اق وردا (XIII-XV عاسىردىڭ باسى)
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اق وردا ( XIII - XV عاسىردىڭ باسى)
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك:
ا) اق وردا 13 - 15 عع. اراسىندا شىعىس دەشتى قىپشاقتا ءومىر سۇرگەن، ورتا عاسىرلاردا قازاقستان اۋماعىندا قۇرىلعان العاشقى مەملەكەتى ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ.
ءا) اق وردا تاريحى، جۇرگىزگەن ىشكى - سىرتقى ساياساتى، ەكونوميكالىق جاعدايى تۋرالى تولىق ماعلۇمات بەرۋ.
ب) 13 - 15 عع. ءومىر سۇرگەن اق وردا مەملەكەتىنىڭ تاريحىن قازىرگى قازاقستان تاريحىمەن بايلانىستىرۋ.
دامىتۋشىلىق:
وقۋشىلاردى تاريحي وقيعالارعا ءوز بەتىنشە باعا بەرىپ، قورىتىندى جاساۋعا داعدىلاندىرۋ، توپپەن جۇمىس ىستەۋ قابىلەتىن دامىتۋ.
تاربيەلىك:
ءوز وتانىنا دەگەن پاتريوتتىق سەزىمدى تاربيەلەۋ. تاريح پانىنە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ بەلسەندىلىگىن كوتەرىپ، ءوز بەتىنشە ساراپتاما جاساي الاتىن تۇلعالاردى تاربيەلەۋ.
ساباق ءتۇرى: ارالاس.
ءپانارالىق بايلانىس: گەوگرافيا، قازاق ءتىلى.
ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، توپپەن، ءوز بەتىنشە جۇمىس.
كورنەكىلىك: ينتاراكتيۆتى تاقتا، كارتا، وقۋلىق.
ساباق بارىسى.
I. ۇيىمداستىرۋ.
II. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
قازاق حالقىنىڭ وتكەن تاريحى – اتا - بابالارىمىزدىڭ بوستاندىق پەن باقىتتى بولاشاق جولىنداعى ۇزاق تا اۋىر كۇرەسىنىڭ تاريحى. ءبىزدىڭ ەلىمىز بۇگىنگى دامۋ دەڭگەيىنە بىردەن جەتە قويعان جوق. وسى ۇلان بايتاق جەردى سىرتقى جاۋدان قورعاپ قالۋ جولىندا اتا - بابالارىمىز جۇزدەگەن جىلدار بويى شاپقىنشىلارعا قارسى ەرلىكپەن شايقاستى.
ۇيگە قانداي تاپسىرما بەرىلدى؟
«التىن وردا» بەرىلدى جانە موڭعولداردىڭ قازاقستان جەرىن جاۋلاپ الۋىن قايتالاپ كەلۋ.
موڭعول پاتشالىعى قاشان قۇرىلدى؟
موڭعول يمپەرياسىنىڭ شاڭىراعىن العاش كوتەرگەن شىڭعىس حان 1155 جىلى دۇنيەگە كەلگەن، 1206 جىلى ونون جانە كەرۋلەن وزەنىنىڭ جاعاسىندا وتكەن بارلىق موڭعول تايپالارىنىڭ باس قوسقان ۇلى قۇرىلتايىندا ونىڭ حانى بولىپ شىڭعىس حان سايلاندى.
1207 - 1208 جىلدارى موڭعولدار قاي جەرلەردى باسىپ الدى؟
جوشى ەنيسەي قىرعىزدارى مەن تەرىسكەي ءسىبىر حالىقتارىن باسىپ الدى.
1207 - 1209 جىلدارى موڭعولدار قاي جەرلەردى باعىندىردى؟
شىڭعىس حان تاڭعۇتتاردىڭ مەملەكەتىن، ودان كەيىن تۇرفان كنيازدىكتەرىن وزىنە قاراتىپ، ۇيعىرلاردى باعىندىردى.
1211 - 1215 جىلدارى قاي مەملەكەتكە باسىپ كىرىپ، ولاردىڭ قانداي سوعىس تەحنيكاسىن قولعا ءتۇسىردى؟
جۇڭگو جەرىن باسىپ الىپ، ولاردىڭ تاس اتىپ، دۋالىن قۇلاتاتىن وت لاقتىرىپ، ءورت شىعاراتىن سوعىس تەحنيكالارىن قولعا تۇسىرەدى.
قاي جىلى جەتىسۋ جەرىنە ەنەدى؟ (1218ج.)
قاشان وتىراردى قورشاۋعا الادى؟ (1219ج.)
قاشان سىر بويىنداعى قالالار تولىعىمەن موڭعولداردىڭ يەلىگىنە كوشەدى؟
(1219 - 1220ج.)
