InfoHub Logo

 (اڭگىمە)

— ءوي، مىنانىڭ تەرلەپ-تەپشىپ ۇيىقتاپ جاتقانىنا قاراعاندا، كەلگەنىنە ءبىراز ۋاقىت بولعان-اۋ، شاماسى،— دەپ بۇل جاتقان كەرەۋەتكە قاراي بەتتەگەن. اقاشتىڭ داۋسىن ەستىپ جاتسا دا، ول  ءالى دە مەڭ-زەڭ ۇيقى قۇشاعىندا ەدى. اناۋ مۇنى جۇلقىلاپ وياتا باستادى.

مەن اۋىلدىڭ ورتا تۇسىنا جەتە بەرگەندە-اق ينتەرنات ماڭىندا جۇرگەن يتتەردىڭ ابالاپ ءۇرىپ، ارتىنان ءار تاراپقا بىتىراي قاڭسىلاپ، قاشقاندارىنان-اق ءداۋ دە بولسا جىندى قارا كەلگەن بولار دەپ ويلاعان ەدىم.  ويتكەنى ۇرگەن يتتەردى قىناداي قىرىپ، تاسپەن اتىپ، «بۇيىدەي ءتيىپ، شىلداي توزدىراتىن، سەن ەدىڭ» دەۋمەن بولعان.  بۇل ساتتە اكاشا جىندى قارا اتاعان بالا باسىن كوتەرىپ، كەرەۋەت ۇستىندە وتىر ەدى. ونىڭ اتى – سامەن.

ول اكاشامەن ءبىر سىنىپتا وقيتىن. اكاشا ول باسىن كوتەرگەن تۇستا بۇعان بارلاي كوز سالىپ:

— ۇستىندە سول كونەتوز كويلەگىڭ...  سول باياعى شالبارىڭ ساعان اكە-شەشەڭ... — دەي  بەرگەندە سامەن ونىڭ ءسوزىن ءبولىپ:

— نە جاڭالىق  بار؟ — دەپ سۇرادى.

— جاڭالىق سول،— دەدى ول،- ءبىزدىڭ قويتاستا  ءقازىر تىڭ يگەرۋشىلەردەن اياق الىپ جۇرە المايسىڭ. ۇلكەندەرشە ايتساق، اۋىلدى قاندالاداي تالاپ، بيتتەي ءبۇرىپ تۇر.

سول ءسات سامەن اكاشانىڭ اۋزىنا اڭتارىلا قاراعان.

سول ساتتە:

— كتو تى تاكوي، پوچەمۋ سيديش نا موەي كويكە؟- دەپ وزىنە قاراي بەتتەپ كەلە جاتقان سارى شاشتى، شەگىر كوزدى ۇزىن تۇرىقتى، اقسارى قىزدى كورگەن سامەن ءسال-پال ابدىراپ اكاشاعا بۇرىلعان. ال ول بۇعان نازار اۋدارماستان:

— حوروشيي پارەن!- دەپ قارقىلداپ كۇلە باستاعان. سول ءسات جاڭاعى قىز:

— يا تەبە پوكاجۋ... مۋج گوۆوريت «پروكلياتىي باسماچ»،- دەپ ەسىكتەن اتا جونەلگەن.

— ءوي، مىنا پالەڭ كىم؟ ايتىپ ولتىرسەڭشى!- دەگەن سامەن دەگبىرى قاشىپ.

— ايتقاندا ەندى. بۇل تىڭ يگەرۋشىلەردىڭ ءبىرىنىڭ قىزى- ناستيا، كوليا دەگەن اعاسى بار. ول دا وسىندا مەكتەپتە وقيدى. سەن وتىرعان كەرەۋەت ناستيانىكى.

... وسى ءسات ينتەرنات مەڭگەرۋشىسى راحمەتتولا اعانى ەرتىپ كەلگەن ناستيا مۇنى كورسەتىپ: «كەلسەم كەرەۋەتىمدە مىناۋ جاتىر. ال اكوشا ونى «سەنىڭ كۇيەۋىڭ» دەپ مەنى مازاقتاپ كۇلدى»،- دەپ مۇڭىن شاعا باستادى. ونىڭ ءسوزىن شالا ۇققان راحاڭ:

— سەنىڭ ناستيانى مەنىڭ ايەلىمسىڭ دەپ ايتقانىڭ  راس پا؟- دەپ  بۇعان شۇيلىگە جونەلدى.

— راحا بۇل سويدەپ قانا قويماي، قۇشاقتاپ... مەكتەپتە، ءتىپتى قالا بەردى قىلجاقباستىعىمەن اۋىلعا اتى شىققان اكوشانىڭ مىنا ءسوزى وتقا ماي قۇيعانداي اسەر ەتكەن.

