اۋقىمدى كومپيۋتەرلىك جەلى. ەلەكتروندىق پوشتا.
الماتى وبلىسى، اقسۋ اۋدانى، قاپال اۋىلى
ەسبولعان جايساڭبايەۆ اتىنداعى ورتا مەكتەپتىڭ
ينفورماتيكا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى يسايەۆ ابىلاي ەسەت ۇلى
وقۋشىلارعا اۋقىمدى كومپيۋتەرلىك جەلى، جەلىدەگى سەرۆەرلەردىڭ اتقاراتىن قىزمەتى، ينتەرنەت جەلىسى، ەلەكتروندىق پوشتا تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. ينتەرنەتتەن اقپارات ىزدەۋ جانە الۋ، ەلەكتروندىق پوشتامەن جۇمىس ىستەي بىلۋگە ۇيرەتۋ.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اۋقىمدى كومپيۋتەرلىك جەلى. ەلەكتروندىق پوشتا.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا اۋقىمدى كومپيۋتەرلىك جەلى، جەلىدەگى سەرۆەرلەردىڭ اتقاراتىن قىزمەتى، ينتەرنەت جەلىسى، ەلەكتروندىق پوشتا تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. ينتەرنەتتەن اقپارات ىزدەۋ جانە الۋ، ەلەكتروندىق پوشتامەن جۇمىس ىستەي بىلۋگە ۇيرەتۋ؛
دامىتۋشىلىق:وقۋشىلارعا ينتەرنەتتە اقپارات ىزدەۋ، ەلەكتروندىق بايلانىسپەن
حاباردى تاتاتۋ جانە قابىلداۋ مۇمكىندىكتەرىن تۇسىندىرە وتىرىپ العان بىلىمدەرىن تولىقتىرۋ، وي - ورىستەرىن دامىتۋ؛
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ۇقىپتىلىققا، جيناقىلىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتا قولدانىلاتىن كورنەكىلىكتەر: كومپيۋتەر. ينتەراكتيۆتى تاقتا
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ بارىسى: 1.ۇيىمداستىرۋ
2.وتكەن ماتەريالدى قايتالاۋ
3.جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ
4.كومپيۋتەرمەن جۇمىس
5.ۇيگە تاپسىرما
6.ساباقتى بەكىتۋ
وتكەن ماتەريالدى قايتالاۋ سۇراقتارى
* كومپيۋتەرلىك جەلى دەگەنىمىز نە؟
* جەرگىلىكتى جەلىنىڭ قىزمەتى قانداي؟
* كورپوراتيۆتى جانە ايماقتىق جەللەر دەگەن نە؟
* شليۋز دەپ نەنى اتايدى؟
* جەلىلىك قۇرىلعىعا نە جاتادى؟
* جەلىلىك اداپتەردىڭ قىزمەتى قانداي؟
* ينتەرنەتكە قانداي انىقتاما بەرۋگە بولادى؟
جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ
اۋقىمدى كومپيۋتەرلىك جەلى
ءبىر نەمەسە بىرنەشە جەلىلەردى ءبىر – بىرىمەن ءوزارا بايلانىستىرۋ جەلى ارالىق بايلانىس نەمەسە اۋقىمدى جەلى دەپ اتالادى. اۋقىمدى جەلى قالا، ايماق، ەل، بۇكىل جەر شارىن قامتۋى مۇمكىن.
كوپ جاعدايدا باعالى اقپاراتتار ساقتالاتىن مەكەمەلەردىڭ كومپيۋتەرلەرى اۋقىمدى جەلىگە قوسىلعانىمەن سىرتقى تۇتىنۋشىلاردىڭ ءوز جەلىلەرىنە قوسىلۋىنا رۇقسات بەرە المايدى. بۇل جاعدايدا شليۋزدىك كومپيۋتەرلەر قورعانۋ قىزمەتىن اتقارادى. بۇنداي كومپيۋتەرلەر براندماۋەرلەر دەپ اتالادى. وسى كومپيۋتەر ارقىلى اكىمشىلىك رۇقسات ەتكەن اقپارات عانا وتەتىن بولادى.
