InfoHub Logo

ديسلەكسيا — بۇل ءجيى-جيى ديسگرافيامەن بىرگە جۇرەتىن ماتىندەردى وقۋ داعدىلارىن يگەرۋگە قاۋقارسىزدىق. ونىڭ بىرنەشە ءتۇرى بار. الايدا بۇل كەسەلدىڭ ادامنىڭ ينتەلەكتۋالدىق الەۋەتىنە اسەرى جوق. ۆ. ا. موسارت، پابلو پيكاسسو، ريچارد برەنسون، ستيۆ دجوبس جانە باسقالار ەڭ ايگىلى ديسلەكتيكتەر. اۋرۋ ولارعا ومىردە جەتىستىككە كەنەلۋگە كەدەرگى بولا المادى. ءبىراق وقىتۋداعى جانە تاربيەلەۋدەگى دۇرىس قولدانىلماعان امالدار قانشاما عۇلامانىڭ تۇبىنە جەتتى؟

بويىندا بۇنداي كەمىستىك بار بالالار ءۇشىن ارنايى ينتەرناتتار قۇرىلعان. ءبىراق، كوپ كەشىكپەي، ونداي ينتەرنات وقۋشىلارى كادىمگى مەكتەپتەگى ينكليۋزيۆتى سىنىپتارعا اۋىسادى.

ءار ءمۇعالىمنىڭ مانسابىندا وقۋعا كومەكتەسكىسى كەلگەن، ءبىراق ول قولىنان كەلمەگەن وقۋشىلارى بولادى. ول وقۋشىلار ديسلەكسيامەن اۋىرعان جانە اۋرۋشاڭ بالالار دەگەن تۇسىنىكتەردىڭ ورنى اۋىسىپ كەتكەندىكتەن، ول بالالار ەشتەڭەگە ۇيرەتۋ مۇمكىن ەمەس بالالار ساناتىنا جاتقىزىلدى. وقۋشىلاردىڭ جۇلدىزداي جارقىراپ، دارىندى ەكەنى كوزگە ۇرىپ تۇرعان بولۋى مۇمكىن، ءبىراق ەڭ قاراپايىم نارسەنى — وقۋدى جانە جازۋدى ۇيرەنە المايدى.

ديسلەكسيا كوپشىلىك ويلاعاننان دا كوبىرەك تارالعان، ويتكەنى ول تۋرالى رەسمي ستاتيستيكا جوق. ءار ءمۇعالىم وقۋشىعا دۇرىس ىڭعاي تابا الۋى ءۇشىن بۇل كەسەل تۋرالى ءبىلۋى ءتيىس بەس فاكت تاپتىق.

1. ديسلەكسيا شىنىمەن بار

بۇل وقۋدى نەمەسە جازۋدى ۇيرەنۋ ۇدەرىسىن قيىنداتاتىن مىيداعى نەيروبيولوگيالىق اۋىتقۋشىلىق. وقۋ مەن جازۋعا اركىمنىڭ شاماسى كەلە بەرمەيتىنىن ۇمىتپاڭىز، مىيدىڭ بارلىعى سايكەستى بايلانىستاردى قۇرا المايدى عوي. ءمۇعالىم ءۇشىن بۇل ۇيرەنشىكتى ادىستەر ارقىلى بالاعا وقۋدى ۇيرەتۋ مۇمكىن ەمەس دەگەن ءسوز. ءار بالانىڭ ديسلەكسياسى ءارقالاي بولۋى مۇمكىن: كەي بالا باياۋ وقيدى، كەي بالا ءسوزدىڭ قۇرىلىمى مەن ارىپتەردى شاتاستىرادى، كەيبىرى وقىپ شىققان سوڭ ماتەريالدى ايتىپ بەرە المايدى. كەسەلدىڭ بۇلاي كورىنىس بەرۋىن بالانىڭ وقىعىسى كەلمەيتىنىنە، زەيىنسىزدىگىنە جابا سالادى.  

