InfoHub Logo

قاشقان تورعاۋىتتاردى قۋدالاۋ «تىلداعى جورىق» دەگەن اتپەن بەلگىلى. بۇل جورىقتا حالىق سانسىز كوپ بولدى، باسقا باتىرلاردىڭ نارازىلىعىنا قاراماستان، حان تۇرعان ورنىنان قوزعالماي، باتىر باياندى كۇتتى. اقىرى ول بەس ءجۇز قىرىق جاساعىمەن كەلدى دە، حاننىڭ الدىنا تۇردى:

— قايدا؟ نە بۇيىراسىڭ؟ بارلىعىن ورىندايمىن. حان حالىققا بۇرىلىپ بىلاي دەدى:

— مىنە، مەنىڭ باياندى كۇتكەن سەبەبىم وسى. ءدال وسى ۋاقىتتا ءبىر كۇندىك جەردە بەس ءجۇز جاساعىمەن قاراۋىلدا تۇرعان قانجىعالى جانتاي باتىر قالماقتاردىڭ قولىنان قازا تابادى. بۇل وقيعا بىلاي بولعان: جانتايدىڭ باۋىرى ءۇيسىنباي جەر شولىپ ءجۇرىپ قالماقتاردان ءۇش تۇيە الادى، قايتىپ ورالعاندا، ءىنىسى ارقاندار باتىر ساۋعا سۇرايدى. ءۇيسىنباي باتىر وعان: «قالماقتاردا تۇيە كوپ، قاجەت بولسا قولىڭ بار، اۋرۋىڭ جوق، ءوزىڭ بارىپ ال!» — دەيدى. بۇل اۋىر سوزدەرگە قاتتى نامىستانعان ارقاندار باتىر اعاسىنا ءوزىنىڭ ەرجۇرەكتىگىن دالەلدەۋ ءۇشىن جەتى جولداسىن، اتاقتى قونايدى (قويانكوزدىڭ ۇلى) ەرتىپ، قالماقتاردى شاۋىپ، توعىز تۇيە ولجالايدى. ارقاندار باتىر جەتى جولداسىنا تۇيەلەردى ايداتىپ جىبەرىپ، ءوزى قۋعىنشىلاردىڭ جولىن تورىپ توقتاتىپ، بولماسا باسقا جاققا الداپ اكەتپەكشى بولىپ، ارتتا قالادى.

العاشىندا جولداستارى ونىڭ وكشەلەي كەلگەن جاۋدى الداپ اكەتكەنىن كورەدى، سوسىن ول قورشاۋدا قالعانداي بولادى. تاۋعا شىعىپ جان-جاقتان قورشاعان جاۋدىڭ ورتاسىندا قازا تاپقان ارقاندار جاتقانىن انىق كورەدى. جانتاي باتىر ءوزىنىڭ سۇيىكتى باۋىرىنىڭ ءولىمىن ەستىگەندە، «نە ولەمىن، نە سەندەردىڭ قاندارىڭدى ىشەمىن!» دەپ انت بەرگەن. اتتاردى العىزىپ، بەس ءجۇز ادامنان قۇرىلعان جاساقتى ەرتىپ قالماقتاردىڭ قولىنا ارالاسادى، ولار ون مىڭ بولادى. ولىمگە باس تىككەن قىرعىزدار (قازاقتار) كەسكىلەسكەن ۇرىس جۇرگىزدى. قارنى جارىلعان ءۇيسىنباي ىشەك قارنىن كيىمىنىڭ ەتەگىنە سالىپ ءجۇرىپ شايقاسىپ، «جانتاي باتىر، ايتشى، جارىلعان قارىنمەن ءومىر سۇرۋگە بولا ما؟» — دەپ سۇراپتى. بارلىعى قازا تاۋىپ، جانتاي مەن سەگىز ادام جانە ۇلى توقىش قالادى. جانتاي اتتان ءتۇسىپ، تىزگىنىن ۇلىنا بەرەدى دە: «ۇيگە قايت، سەن امان قالماساڭ، مەن ءۇشىن كەك الاتىن ادام بولمايدى»، — دەپ جان تاپسىرادى. ابىلاي جانتايدىڭ قازاسىن ەستىگەندە: «قايراۋعا كونبەگەن قارا بولاتىم-اي!» دەپ جىلاعان.

بارلىق اسكەر ىلەگە شوعىرلانىپ، قالماقتار كەلگەنشە بارلىق وتكەلدى قورشاپ الادى.

قالماقتار توقتاپ، جەتى ادام ەلشى جىبەرەدى. ولاردىڭ باسشىسى قازانداي، تۇلكى تىماق كيگەن ۇزىن بويلى قارا قالماق جاقىن كەلەدى، سالەم بەرىپ:

— اللا جار! مەنى ۇسا مەن سەرەن جىبەردى، قازاق پەن قالماق باۋىر، سولاي بولىپ قالا بەرەيىك، اق ءۇيدى تارتۋعا الىڭىزدار، سونىمەن تاتۋلاسايىق! — دەيدى. حان:

— جۇرە بەر! — دەيدى دە، باتىرلارىن جيىپ، كەڭەس قىلادى:

— اق ءۇيىن الايىق، ۇمىتتەندىرىپ، سوسىن شابامىز. بايان:

— جوق! اق ءۇيىن الماڭىز، الداۋعا تىرىسپاڭىز، ۇسا مەن سەرەن جوعارعى جانە تومەنگى قىتايدى دا الداعان، سەنى دە الداپ سوعادى، — دەيدى.

حان ەكى رەت قايتالادى، ول دا ەكى رەت ايتتى. ءبىراق حان ءوز دەگەنىندە قالدى.

قالماقتار كوش جەردە (سەگىز نەمەسە توعىز شاقىرىم) تۇردى. ەكى كۇن كۇتتى، قالماقتار دا جوق، اق ءۇي دە جوق، كەيىننەن ولاردىڭ كەتكەنىن ءبىر-اق ءبىلدى. بايان جانىنا مىڭ ادام الىپ، قۋعىنعا شىعادى، ولاردى قىتايعا ەنگەندە قۋىپ جەتىپ، قىرىق ساجىن عانا ۇلگەرمەدى. قايتار جولدا قالماقتار ولىك تاستاعان سۋدى ءىشىپ، قاراتىشقاقپەن اۋىرىپ، ءبارى قازا تابادى. ايگىلى باتىر بايان وسىلاي دۇنيەدەن ءوتتى.

وقۋعا كەڭەس بەرەمىز:

ءجالاڭتوس باتىر

ەلشىبەك باتىر تۋرالى

كوكبورى كەرنەي جارىلعاپ باتىر

---