اشىق تۇقىمدى وسىمدىكتەر
بيولوگيا ءپانى 7 كلاسس
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اشىق تۇقىمدى وسىمدىكتەر
ساباقتىڭ ماقساتى: ا) بىلىمدىلىك. وقۋشىلارعا اشىقتۇقىمدى وسىمدىكتەردىڭ تۇقىمنان كوبەيەتىن سۇرەكتى، ياعني اعاش، بۇتا، قىلقانجاپىراقتى وسىمدىكتەر، ولاردىڭ تۇرلەرى، كوبەيۋ سيكلىندە انالىق بۇرلەردىڭ تۇقىمىنان جاڭا ۇرپاقتىڭ جەتىلەتىنى تۋرالى ءبىلىم بەرۋ.
ب) دامىتۋشىلىق. جوعارى ساتىداعى اشىق تۇقىمدى وسىمدىكتەردىڭ مورفولوگياسىن جانە ساباقتا وقىتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگيا ەلەمەنتتەرىن قولدانىپ، وقۋشىلاردىڭ بىلىم-بىلىكتەرىن دامىتۋ.
ءا) تاربيەلىك. وسىمدىكتەر جايىندا بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ، تابيعات سۇلۋلىعىن تۇسىنۋگە، تۋعان ولكەنىڭ وسىمدىكتەرىن كۇتىپ - باپتاۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: توپتىق، كورنەكىلىك، اۋىزشا بايانداۋ، ويىن، سۇراق - جاۋاپ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، سلايدتار، قاراعاي، شىرشا، سامىرسىن، ارشا وسىمدىكتەرىنىڭ كەپپەشوپتەرى، پلاكاتتار.
ساباقتىڭ قۇرىلىمى: ءى. ۇيىمداستىرۋ
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ
ءىىى. جاڭا ساباق
ءىV. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ
V. قورىتىندى
Vءى. باعالاۋ
Vءىى. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ
ساباقتىڭ بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
وقۋشىلاردى 3 توپقا بولەمىن. 1 – پلاۋندار توبى، 2 – قىرىقبۋىن، 3 – قىرىقجاپىراق توبى. ءار توپتان وقۋشىلار شىعىپ، ءوز اتتارىنداعى وسىمدىكتەر جايىندا ساباق ايتادى. جانە جالپى قىرىقجاپىراق وسىمدىكتەرى جايىندا ايتىپ، «مەن – ساعان، سەن - ماعان» اتتى ويىن تۇرىندە ءبىر - بىرىنە سۇراقتار قويادى.
ءىىى. جاڭا ساباق.
توقتا، كاززاپ، شاپپا جاسىل ارشانى،
جاس ۇرپاقتىڭ جان ساياسى، اڭسارى.
بالتالاۋعا ءقايتىپ ونى قياسىڭ،
بۇل ارۋ عوي – كوزدىڭ كوركى، تاۋ ءسانى.
(ق. بەكحوجين)
كادىمگى قاراعاي
جارىق سۇيگىش وسىمدىك، تامىرى تەرەڭگە كەتەدى. ورماندا وسكەن قاراعاي ءتۇزۋ، سىمباتتى بولىپ وسەدى. ھ=40 م، جارىق كوپ تۇسكەن جەردە تەز وسەدى. تامىرى كىندىك تامىرلى. جاناما تامىرلارى ۇساق تامىرشالارعا ءبولىنىپ، ميكوريزا تۇزەدى. جاپىراقتارى وركەنگە جۇپتاسىپ ورنالاسادى. اعاش ساباعى ءدىڭ دەپ اتالادى. دىڭىنەن وتە كوپ شايىر اعادى. يانتار – قاتىپ، تاسقا اينالعان سارى ءتۇستى شايىر. كوپكە دەيىن يانتاردى ورىس عالىمى م. ۆ. لومونوسوۆ «كۇن تاسى» دەپ اتاپ كەلگەن. قىزعىلت ءتۇستى انالىق بۇرلەر نەگىزگى وزەكشە مەن قابىرشاقتاردان تۇرادى. سىرتقى قابىرشاق – جابىن، ىشكىسى – تۇقىمدىق دەپ اتالادى. ەكى ءتۇرلى قابىرشاقتار بىرىگىپ، تۇقىمبۇرشىك تۇزەدى. اتالىق بۇرلەر جاسىل سارى ءتۇستى، وركەننىڭ تومەنگى جاعىندا ورنالاسادى. توزاڭدارى اۋاعا تولى، جەڭىل بولادى. جەلمەن ۇشىپ كەلگەن اتالىق توزاڭدارى انالىق ءبۇردىڭ تۇقىمبۇرشىگىنە تۇسكەن كەزدە ونىڭ قابىرشاقتارى جابىلادى. 13 ايدان كەيىن ۇرىقتانادى. تۇقىم 5 ايدا ءپىسىپ جەتىلەدى، ال بۇردەن ءپىسىپ جەتىلگەن سوڭ 3 ايدان كەيىن توگىلەدى. ءسويتىپ 21 اي وتكەن كەزدە تۇقىم ءپىسىپ جەتىلەدى. انالىق ءبۇر قوڭىر ءتۇستى بولادى. قىلقانجاپىراقتى وسىمدىكتەردىڭ تۇقىمىندا جۇقا قاناتشا بولادى. تۇقىم جەلمەن ۇشىپ تارالادى.