III. جاڭا تاقىرىپ «اق وردا».
جوسپارى: 1) اق وردانىڭ قۇرىلۋى، جەر اۋماعى؛ 2) اق وردانىڭ ىشكى - سىرتقى ساياسي جاعدايى؛ 3) اق وردا تاريحىن قازىرگى قازاقستان تاريحىمەن سالىستىرۋ.
- مىنا سۋرەت سەندەرگە تانىس پا؟
- ءيا، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن. نازاربايەۆتىڭ استاناداعى رەزيدەنسياسى، اقوردا دەپ اتالادى.
- جاقسى، ق ر پرەزيدەنتى ن. نازاربايەۆتىڭ رەزيدەنسياسى نە سەبەپتى اقوردا دەپ اتالاتىنى تۋرالى جانە 13 - 15 عع. اراسىندا شىعىس دەشتى قىپشاقتا ءومىر سۇرگەن، ورتا عاسىرلاردا قازاقستان اۋماعىندا قۇرىلعان العاشقى مەملەكەت تۋرالى نە بىلەمىز؟
ءا) اق وردانىڭ تاريحى، جۇرگىزگەن ىشكى - سىرتقى ساياساتى، ەكونوميكالىق جاعدايى تۋرالى تولىق ماعلۇمات الامىز.
ب) 13 - 15 عع. ءومىر سۇرگەن اق وردا مەملەكەتىنىڭ تاريحىن قازىرگى قازاقستان تاريحىمەن بايلانىستىرامىز.
قازاق جەرىندەگى موڭعول يمپەرياسىنىڭ ىدىراۋىنا بايلانىستى، جەرگىلىكتى ەتنيكالىق توپتاردان قۇرىلعان مەملەكەتتەر پايدا بولدى. اق وردا – قازاقستان اۋماعىنداعى موڭعولداردان كەيىنگى قۇرىلعان العاشقى مەملەكەت. سوندىقتان دا، ق ر پرەزيدەنتى ن. نازاربايەۆتىڭ استاناداعى رەزيدەنسياسى اقوردا دەپ اتالادى.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك:
ا) اق وردا 13 - 15 عع. اراسىندا شىعىس دەشتى قىپشاقتا ءومىر سۇرگەن، ورتا عاسىرلاردا قازاقستان اۋماعىندا قۇرىلعان العاشقى مەملەكەتى ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ.
ءا) اق وردا تاريحى، جۇرگىزگەن ىشكى - سىرتقى ساياساتى، ەكونوميكالىق جاعدايى تۋرالى تولىق ماعلۇمات بەرۋ.
ب) 13 - 15 عع. ءومىر سۇرگەن اق وردا مەملەكەتىنىڭ تاريحىن قازىرگى قازاقستان تاريحىمەن بايلانىستىرۋ.
دامىتۋشىلىق:
وقۋشىلاردى تاريحي وقيعالارعا ءوز بەتىنشە باعا بەرىپ، قورىتىندى جاساۋعا داعدىلاندىرۋ، توپپەن جۇمىس ىستەۋ قابىلەتىن دامىتۋ.
تاربيەلىك:
ءوز وتانىنا دەگەن پاتريوتتىق سەزىمدى تاربيەلەۋ. تاريح پانىنە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ بەلسەندىلىگىن كوتەرىپ، ءوز بەتىنشە ساراپتاما جاساي الاتىن تۇلعالاردى تاربيەلەۋ.
ساباق ءتۇرى: ارالاس.
ءپانارالىق بايلانىس: گەوگرافيا، قازاق ءتىلى.
ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، توپپەن، ءوز بەتىنشە جۇمىس.
كورنەكىلىك: ينتاراكتيۆتى تاقتا، كارتا، وقۋلىق.
ساباق بارىسى.
I. ۇيىمداستىرۋ.
II. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
قازاق حالقىنىڭ وتكەن تاريحى – اتا - بابالارىمىزدىڭ بوستاندىق پەن باقىتتى بولاشاق جولىنداعى ۇزاق تا اۋىر كۇرەسىنىڭ تاريحى. ءبىزدىڭ ەلىمىز بۇگىنگى دامۋ دەڭگەيىنە بىردەن جەتە قويعان جوق. وسى ۇلان بايتاق جەردى سىرتقى جاۋدان قورعاپ قالۋ جولىندا اتا - بابالارىمىز جۇزدەگەن جىلدار بويى شاپقىنشىلارعا قارسى ەرلىكپەن شايقاستى.
ۇيگە قانداي تاپسىرما بەرىلدى؟
«التىن وردا» بەرىلدى جانە موڭعولداردىڭ قازاقستان جەرىن جاۋلاپ الۋىن قايتالاپ كەلۋ.
