InfoHub Logo

اتا-انانىڭ ءقادىرىن بىلمەگەن-حالىق ءقادىرىن بىلمەس.

ع.مۇستافين

شاڭىراقتىڭ نەگىزى-اتا-انا.ادام بويىنداعى جاقسى دا جامان قاسيەتتەردىڭ ءبارى اتا-انادان.ونىڭ ىشىندە تاربيە اكەدەن بولعانىمەن،انا ءارقاشاندا باسىم بولىپ تۇرادى.ويتكەنى،انانىڭ ءتىلى،انانىڭ مەيىرباندىعى،انانىڭ ماحاببات سەزىمى،اق كوڭىلى،تولاسسىز مەيىرىمدىلىگى ءبارى-بارى ادامعا انا قۇرساعىندا جاتقاندا-اق دارىدى،انانىڭ اق ۋىز سۇتىمەن بويعا ءسىڭىپ،بولمىسىمىزعا تارادى.ءتىپتى بۇنى ەڭ بىلىكتى عىلىم سالالارى دا،اقىنداردا ءسوزسىز دالەلدەپ وتىر.بۇرىنعى اتا-بابالارىمىز ءومىر سۇرگەن زاماندا انانىڭ وسى ءبىر ابزال قاسيەتتەرىن ەرتەدەن-اق بىلگەن ەكەن.سوندىقتاندا شىعار قازىرگى بولاشاق ۇرپاقتىڭ ساي تاسىنداي سالاۋاتتى،ساڭلاق بولىپ ءوسۋى.باتىر دا،باعلان دا،كوسەمدە شەشەن دە،دانىشپان دا بارلىعى اكە مەن انادان جارالدى.ءبىراق انا ەمەسپە؟ توعىز اي قۇرساعىندا كوتەرىپ،كەيىن ءتورت ۇيقىسىن ءتورت ءبولىپ،بەسىك جىرىمەن الپەشتەپ، ءبىزدى ۇلكەن ادام رەتىندە مىنا ءبىر ومىرگە قالىپتاستىرعان. سوندىقتان دا بولار-اۋ،قازاق انا پارىزىن اكە پارىزىنان الدەقايدا جوعارى قويادى.ءبىز ءارقاشاندا اتا-انامىزعا سول ءبىر ءسابي قالپىمىزدا قالامىز.اكە-شەشەگە دەگەن ءبىزدىڭ اتقاراتىن پارىزىمىز ەشقاشان بىتپەيدى.《اتا-اناڭدى كوتەرىپ،مەككەگە ءۇش بارىپ،ءۇش كەلسەندە،پەرزەنتتىك پارىزىڭنان قۇتىلا المايسىڭ》دەۋدىڭ ءوزى 《اتا-اناعا ماڭگى باقي قارزىزسىڭ》دەگەندى اڭعارتپايما؟! سول ۇشىندە اتا-اناعا جاساعان ىستەرىمىزدى،كومەكتەرىمىزدى مىندەتسىنبەۋىمىز كەرەك.اتا-انا ءبىز ءۇشىن قولدارىنان كەلگەنشە باعىپ-قاعىپ،قاناتتىعا قاقتىرماي،تۇمسىقتىعا شوقتىرماي وسىرەدى. وسى جولدا ءبىز ءۇشىن بارىن جۇمسايدى.ءتىپتى ءوزىنىڭ جانىڭ بەرۋگە دە دايار تۇرادى.ءبىراق ۋاقىت شىركىن ءارقاشان وزادى ەمەسپە؟!وسى ءبىر كۇيبەڭ-تىرشىلىك،بالا-شاعانىڭ قامى،اتا-انانى تەز قارتايتىپ،قاۋقارسىز كۇيگە تۇسىرەدى.كەيىنەن اكەمىز بەن انامىزدىن قارا شاشتارىنىڭ اراسىنان جاڭا تۇسكەن قارداي اق باسقانىن،جۇزدەرىن ءاجىم كولەڭكەلەگەنىن بايقاپ،اجارلارىن ۋاقىت ۇرلاپ  بارا جاتقانىن اڭعارامىز... ەڭسەنى ەزگەن،تاعدىرىدىڭ ىسىنە سىر بەرمەي،بالالارىنا بىلدىرتپەي بارىنشا باقىتتى دا ۇزاق ءومىر سۇرۋگە تىرىسادى.ءبىراق ءقازىر ادامدار اتا-انانىڭ  ءقادىرىن بىلەمە؟ ءيا،كوپكە توپىراق شاشپايمىن.اتا-اناسىن باعىپ قاعىپ،بار قالعان ۋاقىتىن نەمەرە شوبەرەلىرىمەن وتكىزدىرىپ،جۇزدەرىن جادىراتىپ،رازىلىعىن،الىپ جۇرگەن ۇل-قىزداردا از ەمەس.دۇنيە كەزەك دەگەن بارعوي،ەندى اتا-اناسى بالاسىنا ءسابي بولىپ،جاراتۋشى يەنىڭ اماناتىن،ارقالاۋ مىندەتى پەرزەنتىنىڭ موينىنا جۇكتەلەدى.جاڭا جوعارىدا ايتىپ كەتكەنىمدەي،ادامدار،اتا-انانىڭ ءقادىرىن بىلەمە؟ اششى شىڭدىق بولسا دا ايتايىن، سەبەبى ،ءقازىر اتا-اناسىنىڭ ءقادىرىن بىلمەيتىن بالالار كوپ...وعان دالەل،قوعامداعى بارلىق ادامدار ءوز اتا-اناسىنىڭ ءقادىرىن ءبىلىپ،باقىتتى ەتسە،الپەشتەسە،وندا قازاقستاندا《قارتتار ءۇيى》بولماۋشى ەدى...بۇرىن-سوڭدى،اكە-شەشەسىن  قارتتار ۇيىنە تاپسىرۋ،دالاعا تاستاۋ،قاڭعىتىپ قايىرشى قىلۋ دەگەن جامان ادەت بولماعان ەدى.ءقازىر قاتىگەز ادامدار كوبەيىپ كەتتىمە؟الدە قوعام جاۋىز بولدىما؟بىلمەيمىن...ايتەۋىر جىلدان-جىلعا 《قارتتار ءۇيى》اشىلىپ،ءىشىن سابيدەي جاۋتاڭداعان قاۋقارسىز قارتتارمەن تولتىرىپ قويدىق.بۇل سانالى دەگەن ۇرپاقتارىمىزدىن سانا-سەزىمىنىن قۇلدىراۋىنىڭ بەلگىسى ەمەس پە؟! مەنىڭ ويىمشا،ەڭ ءبىرىنشى ۇرپاعىندا اتا-اناعا دەگەن قۇرمەت بولۋى كەرەك.كەيىن سىپايىلىق،سۇيىسپەنشىلىك،مەيىرىمدىلىك،توگىۋىمىز قاجەت.《انانىڭ كوڭىلى بالادا،بالانىڭ كوڭىلى دالادا》دەپ بەكەر ايتىلماعان.بالا وسكەنەن كەيىن مەنىڭ جەكە ءومىرىم،جەكە ويىم بار دەپ اناسىنا قارسىلىق ءبىلدىرىپ شىعادى.سول ۋاقىتتا اناعا جۇبانىش بولاتىن جان ارينە جارى.سوندىقتاندا، انانىڭ قاسىنا اكەنى جىبەرگەن.ءبىر سوزبەن ايتقاندا،ومىرلىك جولداس.نە ءۇشىن 《اتا-انا》دەپ بىرگە وسى ەكى ءسوزدى قوسىپ ايتامىز؟وسىعان دەيىن بۇل ساۋال سىزدەردى مازالماعاندا شىعار.مەنىڭ پىكىرىمشە،بۇل سوزدەردىڭ استىندا ۇلكەن ءمان-ماعىنا جاتىر.ولار ءومىردىڭ ءتاتتىسىن دە،اششىسىن دا بىرگە تاتىپ،بىرگە ءبولىسۋى ءۇشىن،بىر-بىرىنە قورعان،جۇبانىش،ارقاسۇيەرى بولۋ ءۇشىن قۇداي ولاردى تابىستىردى دەپ ويلايمىن.ءبىراق بارلىق تىرشىلىك يەسىنىڭ باسىنا كەلەتىن ءومىردىڭ توسىنان كەلگەن ،سىيى ەكىگە ايىرادى.ادام ومىردە ماڭگىلىك ەمەس،بۇگىن  بار ەرتەڭ جوق دەگەن سەكىلدى.ومىرلىك سەرىگىن،جۇبانىشىن جوعالتقان جان قايعىلى كۇندەردىڭ قويناۋىنا ەنەدى.ول ءۇشىن بۇل ءومىر قاڭسىراپ،قالعان بوس دۇنيەدەي كورىنەدى.وسىنداي كەزدە قاۋقارسىز كۇيگە تۇسكەن اكەلەرىمىزگە نەمەسە انالارىمىزعا بالاسى رەتىندە قولداۋ كورسەتۋىمىز قاجەت.كەرىسىنشە،جىعىلعان ۇستىنە جۇدىرىق بولىپ،ولاردى قارتتار ۇيىنە جىبەرىپ نەمەسە كوشەلەردە قاڭعىرتىپ،قايىسقان قابىرعاسىن قاڭسىراتىپ،جىبەرەتىن دۇنيەگە قۇمارتىپ،كوزدەرى كورمەي جاتاتىن جانداردا مىنا عاسىردا كەزدەسىپ جاتادى.سول ۋاقىتتا ولار وزدەرىن مىنا الەمدە ەشكىمگە كەرەك ەمەستەي سەزىنەدى،ەڭ اۋىر كۇندەردى باسىنان وتكىزەدى.اينالاسىنان قايعىسىن بولىسەتىن دوس ىزدەيدى.ءومىرىنىڭ ۇمىتىنە اينالعان بالاسىنىڭ وزىنە كوڭىل بولگەنىن قالايدى.نەمەرەلەرىنىڭ باسىنان يىسكەپ،قايعىسىن سەيىلتۋگە تىرىسادى.قارتايعان شاعىندا اكە دە انا دا،كوڭىلشەك بوپ،جان-جارىنان ايىرىلىپ،قاۋقارسىز سابيدەي قورعانسىز كۇيگە تۇسەدى. وسى ورايدا اقيىق اقىن م.ماقاتايەۆتىڭ مىنا ولەنى ەسىمە ءتۇسىپ وتىر:

                نەمەنەڭە جەتىستىڭ،بالا باتىر؟

                 قاريالار ازايىپ بارا جاتىر. 

                 ءبىرى ءمىنىپ كەلمەستىڭ كەمەسىنە 

                  ءبىرى كۇتىپ انەكي،جاعادا تۇر،-دەگەن ولەڭ جولدارى قازىرگى ماسەلەنى ءدوپ باسىپ ايتىپ تۇرعانداي.الپەشتەپ وسىرگەن بالا قايىرىمسىز بولسا،وندا قوعامنان نە قايىر كۇتەمىز؟《بالانىڭ جاقسىسى قىزىق،جامانى كۇيىك》دەگەن ءسوز وسىنداي دا ايتىلسا كەرەك.قازاق بالا تاربيەلەۋ ىسىندە  دە اسا ايرىقشا ءمان بەرگەن.بالانى جاستان تاربيەلەسە،ولار وسكەندە اتا-اناسىنا قامقورلىق تانىتادى.ۇنەمى اتا-انامىز حالقىندى ءسۇي،حالقىن ءۇشىن وتقا ءتۇس،ەرىڭبەي ەڭبەك ەت!دەپ قۇلاعىمىزعا جاتتاتىپ تاستاعان.بۇلدا ءبىر ۇلكەن تاربيەنىڭ كورىنىسى شىعار.بالا ءوز ەلىن جاقسى كورىپ تاربيەلەنسە،وسە كەلە دۇنيەگە كىرپىش بولىپ قالانادى،ومىرىندە تىرشىلىگىندە،شىن مانىندە قىزمەت اتقارا الاتىن،ەر-ازامات بولىپ وسەدى.قورتىندىلاي كەلە:اتا-انامىز ءبىز ءۇشىن  كەز-كەلگەن نارسەنى ورىنداۋدان باس تارتپايدى،قامقورلايدى،ماپەلەيدى،بار مەيىر-ماحابباتىمەن ءبىزدى وسىرەدى.بىزدەردە سول سەكىلدى،ول جانداردى جاقسى كورۋىمىز قاجەت،ەڭ باستىسى ءقادىرىن ءبىلىپ جۇرەيىك.ەگەر كىمدە-كىم اتا-اناسىنا كەرەاعار ءىس ىستەسە،وندا  ءدال سونداي ادام ەشقانداي جاقسىلىققا لايىق  ەمەس.ەگەر پەرزەنتىڭنىن ءوزىندى قۇرمەتتەگەنىڭ قالاساڭ،وندا سەن دە اتا-اناندى قۇرمەتتە!سەبەبى:اتا-اناڭا نە ىستەسەڭ،بالاڭ ساعان سونى ىستەيدى... ەندەشە،قادىرمەندى وقىرمان،وسى قىسقا ومىردە قولداعى قازىنامىزدىڭ ءقادىرىن بىلەيىك!اتا-انا ول ءبىزدىڭ-اسىل قازىنامىز!        

---