InfoHub Logo

سىرىمنىڭ قارت اتاسى — شولان باتىر. شولاندى تورەلەر قىلىشتاپ ولتىرەدى. شولاننان دات ىشتە قالىپ، دۇنيەگە كەلگەسىن قارا قازاق جينالىپ، تورەلەرمەنەن اراداعى ءزىل ۇمىتىلماس ءۇشىن جاس بالانىڭ اتىن دات قويادى. دات اتاسىنىڭ كەگىن الا المايتىن تومەن، ءوزى تەنتەك بولىپ وسەدى.

«ەي، دات سەنىڭ اتىڭ زامانىندا قويعان ەدى-اۋ، وسىمىڭە كەلىسىڭ لايىقتى ەمەس، تەك ءبىر قويا سالعان ات ەدى-اي!» — دەپ، قازاقتىڭ قارتتارى داتتى بەتىنە سوعىپ جۇرەدى.

دات ءوسىپ ءبىر ءتاۋىر ايەلگە ۇيلەنەدى، ودان سىرىم تۋادى. سىرىم ءوسىپ ات ارقاسىنا ءمىنىپ، اعايىن ارالاپ ءجۇرىپ بايباقتىنىڭ ساساي دەيتىن اتاسىنىڭ اۋلىنا كەلەدى. كەلسە، اعايىندارى قاۋمالاپ ورتاعا الىپ، جىلاپ قويا بەرەدى.

— مىنا اتاڭا نالەت نۇرالىنىڭ بالاسى ەسىم سۇلتان ءبىزدىڭ ءبىر اعايىنىڭ اقمونشاق دەگەن جۇيرىك اتىن لاۋعا مىنەمىن دەپ ۇستاتىپ الىپ ەدى، ەندى بايگەگە قوسىپ ەسىمنىڭ اقمونشاعى اتانىپ، اتاعىن شىعارىپ تاسىپ ءجۇر. مىنە، بيىل ەكى جىل بولادى، تالاي رەت كىسى جىبەرىپ سۇرادىق، بەرەر ەمەس. بۇگىندە قۇلاققا قۇلاق، تۇياققا تۇياق ال دەيتىندى شىعاردى، — دەيدى.

اقمونشاقتى ءبىر جەسىرگە بالايتىن ەدىك، ءبۇتىن بايباقتىنىڭ اتاعىن شىعارعان ات ەدى. شىراعىم، سول اتقا سەن بار، ساعان بەرەر، — دەيدى اعايىندارى.

— ەي، اعايىن، سىزدەر مەنى نۇرالىعا جۇمساماڭدار، ول يت ماعان دا بەرمەس. بەرسە قۇپ جاقسى، ەگەر بەرمەسە، مەن ونان تەگىن قايتپاسپىن، ءبىر جانجال تۋىپ كەتەر، — دەيدى سىرىم.

اعايىندارى قاۋمالاپ بولمايدى، اقىرىندا سىرىم باراتىن بولادى، بارىپ نۇرالى حاننىڭ ءوز ۇيىنە تۇسەدى.

— سىرىم، جاي ءجۇرمىسىڭ، جۇمىسىڭ نە؟ — دەيدى نۇرالى.

— ءسىزدىڭ ەسىم سۇلتانىڭىز مەنىڭ ءبىر اعايىنىمنىڭ اتىن ۇستاپ لاۋعا مىنگەن ەكەن، وعان ەكى جىل تولىپتى. ماۋقى باسىلسا، سول اتتىڭ سۇيەگى بولسا دا الىپ كەتەيىن دەپ كەلىپ ەدىم، — دەيدى سىرىم.

— جارايدى، ولاي بولسا ەسىمدى شاقىرتىپ ايتايىن، — دەيدى حان.

— ەسىم، شىراعىم، مىنا سىرىم اققۇستى سۇراي كەلىپتى، ءبىرتالاي ءمىندىڭ عوي، ەندى بەرسەيشى، — دەيدى نۇرالى بالاسىنا.

— اعايىننان ءبىر ات مىنە الماسام، مەن نەسىنە سۇلتان بولىپ ءجۇرمىن؟ مەن اتتى بەرەمىن دەپ العانىم جوق، سىرىمعا ات كەرەك بولسا، قۇلاققا-قۇلاق، تۇياققا تۇياق السىن دا كەتسىن، — دەيدى

ەسىم.

— مەنىڭ دە ەسىتەيىن دەگەنىم وسى ءسوز ەدى، — دەپ، سىرىم تابالدىرىقتان سىر ەتكىزىپ، ۇيدەن شىعا جونەلەدى.

