اسىل ءسوزدى ىزدەسەڭ، ابايدى وقى، ەرىنبە!
الماتى وبلىسى ۇيعىر اۋدانى شونجى اۋىلى
«ج. قۇدايبەرگەنوۆ اتىنداعى ورتا مەكتەبى مەكتەپكە دەيىنگى
شاعىن ورتالىعىمەن» كوممۋنالدىق مەملەكەتتىك
مەكەمەسىنىڭ ديرەكتورى ابديلوۆا بيبىگۇل بايجۇما قىزى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «اسىل ءسوزدى ىزدەسەڭ، ابايدى وقى، ەرىنبە!»
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردى ۇلى اقىننىڭ بالالىق جانە جاستىق شاعى، وسكەن ورتاسىمەن تانىستىرۋ. اقىندىعى مەن كومپوزيتورلىعىن تانىتۋ.
اباي شىعارماشىلىعىن ءسۇيىپ وقۋعا، ءومىرىن، قاسيەتتەرىن ۇلگى ەتە وتىرىپ، ءبىلىم - عىلىمعا قۇمارلىعىن ارتتىرۋ.
جاس ۇرپاقتى اباي شىعارماشىلىعىن تانىپ وسۋگە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: ا.قۇنانبايەۆ سۋرەتى، «اباي جولى» رومانى، اقىن تۋرالى ايتىلعان قاناتتى سوزدەر، سلايد، بەينەجازبا ماتەريالدارى
ءوتۋ بارىسى:
1. كىرىسپە ءبولىم.
جۇرگىزۋشى: ولسە ولەر تابيعات، ادام ولمەس.
ول ءبىراق ءقايتىپ كەلىپ ويناپ – كۇلمەس.
مەنى مەن، مەنىكىنىڭ ايىرىلعانىن،
“ءولدى” دەپ ات قويىپتى وڭكەي بىلمەس.
كوپ ادام دۇنيەگە بوي الدىرعان،
بوي الدىرىپ، اياعىن كوپ شالدىرعان.
ءولدى دەۋگە سىيا ما، ايتىڭدارشى.
ولمەيتۇعىن ارتىنا ءسوز قالدىرعان – دەگەندەي بۇگىن ءبىز ارتىندا ولمەيتۇعىن ءسوز قالدىرعان ۇلى اقىن اتامىز – اباي قۇنانباي ۇلى تۋرالى ءسوز قوزعاماقپىز.
2. ءتىل مەرەكەسىمەن قۇتتىقتاۋ!
قازاق حالقىندا «ەر قازىناسى – ەسكى ءسوز، ەل قازىناسى – ەسكى ءسوز، ءتىل قازىناسى – ەسكى ءسوز»، «ونەر الدى – قىزىل ءتىل» دەگەن ماقالدار بار. حالقىمىز ءتىل قۇدىرەتىن تانىپ، ارداقتاعان. اتا - بابامىز ەجەلدەن ءۇش نارسەنى بويتۇمارداي قاسيەت تۇتىپ، قادىرلەپ وتكەن. ول - ەل، جەر جانە ءتىل. انا ءتىل ءار حالىقتىڭ ءتول بەلگىسى. ادام ءبىلىمدى، ءتالىم - تاربيەنى ءتىل ارقىلى الادى، مادەنيەتتى، ونەردى، سالت - ءداستۇرىمىزدى، عىلىمدى ءتىل ارقىلى ۇيرەنەدى. ب. مومىش ۇلى اتامىز: «ءتىلىن بىلمەگەن – ءتۇبىن بىلمەيدى»، دەگەن. شىنىندا، ءتىلىن بىلمەگەن ادام ءوز حالقىنىڭ تاريحىن، ءداستۇرىن، مادەنيەتىن ءوز تىلىندە سەزىنىپ، تەرەڭ بويلاي الماسا، ول قاسىرەت ەمەس؟ سوندىقتان ءار ادام انا ءتىلىن كوزىنىڭ قاراشىعىنداي ساقتاۋعا، بىلۋگە ءتيىس
(ءۇش تىلدە ءتىل مەرەكەسى تۋرالى 3 وقۋشى قۇتتىقتاۋ ءسوز ايتادى)
3. ۇلى اقىن اباي تۋرالى بەينەفيلم كورۋ (7مين)
4. توپتاسقان وقۋشىلار ءوز تاقىرىپتارىن ءۇش تىلدە قورعايدى. (سلايد ارقىلى)
1 - توپ اباي - اۋدارماشى
جۇرگىزۋشى: اباي ورىس اقىنى ا. س. پۋشكيننىڭ «ەۆگەنيي ونەگين» رومانىنان ۇزىندىلەر، م.يۋ.لەرمونتوۆتىڭ، ي. گەتەنىڭ شىعارمالارىن ءسۇيىپ وقىپ، اۋدارعان. ءبىز وقىعان «شەگىرتكە مەن قۇمىرسقا» مىسالىن دا ي. ا. كرىلوۆتان اۋدارعان اباي اتامىز ەكەن.
