ءاز-ناۋرىز!
ءاز - ناۋرىز! (1 سىنىپ)
ماقساتى: بالالارعا ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ؛ بالالاردى ەلىن، وتانىن سۇيۋگە، ۇلتتىق سالت - ءداستۇردى دارىپتەۋگە تاربيەلەۋ؛
يماندىلىق، يناباتتىلىق، ىزەتتىلىك قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرۋ.
كورنەكىلىكتەر: ناۋرىز مەرەكەسىنە ارنالعان سۋرەتتەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا، شارلار، دوڭگەلەك ۇستەل، بەسىك، ناقىل سوزدەر، كيىز ءۇي كەرەگەسى، ۇلتتىق بۇيىمدار.
مەيرام وتەتىن جەر سالت – داستۇرگە بايلانىستى جابدىقتالادى. بالالار ۇلتتىق كيىمدەرىمەن كەلەدى. كيىز ءۇي كەرەگەسىنەن ساحنا جاسالىنادى. ۇلاعاتتى سوزدەر جازىلىپ ىلىنگەن:
«ناۋرىز قۇتتى بولسىن!»، «جىل باسى - ناۋرىز!»، «ناۋرىز قۇت اكەلسىن!»، «قۇت بەرەكە مەيرامى ناۋرىز جاساسىن!» ت. ب
زالدا اسەم اۋەن ويناپ تۇرادى.
ءمۇعالىم: ارمىسىزدار قۇرمەتتى قوناقتار! قۇرمەتتى اتا - انالار، ۇستازدار مەن بالالار!
مالدار تولدەپ قوي قوزداپ،
سۇتتەن بۇلاق اعىزعان.
جاڭا جىلدىڭ سيپاتى،
مولشىلىققا اڭىز بوپ.
باستالىپتى ناۋرىزدان، -
دەمەكشى قازاق حالقى جاڭا جىلدى ناۋرىزدان باستاعان. ۇلىس كۇندەرىڭىز - جاڭا جىل قۇتتى بولسىن!
بۇگىنگى ناۋرىز مەيرامىنا ارنالعان «ءاز - ناۋرىز!» اتتى ەرتەڭگىلىگىمىزدى باستاۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر!
اجەمىزدى ورتاعا شاقىرايىق (اليشەردىڭ اجەسى - گۇلسىم اجە ورتاعا كەلەدى) اجە شاشۋ تۋرالى ءسوزىن ايتادى: ناۋرىز كەلسە، قۇت كەلگەنى حالايىق
شاشۋ شاشىپ، ەل بوپ قارسى الايىق!
اق ساندىقتى اشايىق.
بۇل مەرەكە بۇل تويدىڭ
شاشۋلارىن شاشايىق!
ۇلىس وڭ بولسىن! اق مول بولسىن!(اجەسى شاشۋ شاشادى.)
ءمۇعالىم:— بالالار، مىنە ناۋرىز دا كەلىپ جەتتى. 22 ناۋرىز جىل باسى. ناۋرىز ۇلكەن مەيرام.
كوپتەن كۇتكەن ناۋرىز تويى ارايلى،
نۇرعا بولەپ مىنە جاتىر ماڭايدى!
مال بىتكەننىڭ بال تاتىعان ۋىزى،
قۋات بولىپ قانىمىزعا تارايدى.
ءتورت تۇلىك مال حالقىمىزدىڭ سۇيەرى،
كوڭىلىمنىڭ كۇمبىرلەگەن كۇيى ەدى.
«امان با» دەپ مال جانىڭ؟
ءبىرىن - ءبىرى قۇشاقتاسىپ سۇيەدى - دەگەندەي، ءبارىمىز تۇرىپ ءبىر - ءبىرىمىزدى قۇشاقتاپ، ءبىر - بىرىمىزگە جاقسى تىلەكتەر ايتىپ، ناۋرىز مەيرامىمەن قۇتتىقتايىق! (ناۋرىز – ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى قۇتتى بولسىن! ۇلىس وڭ بولسىن! اق مول بولسىن! جاڭا جىل ب ا ق، بەرەكە، مولشىلىق اكەلسىن!)
