ارمىسىڭ، ءاز-ناۋرىز
اقتوبە وبلىسى،
اقتوبە قالاسى، «سىمبات» جەكە مەكتەبى
ءىساناتتى ءمۇعالىم ماكۋوۆا نۋرشات امانكوسوۆنا
تاقىرىبى: ارمىسىڭ، ءاز-ناۋرىز!
ءتۇرى: توي
ماقساتى: ۇلتتىق ءداستۇرىمىز بويىنشا وتەتىن ناۋرىز مەرەكەسىنىڭ ەرەكشەلىگىن، تابيعات پەن ادامنىڭ بايلانىسىن، ءسالت-داستۇرىن، ءوز ۇلتىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ. قازاقتىڭ ادەت-عۇرپىن، ءتىلىمىز بەن ءدىنىمىزدى قۇرمەتتەۋگە، يماندىلىققا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: كيىز ءۇي جابدىعى، ۇلتتىق ناقىشتا بەزەندىرىلگەن ساحنا، ناقىل سوزدەر، ت. ب.
ءجۇرىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
جۇرگىزۋشىلەردى تانىستىرۋ.
1-جۇرگىزۋشى: ءو. مەيرامگۇل
2-جۇرگىزۋشى: ن. دولگوپولوۆا
ءىى. نەگىزگى ءبولىم
1-جۇرگىزۋشى: قۇرمەتتى ۇستازدار، اتا-انالار، وقۋشىلار!كۇلىمدەگەن شۋاقتى كوكتەممەن بىرگە قازاق دالاسىنا جاڭا جىل كەلدى. جاڭا جىل باقىت جىلى، بەيبىت جىل بولسىن!
2-جۇرگىزۋشى: ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى اتالعان ناۋرىزدا تىلەكتەرىڭىز قابىل بولسىن! ناۋرىز تويلارىڭىز قۇتتى بولسىن!
كىرىسپە ءسوز:
ناۋرىز تويى - ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى. ناۋرىز پارسى تىلىندە جاڭا كۇن دەگەن ءسوز، ياعني جىل باسى. ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى ەل ەلجىرەي قۋانىپ، ەسىك اشىپ، داستارقان جايىپ، ءبىرىن-بىرى قۇشاقتاسا قۇتتىقتايدى. ناۋرىز كۇنىنىڭ ءبىر ەرەكشەلىگى بۇل كۇن كورىسۋدەن باستالادى. ۇلىس كۇنى جەتى ءتۇرلى تاعامنان ناۋرىز كوجە پىسىرىلەدى. ناۋرىز كۇنى تاڭەرتەڭ ەرتەمەن ەرلەر قولدارىنا كۇرەك، كەتپەن، ال قىز-كەلىنشەكتەر قۇرت، ىرىمشىك، ءسۇت، پىسكەن ەت الىپ دالاعا شىعادى.
«بۇلاق كورسەڭ كوزىن اش»دەپ قاۋلاسقان جىگىتتەر اينالا توڭىرەكتەگى باستاۋلاردىڭ كوزىن اشسا، «اتاڭنان مال قالعانشا، تال قالسىن!» دەگەن قاريالار بۇلاق باسىنا تال ەگەدى. ايەلدەر اتىپ كەلە جاتقان كۇنگە ءتاۋ ەتىپ، «ارمىسىڭ، قايىرىمدى كۇن-انا!» دەپ ءيىلىپ سالەم بەرەدى. حالىق اڭىزى بويىنشا بۇل كۇنى قىزىر بابا بارلىق بوساعانى اتتاپ، تورگە شىعىپ، باقىت، مەرەي، قۋانىش اكەلەدى، جاقسىلىق نۇرىن شاشادى.
ولاي بولسا، ۇلىس وڭ بولسىن! اق جول بولسىن!