2 - توپ اباي - كۇيشى، سازگەر
جۇرگىزۋشى: اباي قازاقتىڭ ءان - كۇيىن ءسۇيىپ تىڭداعان. جاياۋ مۇسا، ءبىرجان سال، اقان سەرى، تاتتىمبەت سياقتى حالىق سازگەرلەرىن ەرەكشە باعالاعان. ءوزى دە بىرنەشە ءان شىعارعان.
3 - توپ اباي - اقىن،
جۇرگىزۋشى: ۇلى اقىننىڭ تۋعان جەرى – تابيعاتى تاماشا سەمەي جەرى، شىڭعىس تاۋىنىڭ ەتەگى. وسى تۋعان جەردىڭ تابيعاتى، تۋعان وتباسى، زامانى – بارلىعى ابايدىڭ سەزىمىنە، جۇرەگىنە اسەر ەتىپ، ونىڭ اقىندىعىنا ىقپال ەتتى. ەندى ءوزىمىز بىلەتىن
5. ابايدىڭ شەجىرەسى. توپتار شىعارماشىلىق جۇمىستارىن ورىندايدى
6. بارلىق توپ مۇشەلەرى ابايدىڭ ولەڭىن ايتادى
قورىتىندى ءبولىم اقىننىڭ قارا سوزدەرىمەن قورىتىندىلاۋ (بەينەجازبادان كورەدى)
جۇرگىزۋشى: اباي – دارا، اباي – كەمەل، وزات تا،
جول سالادى ءار ولەڭى عاجاپقا!
بار جازعانى دانالىق بوپ سانالعان،
جالعىزداردىڭ جالعىزى ول – قازاقتا. كەشەگى اۋىر دا كۇڭگىرت زاماندا جالىن بوپ جانىپ وتكەن ابايدىڭ وسى مۇراسى تۋعان حالقى ءۇشىن ەشقاشان دا سارقىلمايدى. اباي تۋعان ەلىن قانشاما سۇيسە، ەلى ءۇشىن كۇڭىرەنىپ، تەبىرەنسە بۇگىنگى ۇرپاق ونى سونشا قۇرمەتپەن ءسۇيىپ وتىر. ابايدىڭ كوزى تىرىسىندە جەتپەگەن ارمانىنا ءبىزدىڭ زامانىمىزدا جەتىپ وتىر. ويتكەنى، بۇگىنگى ۇرپاق كوزى اشىق، عىلىمعا، بىلىمگە، ونەرگە قۇمار. اباي اتامىزدىڭ «اتاڭنىڭ بالاسى بولما، ادامنىڭ بالاسى بول» دەگەن وسيەتىن كوكىرەكتە نىق ساقتايىق.
- ساباققا قاتىسقاندارىڭىزعا كوپ راحمەت! ساۋ بولىڭىزدار!
