InfoHub Logo

قازاق حاندىعىنىڭ نەگىزىن قالاعان اق وردا ءحىىى عاسىردا پايدا بولعان. ول XV عاسىردىڭ 20-شى جىلدارىنا دەيىن ءومىر سۇرگەن. مەملەكەتتىڭ نەگىزىن سالعان جوشى حاننىڭ ۇلكەن ۇلى وردا ەجەن ەدى. ونىڭ ۇرپاقتارى مەملەكەت كۇيرەگەنگە دەيىن بيلىك جۇرگىزگەن.

اق وردادا وردا ەجەن (1226 – 1247/1250)، كۇن قىران (1250/1251 – 1280)، قونىشا (1289 – 1301)، بايان (1301–1309)، ساسى بۇقا (1309–1315)،  ساسى بۇقانىڭ ۇلى ەرزەن (1315 – 1320)، ت.ب. حاندار بيلىك قۇرعان.

اق وردا اۋماعىنىڭ قۇرامىنا جەتىسۋدان باسقا قازىرگى قازاقستاننىڭ بارلىق ايماعى كىردى. XIII عاسىردا ونىڭ ورتالىعى شىعىس قازاقستانداعى ەرتىس وزەنى ماڭىندا بولسا، كەيىن ول وڭتۇستىككە، سىرداريا وزەنىنىڭ بويىندا ورنالاسقان سىعاناق قالاسىنا كوشىرىلدى.

العاشىندا اق وردا التىن وردانىڭ ءبىر بولىگى بولىپ ەسەپتەلگەن. ۋاقىت وتە وردا ەجەننىڭ كەيبىر ۇرپاقتارى ءوز بەتىنشە جەكە ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن التىن وردا بيلەۋشىلەرىمەن سوعىس جۇرگىزدى.

بيلىك ءۇشىن كۇرەستە التىن وردا السىرەدى. بۇل كەزدە، XIV عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسىندا، اق وردا تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزدى. ءبىراق وسىعان دەيىن دە اق وردا بيلەۋشىلەرىنىڭ كەيبىرى تاۋەلسىز حاندار رەتىندە وزدەرىنىڭ تەڭگەلەرىن سوعا باستاعان.

XIV - XV عاسىرلاردا اق وردادا ءومىر سۇرگەن تۇركى جانە تۇركى تىلدەس موڭعول تايپالارى (ارعىندار، نايماندار، قوڭىراتتار، قىپشاقتار، كەرەيلەر، ۇيسىندەر جانە ت.ب.) قازاق حالقىنىڭ نەگىزىن قالاعان.

اق وردا ءىس جۇزىندە قازاقتىڭ العاشقى مەملەكەتى بولىپ تابىلادى.

---