- ەندەشە بالالار ءبىزدىڭ بۇگىنگى قارسى العالى وتىرعان جىلىمىز قالاي اتالادى؟
حورمەن: بارىس
- جاڭا جىلىمىزدى ورتاعا شاقىرىپ جىلى لەبىزىن تىڭدايىق.
- تويىمىزعا كىشكەنتاي بۇلدىرشىندەرىمىز شاشۋ شاشقالى وتىر.
بي: شاشۋ (قىزدار توبى).
1-جۇرگىزۋشى: تىڭداڭىزدار، تىڭداڭىزدار!
بوسقا قاراپ تۇرماڭىزدار.
ناۋرىز تويى باستالدى،
قىزىقتان تىس قالماڭدار!
2-جۇرگىزۋشى: ناۋرىز كەلسە، قۇت كەلگەنى، حالايىق!
ەسىك اشىپ، ەل بوپ قارسى الايىق - دەي كەلە كەلەسى ءسوز كەزەگىن وقۋشىلارعا بەرەيىك.
(تاقپاقتار ايتۋ)
بەرىك: «ناۋرىز-جىل باسى»
تۇيە سەنىپ بويىنا،
جاتپا قاراپ، مويىما،
قالعان ۇمىت جىلداردان.
تالما، يمەنىپ ءدىلماردان.
ايجامال: «ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىندە»
«وڭ بولسىن، - دەپ، - ۇلىسىڭ!»
ءتوس ءتۇيىسىپ كورىسەر.
كوجەدەگى ىرىسىن
كوپشىلىكپەن بولىسەر.
سەرىك: ءتوس ءتۇيىسۋ دەگەنى -
تاتۋ بولسىن ەل ءىشى.
ءبولىپ ءىشۋ كوجەنى -
توقشىلىقتىڭ بەلگىسى.
ايزات: ناۋرىز تويى سالتىمىز،
امان بوسىن حالقىمىز.
ۇلىس وڭ بولسىن،
اق مول بولسىن!
ءومىرجان: «ناۋرىز كوجە»
اشىق بولسىن قوس قاباق،
تاسپەن اتقاندى اسپەن ات.
بەيتانىس تا، تانىس تا،
بۇگىن توردە باس قوناق.
نۇرگۇل: ارپا، بيداي، تارى بار،
قاتىق، مالتا - اعى بار.
ىشىلەتىن، جەيتىنىڭ
بۇل كوجەدە ءبارى بار.
مەدەۋ: وشاقتا كوپ شوق ءالى،
استىڭ اۋىر وبالى.
استان ۇلكەن ەشكىم جوق،
قازان اۋزى جوعارى.
البينا: «ناۋرىز تويى»
كۇن مەن ءتۇن تەڭەلدى،
جەر شۋاققا كەنەلدى،
قۋانىشتا ەل ەندى.
ناۋرىز كەلدى-سالتىمىز:
«كوگەرسىن!» دەپ حالقىمىز
كوشەگە تال ەگەدى.
1-جۇرگىزۋشى: ناۋرىز تويىنىڭ وزىنە ءتان ۇلكەن ىرىم اسى - ناۋرىز كوجە. ونىڭ ءمانى - جاڭا جىلدا مولشىلىق، ءماندى دە، ءدامدى، تاتىمدى ءومىر بولسىن دەگەن ىرىمدى، تىلەكتى پاش ەتۋ.
- قانە، ناۋرىز كوجەدەن ءدام تاتايىق!
(ناۋرىز كوجەنىڭ جاسالۋ جولىن، وعان قاجەتتى تاعام تۇرلەرىن تانىستىرۋ).
ءان: قازاقتىڭ داستارقانى
2-جۇرگىزۋشى: ناۋرىز كۇنى توي سامالىق ايتۋدان باستالعان.
قۋاندىق:
سامالىق، سامالىق
قان تاۋىنىڭ كوك قۇسى
ۇيقىدان كوزىن اشتى ما؟
قايسار:
سامالىق، سامالىق
سامارقاننىڭ كوك تاسى
ءجىبىدى مە، كوردىڭ بە؟
اسحات:
سامالىق، سامالىق
جاڭا جىل جارىلقا،
ەسكى جىل ەسىركە.