قاراعايدىڭ شايىرىنان ساندىك بۇيىمدار جاساپ، ونى قايتا ايداۋ ارقىلى العان كانيفومەن شەكتى اسپاپتاردىڭ ىشەكتەرىن جىلتىراتادى، سپورتشىلار تايعاناماۋ ءۇشىن اياق كيىمدەرىنىڭ تابانىن مايلايدى، كوپىرۋ ءۇشىن سابىنعا قوسادى، قاعازداردى جىلتىراتادى. قاراعايدىڭ سۇرەگى وتە مىقتى، شىرىمەيدى، سوندىقتان ونى تەمىر جولدارعا توسەيدى، شاحتالارعا تىرەۋ جاسايدى، قىلقانىنان سىقپا ماي جاساپ ونى جاراعا، كۇيىككە جاعادى.
جاڭا تەرميندەر
ميكوريزا – (ميكوس - ساڭىراۋقۇلاق، ريزا - تامىر) سەلبەستامىر.
ءدىڭ - اعاش ساباعى
شايىرلى وزەكشە – شايىر، ەفير مايى تولعان جاسۋشاارالىق كەڭىستىك.
ءبىرۇيلى – اتالىق جانە انالىق جىنىس جاسۋشالارىنىڭ ءبىر وسىمدىكتە بولۋى.
ەكى ءۇيلى – اتالىق جانە انالىق جىنىس جاسۋشالارىڭ ەكى وسىمدىكتە بولۋى.
ەندوسپەرم – قورەكتەندىرۋشى ۇلپا.
ەروزيا – توپىراقتىڭ ءبۇلىنۋى، قۇنارلى قاباتىنان ايىرىلۋى.
ارشا – داراجىنىستى، ەكىۇيلى وسىمدىك. ءبۇرى جۇمساق، شار ءتارىزدى جيدەككە ۇقساس. حالىق ونى «بۇرجيدەك» دەپ تە اتاعان. ونىڭ بۇرىنەن مارمەلاد دايىندالادى.
بالقاراعاي جاپىراعى كۇزگە قاراي اشىق - سارى تۇسكە بويالىپ، قىسقا قاراي ءتۇسىپ قالادى. ساباققا توپتانىپ ورنالاسادى. 400 - 500 جىل ءومىر سۇرەدى. كەمە، سامولەت، اۆتوموبيل دەتالدارىن جاساۋعا قولدانادى، سۋعا شىرىمەيتىندىكتەن كوپىرگە توسەيدى. جاپىراعىنان الىناتىن ەفير مايىن ءيىستى سۋ، سابىن، كرەم وندىرۋگە پايدالانادى.
سامىرسىن – قاتتى كەلگەن قويۋ جاسىل قىلقاندارى 5، 15، 30، 40 - تان توپتانىپ ورنالاسادى. ءدىڭى وتە بەرىك بولعاندىقتان ونى كەمە، ءۇي مۇلىكتەرىن، رويال جاساۋعا پايدالانادى.
شىرشا - قىلقان جاپىراقتارى 4 قىرلى، قوشقىل - جاسىل ءتۇستى، قىسقا. ساباق وركەندەرىندە ءبىر - بىردەن ورنالاسقان، 7 - 9 جىلدا تۇسەدى. جاپ - رى كەزەكتەسىپ تۇسەتىندىكتەن ماڭگى جاسىل بولىپ كورىنەدى.
