“ايقاپ” – ۇلتتىق بەيرەسمي باسىلىم
“ايقاپ” – قازاق حالقىنىڭ ساياسي-الەۋمەتتىك، مادەني-شارۋاشىلىق ءومىرىنىڭ تۇيتكىلدى ماسەلەلەرىن ءسوز ەتكەن جۋرنال، ءھام حالىق ءۇنى. 1911-1915 جىلدارى ۇزدىكسىز جارىققا شىعارىلعان جۋرنال، باستاپقىدا جاردەمدەسۋشىلەردىڭ كومەگىمەن، سوسىن ءوز قارجىسىنا شىعىپ تۇرعان.
“ايقاپ” جۋرنالىنىڭ شىعۋ تاريحىن زەرتتەگەن پروفەسسور ح.بەكحوجين بىلاي دەيدى: “قازاق حالقىنىڭ مادەني ومىرىندە حح عاسىردىڭ باس كەزىندە بولعان ەلەۋلى وقيعالاردىڭ ءبىرى – “ايقاپ” جۋرنالىنىڭ شىعۋى. ول قازاقتىڭ تۇڭعىش قوعامدىق-ساياسي جانە ادەبي جۋرنالى بولدى. “ايقاپ” ءوزىنىڭ سيپاتى جونىنەن جالپى دەموكراتيالىق بولعانىمەن، ءىس جۇزىندە شوقان ۋاليحانوۆتىڭ، ىبىراي ءالتىنساريننىڭ، اباي قۇنانبايەۆتىڭ اعارتۋشىلىق يدەيالارى نەگىزىندە دامىپ كەلە جاتقان قازاقتىڭ قوعامدىق وي-پىكىرىنىڭ، ادەبيەتىنىڭ، پۋبليسيستيكاسىنىڭ پروگرەسشىلدىك جانە دەموكراتيالىق داستۇرلەرىن جالعاستىرعان، ىلگەرى دامىتقان جۋرنال بولدى”. قازاق پۋبليسيستيكاسىنىڭ ساتىلاي دامۋىنا ولشەۋسىز ۇلەس قوسقان جۋرنالدىڭ رەداكتورى – مۇحامەتجان سەرالين.
جۋرنالدىڭ ۇلتتىق سيپاتىن جاريالانعان ماقالالار مەن اۆتورلارىنان ايقىنداي الامىز. “ايقاپتىڭ” بەلسەندى شىعارۋشىلارى، اۆتورلارى رەتىندە ساكەن سەيفۋللين، سۇلتانماحمۇت تورايعىروۆ، ءسابيت دونەنتايەۆ، بەيىمبەت مايلين، باقىتجان قاراتايەۆ، سابىرجان عابباسوۆ سىندى بەلگىلى جازۋشىلار مەن پۋبليسيستەردى اتاۋعا بولادى. جۋرنال بەتىندە شاھماردان ءالجانوۆتىڭ “قازاقتىڭ قۇدالىقتارىنداعى كەمشىلىكتەر” ، “تاعى دا جەر جايىندا”، جيھانشا سەيداليننىڭ “ۇرلىق ءتۇبى قورلىق” ، “سەزد تۋرالى كەلگەن حاتتار” ، ت.ب سىني، پروبلەمالىق ماقالالارى جارىق كورگەن.
“ايقاپتىڭ” العاشقى سانىنداعى باس ماقالادا گازەت-جۋرنالدىڭ حالىق دامۋىنداعى ورنى كورسەتىلگەن. بۇعان دەيىنگى عۇمىرى قىسقا بولعان قازاق باسىلىمدارىنىڭ تاريحى ءسوز ەتىلدى. ماسەلەن، “سەركە”، “كيرگيزسكايا گازەتا” سىندى باسىلىمدار دەمەۋشىسىز، قولداۋ بىلدىرگەن جۇرتشىلىقتىڭ بولماۋى سالدارىنان جابىلىپ قالعان. “ايقاپ” جۋرنالىنىڭ دا بەيرەسمي، حالىق قولداۋىمەن جارىققا شىعۋى دا - قالىپتى جاعداي. سەبەبى، بيلىك ۇلتتىق ساناعا سەرپىلىس بەرەتىن باسىلىمداردى قولداۋعا ەمەس، قۇرتۋعا بەيىم ەدى.
قازاق پۋبليسيستيكاسىنىڭ دامۋ كەزەڭى دە تاپ وسى “ايقاپ” جۋرنالىنىڭ جارىق كورگەن كەزىمەن تۇسپا-تۇس كەلدى. زەرتتەۋشىلەر: “ايقاپتىڭ” ءتىلى حح عاسىردىڭ باسىنداعى ۇلتتىق پۋبليسيستيكامىزدىڭ ۇلگىسى بولدى. جۋرنال بەتىندە جازۋشى، جۋرناليستتەر قازاقتىڭ جازبا ءتىلىن قالىپتاستىرىپ، كونە، ءدىني، كىرمە سوزدەردەن تازارتۋ ءۇشىن اباي، ىبىراي باستاعان جاڭا ادەبي ءتىلدى قولداندى”، - دەپ باعا بەرگەن.
جۋرنال قازاق دالاسىنا كەڭىنەن ەتەك جايدى. ءتىپتى قازاقستاننىڭ بارلىق وبلىستارىنان بولەك استراحان گۋبەرنياسىنا قوسىلعان بوكەي ورداسى مەن كاۆكاز وكرۋگىنە قارايتىن ماڭعىستاۋ، اتىراۋ، ورالدان حاتتار كەلىپ تۇردى.
ءبىر سوزبەن ايتقاندا، “ايقاپ” – قازاق پۋبليسيستيكاسىن قوعامدىق ويدىڭ كوشباسشى دەڭگەيىنە جەتكىزە بىلگەن ۇلتتىق سيپاتتاعى باسىلىم.
پايدالانىلعان ادەبيەتتەر ءتىزىمى:
1. پۋبليسيستيكا نەگىزدەرى: وقۋ قۇرالى / باۋىرجان جاقىپ. - 2. - الماتى: قازاق ۋنيۆەرسيتەتى،2018. - 444ب.
2. Egemen Qazaqstan «ءاي، قاپ!» - «ايقاپ» 29 ناۋرىز 2011.
اينۇر اڭلاماسوۆا
ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ
جۋرناليستيكا 1-كۋرس ستۋدەنتى
You Might Also Like
-
ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى، فيلوسوفيا جانە ساياساتتانۋ فاكۋلتەتى مادەنيەتتانۋ 4 كۋرس ستۋدەنتى تۋرلىبايەۆا جانسايا تالگات قىزى
-
ءبىر عاسىرعا جۋىق تاريحى بار قازاق باسىلىمدارىنىڭ العاشقىسى - الماتى وبلىستىق جەتىسۋ گازەتى. بۇل گازەتتىڭ تاريحى 1918 جىلدىڭ 3 ناۋرىزىندا ۆەرنىي قالاسىندا سوۆەت وكىمەتى ورناعاندا باستالعان. ياعني، سو...
