بالالاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن ويىن ارقىلى دامىتۋ
شىعارماشىلىق جوبا تاقىرىبى: «بالالاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن ويىن ارقىلى دامىتۋ»
مازمۇنى:
ءى. كىرىسپە
• ماقسات، مىندەتى.
ءىى. نەگىزگى ءبولىم
• مەكتەپكە دەيىنگى جاستا ويىن ارەكەتىنىڭ ماڭىزى
• ويىن ارقىلى بالالاردى جان جاقتى تاربيەلەۋ
• ويىن – بالالاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىراتىن ءىس - ارەكەت
• ۇلتتىق مۇرانىڭ باي قازىناسى – حالىقتىق ۇلتتىق ويىندار
ءىىى. تاجىريبەلىك ءبولىم
ءىۇ. قورىتىندى.
ءۇ. قولدانىلعان ادەبيەتتەر
بالالاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن ويىن ارقىلى دامىتۋ
XXI - عاسىر بىلىمدىلەر عاسىرى بولعاندىقتان بۇگىنگى تاڭدا زامانىمىزعا ساي زەردەلى، وي - ءورىسى جوعارى، جان - جاقتى دامىعان ۇرپاق قالىپتاستىرۋ مەملەكەتىمىزدىڭ العا قويعان اسا ماڭىزدى مىندەتى بولىپ تۇر. تاربيە مەن ءبىلىمنىڭ العاشقى ءدانى – مەكتەپكە دەيىنگى تاربيە وشاعىندا بەرىلەدى. وتباسىندا اتا - انانىڭ ىقىلاسى مەن مەيىرىمىنەن ءنار العان بالا بالاباقشادا تاربيەشىلەردىڭ شۇعىلالى شۋاعىنا بولەنەدى. بالانىڭ بويىنداعى جاقسى قاسيەتتەر مەن مۇمكىندىكتەردى اشىپ، ولاردىڭ ونەگەلى دە تاربيەلى بولىپ تاربيەلەنۋىنە تاربيەشىلەردىڭ ماڭىزى زور. بالالاردى تاربيەلەۋدە ويىن ءادىسىنىڭ ماڭىزى كوپ. ويىن دەگەنىمىز — جاس ەرەكشەلىككە قارامايتىن، ادامنىڭ كوڭىل - كۇيىن كوتەرەتىن، ويلاندىراتىن ءۇردىس. ويىن - توزىمدىلىكتى، العىرتتىقتى، تاپقىرلىقتى، ۇقىپتىلىقتى، ىزدەنىمپازدىقتى، ىسكەرلىكتى، دۇنيەتانىم ءورىسىنىڭ كولەمدىلىگىنىڭ، كوپ ءبىلۋدى، سونداي - اق، باسقا دا تولىپ جاتقان ساپالىلىق قاسيەتتەردىڭ قالىپتاستىرۋعا ۇلكەن مۇمكىندىگى بار پەداگوگيكالىق، ءتيىمدى ادىستەرىنىڭ بipi.
مەكتەپكە دەيىنگى جاستاعى بالانىڭ ويىنعا دەگەن قۇلقى، قارىم - قاتىناسى، مىنەز - قۇلىق كورىنىستەرى ولار ءوسىپ - ەسەيگەندە دە جالعاسى بەرەدى.
ويىن بارىسىندا بالا ءوزىن قورشاعان ۇلكەندەر سياقتى، ءوزىنىڭ سۇيىكتى اڭگىمەلەرى مەن كەيىپكەرلەرى سياقتى ءومىر سۇرەدى، ارەكەت جاسايدى. ويىندى قولدانۋمەن بىرگە ويلاۋعا، ءتىلدى دامىتۋعا، شىعارماشىلىق ارەكەتىن بايىتۋعا باعىت الادى.
بالانىڭ ويىن كەزىندەگى قيمىل - قوزعالىسى دەنە ءبىتىمىن جەتىلدىرسە، ال قارىم - قاتىناستاعى پايىمداۋلارى وزىندىك تانىم - تۇسىنىك، مىنەز - قۇلىق ادەپتەرىن بەكىتۋىنە اسەر ەتەدى.