2. ديسلەكسيا ۆيزۋالدى تۇردە بايقالماۋى مۇمكىن

ديسلەكسيانىڭ فيلولوگيالىق نىشاندارى دا بار. گاپ جولداعى سوزدەر مەن ارىپتەردىڭ قالاي ورنالاسقانىن تۇسىنۋدە قيىندىقتارعا تاپ بولىپ، اقپاراتتى قابىلداي الۋدا.  مىسالى، ۆيزۋالدى تۇردە ۇقساس ارىپتەردى (ن-ي، ۆ-ب جانە ت.ب.) شاتاستىرىپ، بۇل ۇعىنۋدى ودان ءارى قيىنداتادى. الايدا، سوزدەردى ۆيزۋالدى تۇرعىدا وڭاي ۇعىنۋ مۇمكىندىگىنە (بەيىمدەلگەن شريفت، فون) عانا ەمەس، سونداي-اق الىنعان اقپاراتتى دۇرىس وڭدەۋگە دە زەر سالۋ قاجەت.

3. ديسلەكسيادان ۇلكەيە كەلە ارىلۋ مۇمكىن ەمەس

عالىمدار تۋا بىتكەن ديسلەكسيادان ادام ءومىر بويى ايىعا المايدى دەپ پايىمدايدى. ءبىراق، دەر كەزىندە ەمدەي باستاسا (نەعۇرلىم ەرتە بولسا، سوعۇرلىم جاقسى) ونىڭ جاعىمسىز سيپاتىن تولىقتاي نەمەسە ءىشىنارا جوق قىلىپ جىبەرۋگە سەپتىگى تيەدى. ديسلەكسيانى بالا ءۇش جاسقا كەلگەن كەزدىڭ وزىندە-اق انىقتاپ الۋعا بولادى. بالانى مامانعا اپارۋدى كەشىكتىرۋدىڭ قاجەتى جوق.  

4. ديسلەكسيا پاراسات-پايىمنىڭ تايازدىعىنىڭ بەلگىسى ەمەس

بالا وقۋعا، تۇسىنۋگە، اۋدارۋعا بارىنشا تىرىسىپ، ءبىراق ول قولىنان كەلمەسە، بۇل ونىڭ اقىلىنىڭ كەمىستىگى بارىن بىلدىرمەيدى. بۇعان قاراما-قارسى تۇجىرىمدار ادەتتە تومەن بولىپ كەلەتىن IQ تەستىلەرى نەگىزىندە تۇزىلەدى. سەبەپ پەن سالداردى شاتاستىرۋعا بولمايدى. تومەن IQ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى وقشاۋلاپ تاستاعان بالالاردا كوپ كەزدەسەدى، ال پەداگوگتار بولسا، وكىنىشكە وراي، ولاردى قالاي وقىتۋ كەرەك ەكەنىن بىلمەيدى. ديسلەكسيامەن اۋىراتىن بالانىڭ الەۋەتى باسقا بالالاردىڭ الەۋەتىندەي.

5. ديسلەكسيامەن اۋىراتىن وقۋشىلار جاڭا اقپاراتتى اۋديو ارقىلى وتە جاقسى قابىلدايدى

راسىمەن دە وقۋعا كومەكتەسكىڭىز كەلە مە؟ ساباقتى اۋديو نەمەسە ۆيدەوفورماتتا جازىپ قويىڭىز. ەسىڭىزگە سالايىق، ديسلەكسيا — ينتەللەكتۋالدىق پروبلەما ەمەس. بارلىق وقۋشىنىڭ جاقسى وقيتىن الەۋەتى بار، وقىتۋدىڭ دۇرىس ءادىسى قولدانىلسا بولدى. ديسلەكتيك بالالارعا ەڭ وڭتايلىسى — اقپاراتتى ەستۋ ارقىلى قابىلداۋ. كىتاپتاردى وقىتۋ ەمەس، ولاردىڭ اۋديونۇسقالارىن تىڭداتۋ كەرەك. وقۋشى اۋىزشا شىعارمالاردى كەرەمەت قىلىپ ايتىپ بەرۋى مۇمكىن، ءبىراق جازىپ بەرە المايدى. وسى ەسىڭىزدە بولسىن.

وقۋعا كەڭەس بەرەمىز: دجون كوركوران: وقۋ بىلمەگەن ءمۇعالىم

---