— قوي مۇنى بىلاي قالدىرۋعا بولمايدى، پالەسىنەن اۋلاق. مەن ديرەكتورعا جولىعايىن. مىنا پالەنى ينتەرناتقا الا ما، الماي ما ءوزى شەشسىن،- دەپ شىعىپ بارا جاتتى. سامەن اكوشاعا:

— مۇنىڭ نە؟- دەدى.

— ءازىل عوي، باۋىرىم، ءازىل. ينتەرناتقا سەنى الماعاندا ديرەكتور قىزىن جاتقىزار دەيسىڭ بە؟

ديرەكتور ناستياعا:

— سامەننىڭ ساعان سەن مەنىڭ ايەلىمسىڭ دەگەنى راس پا؟

— جوق، ماعان سامەن سەنىڭ كۇيەۋىڭ دەگەن – اكوشا.

سول ءسات ديرەكتور راحاڭا: «ءسىز ءوزى ورىسشا بىلمەيسىز بە؟ ەكىنشىلەي ماعان مۇنداي ماسەلەمەن كەلمەڭىز دەگەن زىلدەنە ءتىل قاتىپ. نەگە ەكەنى بەلگىسىز ءبارىن بۇلدىرگەن اكاشا قاعا بەرىستە قالىپ، ينتەرنات مەڭگەرۋشىسى بۇعان تاعى دا: «انا قىزعا نە ونىڭ اعاسىنا ءتيىستىڭ بار عوي. اياعىڭ كوكتەن سالبىراپ تۇسسە دە، كوزىڭە كوك شىبىن ۇيمەلەتىپ، ينتەرناتتان دا، وقۋدان دا شىعارتىپ جىبەرەمىن.

سەن ءۇشىن تىڭ يگەرۋشىنىڭ بالالارىنا پانا بولا المادى دەپ پارتيادان،  قىزمەتتەن قۋىلار جايىم جوق»،- دەپ وڭاشادا دا، بالالاردىڭ كوزىنشە دە سان رەت جەردەن الىپ،  جەرگە سالعان. ءتىپتى مۇنىسىن ول كىسى قازاقشا ايتۋمەن شەكتەلمەي ويدىم-شويدىم ورىس تىلىندە تىڭ يگەرۋشىنىڭ بالالارىنىڭ كوزىنشە دە سان رەت قايتالاعان.

مۇنى ەستىگەندە قىز دا، ونىڭ اعاسى دا وزدەرىمەن ءبىر بولمەدە جاتاتىن قازاق بالالارىن بيدايداي قۋىرىپ، قورازدانا قوقيلانا قارايتىن. العاشقى اپتادا دوسى امانعالي ۇيدەن اكەلگەن ەكى-ۇش تەڭگە اقشام بار ەدى. سول جوق، ءۇشتى- كۇيلى جوق دەۋمەن ءجۇردى. ءبىراق وعان ەشكىم ءمان بەرمەدى. ءبىر كۇنى وعان شەشەسى قاتىناسقانداردىڭ بىرىنەن  ەكى-ۇش سوم اقشا بەرىپ جىبەرىپتى. سونى كوزى شالىپ قالعان بالالاردىڭ ءبىرى قاپىسىن تاۋىپ، اقشاسىن قاعىپ السا كەرەك. تۇسكى استان كەيىن امانعالي اقشاسىن ىزدەپ الەك-شالەگى شىقتى. مەڭگەرۋشى اعايعا ايتىپ ەدى، ول: «ءوزىڭ جوعالتىپ العان شىعارسىڭ»،- دەپ بەت باقتىرمادى.

بۇل كەزدە كوليا مەن ناستيا ساباققا كەتكەن، قالعان بالالار:

— قوي، ءبىراز بوي جازىپ، ويناپ كەلەيىك،- دەپ ەسىككە بەتتەگەن. تەك سامەن كۇندەگى ادەتىنشە تەرەزەنىڭ الدىندا الدەبىر ادەبي كىتاپتى قۇنىعا وقىپ وتىر ەدى. بولمەگە ءبىر كىرىپ، ءبىر شىعىپ ابدەن مازاسى كەتكەن امانعالي بۇعان:

— باسىندى-اۋ!- دەپ مۇڭىن شاعا باستادى. كىتاپتان باسىن الماي: «بۇل كىم باسىندى؟»- دەپ سۇرادى.

— اقشامدى ۇرلاپ العان بالانى ايتام.

— ول كىم؟

— كوليا!

— ونىڭ ۇرلاپ العانىڭا كوزىڭ تولىق جەتە مە؟

— كوزىم جەتكەندە... ينتەرناتتا بۇرىن-سوڭدى ۇرلىق بولعان ەمەس. كوليا مەن قارىنداسى كەلگەننەن بەرى ۇرى پايدا بولدى دەدى ول.  امانعازىنىڭ  ءسوزىنىڭ جانى بار. سول ءسات ونىڭ ويىن:

— تەك سەنىڭ عانا قالتاڭا تۇسكەن جوق. باسقالارىنىڭ قالتاسىن تەسپەي سوردى. تەك ءبىرى ۇندەمەيدى.