ءىى. اڭگىمەلەۋ
ءمۇعالىم: ناۋرىز شىعىس كۇنتىزبەسىندە جاڭا جىل باسى دەپ سانالادى. 21 - 22 ناۋرىزدا كۇن مەن ءتۇن تەڭەلەدى. ناۋرىز دەگەن ءسوزدىڭ ءوزى «ناۋ» — جاڭا، «رۋز» — كۋن دەگەن سوزدەردەن الىنىپ، جاڭا جىل دەگەن ۇعىمدى بىلدىرەدى. ادامدار ناۋرىزعا دايىندالادى. ولار ءۇي، ارىق، اۋلا، كوشەنى تازالايدى.
اعاش، گۇل ەگەدى. ادامدار ۇيلەرىندە داستارحان جايادى. ءان شىرقاپ، بي بيلەپ، ويىن ۇيىمداستىرادى.
— ناۋرىز — باقىتتىڭ باستاماسى، ۇلىلىقتىڭ ۇيىتقىسى، جاقسىنىڭ جارشىسى، ىنتىماقتىڭ بەلگى - ءسى، ومىرگە نۇر سىيلاعان، سەزىمگە گۇل سىيلاعان حالىق قاستەرلەيتىن كۇن. ەندەشە
- كەلە جاتىر جىلىمىز،
مەيرامدايمىز مۇنى ءبىز.
حالقى سۇيگەن مەيرامدى
قارسى الايىق ناۋرىزدى! – دەپ ۇلىستىڭ ۇلى - كۇنى، جانا جىل - ناۋرىزدى قارسى الايىق! - ناۋرىز قىز (ايانا): سالەم، اتا - انالار!
اينالايىن، بالالار!
ۋاقىت ۇدەپ كەلدىم مەن،
باقىت تىلەپ ادامعا.
سايراتامىن بۇلبۇلدى،
جايناتامىن گۇل - گۇلدى
جىلعادان سۋ اعىزىپ،
گۇلدەندىرەم الەمدى.
(ناۋرىز قىز ارنايى وزىنە تاعايىندالعان ورنىنا وتىرىپ، تويدى تاماشالايدى).
ءمۇعالىم: قىدىر اتا تىلەرگە جاقسىلىعىن،
جاس ۇرپاققا جەتكىزەر جاقسى ءۇنىن.
ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى قۇتتى بولىپ،
جاراتقانىم ايىرماسىن جاقسى كۇنىن.
- قۇرمەتتى حالايىق، قىدىر اتامىز ءوزىنىڭ بارلىق ىرىس، نەسىبەسىن سىيلاۋعا كەلە جاتىر قارسى الايىق! (زالعا قىدىر اتا كىرەدى. قىدىر اتا (اليشەردىڭ اتاسى - عازيز اتا):
- ۋا حالقىم! ناۋرىز مەيرامدارىڭىز قۇتتى بولسىن!
ەلىمىز امان، جۇرتىمىز تىنىش بولسىن!
ءتورت تۇلىگىڭ تۇگەل بولىپ، باستارىڭا ب ا ق، بەرەكە قونسىن!
ءىىى. تاقپاقتار
ەندى ءبىزدىڭ كىشكەنتاي بۇلدىرشىندەرىمىز ناۋرىز مەيرامىنا دايىنداعان تاقپاقتارىن ۇسىنادى.
ارۋجان: قوش كەلىپسىڭ ناۋرىز!
ارمان تويى حالىقتىڭ.
قۋانىشى بارشانىڭ،
قۇتتى بولسىن قادامىڭ!
نۇراسىل: ناۋرىز تويى - بەرەكە،
ناۋرىز تويى - جىر اڭىز.
قىزىپ دۋلى مەرەكە
قىزىق دۋمان قۇرامىز.
اقەركە: بي بيلەدىك ءبارىمىز!
ەگىن ءوڭىن تولقىتقان،
ەلدىڭ كوڭىلىن شالقىتقان.
