سەن جانە كوشە
اقتوبە وبلىسى،
اقتوبە قالاسى، «سىمبات» جەكە مەكتەبى
ءمۇعالىم ماكۋوۆا نۋرشات امانكوسوۆنا
تاقىرىبى: سەن جانە كوشە
ءتۇرى: تەست
ماقساتى: كوشەدە ءجۇرۋ ءتارتىبىن جانە كوشە قاتىناس ەرەجەلەرىن قايتالاۋ. وقۋشىلاردى ساقتىققا تاربيەلەۋ. ءوز بەتىمەن جۇمىس جاساي بىلۋگە داعدىلاندىرۋ.سوزدىك قورلارىن بايىتۋ.
كورنەكىلىگى: كوشەدە ءجۇرۋ ەرەجەسىنە بايلانىستى باسپادان شىققان تابليسا. قيىلعان جىڭىشكە ۇزىن ءتىلىم قاعازداردى ەدەنگە جاپسىرىپ، ۇلكەن كوشە، جيەكجول، ەكى كوشەنىڭ قيىلىسقان
كەسكىنى تۇسىرىلەدى.
I.ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
وقۋشىلاردىڭ نازارىن جاڭا ساباققا اۋدارۋ.
II.نەگىزگى كەزەڭ
ءمۇعالىم تۇسىندىرمەسى: باعدارشام - ءومىرىمىزدى جازىمنان ساقتاندىراتىن كومەكشىمىز. ونىڭ سىرىن ءبىلىپ، ءتىلىن الۋ بارشامىزعا كەرەك.
ءبىزدىڭ اۋىلىمىزدا، سول سياقتى ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ باسقا دا قالا، اۋىلدارىندا بارىنە ورتاق كوشە قاتىناس ەرەجەسى ەنگىزىلگەن. بۇل ەرەجەنى وقۋشىلار دا، ۇلكەندەر دە، ياعني بارلىق كولىك جۇرگىزەتىن جۇرگىزۋشىلەر دە بۇلجىتپاي ورىنداۋى كەرەك. بالالار، سەندنر كوشەدە ءجۇرۋ ەرەجەسىن بىلەسىڭدەر مە ەكەن، كورەيىك.
مىنانداي سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىڭدەرشى:
1. كوشەدە ءجۇرۋ ەرەجەسىن ءبىلۋ بىزگە نە ءۇشىن كەرەك؟
- ءار وقۋشى كوشەدە ءجۇرۋ ءتارتىبىن وتە جاقسى ءبىلۋى كەرەك. كوشەدە جۇرە ءبىلۋ ماشينا استىنا تۇسۋدەن، اپاتتان ساقتايدى.
2.جيەكجول دەگەنىمىز نە؟
- ادامدار جاياۋ جۇرەتىن كوشە جيەگىندەگى تار جول.
3.جاياۋ ادامعا قاي جەرمەن جۇرۋگە رۇقسات ەتىلمەيدى؟
- كولىك جۇرەتىن كوشەنىڭ ورتاسىمەن جۇرۋگە رۇقسات ەتىلمەيدى.
4.كوشەدە ءجۇرۋ ءتارتىبىن كىم باسقارادى؟
- كوشەدە ءجۇرۋ ءتارتىبىن باعدارشام باسقارادى.
5.كوشە قيىلىستارىندا قاي جەرلەردەن وتۋگە بولادى؟
- كوشەنىڭ ەكىنشى كوشەمەن قيىلىسقان جەرىندە نەمەسە «وتەتىن جەر» دەپ جازىلعان تۇستا نەمەسە اسفالتتا كولدەنەڭىنە سىزىلعان جالپاق اق جولاقتارى بار جەرىندە جانە بەت الدىنداعى باعدارشامنىڭ جاسىل جارىعى جانعان كەزدە وتۋگە بولادى.
6.باعدارشام جوق كوشەلەردەن قالاي وتەمىز؟
- ەگەر وتەتىن جەردە باعدارشام بولماسا، كوشەدەن وتە بەرە اۋەلى سول جاققا قارايمىز.كوشەنىڭ ورتا تۇسىنا جەتكەندە، وڭ جاعىمىزعا كوز سالامىز.ەگەر
ول جاقتان ماشينا كەلە جاتسا، ءوتىپ كەتكەنشە سول ورىندا كۇتە تۇرامىز.
7.ال جيەكجولدا قالاي ءجۇرۋ كەرەك؟
- جيەكجولدىڭ وڭ جاعىمەن ءجۇرۋ كەرەك، سول جاعىمەن جۇرۋگە بولمايدى.