ميلليونداعان كومپيۋتەرلەر بايلانىسىنان قۇرالعان اقپاراتتىق كەڭىستىكتى ينتەرنەت دەپ اتايدى. ينتەرنەتتىڭ ەڭ قاراپايىم انىقتاماسى جەلىلەردىڭ جەلىسى دەپ اتالادى. جەلىدەگى كومپيۋتەرلەردىڭ ينتەرنەتكە تۇراقتى قوسىلعاندارى مەن جەلىنىڭ باسقا بولىكتەرىمەن ءوزارا اقپارات الماسۋعا قاتىسۋشىلارىن سەرۆەرلەر دەپ اتايدى. سەرۆەرلەردىڭ بارلىعى تسر/ءىر ستاندارتتى حاتتاماسىن قولدانادى.
تسر/ءىر شىن مانىندە ءبىر عانا ەمەس ەكى حاتتاما بولىپ تابىلادى.
تسر – اقپاراتتى پاكەتتەرگە بولەدى جانە قابىلداۋشىعا قايتادان جيناۋعا جاۋاپ بەرەدى.
ءىر- وسى اقپاراتتاردىڭ جەلى ارقىلى بەرىلۋى مەن ادرەساتقا جەتۋىن باسقارادى.
ءىر ادرەس كەلەسى تۇردە جازىلادى. مىسالى، 198.137.240.100.
كومپيۋتەردى ينتەرنەتكە قوسۋ ءۇشىن ونى تۇراقتى ءىر ادرەسى بار باسقا كومپيۋتەرمەن بايلانىستىرۋ قاجەت. وسىنداي بايلانىستىرۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن ارنايى مەكەمەلەر ينتەرنەت قىزمەتىن جەتكىزۋشىلەر نەمەسە سەرۆيس – پرواۆايدەرلەر دەپ اتالادى. مىسالى: Nursat، S&Communications، Parasang، Ducat، قازاقتەلەكوم، تارلان ت.س.س. سەرۆيس – پروۆايدەرلەر بار.
ينتەرنەتتىڭ قىزمەتتەرى
ينتەرنەت پوشتاسى. كومپيۋتەردى ينتەرنەتكە قوسىلعان كەز كەلگەن تۇتىنۋشىعا اۆتوماتتى تۇردە ەلەكتروندىق پوشتالىق ادرەس تاعايىندالادى. ينتەرنەتكە قوسىلۋعا مۇمكىندىك بەرىپ وتىرعان سەرۆەر - كومپيۋتەردە ەلەكتروندىق «پوشتالىق جاشىك» قۇرىلادى. ءاربىر ادرەسكە كەلىپ تۇسكەن حابار وسى جاشىكتە، سول ادرەسات سەرۆەرمەن ناقتى تۇردە قوسىلعانعا دەيىن ساقتالادى.
تەلەكونفەرەنسيالار. ينتەرنەتتىڭ بۇل قىزمەت ءتۇرى پوشتانىڭ دامۋى ناتيجەسىندە پايدا بولعان دەسە بولادى. تەلەكونفەرەنسيالاردى جاڭالىقتار توبى دەپ تە اتالادى.
World Wide Web (WWW) قىزمەتى. ينتەرنەتتىڭ ەڭ قاراپايىم جانە وتە كەڭ تاراعان قىزمەت ءتۇرى بولىپ تابىلادى. كوبىنەسە ونى تەك Web دەپ اتايدى.
ەلەكتروندىق پوشتا دا، تەلەكونفەرەنسيالار جۇيەسى دە اقپارات الماسۋدىڭ كادىمگى جۇيەلەرى ىسپەتتەس. ءوز پوشتالىق جاشىگىڭىزدى اشىپ، ءبىز وعان كەلىپ تۇسكەن حابارلامالاردى كورە بەرەمىز. World Wide Web قىزمەتى ينتەراكتيۆتى تۇردە جۇمىس ىستەۋگە ارنالعان. ول اقپاراتتاردى جىلدام ىزدەپ تابۋ جانە كەرەكتىسىن جيناۋ مۇمكىندىگىن بەرەدى. World Wide Web قىزمەتىن پايدالانۋدا HTML «قۇجاتتارىنىڭ ءپىشىمى (ءماتىن ءپىشىمى)» جانە «گيپەرماتىندىك سىلتەمەلەر»دەگەن نەگىزگى ەكى ۇعىم بار.