باس يەمىز - ناۋرىزعا!
اليشەر: سەنى تويلاپ قارسى الىپ،
بار الەمگە جار سالىپ،
سالەم بەردىك، ءبىز سىزگە!
مادينا: باتا بەرىپ اتامىز،
باتا بەرىپ اپامىز،
ءتاتتى بولىپ جاسالعان،
ناۋرىز ءدامىن تاتامىز.
ءادىلجان: كوكتەم كەلدى بۇگىن،
كۇنىم توكتى نۇرىن
سايراپ بارلىق قۇستار،
ءان سالۋعا قۇشتار.
ءمۇعالىم: كوكتەمنىڭ العاشقى كۇندەرىنەن باستاپ جەر بەتىنە قىلتيىپ، بوي كوتەرىپ گۇلدەر وسەدى. بۇلار كوكتەمنىڭ العاشقى گۇلدەرى دەپ اتالادى. بۇل بايشەشەك، جاۋقازىن، قىزعالداق. (ينتەراكتيۆتى تاقتامەن جۇمىس)
قۇرالاي: ءتۇرلى - ءتۇستى ءايبات،
گۇلدەر شىقتى جايناپ.
قىزىعىپ ىلعي بارامىن،
قىرعا شىقتى ويناپ.
نۇرقوجا: ءساندى كوكتەم نۇرىمەن،
ناۋرىز تويى جىرىمەن،
كوڭىل گۇلدەي جايناسىن.
الي: كىرگىزىپ كوركىن دالانىڭ،
بايشەشەك قىردا قاپتادى.
قىزىعىپ ىلعي بارامىن،
ۇزۋگە ءبىراق باتپادىم.
ەلدانا: كۇن مەن ءتۇن تەڭەلەدى،
جەر شۋاققا بولەنەدى،
سونى تويلار ەل ەندى.
ەراسىل: ناۋرىز تويى — سالتىمىز،
«كوگەرسىن» — دەپ حالقىمىز،
كوشەگە تال ەگەمىز.
ءمۇعالىم: كوكتەم — جىل مەزگىلىنىڭ ادەمى ءبىر كەزەڭى. ناۋرىز ايىندا كۇن ۇزارىپ، ءتۇن قىسقارادى. كۇن كوزىنىڭ شۋاعى مولايادى. قار ەرىپ، جىلعالاردان سۋ اعا باستايدى. كوكتەم – وتە كوڭىلدى مەزگىل. (ينتەراكتيۆتى تاقتاداعى سۋرەتتەردى كورسەتۋ)
اقنيەت: سانسىز كوكەك سۇڭقىلداپ،
كوكتەم كەلدى ەركەلەپ.
دياس: نازىك ۇنمەن سىڭقىلداپ،
بۇيرا بۇلاق ەركەلەپ،
كوكتە بۇلتتار كۇركىرەپ،
جەرگە توكتى ورمەگىن.
بالاۋسا: قار سۋ بولىپ جونەلدى،
قالدى دالا جالاڭاش،
كۇن نۇرىنا كەنەلدى.
تولەگەن: كەلىپ كوكتەم قۇستارى،
باۋ - باقشادا ءان سالدى.
ولاردى جاس دوستارى،
ۇيا جاساپ قارسى الدى.
ءمۇعالىم: كوكتەمدە تابيعات ءسانىن كەلتىرىپ كوپتەن كۇتكەن قۇستارىمىز دا تۋعان جەرىنە ورالادى.(ينتەراكتيۆتى تاقتادان سلايدتار كورسەتىلەدى)
ايدانا: كوككە بوياپ ءوڭىردى،
كوكتەم كەلدى كوڭىلدى.
باۋ - باقشادا، ورماندا،
قۇستار ءانى توگىلدى.
