InfoHub Logo

سارىاعاش اۋدانى، دەربىسەك اۋىلى،
№11 م. پ. وكوروكوۆ اتىنداعى جالپى ورتا مەكتەبىنىڭ
بيولوگيا ءپانى ءمۇعالىم: اليپبايەۆا ن.ن.

بيولوگيا 7 سىنىپ
تاقىرىپ: باكتەريالار دۇنيە تارماعى
ساباقتىڭ ماقساتتارى:
بىلىمدىلىگى: وقۋشىلارعا باكتەريالار تۋرالى تۇسىنىك قالىپتاستىرۋ، باكتەريالاردىڭ تىرشىلىك فورماسىن جانە تىرشىلىك قاسيەتتەرىن ءبىلىپ ۇيرەنۋ.
دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردىڭ تەز ويلاۋ قابىلەتى مەن ەسەپتەۋ مادەنيەتىنىڭ دامۋىنا ىقپال جاساۋ.
تاربيەلىگى: وقۋشىلاردىڭ تانىمدىق قىزىعۋشىلىعىن تۋعىزۋ. توپپەن جۇمىستا دوستىق قاتىناستى قالىپتاستىرۋ. ۇقىپتىلىققا، جاۋاپكەرشىلىككە تاربيەلەۋ.
تىلدىك ماقساتتار: وقۋشىلار ورىنداي الادى: باكتەريالاردى ءتۇسىنۋ جانە اۋىزشا تۇسىندىرە ءبىلۋ.
بيولوگيالىق تەرمينولوگيا: ميكروبيولوگيا، باكتەريا، ءساپروفيتتى، ءپارازيتتى، سپورا، جاسۋشا، دنق، تارالۋ ايماقتارى،
وقىتۋ رەسۋرستارى:
ينتەربەلسەندى تاقتا، وقۋلىق، بور، تاقتا، جۇمىس داپتەرلەرى، ءتۇرلى ءتۇستى قالام، ءتۇرلى ءتۇستى قاعاز، قايشى

ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:. بۇگىنگى ساباقتا كەلەسى ەرەجەلەر بويىنشا جۇمىس اتقارامىز.
• سەرگىتۋ ءساتى.
• توپتارعا ءبولۋ.
• وزىندىك جۇمىس
• كوپىرشەلەر ارقىلى وقىتۋ
• توپتىق جۇمىس
• پوستەر جاساۋ
• جاڭا ماعلۇمات الامىز.
• ءوز ويلارىڭدى ايتۋ.
• رەفلەكسيا

 قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ:

• سەرگىتۋ ءساتى: 2 مينۋت
«ەكى جۇلدىز، ءبىر تىلەك» وقۋشىلار ءبىر - بىرىنە بويىنداعى ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىن ايتىپ، تىلەك بىلدىرەدى.
• توپتارعا ءبولۋ: 1 مينۋت
گەومەتريالىق فيگۋرالار بويىنشا وقۋشىلاردى توپتاستىرۋ.(ءۇشبۇرىش، ءتورتبۇرىش، دوڭگەلەك، التىبۇرىش)
ءىى. قايتالاۋ:
• ءتىرى اعزالار نەشە دۇنيەگە جىكتەلەدى؟
• ءتىرى اعزالاردىڭ تىرشىلىك فورماسىن ايتىپ بەرىڭدەر؟
• ءتىرى اعزالاردىڭ نەگىزگى قاسيەتتەرىن اتا؟
• وزىندىك جۇمىس: 7 مينۋت
ۆيرۋستار، ساڭىراۋقۇلاقتار، وسىمدىكتەر، جانۋارلار تۋرالى تىرەك سوزدەر بەرىلەدى. تىرەك سوزدەر ارقىلى وقۋشىلار ءۇي تاپسىرماسىن جازادى. تاپسىرمانى جازىپ بولعان سوڭ، ءار توپ ءوزىنىڭ جۇمىسىن قورعايدى.
• كوپىرشەلەر ارقىلى وقىتۋ: 5 مينۋت
ءار توپ مۇشەلەرى جازعان جۇمىسىن ءبىر - بىرىمەن اۋىسىپ، تولىقتىرۋلار ەنگىزىپ، باعالاۋعا بولادى.

 وي تولعانىس:

- وقۋشىلار سەندەرمەن ءبىز بۇگىنگى ساباقتا ءتىرى اعزالاردىڭ دۇنيەسىنە شولۋ جاسادىق. ەندى ءتىرى اعزالاردىڭ توپتارىن اجىراتا الامىز.
- سونىمەن بىزدە قانداي اعزالىق الەم تۋرالى ايتىلمادى؟
- يا، بۇگىن ءبىزدىڭ جاڭا ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى قانداي بولماقشى؟
ينتەربەلسەندى تاقتادان ساباقتىڭ تاقىرىبى شىعادى.

ءىىى. جاڭا ماتەريالدى ءتۇسىندىرۋ: پرەزەنتاسيا 20 مينۋت
جاڭا ساباقتى وقىتۋ جانە وقۋ ءۇشىن ءادىسى بويىنشا وقۋلىقتاعى تاقىرىپقا شولۋ جاسايدى. وقۋلىقتاعى تاقىرىپ بويىنشا وقۋشىلارعا تاپسىرما بەرىلەدى.