HTML پىشىنىندەگى ماتىندىك قۇجاتتار. كومپيۋتەرلىك جەلىدە تاسىمالداناتىن ماتىندىك قۇجاتتاردى تۇرلەندىرە وتىرىپ پىشىمدەۋگە ارنالعان ارنايى ءتىل. ەلەكتروندىق تۇردە تاسىمالداناتىن Web – قۇجاتتار باسۋعا شىعارۋعا ەمەس، تەك ەكراندا كورۋگە ارنالعان.
HTML – الدىن – الا مۇمكىندىكتەرى بەلگىسىز قۇرىلعىلار ارقىلى قاراۋعا ارنالعان ەكراندىق قۇجاتتاردى بەزەندىرۋگە ارنالعان ارنايى ءتىل. HTML تىلىندە قۇجات قۇرۋ پروگراممالاۋعا ۇقساس بولىپ كەلەدى. قۇجاتتىڭ اۆتورى ادەتتەگى ءماتىن قارىپتەرىنە ارنايى كودتاردى ەنگىزەدى. ولاردى تەگ دەپ اتايد. قۇجاتتى وقىعان كەزدە ونىڭ ءماتىنى جازىلعان ءقارىپ ءتۇرى مەن وقىتىلاتىن تەرەزەنىڭ مولشەرىنەن تاۋەلسىز تۇردە ازاتجول تەرەزەنىڭ ورتاسىنا ىعىستىرىلىپ تۋرالانادى.
گيپەرماتىندىك سىلتەمەلەر HTML تەگتەرى قۇجات تارالۋعا، ەكران فونى، ياعني رەڭى مەن ءماتىن ارىپتەرىنىڭ ءتۇسىن باسقارۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. تەگتەردىڭ كومەگىمەن ءماتىن ىشىنە ءارتۇرلى سۋرەت ەنگىزىپ، ولاردىڭ اينالاسىنا ءسوز جازۋ، سونداي – اق پاراقتاردى بەزەندىرۋگە بولادى. وسى ارەكەتتەردى ورىنداي وتىرىپ، مازمۇندى ءارى تارتىمدى Web – قۇجاتى قۇرۋ مۇمكىندىگى بار.
HTML تەگتەرىنىڭ ىشىندە گيپەرماتىندىك سىلتەمەلەر قۇرۋعا ارنالعان ارنايى تۇرلەرى بار. گيپەرماتىندىك سىلتەمە دەگەنىمىز ءماتىننىڭ نەمەسە ونىڭ ماڭىنداعى سۋرەتتىك بەينەنىڭ باسقا Web – قۇجاتتاردىڭ جەلىلىك ادرەسىمەن بايلانىسىپ ەرەكشەلەنەتىن بولىگى. ادەتتە گيپەرماتىندىك سىلتەمەلەرى بار ءسوز تىركەستەرى ولاردىڭ استىن سىزۋ نەمەسە باسقا تۇسكە بوياۋ ارقىلى ەرەكشەلەنىپ تۇرادى. گيپەرسىلتەمەلىك ماتىنگە كۋرسوردى الىپ بارسا، ونىڭ ءتۇرى وزگەرەدى. سول مەزەتتە گيپەرماتىندىك سىلتەمەنى نۇسقاپ تۇرىپ ماۋستىڭ سول جاق باتىرماسىن شەرتسە، باسقا سەرۆەردەگى نەمەسە باسقا قۇرلىقتا ورنالاسقان كومپيۋتەردەگى Web – پاراققا جىلدام اۋىسۋ جۇزەگە اسادى.
Web – پاراقتار ادرەستەرى. ءاربىر Web – پاراقتىڭ ءوزى جەكە Web – قۇجات بولىپ تابىلادى. بۇل Web – پاراقتاردىڭ كادىمگى ماتىندىك قۇجاتتاردان جازىلۋ ءپىشىمى وزگەشەلەۋ بولادى جانە ولاردىڭ اتاۋى HTم دەگەن جالعاۋمەن جازىلادى. سونداي – اق ءاربىر جەر شارىنداعى كومپيۋتەردە ورنالاسقان فايلدىڭ ادرەسىن ونى ىزدەۋ جولى نەمەسە ەلەكتروندىق ادرەسى دەپ اتايدى.
