InfoHub Logo

(ەرتەگى قويىلىم)

قاتىسۋشىلار:
1. ەركە
2. ايان
3. اجە
4. اڭشى
5. بۇركىت
6. تۇلپار
7. جەل
8. تاعدىر
9. اياننىڭ اكەسى
10. اياننىڭ اناسى
12. ءبىرىنشى قالىڭدىق
13. ەكىنشى قالىڭدىق

شىمىلدىق اشىلعاندا ساحنادا ۇلكەن ساندىق تۇرادى. ونىڭ ەكى جاعىندا ەكى پەردە تۇتىلعان. ونى ماساحانا دەسە دە بولادى. ساندىقتىڭ وڭ جاعىندا اسادال، سول جاعىندا اعاش توسەك. توسەكتىڭ ۇستىندە ساۋىتسايماندارى: قالقان، قىلىش، نايزا، دۋلىعا جاتادى. اسادالعا قورجىن ىلىنگەن. ساحناعا ەكى جۇرگىزۋشى شىعىپ، زالدا وتىرعان بالالارمەن امانداسادى.

1-جۇرگىزۋشى: سالەمەتسىڭدەر مە، بالالار؟!

2-جۇرگىزۋشى: ءبىز بۇگىن سەندەرمەن بىرگە ەرتەگىشى اجەيدىڭ ۇيىندە وتىرمىز. ەرتەگىنى ۇناتاسىڭدار عوي؟ (بالالاردىڭ جاۋابى)

1-جۇرگىزۋشى: ەرتەگىشى اجەيدىڭ ەرتەگىلەرىن ءبىز دە سۇيەمىز. بۇل ەرتەگىلەر اتالاردىڭ، اجەلەردىڭ ايتۋىمەن عاسىردان-عاسىرعا، ۇرپاقتان-ۇرپاققا جالعاسىپ كەلە جاتىر. بىزدەر ولاردى توي-دۋمانداردا، جيىنداردا، مەرەكەلەردە، تاماشالاردا اتالار مەن اجەلەردىڭ اۋزىنان ەستيتىن بولساق، ەندى ولاردى سەندەر وسىنداي تەاترلاردان دا تىڭداپ، كوزبەن كورە الاسىڭدار.

2-جۇرگىزۋشى: ءقازىر ساحناعا ەرتەگىشى اجەيلەرىڭ شىعادى. ال، مىنا ساحنادا كورىپ وتىرعان قۇرالسايماندار ەرتەگىشى اجەيگە كومەكشى رەتىندە قاتىسادى.

1-جۇرگىزۋشى: ەرتەگىشى اجەي كەلگەنشە ساحنادا قانداي زاتتار بار ەكەنىن دۇرىستاپ كورىپ الايىق.

2-جۇرگىزۋشى: الدىمەن مىنا ساندىقتى اشىپ كورەيىك. وندا اجەي قىزىق-قىزىق ەرتەگىلەر مەن اڭىزداردى ساقتاعان دەيدى.

1-جۇرگىزۋشى: وتە ءساندى ساندىق ەكەن (اشۋعا اركەتتەنەدى). وي، مىناۋ اشىلمايدى عوي!

2-جۇرگىزۋشى: كانە، مەن اشىپ كورەيىنشى (وعان دا اشىلمايدى). اشىلمايدى؟!

1-جۇرگىزۋشى: مۇمكىن، كىلتى بار شىعار (ىزدەستىرەدى). كىلتى كورىنبەيدى عوي.

2-جۇرگىزۋشى: كەل، بىرلەسىپ اشىپ كورەيىك (وندا دا اشىلمايدى). جوق، بولمايدى ەكەن! /ماساحانادان اجەي شىعادى/

اجە: امانسىدار ما، سەرىكتەستەرىم؟! اۋرەلەنبەڭدەر، ءبارىبىر اشا المايسىڭدار. بىرىنشىدەن، بىرەۋدىڭ مۇلكىنە، اسىرەسە، بۇل زاتتارعا رۇقساتسىز تيىسۋگە بولمايدى. ەكىنشىدەن، بۇلار جاي زاتتار ەمەس – سيقىرلى زاتتار (ەندى زالعا قاراپ). وھو، مەنىڭ قوناقتارىم قانداي كوپ! سالەمەتسىڭدەر مە، بالالارىم؟! سەندەر مۇندا ەرتەگى تىڭداۋ ءۇشىن كەلدىڭدەر مە؟ وندا مەن ەرتەگىنى سەندەرگە شىن ىقىلاسىممەن ايتىپ بەرۋگە دايىنمىن. الايدا، الدىمەن مىنا سيقىرلى زاتتاردىڭ ماعان قايدان، كىمنەن كەلگەنىن تۇسىندىرەيىن.