موڭعول پاتشالىعى قاشان قۇرىلدى؟
موڭعول يمپەرياسىنىڭ شاڭىراعىن العاش كوتەرگەن شىڭعىس حان 1155 جىلى دۇنيەگە كەلگەن، 1206 جىلى ونون جانە كەرۋلەن وزەنىنىڭ جاعاسىندا وتكەن بارلىق موڭعول تايپالارىنىڭ باس قوسقان ۇلى قۇرىلتايىندا ونىڭ حانى بولىپ شىڭعىس حان سايلاندى.
1207 - 1208 جىلدارى موڭعولدار قاي جەرلەردى باسىپ الدى؟
جوشى ەنيسەي قىرعىزدارى مەن تەرىسكەي ءسىبىر حالىقتارىن باسىپ الدى.
1207 - 1209 جىلدارى موڭعولدار قاي جەرلەردى باعىندىردى؟
شىڭعىس حان تاڭعۇتتاردىڭ مەملەكەتىن، ودان كەيىن تۇرفان كنيازدىكتەرىن وزىنە قاراتىپ، ۇيعىرلاردى باعىندىردى.
1211 - 1215 جىلدارى قاي مەملەكەتكە باسىپ كىرىپ، ولاردىڭ قانداي سوعىس تەحنيكاسىن قولعا ءتۇسىردى؟
جۇڭگو جەرىن باسىپ الىپ، ولاردىڭ تاس اتىپ، دۋالىن قۇلاتاتىن وت لاقتىرىپ، ءورت شىعاراتىن سوعىس تەحنيكالارىن قولعا تۇسىرەدى.
قاي جىلى جەتىسۋ جەرىنە ەنەدى؟ (1218ج.)
قاشان وتىراردى قورشاۋعا الادى؟ (1219ج.)
قاشان سىر بويىنداعى قالالار تولىعىمەن موڭعولداردىڭ يەلىگىنە كوشەدى؟
(1219 - 1220ج.)
III. جاڭا تاقىرىپ «اق وردا».
جوسپارى: 1) اق وردانىڭ قۇرىلۋى، جەر اۋماعى؛ 2) اق وردانىڭ ىشكى - سىرتقى ساياسي جاعدايى؛ 3) اق وردا تاريحىن قازىرگى قازاقستان تاريحىمەن سالىستىرۋ.
- مىنا سۋرەت سەندەرگە تانىس پا؟
- ءيا، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن. نازاربايەۆتىڭ استاناداعى رەزيدەنسياسى، اقوردا دەپ اتالادى.
- جاقسى، ق ر پرەزيدەنتى ن. نازاربايەۆتىڭ رەزيدەنسياسى نە سەبەپتى اقوردا دەپ اتالاتىنى تۋرالى جانە 13 - 15 عع. اراسىندا شىعىس دەشتى قىپشاقتا ءومىر سۇرگەن، ورتا عاسىرلاردا قازاقستان اۋماعىندا قۇرىلعان العاشقى مەملەكەت تۋرالى نە بىلەمىز؟
ءا) اق وردانىڭ تاريحى، جۇرگىزگەن ىشكى - سىرتقى ساياساتى، ەكونوميكالىق جاعدايى تۋرالى تولىق ماعلۇمات الامىز.
ب) 13 - 15 عع. ءومىر سۇرگەن اق وردا مەملەكەتىنىڭ تاريحىن قازىرگى قازاقستان تاريحىمەن بايلانىستىرامىز.
قازاق جەرىندەگى موڭعول يمپەرياسىنىڭ ىدىراۋىنا بايلانىستى، جەرگىلىكتى ەتنيكالىق توپتاردان قۇرىلعان مەملەكەتتەر پايدا بولدى. اق وردا – قازاقستان اۋماعىنداعى موڭعولداردان كەيىنگى قۇرىلعان العاشقى مەملەكەت. سوندىقتان دا، ق ر پرەزيدەنتى ن. نازاربايەۆتىڭ استاناداعى رەزيدەنسياسى اقوردا دەپ اتالادى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
بالالاردىڭ ناۋرىز تۋرالى تۇسىنىكتەرىن ارتتىرۋ، وي ءورىسىن، ءتىلىن دامىتۋ. حالقىمىزدىڭ سالتىن، ادەت - عۇرپىن ونەگەلى، ونەرلى ازامات بولىپ بىرلىككە، دوستىققا تاربيەلەۋ. قازاقتىڭ ۇلتتىق كيىمدەرىن كيگەن ...
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ع. مۇسىرەپوۆتىڭ «قازاق سولداتى» رومانىنداعى قايروش بەينەسى