World Wide Web – دەگى اقپاراتتاردى وقۋ. كەز – كەلگەن كومپيۋتەردە HTML ءپىشىمى تۇرىندەگى Web – قۇجات وقۋ ءۇشىن ارنايى پروگرامما بولۋى كەرەك. مۇنداي پروگراممالاردى Web – ءتى كورۋ قۇرالدارى نەمەسە بروۋزەرلەر دەپ اتايدى.
Web – قۇجاتتاردى وقۋعا ارنالعان، وتە كەڭ تاراعان پروگراممالارعا NetScape Navigator جانە Enternet Explorer بروۋزەرلەرى جاتادى.
ينتەرنەتتەن اقپارات ىزدەۋ. گيپەرماتىندىك سىلتەمەلەردى پايدالانا وتىرىپ، ينتەرنەتتىڭ اقپاراتتىق كەڭىستىگىندەگى ءبىر Web – پاراقتان ونىڭ كەلەسىسىنە ءوتىپ، ولاردى شەكسىز ارالاي بەرۋگە بولادى. ينتەرنەتتە اقپارات ىزدەۋگە ارنالعان ارنايى ىزدەۋ سەرۆەرلەرى بار. جالپى ىزدەۋ سەرۆەرلەرىنىڭ ەكى ءتۇرى بار. ولار: ىزدەۋ كاتالوگتارى جانە ىزدەۋ يندەكستەرى.
ىزدەۋ كاتالوگتارى اقپاراتتاردى ولاردىڭ تاقىرىبى بويىنشا ىزدەۋگە ارنالعان.
ىزدەۋ يندەكستەرى الفاۆيتتىك كورسەتكىش ارقىلى جۇمىس ىستەيدى. بەلگىلى ءبىر ءسوزدى نەمەسە ءسوز تىركەسىن، ياعني ءتۇيىندى سوزدەردى ەنگىزە وتىرىپ، سول تەرمين كەزدەسەتىن قۇجاتتاردى جىلدام ىزدەپ تابۋعا بولادى.
ەلەكتروندىق پوشتا ( Electronic mail نەمەسە قىسقارتىلعان تۇردە E – mail) دۇرىس كورسەتۋ كەرەك. پوشتالىق ادرەس @ بەلگىسىمەن بولىنگەن ەكى بولىكتەن تۇرادى. ادرەستىڭ سول جاق بولىگى – پايدالانۋشىنىڭ جەرگىلىكتى اتى، ال وڭ جاق بولىگى دومەن اتى @ بەلگىسى «يت» نەمەسە «مايمىل» دەپ اتالادى. ادرەستىڭ جازىلۋى: school12 gim@ mail.ru بولسا، وندا جاشىك school12_gim دومەنىندە mail.ru دەپ تە وقۋعا بولادى.
ءارتۇرلى وپەراسيالىق جۇيەدە جۇمىس ىستەۋگە ارنالعان مۇمكىندىكتەرى دە ءارتۇرلى پوشتالىق پروگراممالار بار. ولار: Microsoft Exchange، Outlook Express، Microsoft Outlook، Internet Mail، Eudora، Exchange Mail ت.ب.
كومپيۋتەرمەن جۇمىس
1. جەلىدە جۇمىس ىستەۋ
2. ەلەكتروندىق پوشتامەن جۇمىس
ساباقتى بەكىتۋ سۇراقتارى
* اۋقىمدى جەلى دەگەنىمىز نە؟
* براندماۋەرلەر دەگەنىمىز نە؟
* ينتەرنەتكە قانداي انىقتاما بەرۋگە بولادى.
* تسر/ءىر حاتتاماسى قانداي قىزمەت اتقارادى.
* پروۆايدەر دەگەنىمز نە؟
ۇيگە تاپسىرما: 8.5 – 8.6 تاقىرىپتاردى وقۋ.