ەرتە، ەرتە زاماندا مەنىڭ بابالارىمنىڭ باباسى اڭشى بولىپتى. الايدا ونىڭ ءۇيى دە، كۇيى دە، مالى دا، مىنەرگە اتى دا جوق كەدەي ەكەن (ول ماساحانادان قولىندا ساداعى بار اڭشى قۋىرشاقتى الىپ، جۇرگىزۋشىگە بەرەدى). اڭشى ءبىر كۇنى تالدىڭ بۇتاعىندا وتىرعان بۇركىتتى كورەدى (اجەي ەندى ماساحانادان بۇركىت قۋىرشاقتى الىپ شىعادى). بۇركىت اڭشىدان سەسكەنىپ، بۇتاقتان-بۇتاققا سەكىرەدى. ءبىراق، ۇشىپ كەتە المايدى. اڭشى ساداعىن الىپ كوزدەي باستايدى. سول كەزدە بۇركىت ادامشا سويلەپ قويا بەرەدى.

بۇركىت: توقتاعىن، ادام! مەنى اتپا! مەنىڭ قاناتىم سىنعان، سوندىقتان ۇشا المايمىن، مەنى اياي گور!

اڭشى: ايا دەيسىڭ؟ ال، مەنى كىم ايايدى؟ ءۇش كۇن بولدى، اشپىن. قاقپانىما دا، تورىما دا اڭ، قۇس تۇسكەن جوق. كەشىر مەنى، ەندى سەنى اتامىن! (ادىرناسىن كەرىپ، جەبەسىن سوزا باستايدى)

بۇركىت: (تىپىرشىپ) اسىقپاشى، ادام! مەنى اتىپ العانىڭمەن، تاماعىڭا جارامايمىن، ءبارىبىر قارنىڭ تويمايدى.

اڭشى: سەنى اتىپ الامىن دا، تەرىڭدى سىپىرىپ، ىشىنە سابان تىعىپ، كادىمگى ءتىرى بۇركىتكە ۇقساتىپ، ءبىر بايعا ساتامىن. ودان العان اقشاما تويعانىمشا تاماقتانامىن. (ساداعىن قايتادان كەرە باستايدى)

بۇركىت: اسىقپا، ادام! مەنى ولتىرگەنڭڭمەن، ءبىر كۇن عانا توق بولاسىڭ. ەگەر مەنى اياپ، قاناتىمدى ەمدەپ جازساڭ، ءومىر بويى توق بولاسىڭ. باسىڭا ءۇي دە، كۇي دە ءبىتىپ، كوڭىلىڭ كۇيگە تولادى، بايلار قاتارىنا قوسىلاسىڭ.

اجە: اڭشى كەلىسىپ، بۇركىتتى قولىنا قوندىرىپ، كەڭ دالانى كەزىپ، نەشە ءتۇرلى ەمدىك شوپتەردى ىزدەيدى. بىرنەشە كۇندەر وتكەندە اڭشىنىڭ مەيىرىنىڭ ارقاسىندا بۇركىتتىڭ قاناتى جازىلىپ، ول ابدەن تىڭايىپ، بۇرىنعى مىقتى دا زور قالپىنا كەلەدى.

بۇركىت: قايىرىمدى ادام، ەندى ساعان العىسىمدى ايتاتىن كەز جەتتى. سەن ماعان قانشاما جاقسىلىق جاسادىڭ، ەمدەدىڭ، تاماقتاندىردىڭ، كەيدە مەن ءۇشىن ءوزىڭ اش ءجۇردىڭ. ەندى مەن دە سەنىڭ جاقسىلىعىڭدى جاقسىلىقپەن قايتارايىن. وتىر مەنىڭ ارقاما. سەنى تەك جاقسىلىق پەن باقىتقا بولەنگەن ولكەگە الىپ بارايىن (بۇركىت اڭشىنى ارقاسىنا وتىرعىزىپ، بىرنەشە بەلدەردەن، وزەندەردەن، كولدەردەن، تاۋلاردان ۇشىپ وتەدى. اقىرىندا جاسىل باقتى القاپتاعى ءبىر ءاپپاق ءۇيدىڭ الدىنا بارىپ قونادى)

– اڭشى، مىناۋ ەندى سەنىڭ ءۇيىڭ بولادى. بۇل ۇيدە ءتورت ءتۇرلى سيقىرلى زات بار. مىناۋ اسادال، ونىڭ ءىشى قالاعان تاعامدار مەن ۇيگە قاجەتتى زاتتارعا تولى. ال، مىنا قورجىننىڭ ىشىندە بابالاردان قالعان بىرنەشە ءتۇرلى مۋزىكالىق اسپاپتار بار. ولار قالاعان اۋەنىڭدى ويناپ، كوڭىلىڭدى كوتەرەدى، ەلىڭنىڭ اڭساعان ارمانىن شەرتەدى، ماحاببات كۇيىن كۇمبىرلەتەدى. ساندىقتىڭ ىشىندە وزدەرىڭ ءسۇيىپ تىڭدايتىن ەرتەگىلەر، اڭىزدار ساقتالعان. ولار سەنىڭ ءومىرىڭدى گۇلدەندىرەدى. اعاش توسەك بولسا، سەنىڭ تىنىشتىعىڭدى كۇزەتىپ، ءتاتتى ۇيقىمەن تەربەتەدى.