نۇرالى حان سىرىم كەتكەن سوڭ، ەسىمدى قايتا شاقىرتىپ الىپ:

— شىراعىم، ەسىم، سەن ءتۇسىن، مىنا سىرىم ءبىر تايدىڭ قۇنىنا كەلىپ جۇرگەن جوق، بۇل سوعىسقالى كەلىپ ءجۇر. سەن بىلمەيسىڭ، بۇنىڭ اتاسى شولان ءبىزدىڭ بابالارىمىزدىڭ قولىنان جازىمدالعان، بۇل ارام سونى ءالى ۇمىتپاي ءجۇر ەكەن، اتىن بەرۋ ءجون بولار، — دەيدى.

ەسىم سىرىمنىڭ ارتىنان كىسى شاپتىرىپ: «كەلىپ قوناق بولىپ، اتىن الىپ كەتسىن»، — دەيدى.

— اتاڭا نالەت ەسىمنىڭ ەسىگىنە ءبىر تاي ءۇشىن ەكى بارىپ ەڭكەيسەم-اۋ! حانىڭا سالەم ايت، كەلىپ قوناق بولاتىن كۇنىمدى ءوزىم ايتارمىن، — دەپ سىرىم قايىرىلماي كەتە بارادى. اعايىندارىنا كەلىپ اتتى اكەلىپ بەرسە الارسىڭدار، وزدەرى اكەلىپ بەرمەسە، ەندى سۇراماڭدار دەپ ءجۇرىپ كەتەدى.

سىرىم اۋلىنا كەلىپ اتىن تاستاپ، ەسىمنىڭ ىزاسىنان جەلماياعا ءمىنىپ حاندى شابۋعا سارىارقانىڭ قازاعىنان كومەك سۇراي ەلگە ساۋىن ايتادى. ءسويتىپ جۇرگەندە، ەلدىڭ اقساقالدارى كەڭەسىپ، سىرىمدى باقاي سىنشىنىڭ الدىنان وتكىزبەكشى بولادى. سوندا، ەكەۋى كەزدەسكەندە، باقايدىڭ سىرىمنىڭ قولىن ۇستاپ تۇرىپ ايتقانى:

— ءيا، سىرىم بالا،
جوقتان بار بولدى،
ايىردان نار بولدى.
كونەدەن داۋرەن وزدى،
كوندەي قامقا توزدى.
اتادان ۇل وزدى،
انادان قىز وزدى،
بوزدان بۋرىل وزدى.
وسىعان توقتالماي
جاۋاپ بەرشى، شىراعىم، —

دەيدى. سوندا سىرىم باتىر:

— ءيا، باقاي اتا! جوقتان بار بولسا،
قۇدايدىڭ قۇدىرەتى بولار.
ايىردان نار بولسا، اتاسى ۇلەك بولار.
كونەدەن داۋرەن وزسا، كۇتىمى كەم بولار،
كوندەي قامقا توزسا، كيۋى سالاق بولار.
اتادان ۇل وزسا، ەركىندىگى بولار،
انادان قىز وزسا، شىركىندىگى بولار.
بوزدان بۋرىل وزسا، جۇيرىكتىگى بولار، —

دەپتى.

— ەي، سىرىم، اكەڭ دات تومەن، تەنتەك، شىلعاۋىن اسىنا مالىپ ىشەتىن ەدى. شەشەڭ قاراتورى قايراتتى، كۇندىز كەلگەن جيىرما كىسىنى، تۇندە كەلگەن جيىرما كىسىنى قوناق قىلىپ اتتاندىراتىن ەدى. سەن شەشەڭە تارتىپ تۋعان ەكەنسىڭ-اۋ، بالام! — دەيدى باقاي سىنشى.

— ءيا، باقاي اتا، اكەم دات تەنتەك بولسا بولعان بولار، شەشەم كۇندىز كەلگەن جيىرما ادامدى، تۇندە كەلگەن جيىرما ادامدى قوناق ەتىپ اتتاندىرسا، «قىرىقتىڭ ءبىرى قىدىر» دەگەن وندا مەن قىدىردان جارالعان بولارمىن.

ءوزىن ءوزى ەزگەن يت،
وزەن بويىن كەزگەن يت،
ءوزى بولعان جىگىتتىڭ
ءتۇپ اتاسىن قازعان يت، — دەپ ەدى، —

دەپتى سىرىم. سوندا باقاي سىنشى سوزدەن جەڭىلىپ، باتىردى ۇيىنە قوناق قىپ، استىنا ات مىنگىزىپ، يىعىنا شاپان جاۋىپ، باتاسىن بەرىپ اتتاندىرىپتى.

---