ەسبولعان جايساڭبايەۆ اتىنداعى ورتا مەكتەپتىڭ
ينفورماتيكا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى يسايەۆ ابىلاي ەسەت ۇلى
وقۋشىلارعا اۋقىمدى كومپيۋتەرلىك جەلى، جەلىدەگى سەرۆەرلەردىڭ اتقاراتىن قىزمەتى، ينتەرنەت جەلىسى، ەلەكتروندىق پوشتا تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. ينتەرنەتتەن اقپارات ىزدەۋ جانە الۋ، ەلەكتروندىق پوشتامەن جۇمىس ىستەي بىلۋگە ۇيرەتۋ.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اۋقىمدى كومپيۋتەرلىك جەلى. ەلەكتروندىق پوشتا.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا اۋقىمدى كومپيۋتەرلىك جەلى، جەلىدەگى سەرۆەرلەردىڭ اتقاراتىن قىزمەتى، ينتەرنەت جەلىسى، ەلەكتروندىق پوشتا تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. ينتەرنەتتەن اقپارات ىزدەۋ جانە الۋ، ەلەكتروندىق پوشتامەن جۇمىس ىستەي بىلۋگە ۇيرەتۋ؛
دامىتۋشىلىق:وقۋشىلارعا ينتەرنەتتە اقپارات ىزدەۋ، ەلەكتروندىق بايلانىسپەن
حاباردى تاتاتۋ جانە قابىلداۋ مۇمكىندىكتەرىن تۇسىندىرە وتىرىپ العان بىلىمدەرىن تولىقتىرۋ، وي - ورىستەرىن دامىتۋ؛
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ۇقىپتىلىققا، جيناقىلىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتا قولدانىلاتىن كورنەكىلىكتەر: كومپيۋتەر. ينتەراكتيۆتى تاقتا
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ بارىسى: 1.ۇيىمداستىرۋ
2.وتكەن ماتەريالدى قايتالاۋ
3.جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ
4.كومپيۋتەرمەن جۇمىس
5.ۇيگە تاپسىرما
6.ساباقتى بەكىتۋ
وتكەن ماتەريالدى قايتالاۋ سۇراقتارى
* كومپيۋتەرلىك جەلى دەگەنىمىز نە؟
* جەرگىلىكتى جەلىنىڭ قىزمەتى قانداي؟
* كورپوراتيۆتى جانە ايماقتىق جەللەر دەگەن نە؟
* شليۋز دەپ نەنى اتايدى؟
* جەلىلىك قۇرىلعىعا نە جاتادى؟
* جەلىلىك اداپتەردىڭ قىزمەتى قانداي؟
* ينتەرنەتكە قانداي انىقتاما بەرۋگە بولادى؟
جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ
اۋقىمدى كومپيۋتەرلىك جەلى
ءبىر نەمەسە بىرنەشە جەلىلەردى ءبىر – بىرىمەن ءوزارا بايلانىستىرۋ جەلى ارالىق بايلانىس نەمەسە اۋقىمدى جەلى دەپ اتالادى. اۋقىمدى جەلى قالا، ايماق، ەل، بۇكىل جەر شارىن قامتۋى مۇمكىن.
كوپ جاعدايدا باعالى اقپاراتتار ساقتالاتىن مەكەمەلەردىڭ كومپيۋتەرلەرى اۋقىمدى جەلىگە قوسىلعانىمەن سىرتقى تۇتىنۋشىلاردىڭ ءوز جەلىلەرىنە قوسىلۋىنا رۇقسات بەرە المايدى. بۇل جاعدايدا شليۋزدىك كومپيۋتەرلەر قورعانۋ قىزمەتىن اتقارادى. بۇنداي كومپيۋتەرلەر براندماۋەرلەر دەپ اتالادى. وسى كومپيۋتەر ارقىلى اكىمشىلىك رۇقسات ەتكەن اقپارات عانا وتەتىن بولادى.
