اروماتتى كومىرسۋتەكتەر. بەنزول
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اروماتتى كومىرسۋتەكتەر. بەنزول
ساباقتىڭ ماقساتى:
• اروماتتى كومىرسۋتەكتەر تۋرالى ماعلۇمات الۋ، وقۋشىلاردىڭ تانىمدىق تاپسىرمالار ارقىلى يننوۆاسيالىق وي - ءورىسىن دامىتۋ، ۇشقىرلىققا داعدىلاندىرۋ؛
• ءوز بەتىنشە جۇمىس ىستەۋگە، ىزدەنۋشىلىك قابىلەتىن دامىتۋعا باۋلۋ؛
• پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنۋگە ۇيرەتۋ، سىيلاستىققا، ادەپتىلىككە، شىنايىلىققا، ادالدىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ۇعىمدى مەڭگەرتۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سكت، ترەنينگ، جۇمباقتار، سۇراقتار
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، پرەزەنتاسيا - سلايدتار
ساباقتىڭ بارىسى: ءى ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى
ءىى. شاتتىق شەڭبەرىن قۇرۋ
- بالالار، ءبارىمىز شاتتىق شەڭبەرىنە جينالايىق. ەندى ءبىر - بىرىمىزگە بۇگىنگى كۇنىمىزدىڭ تاماشا وتۋىنە ارناپ جاقسى تىلەكتەر ايتايىق. (وقۋشىلار «دوسىممەن بىرگە» ويىنى ارقىلى ءبىر - بىرىنە بۇگىنگى كۇننىڭ كوڭىلدى وتۋىنە ارناعان تىلەكتەرىن ايتادى.)
ءى ءبولىم «وي قوزعاۋ كەزەڭى» سىزىقتىق ديكتانت. ءيا+ جوق -
1. س2H2 - اسەتيلەن
2. ەتان - اسەتيلەندى كومىرسۋتەكتەر
3. ەكى يزومەرى بار
4، ءتۇسسىز، ءيىسسىز گاز
5. كوپ كۇيە بولمەيدى
6. مەتالدى كەسۋگە پايدالانادى
7. كالسيي كاربيدىنەن الادى
8. قوس بايلانىسى بار
9. سۋمەن ارەكەتتەسەدى
10. اسەتيلەن الكيندەر توبىنا جاتادى.
ساباق «ءبىلىم ەسكە ساقتاۋ ارقىلى ەمەس، ءوز ويىنىڭ كۇش سالۋىمەن الىنعاندا عانا ءبىلىم»دەگەن ل.تولستويدىڭ ناقىل سوزىمەن باستالادى.
ءىى. ماعىنانى تانۋ
ءىى. ءبولىم جاڭا ساباق. ساباقتىڭ تاقىرىبى: اروماتتى كومىرسۋتەكتەر. بەنزول
جالپى فورمۋلاسى. Cn H2n - 6 ولاردى ارەندەر دەپ اتايدى. اروماتتى سوزىنەن ار -، مولەكۋلاسىنداعى قوس بايلانىستا بولعاندىقتان - ەن جۇرناعى جالعانادى. بۇل قاتاردىڭ العاش تابىلعان وكىلدەرى حوش ءيىستى بولعاندىقتان، گومولوگتىق قاتار وسىلاي اتالعان. اروماتتىلىقتىڭ بەلگىسى – مولەكۋلا قۇرامىندا بەنزول يادروسىنىڭ نەمەسە بەنزول ساقيناسىنىڭ بولۋى.
ساتىلاي كەشەندى تالداۋ جوسپارى
1. الىنۋى. اسەتيلەننەن 3 س2ن2 - س6ن6
2. جالپى فورمۋلاسى بەنزول
3. فيزيكالىق قاسيەتى
ۋلى سۇيىقتىق
وزىنە ءتان ءيىسى بار
ءتۇسسىز تەز وتالاتىن
بەنزول، س6ن6 — اروماتتى كومىرسۋتەك؛ ءتۇسسىز، بۋلانعىش سۇيىق زات، بالقۋ ت 5، 5°س، قايناۋ ت 80، 1°س، بۋى اۋامەن ارالاسىپ، قوپارىلعىش قوسپا تۇزەدى.
بەنزولدىڭ مولەكۋلالىق فورمۋلاسى س6ن6.
بۇل فورمۋلادان بەنزولدىڭ وتە قانىقپاعان قوسىلىس ەكەنىن كورەمىز: قانىققان كومىرسۋتەكتەردىڭ فورمۋلاسىنا سايكەس كەلۋ ءۇشىن، بەنزول مولەكۋلاسىنا 8 اتوم سۋتەگى جەتىسپەيدى. وسىعان قاراماي، ەگەر بەنزولدى برومدى سۋعا نەمەسە كاليي پەمانگاناتى ەرىتىندىسىنە قوسىپ، شايقاپ ارالاستىرسا؛ قانىقپاعان قوسىلىستارعا ءتان رەاكسيالاردى كورە المايمىز. ءسىرا، بۇعان تۇسىنىكتى زاتتىڭ حيميالىق قۇرىلىسىنان ىزدەۋ كەرەك بولار.