سەن ءۇش ءتۇرلى شارتتى ورىنداساڭ عانا بۇل زاتتار وزدەرىنىڭ سيقىرلى قاسيەتتەرىن ساقتاي الادى. ءبىرىنشىسى – سەن قارت ادامداردى قادىرلەپ، ءومىر بويى سىيلاپ جۇرۋگە ءتيىسسىڭ. كەيىن ءوزىڭنىڭ دە قارتاياتىنىڭدى ءبىل. قارتتىقتىڭ اقىلدىلىق، دانالىق ەكەنىن ءارقاشان دا ەسىڭدە ساقتا. ەكىنشى شارت – ەشقاشان ەڭبەكتەن قاشپا، سەنىڭ بايلىعىڭ دا، دەنساۋلىعىڭ دا ەتكەن ەڭبەگىڭە بايلانىستى. ءۇشىنشى شارت – وزگەنىڭ ومىرىنە قيانات، قاستاندىق جاساما. وسى شارتتاردى ءوزىڭ، بالالارىڭ جانە نەمەرەلەرىڭ بۇلجىتپاي ورىندايتىن بولسا، سەنى قورشاپ تۇرعان مىنا زاتتاردىڭ سيقىرلىق قاسيەتى سارقىلماي، داۋلەتىڭ ارتا تۇسەدى.

اجە: مىنە، سودان بەرى وسىنداي سيقىرلى زاتتار ءاربىر ۇيدە ادامدارعا قىزمەت ەتىپ، باقىت، بايلىق، تىنىشتىق پەن بەرەكە ورناتىپ كەلەدى.

1-جۇرگىزۋشى: اجە، قورجىندى اشىپ، ىشىندە قانداي مۋزىكالىق اسپاپتار ساقتالعانىن كورۋگە بولا ما؟

اجە: بولادى، ءبىراق سەن الدىمەن قازاق حالقىنىڭ قانداي مۋزىكالىق ساپاپتارىن بىلەسىڭ، سول جايىندا ايتىپ بەرشى.

1-جۇرگىزۋشى: مەنىڭ بىلەتىنىم: دومبىرا، قوبىز، قىل قوبىز، نار قوبىز، شاڭقوبىز.

2-جۇرگىزۋشى: مەنىڭ بىلەتىنىم جەتىگەن، ول ارفاعا ۇقسايدى، ونىڭ جەتى شەگى بار. تاعى داۋىلپازدى بىلەمىن. ول قازان سياقتى، بەتىن كون تەرىمەن قاپتاپ قويادى. ونى كوبىنە اڭ اۋلاۋدا قولدانادى: تۋ-تۋ-تام! تۋ-تۋ-تام! سونىمەن بىرگە ەلگە جاۋ شاپقاندا ەلگە حابار بەرۋ ءۇشىن دە قولدانادى.

اجە: قورجىندا بۇلاردان باسقا دا اسپاپتار بار. ولاردى بابالارىمىز قالدىرعان. ولار جايىندا بىلمەۋلەرىڭ دە مۇمكىن. ماسەلەن، مىناۋ سازسىرناي / قورجىننان شىعارادى/.

2-جۇرگىزۋشى: كەرەمەت! بالالار، قاراڭدارشى، فورماسى قازدىڭ جۇمىرتقاسىنا ۇقسايدى، ءبىراق ەكى تەسىگى بار ەكەن. بۇرىن مۇنى كورمەگەن ەدىم. شاماسى، بالشىقتان جاسالعان-اۋ؟

اجە: سوندىقتاندا ول سازسىرناي اتالعان، ياعني توپىراق پەن قۇمنان جاسالادى.

2-جۇرگىزۋشى: مۇنىمەن قالاي ويناۋعا بولادى؟

1-جۇرگىزۋشى: مەنىمشە، ونى ۇرلەپ ويناۋ كەرەك سياقتى. كانە، كورەيىنشى.

اجە: ءما، ويناپ كور. (ول ن.تىلەندييەۆتىڭ ءبىر شىعارماسىن وينايدى.)