بالا ويىن ارقىلى ءبىر ارەكەتتەن ەكىنشى ارەكەتكە اۋىسا وتىرىپ، وزىنە ءتۇرلى اقپاراتتار الادى، دۇنيە سىرىن اشادى.
ويىن تۇسىنىگى.
ادام ءىس - ارەكەتىنىڭ ەرەكشە ءبىر ءتۇرى – ويىننىڭ پايدا بولۋىن زەرتتەۋشىلەردىڭ ءبىرازى ءوز ەڭبەكتەرىندە ونەر جانە ويىن كوركەمدىك ءىس - ارەكەتتىڭ العاشقى قادامى دەپ تۇسىندىرەدى. ويىندا شىندىقتىڭ كورىنىسى، ونىڭ بەينەلى ساۋلەسى قىلاڭ بەرەدى. جالپى ويىنعا ءتان نارسە ءومىردىڭ ءارتۇرلى قۇبىلىستارى مەن ۇلكەندەردىڭ ءتۇرلى ءىس - ارەكەتتەرىنە ەلىكتەۋ ەكەنى بەلگىلى. ويىننىڭ شارتتى تۇردەگى ماقساتتارى بار، ال سول ماقساتقا جەتۋ جولىنداعى ءىس - ارەكەتتەر بالا ءۇشىن قىزىقتى.
بالالارعا اقىل - وي، ادامگەرشىلىك، دەنە شىنىقتىرۋ جانە ەستەتيكالىق تاربيە بەرۋدىڭ ماڭىزدى تەتىگى ويىندا جاتىر. ويىن بارىسىندا بالالار ءوزىن ەركىن سەزىنەدى، ىزدەنىمپازدىق، تاپقىرلىق ارەكەت بايقاتادى. سەزىنۋ، قابىلداۋ، ويلاۋ، قيالداۋ، زەيىن قويۋ، ەرىك ارقىلى ءتۇرلى پسيحيكالىق تۇيسىك پەن سەزىم الەمىنە سۇڭگيدى.
مەكتەپكە دەيىنگى جاستا ويىن ارەكەتىنىڭ ماڭىزى
مەملەكەتتىك تىلگە ۇيرەتۋ ساباقتارىن قۇرۋ جانە ونى وقىتۋ ماعىناسىن ىرىكتەۋ كەزىندە ءبىرقاتار پرينسيپتەردى ەسكەرۋ قاجەت. باستى پرينسيپتەردىڭ ءبىرى — تاربيە مەن وقۋدى ءبىرىڭعاي ۇردىسكە بىرىكتىرۋ. بۇل ءتىل دامىتۋ قازاق ءتىلى ساباقتارىنىڭ نەگىزگى ماقساتى رەتىندە عانا بولادى دەگەندى بىلدىرەدى، الايدا ساباقتا شەشىلەتىن مىندەتتەر بۇل ماقساتپەن شەكتەلىپ قالمايدى.
ويىن – بالالاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىراتىن ءىس - ارەكەت
قۇرىلىس ويىنىندا بالا سىزىق بويىنا ادەمى ءۇي قۇرىلىسىن جاساپ، ونىڭ بوياۋلارىنىڭ ءبىر - بىرىمەن كەلىسىمدى بولۋىن قاداعالايدى. قۇرىلىس ماتەريالدارىن ءپىشىنى، ءتۇسى بويىنشا سيممەتريالى ورنالاستىرىپ، ولاردى كولەمى (كەڭ، تار)، بيىكتىگى (بيىك، الاسا) بويىنشا سالىستىرادى. ويىن بارىسىندا شىعارماشىلىق تانىتىپ، جاڭا مازمۇن ويلاستىرىپ، بەلسەندىلىك كورسەتەدى. ءوزىنىڭ جانە جولداستارىنىڭ تۇرعىزعان قۇرىلىستارىنىڭ ساپاسىنا باعا بەرەدى.