قاراعاي – جاپىراقتارى جۇپتاسىپ ورنالاسادى، بۇتاقتا 2 - 3 جىل ساقتالادى، جەرگە تۇسكەن جاپ - ر ۇزىن بولادى.
جاتاعان شىرشا – اشىقتۇقىمدى بۇتا. قالەمشە ارقىلى ءوسىمدى جولمەن كوبەيەدى. قازاقستاننىڭ قىزىل كىتابىنا تىركەلگەن.
زەراۆشان ارشاسى – ماڭگى جاسىل قىلقانجاپىراقتى اعاش. وتە باياۋ وسەدى. 50 جىلدان كەيىن جەمىس بەرەدى.
قوسماساقشالى قىلشا – ەكى ءۇيلى وسىمدىك.
«سەن بىلەسىڭ بە؟»
- شىرشا – 500 جىل بويى 30 - 35 م جەتەدى.
- قاراعاي – 350 جىل جاساسا، 36 م دەيىن بيىكتەيدى.
- قايىڭ – 150 جىلدا 20 م.
- ەمەن – 2000 جىلدا 40م.
- بالقاراعاي – 850 جىلدا 45 م
- سونداي - اق ەڭ كوپ جاساعان وسىمدىك «سانتا ماريا» دەپ اتالاتىن كيپاريس(سامىرسىن). ءقازىر 5000 مىڭعا جۋىق جاستا. مەكسيكادا وسەدى. ءدىڭىنىڭ شەڭبەرى 49 م. شەڭبەرىنە 27 ادام قول جالعاستىرسا عانا جەتە الادى.
IV. بەكىتۋ تاپسىرمالارى.
«قۇپيا سان»
1. جەمىس تۇزبەيدى. 1. اشىقتۇقىمدىلار
2. اعاش ءدىڭىنىڭ سۋ وتكىزگىش بولىگى. 2. ءدىڭ
3. سەلبەستامىر. 3. ارشا
4. اعاش ساباعى. 4. سۇرەك
5. ەكى ءۇيلى وسىمدىك. 5. ميكوريزا
6. توپىراقتىڭ ءبۇلىنۋى. 6. ەروزيا
جاۋابى: «قۇپيا سان - 145236»
«التىن قاقپا» ويىنى
ءار قاقپانىڭ ءوز سۇراقتارى بولادى. سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىپ، قاقپانى اشۋ كەرەك.
1. تەمىر قاقپا سۇراعى: تۇقىمدارى قورعانىشسىز، قابىرشاقتا بۇردە اشىق ورنالاسقان وسىمدىكتەر توبى قالاي اتالادى؟ (اشىقتۇقىمدىلار)
2. كۇمىس قاقپا سۇراعى: بالقاراعايدىڭ وزگە قىلقانجاپىراقتىلاردان ايىرماشىلىعى نەدە؟ (جىل سايىن كۇزدە جاپىراعى سارعايىپ، ءتۇسىپ وتىرادى)
3. بۇل قىلقانجاپىراقتى وسىمدىك بۇرىنەن مارمەلاد دايىندالادى. سوندىقتان حالىق ونى «بۇرجيدەك» دەپ تە اتايدى. (ارشا)
ءۇش قاقپانىڭ سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرىلگەن سوڭ ەڭ تۇپكى قاقپادان مىناداي قورىتىندى ءسوز شىعادى.
V. قورىتىندى.
تابيعاتتىڭ تارىلتپايىق ءمولدىر كاۋسار تىنىسىن.
پاك تابيعات - جۇرەگىمنىڭ تامىلجىعان جىرىسىڭ.
ەي، ادامدار، قالاي عانا قاتىگەزدىك جاسايسىڭ.
ول، اناڭ عوي، ال سەن - كەنجە ۇلىسىڭ!
VI. باعالاۋ. ءار توپتىڭ باسشىلارى قاراماعىنداعى وقۋشىلاردى باعالاۋ پاراعىنا باعالايدى.
VII. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ.