ءى توپ: ميكروبيولوگيانىڭ اشىلۋ تاريحى
ءىى توپ: باكتەريانىڭ قۇرىلىسى
ءىىى توپ: باكتەريانىڭ تۇرلەرى
ءىV توپ: باكتەريانىڭ تىرشىلىك ارەكەتى

 ماعىنانى تانۋ:

ءار توپ پوستەردى جاساپ، قورعايدى. پوستەر جاساعان كەزدە وقۋشىلار وقۋلىقتى پايدالانادى. وزدەرى ىزدەنىپ، شىعارماشىلىق جۇمىس پەن جاڭا ماعلۇماتتاردى الادى. ءار توپ جۇمىسىن قورعاۋ كەزىندە سپيكەر سايلاپ الادى. سپيكەرگە كومەكشى الۋعا دا بولادى.

ءى توپ: جانار
ميكروبيولوگيانىڭ اشىلۋىنا ۇلەس قوسقان عالىمدار تۋرالى باياندادى.
باكتەريالاردى العاش رەت 1683 جىلى ميكروسكوپتى عىلىمي زەرتتەۋلەردە پايدالانعان گوللاند عالىمى انتوني ۆان ليەۆەنگۋك (1632 - 1723) ەكەنى جايلى ماعلۇماتتار كەلتىردى. كەيىننەن ءحىح عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسىندا فرانسۋز عالىمى لۋي پاستەر (1822 - 1895) كوپتەگەن اشۋ پروسەستەرى ارنايى ميكرواعزالاردىڭ تىكەلەي قاتىسۋى ارقىلى بولاتىنىن انىقتاپ، تىرشىلىكتىڭ وزدىگىنەن پايدا بولادى دەگەن كوزقاراستى تاجىريبە جاساپ، جوققا شىعاردى.

ءىى توپ: جازيرا
باكتەريانىڭ قۇرىلىسىن ءتۇسىندىردى. باكتەريا - يادروسىز اعزا. باكتەريا جاسۋشاسىنداعى تۇقىم قۋالايتىن اقپارات سيتوپلازماداعى ءبىر عانا دنق - نىڭ مولەكۋلاسىنان تۇرادى جانە ونىڭ ءپىشىنى ساقينا ءتارىزدى. باكتەريا جاسۋشاسىنداعى قور زاتتارى – پوليساحاريدتتەر، مايلار، پوليفوسفاتتار جانە كۇكىرت تۇرىندە بولادى. سپورا – تىعىز قابىقپەن قاپتالعان ەرەكشە جاسۋشا. باكتەريالار قاراپايىم ءبولىنۋ ارقىلى كوبەيەدى. سپورا ءتۇزۋ ارقىلى باكتەريا جاسۋشاسى قورشاعان ورتانىڭ قولايسىز جاعدايلارىنان قورعانادى.

ءىىى توپ: ارۋجان
«باكتەريا» ءسوزى گرەك تىلىنەن «تاياقشا» دەگەن ماعىنا بىلدىرەدى. باكتەريالاردىڭ پىشىندەرىنە قاراي مىناداي تۇرلەرگە جىكتەلەدى:
- ءۇتىر
- تاياقشا
- سوپاقشا
- شار
- ت. ب.
-
ءىV توپ: ماقسات

باكتەريالار قورەتەنۋىنە قاراي ەكىگە جىكتەلەدى.
1. ءساپروفيتتى – اعزالاردىڭ ءولى قالدىقتارىمەن قورەكتەنەتىندەر.
2. ءپارازيتتى – ءتىرى اعزالاردىڭ ۇلپالارىمەن، نە مۇشەلەرىمەن قورەكتەنەتىندەر.
باكتەريالار اۋادا، توپىراق اراسىندا، سۋدا، تاۋ باسىنداعى قار مەن مۇزدىقتاردا، ىستىق قاينار سۋىندا(+90◦ س) دا كەزدەسەدى. باكتەريالاردىڭ تىرشىلىگى ءۇشىن ەڭ قولايلى تابيعي ورتا – توپىراق. توپىراقتىڭ تۇرىنە سايكەس 1 گ توپىراقتا 200 ملن - نان 2 ملرد. دانا باكتەريالار كەزدەسەدى.

ءۇ. ساباقتى قورىتىندىلاۋ: 3 مينۋت
ءمۇعالىم. ال ەندى ساباعىمىزدى قورىتىندىلايىق.
قاراپايىم سۇراق:
- ميكروبيولوگياعا ۇلەس قوسقان قانداي عالىمدار؟
- باكتەريا ءسوزى قانداي ماعىنا بەرەدى؟
- باكتەريالاردىڭ قۇرىلىسى قانداي؟
- باكتەريالاردىڭ تۇرلەرىن اتا؟

ءىح. رەفلەكسيا 2 مينۋت
ح. ءۇي تاپسىرماسى: ميكروسكوپتىڭ شىعۋ تاريحىن، عالىمدار جايلى مالىمەتتەر جيناقتاپ كەلۋ.

تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