1-جۇرگىزۋشى: بۇل كۇنى سامارقاننىڭ كوك تاسى ءجىبيدى، ياعني بۇل كۇنى ءار ادام قاتەلىگى بولسا، كەشىرىم سۇراۋعا جانە ول كەشىرىم بەرۋگە ءتيىس. كەشىرىمەسە «بۇل كۇنى سامارقاننىڭ دا كوك تاسى ءجىبيدى، سەن تاستان قاتتىسىڭ با؟» - دەپ توقتاتادى ەكەن. سول سياقتى بۇل كۇننىڭ الەمگە جىلۋلىق اكەلەتىن ءساتىن دە بەينەلەپ ايتقان.
2-جۇرگىزۋشى: اقىل - ءبىلىم جاستاردا،
ءسوز بەرەمىن جاستارعا.
بيشىلەردە ونەر كوپ،
بيلەيدى ءبيدى مانەرلەپ.
بي: «قاراجورعا»
1-جۇرگىزۋشى: كەتەر ورلەپ داڭقىمىز،
ءبىز قازاقستان حالقىمىز.
وزگە ۇلتتاي ءبىزدىڭ دە،
بار ءداستۇر مەن سالتىمىز.
كورىنىس كورسەتۋ: «اشامايعا مىنگىزۋ»
ءسالت-داستۇرىمىز تۋرالى ناسيحاتتاۋ.
2-جۇرگىزۋشى: ال، قانەكەي اعايىن،
اسقاق انگە سالايىق،
باسى بولسىن بۇل تويدىڭ،
شىرقاپ انگە سالايىق.
ءان: ناۋرىز
1-جۇرگىزۋشى: شەبەرلەرىم ونەر تامىپ قولىنان،
جاڭىلماعان اتا-بابا جولىنان.
شەبەر قولدار ءوز ونەرىن كورسەتسىن،
ءبىز ايتايىق تورەلىگىن سوڭىنان.
اجەلەر سايىسى
- اجەلەرىمىز وزدەرىنىڭ شەبەرلىكتەرىن كورسەتۋ ماقساتىندا ۇرشىق يىرەدى.
ۇرشىقتى جاقسى ، ساپالى يىرە بىلگەن اجەلەرىمىزدى ماداقتاۋ.
2-جۇرگىزۋشى: كەل، بالالار، كەلىڭدەر
تاماشانى كورىڭدەر
بىزدە قىزىق ويىن بار،
بارلىعىڭ دەن قويىڭدار
ناۋرىزدى تويلايىق،
قىزىق ويىن وينايىق.
«قىز قۋۋ» ويىنى وينالادى.
- ءار سىنىپتان ءبىر-بىر وقۋشىدان شىعارىپ كۇرەستىرۋ،
كۇرەستە جەڭگەن وقۋشىنى ماداقتاۋ.
ءىىى. قورتىندىلاۋ
ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىندە ءوزىنىڭ يگىلىكتى ىستەرىن كورسەتىپ جاستار قاريالاردان باتا الادى. ۇلكەندەردەن باتا بەرۋىن سۇرايدى.
باتا بەرۋ:
ناۋرىز قۇتتى بولسىن!
دەندەرىمىز ساۋ، مىقتى بولسىن.
ناۋرىز تويى كەلە بەرسىن!
بارلىق حالىق باقىتتى بولسىن،
ەلىمىزدىڭ نەسىبەسى كوپ بولسىن.
قوش، ساۋ بولىڭىزدار، حالايىق!
كورىسكەنشە كۇن جارىق بولسىن!
1-جۇرگىزۋشى: كوڭىل قويىپ تىڭداعاندارىڭىزعا راحمەت. ناۋرىز قۇتتى بولسىن!
مەرەكەلىك تويىمىز اياقتالدى. ءادىل قازىلارعا ءسوز بەرەمىز.