2-جۇرگىزۋشى: بالالار، تىڭداڭدارشى، قۇم جىرلاپ تۇرعانداي، ءتىپتى قۇم توبە كوشىپ كەلە جاتقانداي. (اجەي سول كەزدە ساندىقتان ماتەريالدان جاسالعان قۇم توبەنىڭ بەينەسىن الىپ شىعادى.) مەن بۇرىن مۇنداي كىشكەنتاي اسپاپتان ۇلكەن قۇم توبەنىڭ ءۇنى شىعاتىنىن ەستىپ كورمەگەن ەدىم. نە دەگەن كەرەمەت!

اجە: بالام، سولاي، ادامنىڭ قيالى شەكسىز (قورجىننان تاعى ءبىر اسپاپتى الىپ شىعادى) ال، مىنا اسپاپتى «اساتاياق» دەيدى (ءوزى وينايدى).

2-جۇرگىزۋشى: اجە، كەڭ دالادا ات شاۋىپ بارا جاتقانداي سەزىنىپ تۇرمىن. جالى جەلمەن جەلبىرەگەن قۇلىنشاقتى دا كورىپ تۇرعاندايمىن: تاتات-تاتات-تاتات! تاتات-تاتات-تاتات! (كۇلەدى)

اجە: قۇلىنشاعىم مەنىڭ، جاقسى وينايدى ەكەنسىڭ!

1-جۇرگىزۋشى: مىناۋ تاعى ءبىر اسپاپ. ونى

«داۋىلپاز» دەپ اتايتىنىن بىلەمىن. (وينايدى)

2-جۇرگىزۋشى: بۇل اسپاپتى ويناپ، باتىرلاردى جورىققا شاقىرادى. ەي، باتىرلار، العا اتتانىڭدار! (ءوزى باتىر كيىمىن كيىپ، باتىرعا ۇقساپ شىعا كەلەدى) ەي، باتىرلار، كانە، ماعان ەرىڭدەر! اتتاندىق جورىققا!

ترا-تا-تا! ترا-تا-تا! ترا-تا-تا!

اجە: وي، مەنىڭ ەركەشىم، مەنىڭ تەنتەگىم! دۇرىس ايتاسىڭ، بابالارىمىز داۋىلپازدىڭ ۇنىمەن باتىرلاردى جورىققا شاقىرىپ، ەلدى، جەردى جاۋلاردان قورعاعان. ءسويتىپ، كەرەمەت ەرلىكتەر جاساعان.

ال، مىناۋ – سىبىزعى (سىبىزعىنى شىعارادى). مۇنىڭ نازىك ۇنىمەن ادەمى ەرتەگىلەر مەن اڭىزداردى جىرلايتىن بولعان.

2-جۇرگىزۋشى: اجە، قاراڭىزشى، قانداي قىزىق اسپاپ، ءوزى كىشكەنتاي قولدارى بار قاڭباقشالعا ۇقسايدى. قانداي جەپ-جەڭىل! ونىمەن قالاي وينايدى ەكەن؟

اجە: مۇنى «جەلبۋاز» دەپ اتايدى.ونى ەشكىنىڭ تەرىسىنەن جاسايدى. قىمىز ساقتايتىن ساباعا ۇقسايدى. مۇنى مويىنعا ءىلىپ قويىپ وينايدى. ءما، ويناپ كور. (1-جۇرگىزۋشى وينايدى)

2-جۇرگىزۋشى: قانداي عاجاپ ءۇن! سامال جەل كەڭ دالانى جەلپىپ وتكەندەي!

اجە: سولاي، بوتاقانىم! وسىنداي سيقىرلى اۋەندەر سيقىرلى ساندىقتى اشىپ، سيقىرلى ەرتەگىلەر مەن اڭىزداردى اتادان بالاعا، بالادان نەمەرەگە، زاماننانزامانعا تاراتىپ جاتادى. بىزدەر ونى جەلدىڭ ۋىلىنەن ەستىپ، ونى، بالالار، سەندەرگە جەتكىزەمىز. مىنە، سونداي ەرتەگىلەردىڭ بىرەۋى مىنانداي (ساندىقتى اشقاندا، ىشىنەن جەل كوگەرشىندەي قالىقتاپ ۇشىپ،ساحنا توبەسىنە كوتەرىلەدى)

اجە:
جەلىم، جەلىم – تۇلپارىم!
جەلىم، جەلىم – سۇڭقارىم!
جەر ۇستىندە جاقسىلىق
كورىپ ءجۇر عوي تاپشىلىق.
جاقسىلىققا زۇلىمدىق
ۇرىنادى قاس قىلىپ.
سول زۇلىمدىق قاشانعى
جەر ۇستىندە جاسايدى؟

جەل:
ماحاببات پەن قاستاندىق
بىر-بىرىنە باستان تىك
جارالعان عوي تەگىندە.
زۇلىمدىق كوپ ومىردە.
ماحاببات دەسە اقىندار
الاۋ اتىپ لاپىلدار.
زۇلىمدىق ونى ولتىرمەك،
بارىنشا زيان كەلتىرمەك.