ميلليونداعان كومپيۋتەرلەر بايلانىسىنان قۇرالعان اقپاراتتىق كەڭىستىكتى ينتەرنەت دەپ اتايدى. ينتەرنەتتىڭ ەڭ قاراپايىم انىقتاماسى جەلىلەردىڭ جەلىسى دەپ اتالادى. جەلىدەگى كومپيۋتەرلەردىڭ ينتەرنەتكە تۇراقتى قوسىلعاندارى مەن جەلىنىڭ باسقا بولىكتەرىمەن ءوزارا اقپارات الماسۋعا قاتىسۋشىلارىن سەرۆەرلەر دەپ اتايدى. سەرۆەرلەردىڭ بارلىعى تسر/ءىر ستاندارتتى حاتتاماسىن قولدانادى.
تسر/ءىر شىن مانىندە ءبىر عانا ەمەس ەكى حاتتاما بولىپ تابىلادى.
تسر – اقپاراتتى پاكەتتەرگە بولەدى جانە قابىلداۋشىعا قايتادان جيناۋعا جاۋاپ بەرەدى.
ءىر- وسى اقپاراتتاردىڭ جەلى ارقىلى بەرىلۋى مەن ادرەساتقا جەتۋىن باسقارادى.
ءىر ادرەس كەلەسى تۇردە جازىلادى. مىسالى، 198.137.240.100.
كومپيۋتەردى ينتەرنەتكە قوسۋ ءۇشىن ونى تۇراقتى ءىر ادرەسى بار باسقا كومپيۋتەرمەن بايلانىستىرۋ قاجەت. وسىنداي بايلانىستىرۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن ارنايى مەكەمەلەر ينتەرنەت قىزمەتىن جەتكىزۋشىلەر نەمەسە سەرۆيس – پرواۆايدەرلەر دەپ اتالادى. مىسالى: Nursat، S&Communications، Parasang، Ducat، قازاقتەلەكوم، تارلان ت.س.س. سەرۆيس – پروۆايدەرلەر بار.
ينتەرنەتتىڭ قىزمەتتەرى
ينتەرنەت پوشتاسى. كومپيۋتەردى ينتەرنەتكە قوسىلعان كەز كەلگەن تۇتىنۋشىعا اۆتوماتتى تۇردە ەلەكتروندىق پوشتالىق ادرەس تاعايىندالادى. ينتەرنەتكە قوسىلۋعا مۇمكىندىك بەرىپ وتىرعان سەرۆەر - كومپيۋتەردە ەلەكتروندىق «پوشتالىق جاشىك» قۇرىلادى. ءاربىر ادرەسكە كەلىپ تۇسكەن حابار وسى جاشىكتە، سول ادرەسات سەرۆەرمەن ناقتى تۇردە قوسىلعانعا دەيىن ساقتالادى.
تەلەكونفەرەنسيالار. ينتەرنەتتىڭ بۇل قىزمەت ءتۇرى پوشتانىڭ دامۋى ناتيجەسىندە پايدا بولعان دەسە بولادى. تەلەكونفەرەنسيالاردى جاڭالىقتار توبى دەپ تە اتالادى.
World Wide Web (WWW) قىزمەتى. ينتەرنەتتىڭ ەڭ قاراپايىم جانە وتە كەڭ تاراعان قىزمەت ءتۇرى بولىپ تابىلادى. كوبىنەسە ونى تەك Web دەپ اتايدى.
ەلەكتروندىق پوشتا دا، تەلەكونفەرەنسيالار جۇيەسى دە اقپارات الماسۋدىڭ كادىمگى جۇيەلەرى ىسپەتتەس. ءوز پوشتالىق جاشىگىڭىزدى اشىپ، ءبىز وعان كەلىپ تۇسكەن حابارلامالاردى كورە بەرەمىز. World Wide Web قىزمەتى ينتەراكتيۆتى تۇردە جۇمىس ىستەۋگە ارنالعان. ول اقپاراتتاردى جىلدام ىزدەپ تابۋ جانە كەرەكتىسىن جيناۋ مۇمكىندىگىن بەرەدى. World Wide Web قىزمەتىن پايدالانۋدا HTML «قۇجاتتارىنىڭ ءپىشىمى (ءماتىن ءپىشىمى)» جانە «گيپەرماتىندىك سىلتەمەلەر»دەگەن نەگىزگى ەكى ۇعىم بار.