§21 وقۋ. وقۋشىلاردى 3 توپقا ءبولىپ، ءۇي تاپسىرماسى رەتىندە 1 - توپقا قاراعاي، 2 - توپقا سامىرسىن، 3 - توپقا ارشا قىلقانجاپىراقتى وسىمدىكتەردىڭ تۇرلەرى تۋرالى قىسقاشا حابارلاما (رەفەرات) جازۋ، تاپسىرىلادى.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اشىق تۇقىمدى وسىمدىكتەر
ساباقتىڭ ماقساتى: ا) بىلىمدىلىك. وقۋشىلارعا اشىقتۇقىمدى وسىمدىكتەردىڭ تۇقىمنان كوبەيەتىن سۇرەكتى، ياعني اعاش، بۇتا، قىلقانجاپىراقتى وسىمدىكتەر، ولاردىڭ تۇرلەرى، كوبەيۋ سيكلىندە انالىق بۇرلەردىڭ تۇقىمىنان جاڭا ۇرپاقتىڭ جەتىلەتىنى تۋرالى ءبىلىم بەرۋ.
ب) دامىتۋشىلىق. جوعارى ساتىداعى اشىق تۇقىمدى وسىمدىكتەردىڭ مورفولوگياسىن جانە ساباقتا وقىتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگيا ەلەمەنتتەرىن قولدانىپ، وقۋشىلاردىڭ بىلىم-بىلىكتەرىن دامىتۋ.
ءا) تاربيەلىك. وسىمدىكتەر جايىندا بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ، تابيعات سۇلۋلىعىن تۇسىنۋگە، تۋعان ولكەنىڭ وسىمدىكتەرىن كۇتىپ - باپتاۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: توپتىق، كورنەكىلىك، اۋىزشا بايانداۋ، ويىن، سۇراق - جاۋاپ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، سلايدتار، قاراعاي، شىرشا، سامىرسىن، ارشا وسىمدىكتەرىنىڭ كەپپەشوپتەرى، پلاكاتتار.
ساباقتىڭ قۇرىلىمى: ءى. ۇيىمداستىرۋ
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ
ءىىى. جاڭا ساباق
ءىV. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ
V. قورىتىندى
Vءى. باعالاۋ
Vءىى. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ
ساباقتىڭ بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
وقۋشىلاردى 3 توپقا بولەمىن. 1 – پلاۋندار توبى، 2 – قىرىقبۋىن، 3 – قىرىقجاپىراق توبى. ءار توپتان وقۋشىلار شىعىپ، ءوز اتتارىنداعى وسىمدىكتەر جايىندا ساباق ايتادى. جانە جالپى قىرىقجاپىراق وسىمدىكتەرى جايىندا ايتىپ، «مەن – ساعان، سەن - ماعان» اتتى ويىن تۇرىندە ءبىر - بىرىنە سۇراقتار قويادى.
ءىىى. جاڭا ساباق.
توقتا، كاززاپ، شاپپا جاسىل ارشانى،
جاس ۇرپاقتىڭ جان ساياسى، اڭسارى.
بالتالاۋعا ءقايتىپ ونى قياسىڭ،
بۇل ارۋ عوي – كوزدىڭ كوركى، تاۋ ءسانى.
(ق. بەكحوجين)
كادىمگى قاراعاي
جارىق سۇيگىش وسىمدىك، تامىرى تەرەڭگە كەتەدى. ورماندا وسكەن قاراعاي ءتۇزۋ، سىمباتتى بولىپ وسەدى. ھ=40 م، جارىق كوپ تۇسكەن جەردە تەز وسەدى. تامىرى كىندىك تامىرلى. جاناما تامىرلارى ۇساق تامىرشالارعا ءبولىنىپ، ميكوريزا تۇزەدى. جاپىراقتارى وركەنگە جۇپتاسىپ ورنالاسادى. اعاش ساباعى ءدىڭ دەپ اتالادى. دىڭىنەن وتە كوپ شايىر اعادى. يانتار – قاتىپ، تاسقا اينالعان سارى ءتۇستى شايىر. كوپكە دەيىن يانتاردى ورىس عالىمى م. ۆ. لومونوسوۆ «كۇن تاسى» دەپ اتاپ كەلگەن. قىزعىلت ءتۇستى انالىق بۇرلەر نەگىزگى وزەكشە مەن قابىرشاقتاردان تۇرادى. سىرتقى قابىرشاق – جابىن، ىشكىسى – تۇقىمدىق دەپ اتالادى. ەكى ءتۇرلى قابىرشاقتار بىرىگىپ، تۇقىمبۇرشىك تۇزەدى. اتالىق بۇرلەر جاسىل سارى ءتۇستى، وركەننىڭ تومەنگى جاعىندا ورنالاسادى. توزاڭدارى اۋاعا تولى، جەڭىل بولادى. جەلمەن ۇشىپ كەلگەن اتالىق توزاڭدارى انالىق ءبۇردىڭ تۇقىمبۇرشىگىنە تۇسكەن كەزدە ونىڭ قابىرشاقتارى جابىلادى. 13 ايدان كەيىن ۇرىقتانادى. تۇقىم 5 ايدا ءپىسىپ جەتىلەدى، ال بۇردەن ءپىسىپ جەتىلگەن سوڭ 3 ايدان كەيىن توگىلەدى. ءسويتىپ 21 اي وتكەن كەزدە تۇقىم ءپىسىپ جەتىلەدى. انالىق ءبۇر قوڭىر ءتۇستى بولادى. قىلقانجاپىراقتى وسىمدىكتەردىڭ تۇقىمىندا جۇقا قاناتشا بولادى. تۇقىم جەلمەن ۇشىپ تارالادى.
