InfoHub Logo

ابىلاي حان قاسىم (ابىلايدىڭ قالماق قىزى ايەلىنەن تۋعان) دەگەن بالاسىن ورنىنا حان سايلايمىن دەپ ورتا ءجۇزدىڭ بەدەلدى بيلەرى مەن باتىرلارىن ورداسىنا جينايدى. سول جيىنعا قانجىعالى ايتباي باتىر، قاراكەرەي الدابەك، تاتتىمبەك باتىرلار ءۇش كۇن كەشىگىپ كەلىپتى. سوندا شالقاسىنان مەنمەنسىپ جاتقان قاسىم ايتباي مەن الدابەك باتىرعا قاراپ:

— مىنا كەلگەن قوس سوقىر كىم؟ — دەپتى (باتىرلاردىڭ جاۋمەن شايقاسىپ جۇرگەندە كوز الدارىنا تۇسكەن تىرتىق بولسا كەرەك). سوندا نايمان ىشىندە قاراكەرەي سوقىر ابىزدىڭ بالاسى الدابەك باتىر:

— مەنىڭ اتىم — الدابەك،
ايتار ءسوزىم الدا كوپ.
جان-جاعىڭا قاراشى،
حان جالعىز، قاراشا كوپ.
حان سايلاسا، قاسىم-اۋ!
ورتا ءجۇزدىڭ ىشىندە
سەندەي-سەندەي بالا كوپ.
شالقاڭنان سەن جاتاسىڭ،
كوتەرمەستەن باسىڭدى.
اكەڭ ابىلاي شاقىردى،
حان سايلا دەپ قاسىمدى.
ال سايلامايمىن قاسىمدى،
ول بولماي جاتىپ،
ەل قورعانى ەرلەردى باسىندى،
ءادىل بولىپ ەلدى ۇستاي ما،
كوك دولى ادام اشۋلى.

سوندا ابدەن اشۋىنا تيگەن قاسىم:

— ساعان ساداقتىڭ ءبىر وعى جالىنسىن، — دەيدى. الدابەك باتىردىڭ ءسوزىنىڭ سوڭىن كۇتىپ تۇرعان قانجىعالى ايتباي باتىر:

— ءوي، نە دەيسىڭ بۇل سوقىرعا،
سوقىر بىلمەي سويلەپ وتىر ما؟
سويلەمەي قالاي وتىرامىز،
ۇلكەن جيىن توپىردا.
ناعاشىڭ — قالماق، اتاڭ — سارت،
ويباي، ءبالام، قۇتىرما!

سوندا قاسىم:
 
—باسىنا تەمىر كيگەن مىنا تاز كىم؟ — دەپ ايتباي باتىردى سىلتەپ سۇراعاندا، ايتباي تاعى دا:

— رۋىم قانجىعالى بولعاندا،
اتكەلتىردىڭ باسى —
ايتباي دەگەن باتىرمىن.
ءوز بەتىممەن كەلگەم جوق،
حان سايلا دەپ شاقىردىڭ.
ەل قىدىرىپ جۇرگەم جوق،
سايلاۋعا كەلىپ جاتىرمىن.
ەل باسشىسى باتىرعا
بولماي جاتىپ سەن اقىردىڭ.
جىلقىسىن الىپ بەس رەت،
قامالىن بۇزىپ نەشە رەت،
قالماققا تىزە باتىردىم.
سەن كەگىن ىزدەپ العىڭ كەلدى مە
ناعاشىڭ قالماق كاپىردىڭ؟

سوندا قاسىم:

—ءبىر جەردە ءبىر ەمەس، ەكى رەت سوكتىڭ. ساداعىمدى اپەر! — دەپ بۇلقىنعاندا، ايتباي باتىر:

— ءبىز ۇيدە وتىرىپ توبەلەسەتىن قاتىن ەمەسپىز، شىق دالاعا جەكپە-جەككە! — دەيدى.

ءسويتىپ، باتىرلار تۇلپارلارىنا ءمىنىپ، جەلىكتىرمە جەلىسپەن تۇلپارلارىنىڭ بۇيىرلەرىن قىزدىرىپ، وردانىڭ شاڭىراعىنان جىلقىنىڭ قۋ تەزەگىن نايزانىڭ ۇشىمەن قارداي بوراتادى. بەلدەۋدە بايلاۋلى تۇرعان قاسىمنىڭ تۇلپارىنىڭ ۇستىنەن ارى-بەرى قارعىپ ءوتىپ، قان مايدانعا قاھارلانعان باتىرلاردى ابىلاي حان ازەر توقتاتىپ:

— ۋا، ايتبايىم، نە ايتاسىڭ؟ — دەيدى. سوندا ايتباي:

— ۋا! ابىلاي!
سەن ورتا جۇزگە كەلگەن سوڭ،
جۇلدىزىڭ تۋعان وڭىڭنان.
تۇيە باققان جاياۋلاپ،
ارىلدىڭ قالىڭ سورىڭنان.
كوكبەستى تۇلپار مىنگەنسىڭ
جانىبەك حاننىڭ توبىنان.
قالماقتى شاۋىپ ب ا ق تاپتىڭ،
العاشقى بارعان جولىڭنان.
سەگىز قۇلاش قورعاننىڭ،
ار جاعىنا ءتۇستىڭ جارق ەتىپ،
قالماقتىڭ جايعان تورىنان.
كوك بەستى تۇلپار كۇشىمەن،
كوك نايزانىڭ ۇشىمەن،
قاقپادا تۇرعان كوپ قالماق
قىرعىن تاۋىپ ول قاشتى.
قايراتىڭنىڭ مولىنان
قامالدى بۇزعان باتىر دەپ،
«ابىلاي» سوندا اتاندىڭ.
ريزا بولىپ ىسىڭە،
قاھارماندىق كۇشىڭە،
جانىبەك حان اتامىز
حاندىعىن بەرگەن قولىنان.
باقىتىڭ زور ادامسىڭ،
ارتىق تۋعان تالانتتى.
سايلامايمىن حان قىلىپ
قاسىم دەگەن بالاڭدى.
حان بولعانمەن، ايىرماس
جاقسى مەنەن جاماندى.
ايىرىپ تورە بەرە الماس،
ادال مەنەن ارامدى.

سودان كەيىن ابىلاي:

— الدابەگىم، سەن نە دەيسىڭ؟ — دەدى. الدابەك:

— حان سوقىر بولسا، حالقى قور بولادى،
قارا ادام سوقىر بولسا، تاۋبەسى زور بولادى.
كىشى پەيىلدى، راقىمدى اكىم قويساڭ،
حالقىنا ادىلشىلىگى مول بولادى.
تاكاپپار، كەسىر ادامنان اكىم قويساڭ،
حالقىنا بىردە اجال، بىردە سور بولادى، —

دەپ، تاكاپپار قاسىم قالىپ، ابىلايدىڭ ورنىنا شوقاننىڭ باباسى ءۋاليدى حان سايلاعان ەكەن.

وقۋعا كەڭەس بەرەمىز:

ءجالاڭتوس باتىر

ەلشىبەك باتىر تۋرالى

كوكبورى كەرنەي جارىلعاپ باتىر

---