HTML پىشىنىندەگى ماتىندىك قۇجاتتار. كومپيۋتەرلىك جەلىدە تاسىمالداناتىن ماتىندىك قۇجاتتاردى تۇرلەندىرە وتىرىپ پىشىمدەۋگە ارنالعان ارنايى ءتىل. ەلەكتروندىق تۇردە تاسىمالداناتىن Web – قۇجاتتار باسۋعا شىعارۋعا ەمەس، تەك ەكراندا كورۋگە ارنالعان.
HTML – الدىن – الا مۇمكىندىكتەرى بەلگىسىز قۇرىلعىلار ارقىلى قاراۋعا ارنالعان ەكراندىق قۇجاتتاردى بەزەندىرۋگە ارنالعان ارنايى ءتىل. HTML تىلىندە قۇجات قۇرۋ پروگراممالاۋعا ۇقساس بولىپ كەلەدى. قۇجاتتىڭ اۆتورى ادەتتەگى ءماتىن قارىپتەرىنە ارنايى كودتاردى ەنگىزەدى. ولاردى تەگ دەپ اتايد. قۇجاتتى وقىعان كەزدە ونىڭ ءماتىنى جازىلعان ءقارىپ ءتۇرى مەن وقىتىلاتىن تەرەزەنىڭ مولشەرىنەن تاۋەلسىز تۇردە ازاتجول تەرەزەنىڭ ورتاسىنا ىعىستىرىلىپ تۋرالانادى.
گيپەرماتىندىك سىلتەمەلەر HTML تەگتەرى قۇجات تارالۋعا، ەكران فونى، ياعني رەڭى مەن ءماتىن ارىپتەرىنىڭ ءتۇسىن باسقارۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. تەگتەردىڭ كومەگىمەن ءماتىن ىشىنە ءارتۇرلى سۋرەت ەنگىزىپ، ولاردىڭ اينالاسىنا ءسوز جازۋ، سونداي – اق پاراقتاردى بەزەندىرۋگە بولادى. وسى ارەكەتتەردى ورىنداي وتىرىپ، مازمۇندى ءارى تارتىمدى Web – قۇجاتى قۇرۋ مۇمكىندىگى بار.
HTML تەگتەرىنىڭ ىشىندە گيپەرماتىندىك سىلتەمەلەر قۇرۋعا ارنالعان ارنايى تۇرلەرى بار. گيپەرماتىندىك سىلتەمە دەگەنىمىز ءماتىننىڭ نەمەسە ونىڭ ماڭىنداعى سۋرەتتىك بەينەنىڭ باسقا Web – قۇجاتتاردىڭ جەلىلىك ادرەسىمەن بايلانىسىپ ەرەكشەلەنەتىن بولىگى. ادەتتە گيپەرماتىندىك سىلتەمەلەرى بار ءسوز تىركەستەرى ولاردىڭ استىن سىزۋ نەمەسە باسقا تۇسكە بوياۋ ارقىلى ەرەكشەلەنىپ تۇرادى. گيپەرسىلتەمەلىك ماتىنگە كۋرسوردى الىپ بارسا، ونىڭ ءتۇرى وزگەرەدى. سول مەزەتتە گيپەرماتىندىك سىلتەمەنى نۇسقاپ تۇرىپ ماۋستىڭ سول جاق باتىرماسىن شەرتسە، باسقا سەرۆەردەگى نەمەسە باسقا قۇرلىقتا ورنالاسقان كومپيۋتەردەگى Web – پاراققا جىلدام اۋىسۋ جۇزەگە اسادى.
Web – پاراقتار ادرەستەرى. ءاربىر Web – پاراقتىڭ ءوزى جەكە Web – قۇجات بولىپ تابىلادى. بۇل Web – پاراقتاردىڭ كادىمگى ماتىندىك قۇجاتتاردان جازىلۋ ءپىشىمى وزگەشەلەۋ بولادى جانە ولاردىڭ اتاۋى HTم دەگەن جالعاۋمەن جازىلادى. سونداي – اق ءاربىر جەر شارىنداعى كومپيۋتەردە ورنالاسقان فايلدىڭ ادرەسىن ونى ىزدەۋ جولى نەمەسە ەلەكتروندىق ادرەسى دەپ اتايدى.