شىعىس قازاقستان وبلىسى، اياگوز قالاسى،
«ك. بوزتايەۆ اتىنداعى جالپى ءبىلىم بەرەتىن ورتا مەكتەپ» كمم
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى سليامگازينا نۋرگۋل مۋراتوۆنا
ماقساتى: بالالارعا ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ؛ بالالاردى ەلىن، وتانىن سۇيۋگە، ۇلتتىق سالت - ءداستۇردى دارىپتەۋگە تاربيەلەۋ؛
يماندىلىق، يناباتتىلىق، ىزەتتىلىك قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرۋ.
كورنەكىلىكتەر: ناۋرىز مەرەكەسىنە ارنالعان سۋرەتتەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا، شارلار، دوڭگەلەك ۇستەل، بەسىك، ناقىل سوزدەر، كيىز ءۇي كەرەگەسى، ۇلتتىق بۇيىمدار.
مەيرام وتەتىن جەر سالت – داستۇرگە بايلانىستى جابدىقتالادى. بالالار ۇلتتىق كيىمدەرىمەن كەلەدى. كيىز ءۇي كەرەگەسىنەن ساحنا جاسالىنادى. ۇلاعاتتى سوزدەر جازىلىپ ىلىنگەن:
«ناۋرىز قۇتتى بولسىن!»، «جىل باسى - ناۋرىز!»، «ناۋرىز قۇت اكەلسىن!»، «قۇت بەرەكە مەيرامى ناۋرىز جاساسىن!» ت. ب
زالدا اسەم اۋەن ويناپ تۇرادى.
ءمۇعالىم: ارمىسىزدار قۇرمەتتى قوناقتار! قۇرمەتتى اتا - انالار، ۇستازدار مەن بالالار!
مالدار تولدەپ قوي قوزداپ،
سۇتتەن بۇلاق اعىزعان.
جاڭا جىلدىڭ سيپاتى،
مولشىلىققا اڭىز بوپ.
باستالىپتى ناۋرىزدان، -
دەمەكشى قازاق حالقى جاڭا جىلدى ناۋرىزدان باستاعان. ۇلىس كۇندەرىڭىز - جاڭا جىل قۇتتى بولسىن!
بۇگىنگى ناۋرىز مەيرامىنا ارنالعان «ءاز - ناۋرىز!» اتتى ەرتەڭگىلىگىمىزدى باستاۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر!
اجەمىزدى ورتاعا شاقىرايىق (اليشەردىڭ اجەسى - گۇلسىم اجە ورتاعا كەلەدى) اجە شاشۋ تۋرالى ءسوزىن ايتادى: ناۋرىز كەلسە، قۇت كەلگەنى حالايىق
شاشۋ شاشىپ، ەل بوپ قارسى الايىق!
اق ساندىقتى اشايىق.
بۇل مەرەكە بۇل تويدىڭ
شاشۋلارىن شاشايىق!
ۇلىس وڭ بولسىن! اق مول بولسىن!(اجەسى شاشۋ شاشادى.)
ءمۇعالىم:— بالالار، مىنە ناۋرىز دا كەلىپ جەتتى. 22 ناۋرىز جىل باسى. ناۋرىز ۇلكەن مەيرام.
كوپتەن كۇتكەن ناۋرىز تويى ارايلى،
نۇرعا بولەپ مىنە جاتىر ماڭايدى!
مال بىتكەننىڭ بال تاتىعان ۋىزى،
قۋات بولىپ قانىمىزعا تارايدى.
ءتورت تۇلىك مال حالقىمىزدىڭ سۇيەرى،
كوڭىلىمنىڭ كۇمبىرلەگەن كۇيى ەدى.
«امان با» دەپ مال جانىڭ؟
ءبىرىن - ءبىرى قۇشاقتاسىپ سۇيەدى - دەگەندەي، ءبارىمىز تۇرىپ ءبىر - ءبىرىمىزدى قۇشاقتاپ، ءبىر - بىرىمىزگە جاقسى تىلەكتەر ايتىپ، ناۋرىز مەيرامىمەن قۇتتىقتايىق! (ناۋرىز – ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى قۇتتى بولسىن! ۇلىس وڭ بولسىن! اق مول بولسىن! جاڭا جىل ب ا ق، بەرەكە، مولشىلىق اكەلسىن!)