8.جيەكجولدان تاعى قالاي جۇرۋگە رۇقسات ەتىلمەيدى؟
- تورت-بەس ادام قاتار جۇرۋگە بولمايدى.
ءمۇعالىم: بالالار، كەلەسى كەزەكتى جۇمباق شەشۋگە بەرەلىك.
1.ءبىر تۇلپار سۋ ىشپەيدى، جەم جەمەيدى،
ەسىركەپ ەشبىر ادام جەمدەمەيدى.
جۇك ەمەس جانۋارعا ءجۇز ادام دا،
دوعاسىن سىمىنا سۇيرەپ، جول جوندەيدى.
( ترامۆاي)
2.ارقانىم تىم ۇزىن،
الا المايسىڭ ءبىر ءۇزىم.
(جول)
3.قوزعالماساڭ قۇلايدى،
سۇيەمەسەڭ سۇلايدى.
قۇيىمشاقتى ەرى بار،
بۇل نە دەگەن جانۋار؟
(ۆەلوسيپەد)
4. بۇيىرماپتى باس تا، اۋىز دا، قۇلاق تا،
باقىرايعان ءۇش كوزى بار ءبىراق تا.
(باعدارشام)
بۇدان كەيىن وقۋشىلار وزدەرىنىڭ باعدارشام تۋرالى ىزدەستىرىپ تاپقان جۇمباقتارىن كەزەگىمەن ايتىپ شىعادى.
ساتىبالدى: سويلەگەندى بىلمەيدى،
ءبىراق «توقتا، ءجۇر»دەيدى.
ايگەرىم: ايگىلى ءۇش ءسوزدى،
ءبىر ءداۋ تۇر ءۇش كوزدى.
وعان جاس-كارىمىز،
باعىندىق ءبارىمىز.
نۇربولات: مەنىڭ ءۇش كوزىم بار،
ءبىر كوزىم «كىدىر»دەيدى،
ءبىر كوزىم «جۇگىر»دەيدى،
ءبىر كوزىم «ابايلا»دەيدى.
«قاراپ قالما ماڭايعا»دەيدى.
ءمۇعالىم: كوشەدە ءجۇرۋ ءتارتىبىن كىم باسقارادى؟
ءبىر وقۋشى كوشەدە ءجۇرۋ ءتارتىبىن كورسەتەتىن باعدارشام سۋرەتىن كورسەتەدى.
رينات: (باعدارشامنىڭ قىزىل وتىن كورسەتىپ) باعدارشامنىڭ قىزىل وتى جانعاندا جۇرگىنشىگە دە، كولىكتەرگە دە توقتاپ تۇرۋ كەرەك.
سارى شام باعدارشام وتىنىڭ اۋىسۋىن كورسەتەدى.بۇدان دا جۇرۋگە بولمايدى.
سارىدان كەيىن جاسىل جارىق جانعاندا جول اشىق، جۇرۋگە بولادى.
امانگۇل: كورەگەن ءداۋ قىراعى،
كوشەمىزدە تۇرادى.
ول بەرگەندە كوماندا،
باعىنامىز ءاماندا!
اشسا كەزەك ءۇش كوزىن،
ايتتى دەپ ۇق ءۇش ءسوزىن.
نىعىمەت: توقتا!
اسەمگۇل: ساقتان!
بەكسۇلتان: جول اشىق!
ايگۇل: جۇرمە جولعا تالاسىپ.
احمەت: قىزىل كوزىن اشقاندا،
سىنىق سۇيەم باسپا العا!
اقنۇر: سارى كوزىن اشقاندا،
قاراپ قالما اسپانعا!
قۋانىش: جاسىل كوزىن اشقاندا،
وتە بەرگىن، جاسقانبا!
باعدارشام سيگنالدارىن قولدارىنا ۇستاپ، كەزەگى كەلگەندە كورسەتىپ تۇرادى.
تاقىرىبى: سەن جانە كوشە
ءتۇرى: تەست
ماقساتى: كوشەدە ءجۇرۋ ءتارتىبىن جانە كوشە قاتىناس ەرەجەلەرىن قايتالاۋ. وقۋشىلاردى ساقتىققا تاربيەلەۋ. ءوز بەتىمەن جۇمىس جاساي بىلۋگە داعدىلاندىرۋ. سوزدىك قورلارىن بايىتۋ.
كورنەكىلىگى: كوشەدە ءجۇرۋ ەرەجەسىنە بايلانىستى باسپادان شىققان تابليسا. قيىلعان جىڭىشكە ۇزىن ءتىلىم قاعازداردى ەدەنگە جاپسىرىپ، ۇلكەن كوشە، جيەكجول، ەكى كوشەنىڭ قيىلىسقان كەسكىنى تۇسىرىلەدى.
