشىپ بەرەكەم كەتە باستادى. تەك ۇستىندەگى قارا حالاتى جەر سىزىپ، باسىنداعى بوركىن باستىرا كيگەن شاقاڭا كۇننىڭ  بارعان سايىن ىسي تۇسكەنى قوزىلاردىڭ تۇياعىنان كوتەرىلگەن قويۋ قارا شاڭ ماسا شاققانداي اسەر ەتەر ەمەس. ءبىر قالىپتى جۇمىسىن جالعاستىرۋدا ەدى. سول جولى مەن شاقاڭنىڭ كىشى مال دارىگەرى ەكەنىن العاش بىلگەن ەدىم. كوپ ۇزاماي ونىڭ سەگىز قىرلى، ءبىر سىرلى ونەرپاز ەكەنىنە كوزىم جەتتى.

بىردە ول باياننان  كىشكەنە گارمون ساتىپ اكەلدى. ەرتەڭگىسىندە كەشكە قاراي قاتىنكولدىڭ جاعاسىنا ءۇمىت اپاعا كيىز، قۇراق كورپە توسەتىپ، بىردە دومبىراعا، بىردە قوبىزعا، بىردە گارمونعا قوسىلىپ، قازاقتىڭ نەبىر اسەم اندەرىن قۇيقىلجىتا سالدى. اۋىل ادامدارى تايلى-تاياعى قالماي جينالىپ، شاقاڭنىڭ انىنە قۇلاق ءتۇرۋلى ەدى. ءتىپتى بۇل تۇستا اقتىلى قوي وتارىن اۋىل ماڭايىنا توڭىرەكتەتكەن اكەم مەن ونىڭ كومەكشىسى دە وتاردى كولگە جاۋىپ، وزدەرى كەلىپ انگە قۇلاق ءتۇردى.

ال كەشكى داستارحان باسىندا اكەم ماعان: «شاقاڭ ەل تانىعان ءانشى ءقازاسسر-نىڭ بەس جىلدىق پا ەكەن، ايتەۋىر ءبىر ۇلى مەرەكەسىندە ءقازىر دە راديودان ءان سالىپ جۇرگەن ءانشى قالي بايجانوۆتارمەن بىرگە ءان باسەكەسىنە قاتىسىپ، جۇلدەگەر اتانىپتى. تەك سول كەزدىڭ وزىندە بالالى-شاعالى بولسا كەرەك. سودان تۇرمىس جاعدايىمەن اۋىلدا قالىپ كەتە بارعان ەدى. شاقاڭ مالدى اۋىلداردى ارالاپ كەتكەندە، اۋىل بالالارى ۇزاقتى كۇن اسىق ويناپ، بۇزاۋعا ءمىنىپ، قاتىنكولدىڭ قۇم كومكەرگەن جاعالاۋىندا اسىر سالىپ، ويناي ءجۇرىپ، كول بەتىندە ءبىرى قونىپ، ءبىرى ۇشىپ جۇرگەن ۇيرەك- قازدارعا، اسىرەسە كولدىڭ ءسانىن ەرەكشە كەلتىرىپ، اجارىن اشا تۇسەتىندەي كورىنەتىن قوس اققۋعا، ولاردىڭ سوڭىنان ەرگەن سول كەزدىڭ وزىندە قارامدارى كىشىگىرىم شۇرەگەي ۇيرەكتەي بولىپ قالعان 4-5 كومىردەي قاپ-قارا بالاپاندارعا قىزىعا كوز تاستار ەدىك. شاقاڭنىڭ ارباسىنىڭ بالاعان الدىندا تۇرعانىن كورگەندە قاتتى قۋاندىم. كەشكە قاراي شاقاڭ ەجەلگى ادەتىنشە كولدىڭ جاعاسىنا جايعاسىپ، اسەم اندەردى بىرىنەن سوڭ ءبىرىن ايتا باستادى.

