InfoHub Logo

وتكەن جيىرماسىنشى عاسىردىڭ باس كەزى، قازاق دالاسىندا جاڭا وي ءورىستىڭ دامۋىمەن، ۇلتتىق سانانىڭ ويانۋىنا تۇرتكى بولعان كەزەڭ. سوزىمە دالەل رەتىندە، ناداندىقپەن كۇرەس جولىندا قىزمەت ەتكەن احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ «ايقاپ» جۋرنالىنىڭ كەزەكتى سانىندا جاريالانعان «قازاقتىڭ وكپەسى»  اتتى ماقالاسىن تالقىلايمىن.

ماقالادان  «ەڭ­بەك­ءسىز ەگىن شىقپايدى، تەرلەسەڭ، تەرىڭ تەگىن قالمايدى»، «اتا جولداسى – ناداندىق»، «اللاڭنان ويبايىم تىنىش»، «ءۇمىتى بار، تالابى جوق»  سىندى ماقامدى ماقالدار مەن ماعىنالى سوزدەر، ماقالانىڭ مايەگى بولىپ، مازمۇنىن تەرەڭ بويلاۋعا، ماعىناسىن ارىدەن اشۋعا كومەكشى قۇرال بولىپ وتىر.

احمەتتىڭ «قازاقتىڭ وكپەسى» ماقالاسى حالىقتىڭ قازىرگى ءومىرى ءۇشىن ۇكىمەت پەن وتكەن – كەتكەندى كىنالاپ، وتكەنگە وكپە ارتىپ رەنىشىن ءبىلدىرىپ جۇرگەن قازاق ازاماتتىرىنىڭ وسى رەنىشى تۋرالى بايانداپ، پىكىرىن بىلدىرەدى. ماقالادان قاراشا حالىقتىڭ سول كەزدەگى تاعدىرىنا وزدەرىن كىنالاماي، جۇرتتى كىنالاۋى ويدىڭ تايازدىعىنان ەدى.

زۇلمات جىلداردىڭ باستى ماسەلەسى – جەر ەدى. ارينە، تاياقتىڭ ەكى ۇشى بار. ءبىرى، وتارلاۋ بولسا، ەكىنشىسى حالىقتىڭ وزىنەن ەكەنىن اڭعارامىز. وعان دالەل ماقالاداعى: «ءشاي، شەكەر، شۇبەرەكتەي بولماشى نارسەگە ەستەكتەر جەرىن تاۋىستى. جەردەن ايىرىلىپ، شاھار توزىپ تەنتىرەپ كەتتى.» دەگەن سويلەم جولدارىنان – اق، حالىقتىڭ دا كىناسى بار ەكەنى كوزىمىزگە ايقىن شالىنادى. مۇجىقتاردان جەرگە الماستىرعان دۇنيەسى تاۋسىلىپ، يتشە ەل جاعالاپ كەتكەن حالىقتى سىنادى. سەبەبى، شاھاردىڭ كوشەسىن سىپىرساڭدا، ۇلتاراقتاي جەرىڭە ەگىن ەكسەڭدە شايلىعىڭا جەتەتىندەي پايدا بولار ەدى عوي. احمەتتىڭ جازعان ماقالاسىنان حالىققا اشىنۋ بايقالادى. جەردى وسىلاي پاتشالىقتان بولەك، قازاقتىڭ ءوزى بارماق باستى، كوز قىستى ارەكەتىمەن تالان – تاراجعا سالاتىن بولسا، ۇرپاققا ميراس ەتىپ نە قالدىرار ەدىك دەپ تولعاندى.

وسىلايشا احمەت ءبىلىم مەن ءتىلسىز ۇلتتى ازات ەتە المايتىنىن ءتۇسىندى. حاندىق بيلىك كەزىندە دە، ونەر – عىلىمعا ىنتاسىزدىعىنىڭ كەسىرىنەن دامىعان ەلدەن ارتتا قالعانىن ايتىپ، حالىقتى ىزدەنىسكە شاقىردى.  حات  تانىپ،  قارەكەت ەتسەڭ عانا بەرەكە بولاتىنىن ءتۇسىندىردى. وسى ىستە ءوزىن – قورعاپ، وزگەنى تابالاعان كوكىرەگى قاراڭ حالىقتى  تەككە وكپەلەمەۋىن سۇراپ، نيەتىنىڭ تەرىس بولۋىنىڭ بارلىعى ناداندىقتان ەكەنىن «قازاقتىڭ وكپەسى» ماقالاسىندا ايقىن اشىپ،  بايانداپ بەردى. ماقالانىڭ ايشىقتى ءمانى وسى.

ماقالادان بولەك، قازىرگى قازاقستاننىڭ اۋماعىن مەجەۋلەۋدى الاش ازاماتتارى 1917 جىلدان باستاعان. احمەت سول جىلدارى پاتشالىق رەسەيگە ءوتىپ بارا جاتقان قازىرگى قوستانايدى قازاقتىڭ ولكەسى ەكەنىن دالەلدەپ، لەنينگە حات جولدايدى. احمەتتىڭ  ساۋاتتى ءبىلىمىنىڭ ارقاسىندا قوستاناي ەلگە قايتارىلدى.

ەگەر احمەتتە تىنىش پەداگوگ بولىپ ەل اراسىندا جۇرە بەرسە، وسىنداي بايتاق دالامىز وزگە ەلگە ءوتىپ كەتەرمە ەدى؟! «وزگە وقىعان زامانداستارى، ءوز باستارىنىڭ  پايداسىن ىزدەپ، ار ءھام يماندارىن ساتىپ جۇرگەندە،                   احمەت – حالىقتىڭ ارىن ىزدەپ، ءوزىنىڭ ويعا العان ءىسى ءۇشىن ءبىر  باسىن بايگەگە تىككەن»  دەپ، باعا بەرگەن س.سەيفۋلليننىڭ سوزىمەن اياقتايمىن.

ارالباي كامشات ءال – فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى جۋرناليستيكا فاكۋلتەتى 1 – كۋرس ستۋدەنتءى

---