ءىى. اڭگىمەلەۋ
ءمۇعالىم: ناۋرىز شىعىس كۇنتىزبەسىندە جاڭا جىل باسى دەپ سانالادى. 21 - 22 ناۋرىزدا كۇن مەن ءتۇن تەڭەلەدى. ناۋرىز دەگەن ءسوزدىڭ ءوزى «ناۋ» — جاڭا، «رۋز» — كۋن دەگەن سوزدەردەن الىنىپ، جاڭا جىل دەگەن ۇعىمدى بىلدىرەدى. ادامدار ناۋرىزعا دايىندالادى. ولار ءۇي، ارىق، اۋلا، كوشەنى تازالايدى.
اعاش، گۇل ەگەدى. ادامدار ۇيلەرىندە داستارحان جايادى. ءان شىرقاپ، بي بيلەپ، ويىن ۇيىمداستىرادى.
— ناۋرىز — باقىتتىڭ باستاماسى، ۇلىلىقتىڭ ۇيىتقىسى، جاقسىنىڭ جارشىسى، ىنتىماقتىڭ بەلگى - ءسى، ومىرگە نۇر سىيلاعان، سەزىمگە گۇل سىيلاعان حالىق قاستەرلەيتىن كۇن. ەندەشە
- كەلە جاتىر جىلىمىز،
مەيرامدايمىز مۇنى ءبىز.
حالقى سۇيگەن مەيرامدى
قارسى الايىق ناۋرىزدى! – دەپ ۇلىستىڭ ۇلى - كۇنى، جانا جىل - ناۋرىزدى قارسى الايىق! - ناۋرىز قىز (ايانا): سالەم، اتا - انالار!
اينالايىن، بالالار!
ۋاقىت ۇدەپ كەلدىم مەن،
باقىت تىلەپ ادامعا.
سايراتامىن بۇلبۇلدى،
جايناتامىن گۇل - گۇلدى
جىلعادان سۋ اعىزىپ،
گۇلدەندىرەم الەمدى.
(ناۋرىز قىز ارنايى وزىنە تاعايىندالعان ورنىنا وتىرىپ، تويدى تاماشالايدى).
ءمۇعالىم: قىدىر اتا تىلەرگە جاقسىلىعىن،
جاس ۇرپاققا جەتكىزەر جاقسى ءۇنىن.
ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى قۇتتى بولىپ،
جاراتقانىم ايىرماسىن جاقسى كۇنىن.
- قۇرمەتتى حالايىق، قىدىر اتامىز ءوزىنىڭ بارلىق ىرىس، نەسىبەسىن سىيلاۋعا كەلە جاتىر قارسى الايىق! (زالعا قىدىر اتا كىرەدى. قىدىر اتا (اليشەردىڭ اتاسى - عازيز اتا):
- ۋا حالقىم! ناۋرىز مەيرامدارىڭىز قۇتتى بولسىن!
ەلىمىز امان، جۇرتىمىز تىنىش بولسىن!
ءتورت تۇلىگىڭ تۇگەل بولىپ، باستارىڭا ب ا ق، بەرەكە قونسىن!
ءىىى. تاقپاقتار
ەندى ءبىزدىڭ كىشكەنتاي بۇلدىرشىندەرىمىز ناۋرىز مەيرامىنا دايىنداعان تاقپاقتارىن ۇسىنادى.
ارۋجان: قوش كەلىپسىڭ ناۋرىز!
ارمان تويى حالىقتىڭ.
قۋانىشى بارشانىڭ،
قۇتتى بولسىن قادامىڭ!
نۇراسىل: ناۋرىز تويى - بەرەكە،
ناۋرىز تويى - جىر اڭىز.
قىزىپ دۋلى مەرەكە
قىزىق دۋمان قۇرامىز.
اقەركە: بي بيلەدىك ءبارىمىز!
ەگىن ءوڭىن تولقىتقان،
ەلدىڭ كوڭىلىن شالقىتقان.