سول كۇنى جازدىڭ مامىراجاي قوڭىر سالقىن كۇندەرىنىڭ ءبىرى ەدى. ادەتتە كول ورتاسىنا دەيىن ءجۇزىپ كەلىپ، كەرى بۇرىلاتىن اققۋلار شاقاڭ قوبىزىن الىپ تارتا باستاعاندا الدەنەدەن قۇر قالاتىنداي-اق ءبىز جايعاسقان جاعالاۋعا قاراي اسىعا ءجۇزىپ كەلە جاتتى. ءبىراق وعان اسا ءمان بەرگەن ەشكىم جوق ەدى. جۇرت نازارى بىردە قۇيقىلجي بىردە، كۇڭىرەنە بىردە شالقي شىققان قوبىز ۇنىنە قوسىلا مىڭ قۇبىلىپ، ءجۇز تۇرلەنگەن شاقاڭ سالعان اسەمدە سازدى  انگە اۋعان. كەنەت وتىرعانداردىڭ ءبىرى: «كەرەمەت-اي !»-دەپ سىبىر ەتىپ، يەگىمەن كول جاقتى مەڭزەدى. بالاپاندارىن ەرتكەن اققۋلار ءبىز وتىرعان جاعالاۋعا تاياق تاستام جەردە ءجۇزىپ ءجۇر ەدى. اققۋلار الدەن سوڭ جاعالاۋعا شىعىپ، اۋىل الدىنداعى قىرعا بەتتەگەن.  وسى ءبىر ادەمى ءسات مۇنان كەيىن دە بىرنەشە رەت قايتالانعان.

ول تۇستا تەحنيكانىڭ كەم كەزى. اۋانىڭ لاستانباعان تۇنىق شاعى. سودان دا بولار گۇرىلدەگەن موتور ۇنىنەن ويانعان بالالار دالاعا اتىپ-اتىپ شىعىپ، ورتالىقتان كەلەتىن قارا جولعا كوز تىكتىك. كوپ كۇتتىرمەي ءۇش اياقتى 3-4 موتوسيكلگە مىنگەن اسكەري ادامدار كورىنگەن. سول ءسات  بالالار كولگە قاراي قۇستاي ۇشتى. بۇلار  كول جاعاسىنا ىلىككەن تۇستا وفيسەرلەردىڭ ءبىرى قولىنا قارۋىن الىپ، الدەنەنى ۇزاق كوزدەپ شۇرىپپەنى باسىپ قالعان ەدى. دىبىسسىز قارۋدان اتىلعان وق ماساداي ىزىڭداپ ۇشا جونەلدى.

سول ءسات قوس اققۋ اسپانعا كوتەرىلە بەردى. بالپاندارى سۋعا سۇڭگىپ جوق بولدى.  سامعاۋ بيىككە كوتەرىلە بەرگەن تۇستا قوس اققۋدىڭ ءبىرى قيرالاڭداپ كىبىرتىكتەپ كەرىلىپ،  ءبىر ساتتە كولگە قۇلاپ بارا جاتتى. ونىڭ جانسىز دەنەسى تولقىنمەن باياۋ تەربەتىلىپ، جاعاعا قاراي جىلجىپ كەلەدى. مۇنى كورگەن اسكەري ادامدار موتوسيكلدەرىنە اسىعىس ءمىنىپ،  ءولى اققۋدىڭ  دەنەسى اعىپ  شىعادى -اۋ  دەگەن تۇسقا قاراي اعىزا جونەلدى. كەنەت كوتەرىلگەن قۇيىن جەل  تولقىندى  قاراما-قارسى جاققا بۇرىپ جىبەرگەن.