«ج. قۇدايبەرگەنوۆ اتىنداعى ورتا مەكتەبى مەكتەپكە دەيىنگى
شاعىن ورتالىعىمەن» كوممۋنالدىق مەملەكەتتىك
مەكەمەسىنىڭ ديرەكتورى ابديلوۆا بيبىگۇل بايجۇما قىزى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «اسىل ءسوزدى ىزدەسەڭ، ابايدى وقى، ەرىنبە!»
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردى ۇلى اقىننىڭ بالالىق جانە جاستىق شاعى، وسكەن ورتاسىمەن تانىستىرۋ. اقىندىعى مەن كومپوزيتورلىعىن تانىتۋ.
اباي شىعارماشىلىعىن ءسۇيىپ وقۋعا، ءومىرىن، قاسيەتتەرىن ۇلگى ەتە وتىرىپ، ءبىلىم - عىلىمعا قۇمارلىعىن ارتتىرۋ.
جاس ۇرپاقتى اباي شىعارماشىلىعىن تانىپ وسۋگە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: ا.قۇنانبايەۆ سۋرەتى، «اباي جولى» رومانى، اقىن تۋرالى ايتىلعان قاناتتى سوزدەر، سلايد، بەينەجازبا ماتەريالدارى
ءوتۋ بارىسى:
1. كىرىسپە ءبولىم.
جۇرگىزۋشى: ولسە ولەر تابيعات، ادام ولمەس.
ول ءبىراق ءقايتىپ كەلىپ ويناپ – كۇلمەس.
مەنى مەن، مەنىكىنىڭ ايىرىلعانىن،
“ءولدى” دەپ ات قويىپتى وڭكەي بىلمەس.
كوپ ادام دۇنيەگە بوي الدىرعان،
بوي الدىرىپ، اياعىن كوپ شالدىرعان.
ءولدى دەۋگە سىيا ما، ايتىڭدارشى.
ولمەيتۇعىن ارتىنا ءسوز قالدىرعان – دەگەندەي بۇگىن ءبىز ارتىندا ولمەيتۇعىن ءسوز قالدىرعان ۇلى اقىن اتامىز – اباي قۇنانباي ۇلى تۋرالى ءسوز قوزعاماقپىز.
2. ءتىل مەرەكەسىمەن قۇتتىقتاۋ!
قازاق حالقىندا «ەر قازىناسى – ەسكى ءسوز، ەل قازىناسى – ەسكى ءسوز، ءتىل قازىناسى – ەسكى ءسوز»، «ونەر الدى – قىزىل ءتىل» دەگەن ماقالدار بار. حالقىمىز ءتىل قۇدىرەتىن تانىپ، ارداقتاعان. اتا - بابامىز ەجەلدەن ءۇش نارسەنى بويتۇمارداي قاسيەت تۇتىپ، قادىرلەپ وتكەن. ول - ەل، جەر جانە ءتىل. انا ءتىل ءار حالىقتىڭ ءتول بەلگىسى. ادام ءبىلىمدى، ءتالىم - تاربيەنى ءتىل ارقىلى الادى، مادەنيەتتى، ونەردى، سالت - ءداستۇرىمىزدى، عىلىمدى ءتىل ارقىلى ۇيرەنەدى. ب. مومىش ۇلى اتامىز: «ءتىلىن بىلمەگەن – ءتۇبىن بىلمەيدى»، دەگەن. شىنىندا، ءتىلىن بىلمەگەن ادام ءوز حالقىنىڭ تاريحىن، ءداستۇرىن، مادەنيەتىن ءوز تىلىندە سەزىنىپ، تەرەڭ بويلاي الماسا، ول قاسىرەت ەمەس؟ سوندىقتان ءار ادام انا ءتىلىن كوزىنىڭ قاراشىعىنداي ساقتاۋعا، بىلۋگە ءتيىس
(ءۇش تىلدە ءتىل مەرەكەسى تۋرالى 3 وقۋشى قۇتتىقتاۋ ءسوز ايتادى)
3. ۇلى اقىن اباي تۋرالى بەينەفيلم كورۋ (7مين)
4. توپتاسقان وقۋشىلار ءوز تاقىرىپتارىن ءۇش تىلدە قورعايدى. (سلايد ارقىلى)
1 - توپ اباي - اۋدارماشى
جۇرگىزۋشى: اباي ورىس اقىنى ا. س. پۋشكيننىڭ «ەۆگەنيي ونەگين» رومانىنان ۇزىندىلەر، م.يۋ.لەرمونتوۆتىڭ، ي. گەتەنىڭ شىعارمالارىن ءسۇيىپ وقىپ، اۋدارعان. ءبىز وقىعان «شەگىرتكە مەن قۇمىرسقا» مىسالىن دا ي. ا. كرىلوۆتان اۋدارعان اباي اتامىز ەكەن.