باس يەمىز - ناۋرىزعا!
اليشەر: سەنى تويلاپ قارسى الىپ،
بار الەمگە جار سالىپ،
سالەم بەردىك، ءبىز سىزگە!
مادينا: باتا بەرىپ اتامىز،
باتا بەرىپ اپامىز،
ءتاتتى بولىپ جاسالعان،
ناۋرىز ءدامىن تاتامىز.
ءادىلجان: كوكتەم كەلدى بۇگىن،
كۇنىم توكتى نۇرىن
سايراپ بارلىق قۇستار،
ءان سالۋعا قۇشتار.
ءمۇعالىم: كوكتەمنىڭ العاشقى كۇندەرىنەن باستاپ جەر بەتىنە قىلتيىپ، بوي كوتەرىپ گۇلدەر وسەدى. بۇلار كوكتەمنىڭ العاشقى گۇلدەرى دەپ اتالادى. بۇل بايشەشەك، جاۋقازىن، قىزعالداق. (ينتەراكتيۆتى تاقتامەن جۇمىس)
قۇرالاي: ءتۇرلى - ءتۇستى ءايبات،
گۇلدەر شىقتى جايناپ.
قىزىعىپ ىلعي بارامىن،
قىرعا شىقتى ويناپ.
نۇرقوجا: ءساندى كوكتەم نۇرىمەن،
ناۋرىز تويى جىرىمەن،
كوڭىل گۇلدەي جايناسىن.
الي: كىرگىزىپ كوركىن دالانىڭ،
بايشەشەك قىردا قاپتادى.
قىزىعىپ ىلعي بارامىن،
ۇزۋگە ءبىراق باتپادىم.
ەلدانا: كۇن مەن ءتۇن تەڭەلەدى،
جەر شۋاققا بولەنەدى،
سونى تويلار ەل ەندى.
ەراسىل: ناۋرىز تويى — سالتىمىز،
«كوگەرسىن» — دەپ حالقىمىز،
كوشەگە تال ەگەمىز.
ءمۇعالىم: كوكتەم — جىل مەزگىلىنىڭ ادەمى ءبىر كەزەڭى. ناۋرىز ايىندا كۇن ۇزارىپ، ءتۇن قىسقارادى. كۇن كوزىنىڭ شۋاعى مولايادى. قار ەرىپ، جىلعالاردان سۋ اعا باستايدى. كوكتەم – وتە كوڭىلدى مەزگىل. (ينتەراكتيۆتى تاقتاداعى سۋرەتتەردى كورسەتۋ)
اقنيەت: سانسىز كوكەك سۇڭقىلداپ،
كوكتەم كەلدى ەركەلەپ.
دياس: نازىك ۇنمەن سىڭقىلداپ،
بۇيرا بۇلاق ەركەلەپ،
كوكتە بۇلتتار كۇركىرەپ،
جەرگە توكتى ورمەگىن.
بالاۋسا: قار سۋ بولىپ جونەلدى،
قالدى دالا جالاڭاش،
كۇن نۇرىنا كەنەلدى.
تولەگەن: كەلىپ كوكتەم قۇستارى،
باۋ - باقشادا ءان سالدى.
ولاردى جاس دوستارى،
ۇيا جاساپ قارسى الدى.
ءمۇعالىم: كوكتەمدە تابيعات ءسانىن كەلتىرىپ كوپتەن كۇتكەن قۇستارىمىز دا تۋعان جەرىنە ورالادى.(ينتەراكتيۆتى تاقتادان سلايدتار كورسەتىلەدى)
ايدانا: كوككە بوياپ ءوڭىردى،
كوكتەم كەلدى كوڭىلدى.
باۋ - باقشادا، ورماندا،
قۇستار ءانى توگىلدى.
شىعىس قازاقستان وبلىسى، اياگوز قالاسى،
«ك. بوزتايەۆ اتىنداعى جالپى ءبىلىم بەرەتىن ورتا مەكتەپ» كمم
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى سليامگازينا نۋرگۋل مۋراتوۆنا
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