مۇنى بايقاعان رولدەگى وفيسەر اعىپ كەلە جاتقان كولىكتى شۇعىل بۇرىپ قالعاندا موتوسيكل اۋىپ   اققۋدى اتقان مەرگەندى باسىپ قالعان. ال رولدەگى كىسى  اناداي جەرگە ۇشىپ كەتتى. ال باسقالارى بۇلاردىڭ اۋىپ قالعانىن اڭدامادى ما تولقىن قۋالاعان اققۋدىڭ ءولى دەنەسىن بەتكە العان. جاعالاۋعا قاراي اعىزىپ بارا جاتتى. اۋعان موتوسيكلدىڭ رۋلىندە وتىرعان وفيسەر الدەن سوڭ اتىپ تۇرا بەرىپ قۇلاپ ءتۇستى.

ال قوراپتاعى وفيسەر موتوسيكلدىڭ قورابىنىڭ استىندا جانشىلىپ جاتىر ەدى. العاشقىدا: «پوموگيتە!»- دەپ بىرەر رەت ءالسىز ءۇن شىعاردى. سونان سوڭ ىڭىرسىي باستادى. سالدەن سوڭ تىنا قالدى. بۇل ساتتە سىڭارىنان ايرىلعان اققۋ قاتىنكولدى شىر اينالا قاناتىمەن سۋ سابالاپ، سۇڭقىلداپ ۇشىپ ءجۇر ەدى. قۇس بىتكەن الەم تاپىرىق بولىپ اسپانعا كوتەرىلدى. اۋناپ قالعان موتوسيكلگە تاياۋ كەلىپ توقتاعان ساپارلاس سەرىكتەرى سۇلاپ سۇلىق جاتقان قارۋلاستارىنا قاراي ۇمتىلدى. موتوسيكل قوراپتارىنا  سالعان تۇستا جارالىلاردىڭ جان داۋىستارى شىققان. ولار قوزعالىپ كەتتى.

...سول ءتۇنى اي جارىق ەدى. اۋىل ادامدارى كوز ىلە الماي شىقتى. ءتىپتى بالالاردىڭ ءوزى كول اينالا ۇشقان اققۋدىڭ زارلى ۇنىنەن شوشىنىپ ويانا بەردى. سول كۇننەن باستاپ، كول جەتىم قالعانداي كورىنگەن. اۋىل ادامدارى: «ە-ە، بايعۇس مىنا سىڭار اققۋ بالاپاندارىن ايالداپ قالدى عوي، ايتپەسە سىڭارىنىڭ قانى تامعان كولگە ءبىر مينۋت ايالدار ما ەدى؟!»- دەسىپ وتىراتىن. ونى كىم ءبىلسىن؟! ءبىراق اققۋدىڭ مۇنتازداي پاكتىگى، ەرەكشە قاسيەتى جايلى ايتىلاتىن اڭگىمەنىڭ اينا-قاتەسىز ەكەنىنە سول كۇننەن باستاپ ءشۇباسىز سەنەتىن بولدىم. ال كانيكۋل ءبىتىپ، ءبىز مەكتەپكە قايتار تۇستا:

— شاقا، بالالار ەندىگى جازعا دەيىن ءانىڭدى ساعىنادى عوي،- دەگەن ۇلكەندەردىڭ ءسوزىن جەرگە تاستاي الماسا كەرەك. كول جاعاسىندا ادەتتەگىدەي ءان سالدى. قوبىزبەن كۇڭىرەنتىپ،  «قاراتورعاي» ءانىن ايتىپ وتىرعاندا «ايرىلدىم قاپيادا سەنەن نەعىپ» دەگەن تۇستا نۇرى كەمي باستاعان جانارى جاسقا تولى ەدى. بالكىم، بۇل قارت ءانىنىڭ ويدا-جوقتا وسپادار جاننىڭ وعىنا ۇشىپ، اپاتقا ۇشىراعان قۇس پاتشاسى اق ايدىڭ ەركەسى، اققۋ مەن ونىڭ قام كوڭىلدى قوساعىمەن ماڭگىلىككە قوشتاسۋى بولار. ال كەلەر جىلى  قاتىنكولگە اققۋ ورالمادى.    

سۇلەيمەن بايازيتوۆ

---