2 - توپ اباي - كۇيشى، سازگەر
جۇرگىزۋشى: اباي قازاقتىڭ ءان - كۇيىن ءسۇيىپ تىڭداعان. جاياۋ مۇسا، ءبىرجان سال، اقان سەرى، تاتتىمبەت سياقتى حالىق سازگەرلەرىن ەرەكشە باعالاعان. ءوزى دە بىرنەشە ءان شىعارعان.
3 - توپ اباي - اقىن،
جۇرگىزۋشى: ۇلى اقىننىڭ تۋعان جەرى – تابيعاتى تاماشا سەمەي جەرى، شىڭعىس تاۋىنىڭ ەتەگى. وسى تۋعان جەردىڭ تابيعاتى، تۋعان وتباسى، زامانى – بارلىعى ابايدىڭ سەزىمىنە، جۇرەگىنە اسەر ەتىپ، ونىڭ اقىندىعىنا ىقپال ەتتى. ەندى ءوزىمىز بىلەتىن
5. ابايدىڭ شەجىرەسى. توپتار شىعارماشىلىق جۇمىستارىن ورىندايدى
6. بارلىق توپ مۇشەلەرى ابايدىڭ ولەڭىن ايتادى
قورىتىندى ءبولىم اقىننىڭ قارا سوزدەرىمەن قورىتىندىلاۋ (بەينەجازبادان كورەدى)
جۇرگىزۋشى: اباي – دارا، اباي – كەمەل، وزات تا،
جول سالادى ءار ولەڭى عاجاپقا!
بار جازعانى دانالىق بوپ سانالعان،
جالعىزداردىڭ جالعىزى ول – قازاقتا. كەشەگى اۋىر دا كۇڭگىرت زاماندا جالىن بوپ جانىپ وتكەن ابايدىڭ وسى مۇراسى تۋعان حالقى ءۇشىن ەشقاشان دا سارقىلمايدى. اباي تۋعان ەلىن قانشاما سۇيسە، ەلى ءۇشىن كۇڭىرەنىپ، تەبىرەنسە بۇگىنگى ۇرپاق ونى سونشا قۇرمەتپەن ءسۇيىپ وتىر. ابايدىڭ كوزى تىرىسىندە جەتپەگەن ارمانىنا ءبىزدىڭ زامانىمىزدا جەتىپ وتىر. ويتكەنى، بۇگىنگى ۇرپاق كوزى اشىق، عىلىمعا، بىلىمگە، ونەرگە قۇمار. اباي اتامىزدىڭ «اتاڭنىڭ بالاسى بولما، ادامنىڭ بالاسى بول» دەگەن وسيەتىن كوكىرەكتە نىق ساقتايىق.
- ساباققا قاتىسقاندارىڭىزعا كوپ راحمەت! ساۋ بولىڭىزدار!
You Might Also Like
-
پاۆلودار وبلىسى، لەبياجى اۋدانى،
