InfoHub Logo

تاقىرىبى: «اقشا جۇيەسىنىڭ قىزمەتى»

ءپانى: ەكونوميكا نەگىزدەرى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اقشا جۇيەسىنىڭ قىزمەتى.
ساباقتىڭ ماقساتى: بىلىمگەرلەردى اقشا قىزمەتى تۋرالى ءبىلىم، بىلىك، داعدى جۇيەسىمەن قارۋلاندىرۋ.
مىندەتتەرى:
1. اقشا جۇيەسىنىڭ ەكونوميكاداعى ماڭىزدىلىعى تۋرالى كەڭ كولەمدە تۇسىنىك بەرۋ.
2. بىلىمگەرلەردىڭ تانىمدىق قىزىعۋشىلىعىن، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ؛
3. بىلىمگەرلەردىڭ عىلىمي دۇنيەتانىمىن، ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىن، وزىندىك كوزقاراستارىن ايتا بىلۋگە تاربيەلەۋ؛
قۇندىلىق: دۇرىس ارەكەت.
قاسيەتتەر: قۇمارلىقتى تىيا ءبىلۋ (اقشا، تاماق جانە ت. ب.)؛
ساباقتىڭ ءتۇرى: ساياحات ساباق
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى جانە تەحنولوگيالار: ينتەراكتيۆتى تاقتا، مۋزىكالىق ماتەريالدار، بەينەروليكتەر، تاقىرىپقا ساي سلايدتار.
ساباقتىڭ ادىستەرى: وي قوزعاۋ، سۇراق – جاۋاپ، مۋزىكا تەراپياسى.
قولدانىلعان ادەبيەتتەر: جولداسوۆا گ. «ەكونوميكا نەگىزدەرى» استانا 2011 ج، حايروللا عابجالەلوۆا «تەڭگە» الماتى 2003، كان، شاياحمەتوۆ «قازاقستان تاريحى».
ءپان ارالىق بايلانىس: ەكونوميكا نەگىزدەرى، قازاقستان تاريحى،«ءوزىن – ءوزى تانۋ» رۋحاني – ادامگەرشىلىك ءبىلىم بەرۋ.

ساباق بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: امانداسۋ، اۋديتوريانىڭ جانە ستۋدەنتتەردىڭ ساباققا دايىندىعىن تەكسەرۋ، وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن ساباققا شوعىرلاندىرۋ.«5ت»- نىڭ ساقتالۋىن ەسكە ءتۇسىرۋ: ءتارتىپ، تالاپ، تازالىق، تاتۋلىق، تىنىشتىق.

II. ماقسات قويۋ
بۇگىنگى ساباعىمىزدىڭ ءبىر ەرەكشەلىگى باعالاۋدى ستيكەرمەن باعالايمىن. (قىزىل وتە جاقسى، جاسىل ورتاشا، سارى قاناعاتتانارلىقسىز بولىپ باعالانادى )
ميعا شابۋىل: «كوڭىل قويىپ تىڭدا، تەز ويلان، قالىپ قويما» - دەپ، بۇگىنگى ساباعىمىزدى جۇمباقپەن باستاماقشىمىن:
الەمنىڭ تىنىسى
بايلىقتىڭ بەلگىسى
ول نە؟ -... (اقشا، تەڭگە)

سونىمەن بۇگىنگى ءبىزدىڭ تاقىرىبىمىز «اقشا جۇيەسىنىڭ قىزمەتى».
دايەكسوز
ءمىنىپ كورەر كۇشى جوق،
ساۋىپ ىشەر ءسۇتى جوق
اقشا دەگەن مال شىقتى.
( شورتانباي اقىن).
وسى ناقىل سوزدەرى جولدارى ارقىلى شورتانباي اقىن تاۋار - اقشا قاتىناسىنىڭ ەكونوميكادا ۇستەمدىك ەتەتىنىن سۋرەتتەگەن. ءبىزدىڭ ەكونوميكامىزدا اقشا ۇلكەن رول اتقارادى. اقشا - بارلىق تاۋارلار مەن قىزمەتتەرگە ايىرباستالاتىن ەرەكشە تاۋار.
ستۋدەنتتەردىڭ ايتقان ويلارىنا سۇيەنە وتىرىپ قورىتىندىلايمىن.