اجە:
كەڭ دۇنيە تىڭداسىن،
ماحابباتتى جىرلاشى.
جىرلاشى، جەل، جىرلاشى،
الەمدى كەزىپ تىنباشى.
سەن جىرلاعان اڭىزدى
تىڭداسىن جۇرت جانى ىزگ،.
مەن تىنبايمىن، تىنبايمىن،
مەن جىرلاسام جىرلايمىن
تولەگەن مەن جىبەكتى،
ەڭلىك پەنەن كەبەكتى.
قوزى مەنەن باياندى،
اققۋ جايلى اياۋلى.
جىرلامايدى جەل تەككە،
جەتكىزەمىن مەن كوپكە.
ۇلگى بولسىن باسقاعا،
كارىگە دە، جاسقا دا.

(جەل ۇشىپ كەتەدى. اجە ساندىقتان قۋىرشاق ەركە قىزدى شىعارادى، ودان ءارى ونى جۇرگىزۋشى الىپ كەتەدى. اجە جەڭەشەنىڭ ءرولىن اتقارادى)

جەڭەشە:
ەركە سۇلۋ سەن بە ەدىڭ؟
نەتكەن عاجاپ كەلبەتىڭ!
اققۋدايسىڭ ادەمى،
سىزىپ وتكەن كول بەتىن.
سەن ءبىر كوكتىڭ جۇلدىزى،
جەردىڭ جاقۇت قۇندىزى.
بارلىق اقىن جىرلاعان،
كوزدى تارتقان قىرمىزى.

ەركە:
قيىستىرىپ ماقتايسىڭ،
بويىمنان ءمىن تاپپايسىڭ.
جانى جۇمساق انامداي
ايالايسىڭ، باپتايسىڭ.
قايىڭ با ەكەن، تال ما ەكەن؟
شەكەر مە ەكەن، بال ما ەكەن؟
مەنى سۇيەر ءبىر جىگىت
بۇل ومىردە بار ما ەكەن؟
جەتەر ەدىم بار بولسا،
قايىسپاس ەر نار بولسا.
ماڭگى ءسۇيىپ وتەر ەم،
اققۋدايىن جار بولسا.

جەڭەشە:
مۇڭايما، ەركە، مۇڭايما،
مۇڭايۋ الدە ۇناي ما؟
اجارىڭ ايمەن تەڭەسكەن،
سۇلۋسىڭ عاجاپ بىلاي دا.
كۇلىمدەسەڭ كۇندەي بوپ،
جىگىت بىتكەن شىداي ما؟
(كوپشىلىككە قاراپ)
ەي، جىگىتتەر، ورىمدەر،
ءبىزدىڭ تويعا كەلىڭدەر.
ايداي سۇلۋ ارۋ قىز،
ەركەشىمدى كورىڭدەر!

مۋزىكا وينالىپ، ءبىرىنشى قالىڭدىق شىعادى. قولىندا سىبىزعى جانە قۇمىراسى بار. سىبىزعىسىن ويناعان كەزدە قۇمىرا ىشىنەن جىلان شىعىپ، بيلەي باستايدى.

جەڭەشە:
ەركەجان، بۇعان قالاي قارايسىڭ؟
جىگىتتى كىمگە بالايسىڭ؟

ەركە:
مۇنداي ونەر بەلگىلى،
سيقىرشى دەيدى ەل مۇنى.
قالامايمىن سيقىردى،
جۇرگەن جەرى قۇيتىرقى.

ءبىرىنشى قالىڭدىق كەتىپ، ەكىنشىسى شىعادى. ونىڭ قولىندا بەتى ورامالمەن جابىلعان تاباقشا بار. ونى اشىپ قالعاندا، ىشىنەن جالت-جۇلت ەتكەن اسىل بۇيىمدار كورىنەدى.

قالىڭدىق:
ەركەجان، قالقام، قاراشى،
قالاعانىڭدى الاسىڭ.

ەركە:
بۇيىم ەمەس اسىل تاسىڭ،
كەرەگى – تەك ماحابباتىم!

جارقىراعان اسىل تاستاردىڭ ساۋلەسى ءسونىپ، ونىڭ ورنىنا قورقىنىشتى تۇردەگى تاعدىر شىعادى.