اقتوبە قالاسى، «سىمبات» جەكە مەكتەبى
ءمۇعالىم ماكۋوۆا نۋرشات امانكوسوۆنا
تاقىرىبى: سەن جانە كوشە
ءتۇرى: تەست
ماقساتى: كوشەدە ءجۇرۋ ءتارتىبىن جانە كوشە قاتىناس ەرەجەلەرىن قايتالاۋ. وقۋشىلاردى ساقتىققا تاربيەلەۋ. ءوز بەتىمەن جۇمىس جاساي بىلۋگە داعدىلاندىرۋ.سوزدىك قورلارىن بايىتۋ.
كورنەكىلىگى: كوشەدە ءجۇرۋ ەرەجەسىنە بايلانىستى باسپادان شىققان تابليسا. قيىلعان جىڭىشكە ۇزىن ءتىلىم قاعازداردى ەدەنگە جاپسىرىپ، ۇلكەن كوشە، جيەكجول، ەكى كوشەنىڭ قيىلىسقان
كەسكىنى تۇسىرىلەدى.
I.ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
وقۋشىلاردىڭ نازارىن جاڭا ساباققا اۋدارۋ.
II.نەگىزگى كەزەڭ
ءمۇعالىم تۇسىندىرمەسى: باعدارشام - ءومىرىمىزدى جازىمنان ساقتاندىراتىن كومەكشىمىز. ونىڭ سىرىن ءبىلىپ، ءتىلىن الۋ بارشامىزعا كەرەك.
ءبىزدىڭ اۋىلىمىزدا، سول سياقتى ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ باسقا دا قالا، اۋىلدارىندا بارىنە ورتاق كوشە قاتىناس ەرەجەسى ەنگىزىلگەن. بۇل ەرەجەنى وقۋشىلار دا، ۇلكەندەر دە، ياعني بارلىق كولىك جۇرگىزەتىن جۇرگىزۋشىلەر دە بۇلجىتپاي ورىنداۋى كەرەك. بالالار، سەندنر كوشەدە ءجۇرۋ ەرەجەسىن بىلەسىڭدەر مە ەكەن، كورەيىك.
مىنانداي سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىڭدەرشى:
1. كوشەدە ءجۇرۋ ەرەجەسىن ءبىلۋ بىزگە نە ءۇشىن كەرەك؟
- ءار وقۋشى كوشەدە ءجۇرۋ ءتارتىبىن وتە جاقسى ءبىلۋى كەرەك. كوشەدە جۇرە ءبىلۋ ماشينا استىنا تۇسۋدەن، اپاتتان ساقتايدى.
2.جيەكجول دەگەنىمىز نە؟
- ادامدار جاياۋ جۇرەتىن كوشە جيەگىندەگى تار جول.
3.جاياۋ ادامعا قاي جەرمەن جۇرۋگە رۇقسات ەتىلمەيدى؟
- كولىك جۇرەتىن كوشەنىڭ ورتاسىمەن جۇرۋگە رۇقسات ەتىلمەيدى.
4.كوشەدە ءجۇرۋ ءتارتىبىن كىم باسقارادى؟
- كوشەدە ءجۇرۋ ءتارتىبىن باعدارشام باسقارادى.
5.كوشە قيىلىستارىندا قاي جەرلەردەن وتۋگە بولادى؟
- كوشەنىڭ ەكىنشى كوشەمەن قيىلىسقان جەرىندە نەمەسە «وتەتىن جەر» دەپ جازىلعان تۇستا نەمەسە اسفالتتا كولدەنەڭىنە سىزىلعان جالپاق اق جولاقتارى بار جەرىندە جانە بەت الدىنداعى باعدارشامنىڭ جاسىل جارىعى جانعان كەزدە وتۋگە بولادى.
6.باعدارشام جوق كوشەلەردەن قالاي وتەمىز؟
- ەگەر وتەتىن جەردە باعدارشام بولماسا، كوشەدەن وتە بەرە اۋەلى سول جاققا قارايمىز.كوشەنىڭ ورتا تۇسىنا جەتكەندە، وڭ جاعىمىزعا كوز سالامىز.ەگەر
ول جاقتان ماشينا كەلە جاتسا، ءوتىپ كەتكەنشە سول ورىندا كۇتە تۇرامىز.
7.ال جيەكجولدا قالاي ءجۇرۋ كەرەك؟
- جيەكجولدىڭ وڭ جاعىمەن ءجۇرۋ كەرەك، سول جاعىمەن جۇرۋگە بولمايدى.
8.جيەكجولدان تاعى قالاي جۇرۋگە رۇقسات ەتىلمەيدى؟
- تورت-بەس ادام قاتار جۇرۋگە بولمايدى.