III. ماتەريالدى ءتۇسىندىرۋ كەزەڭى
كىرىسپە: اڭگىمە
اقشا ەلى
اقشا ەلى وتە ەرتەدە پايدا بولعان، وندا ەرتەدەگى ادامدار ءومىر سۇرگەن. وسىدان ون مىڭداعان جىلدار بۇرىن وسى ەلدىڭ جەر وڭدەۋشىلەرى اڭشىلىقپەن اينالىساتىن تايپالاردى ىعىستىرىپ، وزدەرىنىڭ العاشقى قاۋىمداستىعىن قۇردى. ولاردىڭ بىرەۋى – ۇستالىقپەن، ەندى بىرەۋلەرى - بالىق اۋلاۋمەن، تاعى بىرەۋلەرى – زەرگەرلىك بۇيىمدارىمەن اينالىستى. ەندىگى جەردە بالىقشىلار ءۇشىن – اۋ، ۇستاحاناداعىلارعا – ءتۇرلى قۇمىرالار، جەر وندەۋشىلەرگە – ات تاعالارى قاجەت بولدى. وسى جەردە ءبىر – بىرىمەن ايىرباس جاساۋعا مۇمكىندىك تۋدى. ايىرباسقا تۇسكەن ونىمدەر تاۋار دەپ اتالادى. تاۋار ايىرباسىن جاساپ، ەندىگى جەردە ولاردى سالىستىرا ءبىلۋ قاجەت بولدى. ءسويتىپ «اقشا ەلىندە» سيفرلار مەن ساندار پايدا بولدى.

«اقشا ەلىنىڭ» سولتۇستىگىندە «بالىقشى» دەگەن ەلدى مەكەندە ءبىر بالىقشى ءومىر ءسۇردى. ءبىر كۇنى بالىعىن اۋلاپ، ۇيىنە كەلسە، بالىقشىنىڭ ايەلى وعان ۇرسا قويا بەردى. «سەن كەشكە دەيىن بالىق اۋلاي بەرەسىڭ، ال ۇيدە ەسكى ەكى قۇمعان عانا قالدى، تەرىلەر ەسكىردى، اتتاردىڭ تاعالارى جەڭىلىپ كەتتى، ولار اقساپ ءجۇر. ءوستىپ، ءبىزدىڭ شارۋاشىلىعىمىز قۇرىيتىن بولدى». وعان اشۋلانعان بالىقشى: «ماعان ۇرىسقانشا، سودان شىعاتىن جول ويلاپ تاپساڭشى!» - دەدى. بالىقشىنىڭ ايەلى ويلانىپ - ويلانىپ مىناداي شەشىمگە كەلدى.