ساباقتىڭ ماقساتى:
• اروماتتى كومىرسۋتەكتەر تۋرالى ماعلۇمات الۋ، وقۋشىلاردىڭ تانىمدىق تاپسىرمالار ارقىلى يننوۆاسيالىق وي - ءورىسىن دامىتۋ، ۇشقىرلىققا داعدىلاندىرۋ؛
• ءوز بەتىنشە جۇمىس ىستەۋگە، ىزدەنۋشىلىك قابىلەتىن دامىتۋعا باۋلۋ؛
• پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنۋگە ۇيرەتۋ، سىيلاستىققا، ادەپتىلىككە، شىنايىلىققا، ادالدىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ۇعىمدى مەڭگەرتۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سكت، ترەنينگ، جۇمباقتار، سۇراقتار
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، پرەزەنتاسيا - سلايدتار
ساباقتىڭ بارىسى: ءى ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى
ءىى. شاتتىق شەڭبەرىن قۇرۋ
- بالالار، ءبارىمىز شاتتىق شەڭبەرىنە جينالايىق. ەندى ءبىر - بىرىمىزگە بۇگىنگى كۇنىمىزدىڭ تاماشا وتۋىنە ارناپ جاقسى تىلەكتەر ايتايىق. (وقۋشىلار «دوسىممەن بىرگە» ويىنى ارقىلى ءبىر - بىرىنە بۇگىنگى كۇننىڭ كوڭىلدى وتۋىنە ارناعان تىلەكتەرىن ايتادى.)
ءى ءبولىم «وي قوزعاۋ كەزەڭى» سىزىقتىق ديكتانت. ءيا+ جوق -
1. س2H2 - اسەتيلەن
2. ەتان - اسەتيلەندى كومىرسۋتەكتەر
3. ەكى يزومەرى بار
4، ءتۇسسىز، ءيىسسىز گاز
5. كوپ كۇيە بولمەيدى
6. مەتالدى كەسۋگە پايدالانادى
7. كالسيي كاربيدىنەن الادى
8. قوس بايلانىسى بار
9. سۋمەن ارەكەتتەسەدى
10. اسەتيلەن الكيندەر توبىنا جاتادى.
ساباق «ءبىلىم ەسكە ساقتاۋ ارقىلى ەمەس، ءوز ويىنىڭ كۇش سالۋىمەن الىنعاندا عانا ءبىلىم»دەگەن ل.تولستويدىڭ ناقىل سوزىمەن باستالادى.
ءىى. ماعىنانى تانۋ
ءىى. ءبولىم جاڭا ساباق. ساباقتىڭ تاقىرىبى: اروماتتى كومىرسۋتەكتەر. بەنزول
جالپى فورمۋلاسى. Cn H2n - 6 ولاردى ارەندەر دەپ اتايدى. اروماتتى سوزىنەن ار -، مولەكۋلاسىنداعى قوس بايلانىستا بولعاندىقتان - ەن جۇرناعى جالعانادى. بۇل قاتاردىڭ العاش تابىلعان وكىلدەرى حوش ءيىستى بولعاندىقتان، گومولوگتىق قاتار وسىلاي اتالعان. اروماتتىلىقتىڭ بەلگىسى – مولەكۋلا قۇرامىندا بەنزول يادروسىنىڭ نەمەسە بەنزول ساقيناسىنىڭ بولۋى.
ساتىلاي كەشەندى تالداۋ جوسپارى
1. الىنۋى. اسەتيلەننەن 3 س2ن2 - س6ن6
2. جالپى فورمۋلاسى بەنزول
3. فيزيكالىق قاسيەتى
ۋلى سۇيىقتىق
وزىنە ءتان ءيىسى بار
ءتۇسسىز تەز وتالاتىن
بەنزول، س6ن6 — اروماتتى كومىرسۋتەك؛ ءتۇسسىز، بۋلانعىش سۇيىق زات، بالقۋ ت 5، 5°س، قايناۋ ت 80، 1°س، بۋى اۋامەن ارالاسىپ، قوپارىلعىش قوسپا تۇزەدى.
بەنزولدىڭ مولەكۋلالىق فورمۋلاسى س6ن6.
بۇل فورمۋلادان بەنزولدىڭ وتە قانىقپاعان قوسىلىس ەكەنىن كورەمىز: قانىققان كومىرسۋتەكتەردىڭ فورمۋلاسىنا سايكەس كەلۋ ءۇشىن، بەنزول مولەكۋلاسىنا 8 اتوم سۋتەگى جەتىسپەيدى. وسىعان قاراماي، ەگەر بەنزولدى برومدى سۋعا نەمەسە كاليي پەمانگاناتى ەرىتىندىسىنە قوسىپ، شايقاپ ارالاستىرسا؛ قانىقپاعان قوسىلىستارعا ءتان رەاكسيالاردى كورە المايمىز. ءسىرا، بۇعان تۇسىنىكتى زاتتىڭ حيميالىق قۇرىلىسىنان ىزدەۋ كەرەك بولار.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