اقتوبە قالاسى، «سىمبات» جەكە مەكتەبى
ءىساناتتى ءمۇعالىم ماكۋوۆا نۋرشات امانكوسوۆنا
تاقىرىبى: ارمىسىڭ، ءاز-ناۋرىز!
ءتۇرى: توي
ماقساتى: ۇلتتىق ءداستۇرىمىز بويىنشا وتەتىن ناۋرىز مەرەكەسىنىڭ ەرەكشەلىگىن، تابيعات پەن ادامنىڭ بايلانىسىن، ءسالت-داستۇرىن، ءوز ۇلتىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ. قازاقتىڭ ادەت-عۇرپىن، ءتىلىمىز بەن ءدىنىمىزدى قۇرمەتتەۋگە، يماندىلىققا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: كيىز ءۇي جابدىعى، ۇلتتىق ناقىشتا بەزەندىرىلگەن ساحنا، ناقىل سوزدەر، ت. ب.
ءجۇرىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
جۇرگىزۋشىلەردى تانىستىرۋ.
1-جۇرگىزۋشى: ءو. مەيرامگۇل
2-جۇرگىزۋشى: ن. دولگوپولوۆا
ءىى. نەگىزگى ءبولىم
1-جۇرگىزۋشى: قۇرمەتتى ۇستازدار، اتا-انالار، وقۋشىلار!كۇلىمدەگەن شۋاقتى كوكتەممەن بىرگە قازاق دالاسىنا جاڭا جىل كەلدى. جاڭا جىل باقىت جىلى، بەيبىت جىل بولسىن!
2-جۇرگىزۋشى: ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى اتالعان ناۋرىزدا تىلەكتەرىڭىز قابىل بولسىن! ناۋرىز تويلارىڭىز قۇتتى بولسىن!
كىرىسپە ءسوز:
ناۋرىز تويى - ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى. ناۋرىز پارسى تىلىندە جاڭا كۇن دەگەن ءسوز، ياعني جىل باسى. ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى ەل ەلجىرەي قۋانىپ، ەسىك اشىپ، داستارقان جايىپ، ءبىرىن-بىرى قۇشاقتاسا قۇتتىقتايدى. ناۋرىز كۇنىنىڭ ءبىر ەرەكشەلىگى بۇل كۇن كورىسۋدەن باستالادى. ۇلىس كۇنى جەتى ءتۇرلى تاعامنان ناۋرىز كوجە پىسىرىلەدى. ناۋرىز كۇنى تاڭەرتەڭ ەرتەمەن ەرلەر قولدارىنا كۇرەك، كەتپەن، ال قىز-كەلىنشەكتەر قۇرت، ىرىمشىك، ءسۇت، پىسكەن ەت الىپ دالاعا شىعادى.
«بۇلاق كورسەڭ كوزىن اش»دەپ قاۋلاسقان جىگىتتەر اينالا توڭىرەكتەگى باستاۋلاردىڭ كوزىن اشسا، «اتاڭنان مال قالعانشا، تال قالسىن!» دەگەن قاريالار بۇلاق باسىنا تال ەگەدى. ايەلدەر اتىپ كەلە جاتقان كۇنگە ءتاۋ ەتىپ، «ارمىسىڭ، قايىرىمدى كۇن-انا!» دەپ ءيىلىپ سالەم بەرەدى. حالىق اڭىزى بويىنشا بۇل كۇنى قىزىر بابا بارلىق بوساعانى اتتاپ، تورگە شىعىپ، باقىت، مەرەي، قۋانىش اكەلەدى، جاقسىلىق نۇرىن شاشادى.
ولاي بولسا، ۇلىس وڭ بولسىن! اق جول بولسىن!
- ەندەشە بالالار ءبىزدىڭ بۇگىنگى قارسى العالى وتىرعان جىلىمىز قالاي اتالادى؟
حورمەن: بارىس
- جاڭا جىلىمىزدى ورتاعا شاقىرىپ جىلى لەبىزىن تىڭدايىق.