تاعدىر:
مەن جالىنمىن – تاعدىرمىن،
تانىماساڭ – ءتاڭىرمىن.
بايلىق تا مەنىڭ قولىمدا،
داڭق تا مەنىڭ قولىمدا.
ەشكىم قارسى تۇرا الماس
مىنا مەنىڭ جولىمدا!
كۇتەسىڭ مەنى، بىلەمىن،
مەن دەپ سوقسىن جۇرەگىڭ.
نەگە ءۇنسىزسىڭ؟ قولدى بەر،
ءجۇر مەنىمەن، سوڭىما ەر!
ورايمىن سەنى جاقۇتقا،
بولەيمىن سەنى باقىتقا!

ەركە:
راس، سەنىڭ اتاعىڭ زور،
سوعان وراي شاتاعىڭ مول.
قۇمدا جورتقان كەسىرتكەسىڭ،
سەنى سونشا ەسىرتكەن كىم؟
بايلىقتى دا، باقىتتى دا،
تارتىپ الماقسىڭ تاقىتتى دا.
كەرەگى جوق ونىڭ ماعان،
ەرە المايمىن – جولىڭ قاراڭ.
قۇسقا كەڭىستىك اۋا كەرەك،
قۇلانعا كەڭ دالا كەرەك.
مەنىڭ-داعى كەڭ جۇرەگىم،
ماحاببات دەپ ەلجىرەيدى.
ءبىراق، سۇيگەنىم سەن ەمەسسىڭ،
مەنىمەن سەن تەڭ ەمەسسىڭ!

تاعدىر:
ەي، ارۋ قىز، بۇلعاقتاما،
قۇدىرەتىمە شىنداپ قارا.
كۇلىمدەسەم – كۇندەيمىن
اشۋلانسام – تۇندەيمىن.
الىپ كۇشتى پىلدەيمىن،
قارسىلاسقاندى جۇندەيمىن.
العان بەتتەن تايىنبان،
تويعا جىلدام دايىندال!
جاس جىگىت كورىنەدى.
ەركە وعان قادالا قارايدى.
جىگىت تە قىزعا جاقىنداي تۇسەدى.
ەكەۋى ءبىرىن-بىرى ۇعىسقانداي بولادى.

ايان: انە، سول قىز...

ەركە: كۇتكەنىم وسى ەدى...

ايان: مەن سەنى ۇزاق ىزدەدىم.

ەركە: ءوڭىم بە، الدە ءتۇسىم بە؟

ايان: ەركەجان، شىنىمەن سەنسىڭ بە؟

ەركە: ايانبىسىڭ، جانىم، اڭساعانىم!

ايان:
مەن سەنى تۇسىمدە كوردىم،
ءاپپاق بۇلتتىڭ ىشىندە كوردىم.
الدە نەدەن قامىعىپسىڭ،
الدە مەنى ساعىنىپسىڭ.
سامۇرىعىمەن ساعىنىشتىڭ
مەن دە ساعان الىپ ۇشتىم.

ەركە:
كۇتتىم سەنى، كەلەتىنىڭدى ءبىلدىم،
كۇتتىم سەنى، وبەتىنىڭدى ءبىلدىم.

ايان:
ەركەم، ساعان جەتكەنىمشە،
تالاي تاۋدان وتپەدىم بە؟
بەلەس-بەلەس بەلدەر قالدى،
نەبىر وزەن، كولدەر قالدى.
ساعان ارناپ گۇلدەر تەردىم،
گۇلمەن بىرگە گۇلدەر دەدىم.
ساپارىمدى جالعاستىردىم،
تالاي تۇلپار الماستىردىم.
كوپ بوگەتتەن ءوتتىم امان،
اقىرىندا جەتتىم ساعان.
تاپتىم، مىنە، عاشىعىمدى،
باعا جەتپەس اسىلىمدى.

(«كۋا بول، ايىم» ءانى ورىندالىپ جاتادى)

تاعدىر:
توقتا، ايان، تىڭدا مەنى،
كىم شاقىردى مۇندا سەنى؟
مەنىڭ بەرگەن انتىمدى ۇق،
مەنىڭ قاتال سالتىمدى ۇق.
جاقسى كورسە كىم ەركەنى،
وپىق جەيدى ءتۇبى ەرتەڭى.
قيانكەسكى ويران سالام،
قانعا بوگەر ويلانباعان.
اسقاق ارمان كۇل بولادى،
سۇيگەن جارىڭ تۇل قالادى.
جانارلارى جاسقا تولىپ،
اتا-اناڭ قۇل بولادى.
تۇنگە اينالار ءۇمىت تاڭىڭ،
وسىنى سەن ۇمىتپاعىن! (كەتەدى)

اجە:
زۇلىمدىق بار بۇل ومىردە،
تەك جاماندىق تىلەگىندە.
جاقسىلىقتى كورە المايدى،
جۇرگەن جەرى بولار قايعى.
جازىڭدى قىس-توڭ قىلادى،
قىزىل گۇلدى سولدىرادى.
ۇقپادى ونى ايان جىگىت،
وت جۇرەكتە وياندى ءۇمىت.
جاقسى حابار جەتكىزۋگە،
قۇستاي ۇشىپ كەتتى ۇيىنە.