مەنىڭ نەمدى الادى. اكەم توسەك تارتقاننان بەرى قالتاما كولدەنەڭ كوك تيىن تۇسكەن ەمەس.

— سەن دە...

— ءيا، ساعان،- دەگەن امانعازى ونىڭ ءسوزىن ءبولىپ، راحاڭ تىڭ يگەرۋشىنىڭ بالاسىنىڭ قالتاسىنا ءتۇستىڭ  ۇرىسىڭ دەپ... ينتەرناتتان دا، وقۋدان قۋدىرسا، ونسىز دا اكەمدى جوقتاۋمەن  دىڭكەسى قۇرىپ جۇرگەن شەشەمدى...

سول ءسات سامەن ونى ءبىرتۇرلى اياپ كەتكەن.

— جەتىم عوي... ەرتەڭ اكەم ولسە...

— ول اقشاسىن قايدا ساقتايتىنىن بىلەسىڭ بە؟ — دەپ سۇراعان.

— كەرەۋەتىنىڭ استىنداعى كىشكەنە جاشىكتە.

— ونى قايدان بىلەسىڭ؟

— سەندەر مەنىڭ اقشامدى ۇرلاپ العىلارىڭ كەلسە دە، ۇرلاپ الا المايسىڭدار. كۇزەتشىسى بەرىك! — دەپ گازەتكە ورالعان سالىنى  كورسەتكەن.

— سىرتقى ەسىكتىڭ كۇرشەگىن سالىپ، شۇمشەۋىردى الا كەل دەگەن بۇل. سودان كەيىنگىسىن كورە جاتارمىز.  

— ال، كانە ،-دەدى بۇل،- جاشىكتىڭ قۇلپىن اش! — دەگەن شەشىمدى ۇنمەن.  -ەندى شۇمشەۋىردى بەرى اكەل. گازەتكە ورالعان سالىنى ەدەنگە الىپ قويعان بۇل امانعاليعا: «اقشانى الىپ شىق»، — دەگەن.

— سەنىڭ نەشە سومىڭدى ۇرلادى؟

— ءبىر سومىمدى.

— سونى ال، قالعانىن ورنىنا قوي.

— ەندى  قولىڭدى سابىنداپ جۋ.

بۇلار الدەن سوڭ دۇكەنگە بەت الدى. داپتەر ساتىپ الىپ، سونىڭ ەكەۋىن امانعاليعا بەرگەن.

— ال اۋزىڭا بەرىك بول. كوليا سالىنىڭ ورنىنان قوزعالىپ قالعانىن بىردەن اڭداپ، اقشاسىن قاراعان. ءبىر سومىنىڭ جوق ەكەنىن ايتىپ اعايعا شاعىمدانا باستادى. بالالار ءبىر اۋىزدان العان جوقپىز دەدى. ال كوليا باقىرىپ جىلاي باستادى. راحاڭ شاراسىزدىققا سالىنىپ: «پەنسياعا 2-3 جىل قالعاندا»،- دەپ مىڭگىرلەپ سىلق ەتىپ وتىرا كەتكەن.

سول ءسات سامەن:

— كوليا، -دەگەن،- سەنىڭ اقشاڭدى العان مەن. بالالاردىڭ اۋزى اشىلىپ بۇعان تاڭىرقاي قاراعان. راحاڭ:

— ءوي، ءوي مىناۋ نە دەيدى؟- دەي بەرگەن. سامەن قولىنداعى داپتەرلەردى كولياعا ۇسىنىپ:

— مىنا داپتەرلەر سەنىكى، قالعانىن امانعازىعا بەردىم. ويتكەنى سەن...كوليا ءۇنسىز باسىن يزەدى. ورنىنان اتا تۇرعان راحاڭ كولياعا ءتونىپ كەلىپ:

— تۆويا سۆينيا، وني نە بويتسيا، نە بويتسيا، — دەگەن اسقان ريزاشىلىقپەن قارقىلداي كۇلىپ. سوناڭ سوڭ بۇلارعا بۇرىلىپ: «تىڭ يگەرىشىنىڭ بالاسى دەگەنگە قۇدايلارىن ۇمىتىپ، تىم داندايسىپ كەتىپ ەدى. ورايى كەلگەندە، مىنە وسىلاي ءتاۋبالارىن ەستەرىنە ءتۇسىرىپ قويۋ كەرەك. مىنە وسىلاي... تەك اقىلمەن دەگەن سۇق ساۋساعىن كوككە بەزەپ.           

سۇلەيمەن بايازيتوۆ

---