• شىنىندا دا، ەركەكتەر كەرەك زاتتار ءۇشىن ءار جەرگە شاپقىلايدى، ونان دا ءوزىم ءارقايسىسىنا بارىپ قۇمعانداردى، ات تاعالارىن، تەرىلەردى «بالىقشىعا» اكەلىپ الايىن، سودان كەيىن كەرەك زاتتارى ءۇشىن ءبارى وسىندا كەلەدى، - دەگەن ويمەن بالىقشىنىڭ ايەلى «تەمىرشى» دەگەن ەلگە كەلىپ، تاعا سۇرايدى، ءبىراق ولار تەگىن بەرگىلەرى كەلمەي، ايىرباستايتىن قۇمعان، تەرى اكەل، - دەيدى.
• تىعىرىقتان شىعۋ ءۇشىن بالىقشىنىڭ ايەلى «تەڭگە» ەلىندەگى تيىنوۆ دەگەن عالىمعا كەلەدى. ول عالىم ارناۋلى قۇرالمەن باقىر جاسايتىن. ونىڭ ۇلكەن باقىرى – تەڭگە دەپ، ءجۇز كىشكەنە باقىرى - تيىن دەپ اتالدى. ول عالىم بالىقشىنىڭ ايەلىنە مىناداي كەڭەس بەردى. «ءبىزدىڭ ەلىمىزدەگى قولونەرشىلەر تاۋارلارىن تەڭگە مەن تيىنعا ايىرباستاسىن، سوندا بارلىق جەردە تاۋارعا ايىرباستايتىن اقشا پايدا بولادى». سول كۇننەن باستاپ، اقشا ەلىنىڭ اقشا ايىرباسى جۇرە باستادى. مىنە، وسى كەزدەن باستاپ بالىقشىنىڭ ايەلى ساتۋشى بولدى. جان - جاقتان قولونەر شەبەرلەرى تاۋار اكەلىپ، تاۋار ايىرباستايتىن ورىن، بازار الاڭى (نارىق الاڭى) دەپ اتالدى. باسقا ەلدەردە وزگەرىستەر ءوتىپ جاتتى، ەندى ەل اراسىندا بايلانىس باستالىپ، ول ەكونوميكالىق قاتىناستار دەپ اتالدى.
كوپتەگەن جىلدار ءوتتى. «اقشا ەلى» دامىپ، ءوسىپ ادەمى قالالارى كوپ قاباتتى ۇيلەرى پايدا بولادى. ءبىرىنشى قاباتىندا دۇكەندەر، شەبەرحانالار ورنالاستى. بۇل ەلدە بانكىلەرمەن بيرجالار پايدا بولدى. «اقشا ەلى» ساۋدانىڭ ورتالىعىنا اينالدى.
اقشا دەگەنىمىز – قانداي دا ءبىر زاتتى ساتىپ الۋ ءۇشىن قولدانىلاتىن، زاتتىڭ قۇنىن بىلدىرەتىن مەتالدان، قاعازدان بەلگىلەر مەن بىرلىك. 1993 جىلى 15 قاراشا – قازاقستان تاريحىنداعى ەرەكشە كۇن دەپ ايتا الامىز، سەبەبى ۇلتتىعىمىزدى ايعاقتايتىن تاعى ءبىر بەلگى – تەڭگەمىز اينالىمعا ەنگىزىلدى.
داپتەرمەن جۇمىس. اقشا جۇيەسى — بەلگىلى ءبىر ەلدە قالىپتاسىپ، ادەتتە زاڭمەن بەكىتىلەتىن اقشا اينالىمىن ۇيىمداستىرۋ ءتۇرى. بۇل جەردە اقشا بەس ءتۇرلى قىزمەت اتقارادى: قۇن ولشەمى، اينالىس قۇرالى، تولەم قۇرالى، قازىنا جيناۋ جانە قورلانۋ قۇرالى، دۇنيەجۇزىلىك اقشالار.

2 - تاپسىرما: توپتىق تاپسىرمالارىن قورعاۋ.
قازاقستان جەرىنە شەكارالاس جاتقان بەس مەملەكەتتىڭ، بۇگىن ءبىز سونىڭ ءتورت مەملەكەتىنە ساياحات جاسايىق. ولار رەسەي، جۇڭگو، قىرعىزستان، قازاقستان
1. توپ. 6. قازاقستان ەلىنىڭ ۇلتتىق تەڭگەسىنە شولۋ. (بىلىمگەرلەردىڭ ىزدەنىس جۇمىستارى)
قازاقستان تەڭگەسى — قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق ۆاليۋتاسى. قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ 1993 ج. 15 قاراشاداعى جارلىعى بويىنشا اينالىسقا ەنگىزىلدى.