ۇلتتىق مۇرانىڭ باي قازىناسى – حالىقتىق، ۇلتتىق ويىندار
وسىدان كەلىپ ويىن تۋرالى مىنانداي تۇجىرىم جاساۋعا بولادى:
- ويىن - تاربيە قۇرالى، اقىل - ويدى، ءتىلدى ۇستارتادى، سوزدىك قوردى بايىتادى، ءومىردى تانىتىپ، سەزىمدى كەڭەيتەدى تاربيەلەيدى.
- ەرىك جانە مىنەز قاسيەتتەرىن بەكىتەدى، ادامگەرشىلىك ساپانى جەتىلدىرەدى.
- ۇجىمدىق سەزىم ارەكەتتەرى وسە تۇسەدى.
- ەستەتيكالىق تاربيە بەرۋ - ونەردى، كوركەمدىكتى ءتۇسىندىرۋ قۇرالىنا اينالادى.
- ەڭبەك تاربيەسىن بەرۋ ماقساتتارىن شەشۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
- دەنە كۇشىنىڭ جەتىلۋىنە كومەكتەسەدى - ويىن بالانى جان - جاقتى جاراسىمدى تاربيەلەۋدىڭ پسيحولوگيالىق جانە فيزيولوگيالىق نەگىزدەرى بولىپ تابىلادى.
ماقساتى: مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالاردىڭ ويىن ارقىلى ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ
مىندەتتەرى:
- ويىننىڭ تاربيەلىك اسپەكتىلەرىنىڭ تەوريالىق نەگىزدەرىن زەرتتەۋ؛
- ويىن تۇسىنىگىن اشۋ؛
- مەكتەپكە دەيىنگى جاستا ويىن ارەكەتىنىڭ ماڭىزىن كورسەتۋ؛
- ويىن ارقىلى بالالاردى جان جاقتى تاربيەلەۋدى تالداۋ؛
- ويىن – بالالاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىراتىن ءىس - ارەكەت رەتىندە زەرتتەۋ؛
- ۇلتتىق مۇرانىڭ باي قازىناسى – حالىقتىق ۇلتتىق ويىندارعا سيپاتتاما بەرۋ؛
- قاجەتتى دەنە قوزعالىس داعدىلارىن، تانىمدىق - قوزعالىس بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ؛
- قىزىعۋشىلىعىن قالىپتاستىرىپ، دامىتۋ؛
- ويىن – بالانىڭ ءبىلىم - بىلىك داعدىسىن قالىپتاستىراتىن تاربيە قۇرالى رەتىندە قاراستىرۋ.
زەرتتەۋ بولجامى:
مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى نەمەسە مەكتەپكە دەيىنگى مەكەمەلەردە ويىن ءادىسى تاربيەلەۋ جانە وقىتۋدىڭ باستى ناتيجەلى قۇرالى بولىپ تابىلادى، سوندىقتان دا ولاردى جەتىك زەرتتەپ يگەرۋ ارقىلى عانا، قاراستىرىلىپ جاتقان جاستىق شاقتا تاربيە جۇمىسىنىڭ ناتيجەلىلىگىنە جەتۋگە بولادى.
مەركى اۋدانى اكىمدىگىنىڭ ءبىلىم ءبولىمىنىڭ
«بالدىرعان» بالالار باقشاسى مكقك
دوسماحانبەتوۆا بوتاگوز اقىلبەكوۆنا
بالالاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن ويىن ارقىلى دامىتۋ. جۇكتەۋ
مازمۇنى:
ءى. كىرىسپە
• ماقسات، مىندەتى.
ءىى. نەگىزگى ءبولىم
• مەكتەپكە دەيىنگى جاستا ويىن ارەكەتىنىڭ ماڭىزى
• ويىن ارقىلى بالالاردى جان جاقتى تاربيەلەۋ
• ويىن – بالالاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىراتىن ءىس - ارەكەت
• ۇلتتىق مۇرانىڭ باي قازىناسى – حالىقتىق ۇلتتىق ويىندار
ءىىى. تاجىريبەلىك ءبولىم
ءىۇ. قورىتىندى.