- تويىمىزعا كىشكەنتاي بۇلدىرشىندەرىمىز شاشۋ شاشقالى وتىر.
بي: شاشۋ (قىزدار توبى).
1-جۇرگىزۋشى: تىڭداڭىزدار، تىڭداڭىزدار!
بوسقا قاراپ تۇرماڭىزدار.
ناۋرىز تويى باستالدى،
قىزىقتان تىس قالماڭدار!
2-جۇرگىزۋشى: ناۋرىز كەلسە، قۇت كەلگەنى، حالايىق!
ەسىك اشىپ، ەل بوپ قارسى الايىق - دەي كەلە كەلەسى ءسوز كەزەگىن وقۋشىلارعا بەرەيىك.
(تاقپاقتار ايتۋ)
بەرىك: «ناۋرىز-جىل باسى»
تۇيە سەنىپ بويىنا،
جاتپا قاراپ، مويىما،
قالعان ۇمىت جىلداردان.
تالما، يمەنىپ ءدىلماردان.
ايجامال: «ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىندە»
«وڭ بولسىن، - دەپ، - ۇلىسىڭ!»
ءتوس ءتۇيىسىپ كورىسەر.
كوجەدەگى ىرىسىن
كوپشىلىكپەن بولىسەر.
سەرىك: ءتوس ءتۇيىسۋ دەگەنى -
تاتۋ بولسىن ەل ءىشى.
ءبولىپ ءىشۋ كوجەنى -
توقشىلىقتىڭ بەلگىسى.
ايزات: ناۋرىز تويى سالتىمىز،
امان بوسىن حالقىمىز.
ۇلىس وڭ بولسىن،
اق مول بولسىن!
ءومىرجان: «ناۋرىز كوجە»
اشىق بولسىن قوس قاباق،
تاسپەن اتقاندى اسپەن ات.
بەيتانىس تا، تانىس تا،
بۇگىن توردە باس قوناق.
نۇرگۇل: ارپا، بيداي، تارى بار،
قاتىق، مالتا - اعى بار.
ىشىلەتىن، جەيتىنىڭ
بۇل كوجەدە ءبارى بار.
مەدەۋ: وشاقتا كوپ شوق ءالى،
استىڭ اۋىر وبالى.
استان ۇلكەن ەشكىم جوق،
قازان اۋزى جوعارى.
البينا: «ناۋرىز تويى»
كۇن مەن ءتۇن تەڭەلدى،
جەر شۋاققا كەنەلدى،
قۋانىشتا ەل ەندى.
ناۋرىز كەلدى-سالتىمىز:
«كوگەرسىن!» دەپ حالقىمىز
كوشەگە تال ەگەدى.
1-جۇرگىزۋشى: ناۋرىز تويىنىڭ وزىنە ءتان ۇلكەن ىرىم اسى - ناۋرىز كوجە. ونىڭ ءمانى - جاڭا جىلدا مولشىلىق، ءماندى دە، ءدامدى، تاتىمدى ءومىر بولسىن دەگەن ىرىمدى، تىلەكتى پاش ەتۋ.
- قانە، ناۋرىز كوجەدەن ءدام تاتايىق!
(ناۋرىز كوجەنىڭ جاسالۋ جولىن، وعان قاجەتتى تاعام تۇرلەرىن تانىستىرۋ).
ءان: قازاقتىڭ داستارقانى
2-جۇرگىزۋشى: ناۋرىز كۇنى توي سامالىق ايتۋدان باستالعان.
قۋاندىق:
سامالىق، سامالىق
قان تاۋىنىڭ كوك قۇسى
ۇيقىدان كوزىن اشتى ما؟
قايسار:
سامالىق، سامالىق
سامارقاننىڭ كوك تاسى
ءجىبىدى مە، كوردىڭ بە؟
اسحات:
سامالىق، سامالىق
جاڭا جىل جارىلقا،
ەسكى جىل ەسىركە.