(ايان تۇلپارىمەن شاۋىپ بارا جاتادى)

ايان:
زاۋلا، زاۋلا، تۇلپارىم!
ەركە – مەنىڭ ىڭكارىم!
ەركە – اسىل جاقۇتىم،
ەركە – ارمان باقىتىم!
جەلپىندىرىپ جەل جاڭا،
ءبىلسىن بايتاق كەڭ دالا.
ءبىلسىن ونى تاۋلار دا،
ءبىلسىن ونى باۋلار دا.
ءبىلسىن ونى انام دا،
ءبىلسىن بارلىق ادامدار.
باقىتتىمىن مەن بۇگىن،
توي تويلايتىن كەلدى كۇن!

(ماساحانادان اياننىڭ اكەسى مەن اناسى شىعادى)

ايان:
ارمىسىڭدار، اكە-شەشەم!
جەتتىم، مىنە، امان-ەسەن.
تۋعان ءۇيىم – التىن ۇيام،
جارىق بەرگەن جارقىن ۇيام!
قۋانىشپەن ۇشىپ كەلەم،
عاشىعىمدى قۇشىپ كەلەم.
ءوزى سۇلۋ كوركەم سونداي،
جان جوق ماعان ەركەجانداي.
سونىمەن ءبىر ەندىگى ءومىر،
جەڭدى جۇرەك، كوندى كوڭىل.
بىزدەر نەدەن توسىلامىز؟
ەندى تەزدەپ قوسىلامىز.
اكە، بىزگە بەر باتاڭدى،
ەر كوتەرەر زور باتاڭدى.

اكەسى:
دالا كەزەر ءبورى عانا،
قايدان كەلدىڭ، پەرى بالا؟!
ءوز جەرىڭنەن نەگە بەزدىڭ؟
جات ولكەنى نەگە كەزدىڭ؟
داۋىلداما، جاۋىنداما،
ارۋلار كوپ اۋىلدا دا.
سونىڭ ءبىرىن وندايدا،
تاڭداپ الساڭ بولماي ما؟
ءتىلىمدى الساڭ، سولاي، بولسىن،
ءبىزدىڭ ويعا وراي بولسىن.
تىڭداماساڭ ەگەر مەنى،
تەرىس باتا بەرەم كەرى.

اناسى:
تىلەپ ەدىم ءبىر اللادان،
سوعان ءتاۋبا قىلام، بالام.
باقىت ىزدەپ باسقا جەردەن،
جار تاۋىپسىڭ باسقا ەلدەن.
تاعدىر سولاي جازعان شىعار،
اياق سولاي باسقان شىعار.
ماحابباتقا بوگەت بولمان،
دەيمىن: «ءتاڭىر، جەبەپ قولدا!»
جولىڭ بولسىن، تارىلماسىن،
بالام، الدان جارىلقاسىن!

ايان:
و، انام مەنىڭ، اينالايىن،
تىلەگىڭە ساي بولايىن.

(اناسىن قۇشاقتاپ، باسىن كەۋدەسىنە قويادى)

اناسى:
و، ماحاببات پەرىشتەسى،
جاقسىلىقتى سەن ىستەشى!
اللانىڭ اق پەندەسىنە –
قونشى اياننىڭ كەۋدەسىنە.
جاستار ءتاڭىر سىيى دەپ شىن،
ءبىرىن-بىرى ءسۇيىپ ءوتسىن.
جامانشىلىق جۋىماسىن،
ارماندارىن بيىك ەتسىن.
و، ماحاببات پەرىشتەسى،
جۇرەر جولىن تەگىستەشى،
قۋاندىرىپ انالارىن،
باقىت قۇشسىن بالالارىم!

اجە: انا بالاسىنىڭ ماڭدايىنان ءسۇيىپ، جاقسى تىلەك تىلەپ، جانارى جاسقا تولىپ، ءۇيدىڭ ىشىندە قالىپ قويادى. اكەسىنىڭ وڭ باتا بەرمەگەنى ءۇشىن، بالاسىنىڭ بۇل ساپارىنىڭ ءساتتى اياقتالۋىنا سەنبەيتىن سەكىلدى. ايان بولسا، سۇيگەن جارىم ەركە قايداسىڭ دەپ، تۇلپارىمەن قۇستاي ۇشىپ بارا جاتادى، قولىندا ەركەنىڭ جىبەك ورامالى. سول كەزدە تاسادان تاعدىر شىعا كەلىپ، ساداعىمەن اياننىڭ تۋ سىرتىنان جەبەسىن تارتىپ جىبەرەدى. ايان كولگە ۇشىپ تۇسەدى دە، تاباندا اققۋعا اينالىپ كەتەدى. سودان كەيىن كوككا قاراپ، قاتتى قيقۋلاپ ءان سالادى.