قاراعايدىڭ شايىرىنان ساندىك بۇيىمدار جاساپ، ونى قايتا ايداۋ ارقىلى العان كانيفومەن شەكتى اسپاپتاردىڭ ىشەكتەرىن جىلتىراتادى، سپورتشىلار تايعاناماۋ ءۇشىن اياق كيىمدەرىنىڭ تابانىن مايلايدى، كوپىرۋ ءۇشىن سابىنعا قوسادى، قاعازداردى جىلتىراتادى. قاراعايدىڭ سۇرەگى وتە مىقتى، شىرىمەيدى، سوندىقتان ونى تەمىر جولدارعا توسەيدى، شاحتالارعا تىرەۋ جاسايدى، قىلقانىنان سىقپا ماي جاساپ ونى جاراعا، كۇيىككە جاعادى.
جاڭا تەرميندەر
ميكوريزا – (ميكوس - ساڭىراۋقۇلاق، ريزا - تامىر) سەلبەستامىر.
ءدىڭ - اعاش ساباعى
شايىرلى وزەكشە – شايىر، ەفير مايى تولعان جاسۋشاارالىق كەڭىستىك.
ءبىرۇيلى – اتالىق جانە انالىق جىنىس جاسۋشالارىنىڭ ءبىر وسىمدىكتە بولۋى.
ەكى ءۇيلى – اتالىق جانە انالىق جىنىس جاسۋشالارىڭ ەكى وسىمدىكتە بولۋى.
ەندوسپەرم – قورەكتەندىرۋشى ۇلپا.
ەروزيا – توپىراقتىڭ ءبۇلىنۋى، قۇنارلى قاباتىنان ايىرىلۋى.
ارشا – داراجىنىستى، ەكىۇيلى وسىمدىك. ءبۇرى جۇمساق، شار ءتارىزدى جيدەككە ۇقساس. حالىق ونى «بۇرجيدەك» دەپ تە اتاعان. ونىڭ بۇرىنەن مارمەلاد دايىندالادى.
بالقاراعاي جاپىراعى كۇزگە قاراي اشىق - سارى تۇسكە بويالىپ، قىسقا قاراي ءتۇسىپ قالادى. ساباققا توپتانىپ ورنالاسادى. 400 - 500 جىل ءومىر سۇرەدى. كەمە، سامولەت، اۆتوموبيل دەتالدارىن جاساۋعا قولدانادى، سۋعا شىرىمەيتىندىكتەن كوپىرگە توسەيدى. جاپىراعىنان الىناتىن ەفير مايىن ءيىستى سۋ، سابىن، كرەم وندىرۋگە پايدالانادى.
سامىرسىن – قاتتى كەلگەن قويۋ جاسىل قىلقاندارى 5، 15، 30، 40 - تان توپتانىپ ورنالاسادى. ءدىڭى وتە بەرىك بولعاندىقتان ونى كەمە، ءۇي مۇلىكتەرىن، رويال جاساۋعا پايدالانادى.
شىرشا - قىلقان جاپىراقتارى 4 قىرلى، قوشقىل - جاسىل ءتۇستى، قىسقا. ساباق وركەندەرىندە ءبىر - بىردەن ورنالاسقان، 7 - 9 جىلدا تۇسەدى. جاپ - رى كەزەكتەسىپ تۇسەتىندىكتەن ماڭگى جاسىل بولىپ كورىنەدى.
قاراعاي – جاپىراقتارى جۇپتاسىپ ورنالاسادى، بۇتاقتا 2 - 3 جىل ساقتالادى، جەرگە تۇسكەن جاپ - ر ۇزىن بولادى.