ءمۇعالىم: بالالار، كەلەسى كەزەكتى جۇمباق شەشۋگە بەرەلىك.
1.ءبىر تۇلپار سۋ ىشپەيدى، جەم جەمەيدى،
ەسىركەپ ەشبىر ادام جەمدەمەيدى.
جۇك ەمەس جانۋارعا ءجۇز ادام دا،
دوعاسىن سىمىنا سۇيرەپ، جول جوندەيدى.
( ترامۆاي)
2.ارقانىم تىم ۇزىن،
الا المايسىڭ ءبىر ءۇزىم.
(جول)
3.قوزعالماساڭ قۇلايدى،
سۇيەمەسەڭ سۇلايدى.
قۇيىمشاقتى ەرى بار،
بۇل نە دەگەن جانۋار؟
(ۆەلوسيپەد)
4. بۇيىرماپتى باس تا، اۋىز دا، قۇلاق تا،
باقىرايعان ءۇش كوزى بار ءبىراق تا.
(باعدارشام)
بۇدان كەيىن وقۋشىلار وزدەرىنىڭ باعدارشام تۋرالى ىزدەستىرىپ تاپقان جۇمباقتارىن كەزەگىمەن ايتىپ شىعادى.
ساتىبالدى: سويلەگەندى بىلمەيدى،
ءبىراق «توقتا، ءجۇر»دەيدى.
ايگەرىم: ايگىلى ءۇش ءسوزدى،
ءبىر ءداۋ تۇر ءۇش كوزدى.
وعان جاس-كارىمىز،
باعىندىق ءبارىمىز.
نۇربولات: مەنىڭ ءۇش كوزىم بار،
ءبىر كوزىم «كىدىر»دەيدى،
ءبىر كوزىم «جۇگىر»دەيدى،
ءبىر كوزىم «ابايلا»دەيدى.
«قاراپ قالما ماڭايعا»دەيدى.
ءمۇعالىم: كوشەدە ءجۇرۋ ءتارتىبىن كىم باسقارادى؟
ءبىر وقۋشى كوشەدە ءجۇرۋ ءتارتىبىن كورسەتەتىن باعدارشام سۋرەتىن كورسەتەدى.
رينات: (باعدارشامنىڭ قىزىل وتىن كورسەتىپ) باعدارشامنىڭ قىزىل وتى جانعاندا جۇرگىنشىگە دە، كولىكتەرگە دە توقتاپ تۇرۋ كەرەك.
سارى شام باعدارشام وتىنىڭ اۋىسۋىن كورسەتەدى.بۇدان دا جۇرۋگە بولمايدى.
سارىدان كەيىن جاسىل جارىق جانعاندا جول اشىق، جۇرۋگە بولادى.
امانگۇل: كورەگەن ءداۋ قىراعى،
كوشەمىزدە تۇرادى.
ول بەرگەندە كوماندا،
باعىنامىز ءاماندا!
اشسا كەزەك ءۇش كوزىن،
ايتتى دەپ ۇق ءۇش ءسوزىن.
نىعىمەت: توقتا!
اسەمگۇل: ساقتان!
بەكسۇلتان: جول اشىق!
ايگۇل: جۇرمە جولعا تالاسىپ.
احمەت: قىزىل كوزىن اشقاندا،
سىنىق سۇيەم باسپا العا!
اقنۇر: سارى كوزىن اشقاندا،
قاراپ قالما اسپانعا!
قۋانىش: جاسىل كوزىن اشقاندا،
وتە بەرگىن، جاسقانبا!
باعدارشام سيگنالدارىن قولدارىنا ۇستاپ، كەزەگى كەلگەندە كورسەتىپ تۇرادى.
تاقىرىبى: سەن جانە كوشە
ءتۇرى: تەست
ماقساتى: كوشەدە ءجۇرۋ ءتارتىبىن جانە كوشە قاتىناس ەرەجەلەرىن قايتالاۋ. وقۋشىلاردى ساقتىققا تاربيەلەۋ. ءوز بەتىمەن جۇمىس جاساي بىلۋگە داعدىلاندىرۋ. سوزدىك قورلارىن بايىتۋ.
كورنەكىلىگى: كوشەدە ءجۇرۋ ەرەجەسىنە بايلانىستى باسپادان شىققان تابليسا. قيىلعان جىڭىشكە ۇزىن ءتىلىم قاعازداردى ەدەنگە جاپسىرىپ، ۇلكەن كوشە، جيەكجول، ەكى كوشەنىڭ قيىلىسقان كەسكىنى تۇسىرىلەدى.
You Might Also Like
-
اقتوبە وبلىسى، اقتوبە قالاسى،