1-جۇرگىزۋشى: بۇل كۇنى سامارقاننىڭ كوك تاسى ءجىبيدى، ياعني بۇل كۇنى ءار ادام قاتەلىگى بولسا، كەشىرىم سۇراۋعا جانە ول كەشىرىم بەرۋگە ءتيىس. كەشىرىمەسە «بۇل كۇنى سامارقاننىڭ دا كوك تاسى ءجىبيدى، سەن تاستان قاتتىسىڭ با؟» - دەپ توقتاتادى ەكەن. سول سياقتى بۇل كۇننىڭ الەمگە جىلۋلىق اكەلەتىن ءساتىن دە بەينەلەپ ايتقان.
2-جۇرگىزۋشى: اقىل - ءبىلىم جاستاردا،
ءسوز بەرەمىن جاستارعا.
بيشىلەردە ونەر كوپ،
بيلەيدى ءبيدى مانەرلەپ.
بي: «قاراجورعا»
1-جۇرگىزۋشى: كەتەر ورلەپ داڭقىمىز،
ءبىز قازاقستان حالقىمىز.
وزگە ۇلتتاي ءبىزدىڭ دە،
بار ءداستۇر مەن سالتىمىز.
كورىنىس كورسەتۋ: «اشامايعا مىنگىزۋ»
ءسالت-داستۇرىمىز تۋرالى ناسيحاتتاۋ.
2-جۇرگىزۋشى: ال، قانەكەي اعايىن،
اسقاق انگە سالايىق،
باسى بولسىن بۇل تويدىڭ،
شىرقاپ انگە سالايىق.
ءان: ناۋرىز
1-جۇرگىزۋشى: شەبەرلەرىم ونەر تامىپ قولىنان،
جاڭىلماعان اتا-بابا جولىنان.
شەبەر قولدار ءوز ونەرىن كورسەتسىن،
ءبىز ايتايىق تورەلىگىن سوڭىنان.
اجەلەر سايىسى
- اجەلەرىمىز وزدەرىنىڭ شەبەرلىكتەرىن كورسەتۋ ماقساتىندا ۇرشىق يىرەدى.
ۇرشىقتى جاقسى ، ساپالى يىرە بىلگەن اجەلەرىمىزدى ماداقتاۋ.
2-جۇرگىزۋشى: كەل، بالالار، كەلىڭدەر
تاماشانى كورىڭدەر
بىزدە قىزىق ويىن بار،
بارلىعىڭ دەن قويىڭدار
ناۋرىزدى تويلايىق،
قىزىق ويىن وينايىق.
«قىز قۋۋ» ويىنى وينالادى.
- ءار سىنىپتان ءبىر-بىر وقۋشىدان شىعارىپ كۇرەستىرۋ،
كۇرەستە جەڭگەن وقۋشىنى ماداقتاۋ.
ءىىى. قورتىندىلاۋ
ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىندە ءوزىنىڭ يگىلىكتى ىستەرىن كورسەتىپ جاستار قاريالاردان باتا الادى. ۇلكەندەردەن باتا بەرۋىن سۇرايدى.
باتا بەرۋ:
ناۋرىز قۇتتى بولسىن!
دەندەرىمىز ساۋ، مىقتى بولسىن.
ناۋرىز تويى كەلە بەرسىن!
بارلىق حالىق باقىتتى بولسىن،
ەلىمىزدىڭ نەسىبەسى كوپ بولسىن.
قوش، ساۋ بولىڭىزدار، حالايىق!
كورىسكەنشە كۇن جارىق بولسىن!
1-جۇرگىزۋشى: كوڭىل قويىپ تىڭداعاندارىڭىزعا راحمەت. ناۋرىز قۇتتى بولسىن!
مەرەكەلىك تويىمىز اياقتالدى. ءادىل قازىلارعا ءسوز بەرەمىز.
You Might Also Like