جاتاعان شىرشا – اشىقتۇقىمدى بۇتا. قالەمشە ارقىلى ءوسىمدى جولمەن كوبەيەدى. قازاقستاننىڭ قىزىل كىتابىنا تىركەلگەن.
زەراۆشان ارشاسى – ماڭگى جاسىل قىلقانجاپىراقتى اعاش. وتە باياۋ وسەدى. 50 جىلدان كەيىن جەمىس بەرەدى.
قوسماساقشالى قىلشا – ەكى ءۇيلى وسىمدىك.
«سەن بىلەسىڭ بە؟»
- شىرشا – 500 جىل بويى 30 - 35 م جەتەدى.
- قاراعاي – 350 جىل جاساسا، 36 م دەيىن بيىكتەيدى.
- قايىڭ – 150 جىلدا 20 م.
- ەمەن – 2000 جىلدا 40م.
- بالقاراعاي – 850 جىلدا 45 م
- سونداي - اق ەڭ كوپ جاساعان وسىمدىك «سانتا ماريا» دەپ اتالاتىن كيپاريس(سامىرسىن). ءقازىر 5000 مىڭعا جۋىق جاستا. مەكسيكادا وسەدى. ءدىڭىنىڭ شەڭبەرى 49 م. شەڭبەرىنە 27 ادام قول جالعاستىرسا عانا جەتە الادى.
IV. بەكىتۋ تاپسىرمالارى.
«قۇپيا سان»
1. جەمىس تۇزبەيدى. 1. اشىقتۇقىمدىلار
2. اعاش ءدىڭىنىڭ سۋ وتكىزگىش بولىگى. 2. ءدىڭ
3. سەلبەستامىر. 3. ارشا
4. اعاش ساباعى. 4. سۇرەك
5. ەكى ءۇيلى وسىمدىك. 5. ميكوريزا
6. توپىراقتىڭ ءبۇلىنۋى. 6. ەروزيا
جاۋابى: «قۇپيا سان - 145236»
«التىن قاقپا» ويىنى
ءار قاقپانىڭ ءوز سۇراقتارى بولادى. سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىپ، قاقپانى اشۋ كەرەك.
1. تەمىر قاقپا سۇراعى: تۇقىمدارى قورعانىشسىز، قابىرشاقتا بۇردە اشىق ورنالاسقان وسىمدىكتەر توبى قالاي اتالادى؟ (اشىقتۇقىمدىلار)
2. كۇمىس قاقپا سۇراعى: بالقاراعايدىڭ وزگە قىلقانجاپىراقتىلاردان ايىرماشىلىعى نەدە؟ (جىل سايىن كۇزدە جاپىراعى سارعايىپ، ءتۇسىپ وتىرادى)
3. بۇل قىلقانجاپىراقتى وسىمدىك بۇرىنەن مارمەلاد دايىندالادى. سوندىقتان حالىق ونى «بۇرجيدەك» دەپ تە اتايدى. (ارشا)
ءۇش قاقپانىڭ سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرىلگەن سوڭ ەڭ تۇپكى قاقپادان مىناداي قورىتىندى ءسوز شىعادى.
V. قورىتىندى.
تابيعاتتىڭ تارىلتپايىق ءمولدىر كاۋسار تىنىسىن.
پاك تابيعات - جۇرەگىمنىڭ تامىلجىعان جىرىسىڭ.
ەي، ادامدار، قالاي عانا قاتىگەزدىك جاسايسىڭ.
ول، اناڭ عوي، ال سەن - كەنجە ۇلىسىڭ!
VI. باعالاۋ. ءار توپتىڭ باسشىلارى قاراماعىنداعى وقۋشىلاردى باعالاۋ پاراعىنا باعالايدى.
VII. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ.
§21 وقۋ. وقۋشىلاردى 3 توپقا ءبولىپ، ءۇي تاپسىرماسى رەتىندە 1 - توپقا قاراعاي، 2 - توپقا سامىرسىن، 3 - توپقا ارشا قىلقانجاپىراقتى وسىمدىكتەردىڭ تۇرلەرى تۋرالى قىسقاشا حابارلاما (رەفەرات) جازۋ، تاپسىرىلادى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
توپتاماداعى ساباقتار ءتىزىمى:1. سانداردىڭ نۋمەراسياسى2. 3ء-تى قوسۋ جانە ازايتۋ3. 7-گە كوبەيتۋ جانە ءبولۋ