World Wide Web – دەگى اقپاراتتاردى وقۋ. كەز – كەلگەن كومپيۋتەردە HTML ءپىشىمى تۇرىندەگى Web – قۇجات وقۋ ءۇشىن ارنايى پروگرامما بولۋى كەرەك. مۇنداي پروگراممالاردى Web – ءتى كورۋ قۇرالدارى نەمەسە بروۋزەرلەر دەپ اتايدى.
Web – قۇجاتتاردى وقۋعا ارنالعان، وتە كەڭ تاراعان پروگراممالارعا NetScape Navigator جانە Enternet Explorer بروۋزەرلەرى جاتادى.
ينتەرنەتتەن اقپارات ىزدەۋ. گيپەرماتىندىك سىلتەمەلەردى پايدالانا وتىرىپ، ينتەرنەتتىڭ اقپاراتتىق كەڭىستىگىندەگى ءبىر Web – پاراقتان ونىڭ كەلەسىسىنە ءوتىپ، ولاردى شەكسىز ارالاي بەرۋگە بولادى. ينتەرنەتتە اقپارات ىزدەۋگە ارنالعان ارنايى ىزدەۋ سەرۆەرلەرى بار. جالپى ىزدەۋ سەرۆەرلەرىنىڭ ەكى ءتۇرى بار. ولار: ىزدەۋ كاتالوگتارى جانە ىزدەۋ يندەكستەرى.
ىزدەۋ كاتالوگتارى اقپاراتتاردى ولاردىڭ تاقىرىبى بويىنشا ىزدەۋگە ارنالعان.
ىزدەۋ يندەكستەرى الفاۆيتتىك كورسەتكىش ارقىلى جۇمىس ىستەيدى. بەلگىلى ءبىر ءسوزدى نەمەسە ءسوز تىركەسىن، ياعني ءتۇيىندى سوزدەردى ەنگىزە وتىرىپ، سول تەرمين كەزدەسەتىن قۇجاتتاردى جىلدام ىزدەپ تابۋعا بولادى.
ەلەكتروندىق پوشتا ( Electronic mail نەمەسە قىسقارتىلعان تۇردە E – mail) دۇرىس كورسەتۋ كەرەك. پوشتالىق ادرەس @ بەلگىسىمەن بولىنگەن ەكى بولىكتەن تۇرادى. ادرەستىڭ سول جاق بولىگى – پايدالانۋشىنىڭ جەرگىلىكتى اتى، ال وڭ جاق بولىگى دومەن اتى @ بەلگىسى «يت» نەمەسە «مايمىل» دەپ اتالادى. ادرەستىڭ جازىلۋى: school12 gim@ mail.ru بولسا، وندا جاشىك school12_gim دومەنىندە mail.ru دەپ تە وقۋعا بولادى.
ءارتۇرلى وپەراسيالىق جۇيەدە جۇمىس ىستەۋگە ارنالعان مۇمكىندىكتەرى دە ءارتۇرلى پوشتالىق پروگراممالار بار. ولار: Microsoft Exchange، Outlook Express، Microsoft Outlook، Internet Mail، Eudora، Exchange Mail ت.ب.
كومپيۋتەرمەن جۇمىس
1. جەلىدە جۇمىس ىستەۋ
2. ەلەكتروندىق پوشتامەن جۇمىس
ساباقتى بەكىتۋ سۇراقتارى
* اۋقىمدى جەلى دەگەنىمىز نە؟
* براندماۋەرلەر دەگەنىمىز نە؟
* ينتەرنەتكە قانداي انىقتاما بەرۋگە بولادى.
* تسر/ءىر حاتتاماسى قانداي قىزمەت اتقارادى.
* پروۆايدەر دەگەنىمز نە؟
ۇيگە تاپسىرما: 8.5 – 8.6 تاقىرىپتاردى وقۋ.
You Might Also Like
-
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ ەلگە دەگەن، ەلباسىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن، قۇرمەتىن ارتتىرۋ. شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن جەتىلدىرۋ، ءتىلىن دامىتۋ.