سول تۇستا ەركە كول جاعاسىندا جاۋتاڭداپ، جارىن توسىپ تۇرادى.

ەركە:
اققۋىم مەنىڭ، ايانىم مەنىڭ،
ەستيمىسىڭ، اياۋلىم مەنىڭ.
مەن سەنىمەن بىرگە بولام،
بىرگە ۇشىپ، بىرگە قونام.
تەڭىز، دالا، ورمان-توعاي
سەنى ۇشىرسىن ماعان قاراي.
ءجانىم-تانىم سەنىمەن ءبىر،
ءوزىڭدى ويلاپ ەگىلەمىن.
اققۋ قۇسىم – عاشىق قۇربىم،
سەنى اسىعا توسىپ تۇرمىن!

(وسى كەزدە قاسىنا تاعدىر كەلەدى دە، كەكەسىندى تۇردە ءتىل قاتادى)

تاعدىر:
سۇلۋ، نەگە مۇڭاياسىڭ؟
ەندى سەنى كىم اياسىن؟
مەن سەرتىمدە تۇرا ءبىلدىم،
ايانعا قىلىش ۇرا ءبىلدىم.
بار كۇشىمدى سالىپ بىردەن،
باتىرلىعىمدى تانىتتىم مەن.
ەركە، ەندى سەنەسىڭ بە؟
ايتقانىما كونەسىڭ بە؟

ەركە:
باتىر ەمەس، باقىرسىڭ سەن،
سىرتتان اتقان قاتىنسىڭ سەن!

تاعدىر:
وندا، ەركە، كور مىنانى،
قىلىشىمنان ول قۇلادى!

(ەركە كوككە قاراي قولىن سوزىپ، تاڭىردەن تاعدىردى جازالاۋىن سۇرايدى)

ەركە:
تاعدىر، سەنى قارعىس اتسىن!
تاعدىر، سەنى قارعىس اتسىن!

(الاي-تۇلەي مۋزىكا وينالىپ، تاعدىر كوككە ۇشىپ بارىپ، جەرگە بۇلت بولىپ ورالىپ، ءداۋ قاراقۇرتقا اينالىپ كەتەدى)

ەركە:
ءبارى ءبىتتى، ءبارى تىندى...
قاراقۇرتتىڭ كارى سىندى..
جارىم ءولدى، مەن دە...
جالعىز قالمايمىن جەردە.
ال، تاعدىر، سەن ادام ەمەسسىڭ،
قاراقۇرتسىڭ – ەلەسسىڭ،
ەشكىمگە جاقسىلىق بولسىن دەمەسسىڭ.
ويلايتىنىڭ زۇلىمدىق، قيانات،
جۇرەگىڭدە قالعان ۇيالاپ.
سول ءۇشىن سەنى قارعايمىن،
قۇدايدان سۇراپ زارلايمىن.
كۇن سەن ءۇشىن تاس تۇنەك بولسىن،
تارتقانىڭ قاسىرەت بولسىن!
ءوز زۇلىمدىعىڭ ءوزىڭدى جۇتسىن،
بۇل ومىردەن كوزىڭدى قۇرتسىن!
ال، ماحاببات كوكتەي بەرسىن،
جۇماققا قاراي بەتتەي بەرسىن!...
/ءوزى كولگە قاراي بەتتەيدى/
اققۋىم مەنىڭ، اسىلىم مەنىڭ،
وزىڭە كوپتەن اسىعىپ ەدىم.
انت ەتەم – ەندى بولامىن بىرگە،
قاسىڭدا ماڭگى قالامىن مۇلدە.

/ورامالىن تولقىنعا تاستايدى، اققۋ كەلىپ ونى تۇمسىعىمەن ءىلىپ الادى. ەركە سۋعا سەكىرىپ كەتەدى دە، ءوزى دە اققۋعا اينالادى. ءسويتىپ، ەكى اققۋ بىر-بىرىمەن ايمالاسىپ، ايدىندا ءجۇزىپ بارا جاتادى/

اجە:

مىنە، ساندىقتا ساقتالعان ەرتەگى-اڭىزدىڭ ءبىرى وسىلاي اياقتالدى.

(شىمىلدىق)

---