ءۇ. قولدانىلعان ادەبيەتتەر
بالالاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن ويىن ارقىلى دامىتۋ
XXI - عاسىر بىلىمدىلەر عاسىرى بولعاندىقتان بۇگىنگى تاڭدا زامانىمىزعا ساي زەردەلى، وي - ءورىسى جوعارى، جان - جاقتى دامىعان ۇرپاق قالىپتاستىرۋ مەملەكەتىمىزدىڭ العا قويعان اسا ماڭىزدى مىندەتى بولىپ تۇر. تاربيە مەن ءبىلىمنىڭ العاشقى ءدانى – مەكتەپكە دەيىنگى تاربيە وشاعىندا بەرىلەدى. وتباسىندا اتا - انانىڭ ىقىلاسى مەن مەيىرىمىنەن ءنار العان بالا بالاباقشادا تاربيەشىلەردىڭ شۇعىلالى شۋاعىنا بولەنەدى. بالانىڭ بويىنداعى جاقسى قاسيەتتەر مەن مۇمكىندىكتەردى اشىپ، ولاردىڭ ونەگەلى دە تاربيەلى بولىپ تاربيەلەنۋىنە تاربيەشىلەردىڭ ماڭىزى زور. بالالاردى تاربيەلەۋدە ويىن ءادىسىنىڭ ماڭىزى كوپ. ويىن دەگەنىمىز — جاس ەرەكشەلىككە قارامايتىن، ادامنىڭ كوڭىل - كۇيىن كوتەرەتىن، ويلاندىراتىن ءۇردىس. ويىن - توزىمدىلىكتى، العىرتتىقتى، تاپقىرلىقتى، ۇقىپتىلىقتى، ىزدەنىمپازدىقتى، ىسكەرلىكتى، دۇنيەتانىم ءورىسىنىڭ كولەمدىلىگىنىڭ، كوپ ءبىلۋدى، سونداي - اق، باسقا دا تولىپ جاتقان ساپالىلىق قاسيەتتەردىڭ قالىپتاستىرۋعا ۇلكەن مۇمكىندىگى بار پەداگوگيكالىق، ءتيىمدى ادىستەرىنىڭ بipi.
مەكتەپكە دەيىنگى جاستاعى بالانىڭ ويىنعا دەگەن قۇلقى، قارىم - قاتىناسى، مىنەز - قۇلىق كورىنىستەرى ولار ءوسىپ - ەسەيگەندە دە جالعاسى بەرەدى.
ويىن بارىسىندا بالا ءوزىن قورشاعان ۇلكەندەر سياقتى، ءوزىنىڭ سۇيىكتى اڭگىمەلەرى مەن كەيىپكەرلەرى سياقتى ءومىر سۇرەدى، ارەكەت جاسايدى. ويىندى قولدانۋمەن بىرگە ويلاۋعا، ءتىلدى دامىتۋعا، شىعارماشىلىق ارەكەتىن بايىتۋعا باعىت الادى.
بالانىڭ ويىن كەزىندەگى قيمىل - قوزعالىسى دەنە ءبىتىمىن جەتىلدىرسە، ال قارىم - قاتىناستاعى پايىمداۋلارى وزىندىك تانىم - تۇسىنىك، مىنەز - قۇلىق ادەپتەرىن بەكىتۋىنە اسەر ەتەدى.
بالا ويىن ارقىلى ءبىر ارەكەتتەن ەكىنشى ارەكەتكە اۋىسا وتىرىپ، وزىنە ءتۇرلى اقپاراتتار الادى، دۇنيە سىرىن اشادى.
ويىن تۇسىنىگى.
ادام ءىس - ارەكەتىنىڭ ەرەكشە ءبىر ءتۇرى – ويىننىڭ پايدا بولۋىن زەرتتەۋشىلەردىڭ ءبىرازى ءوز ەڭبەكتەرىندە ونەر جانە ويىن كوركەمدىك ءىس - ارەكەتتىڭ العاشقى قادامى دەپ تۇسىندىرەدى. ويىندا شىندىقتىڭ كورىنىسى، ونىڭ بەينەلى ساۋلەسى قىلاڭ بەرەدى. جالپى ويىنعا ءتان نارسە ءومىردىڭ ءارتۇرلى قۇبىلىستارى مەن ۇلكەندەردىڭ ءتۇرلى ءىس - ارەكەتتەرىنە ەلىكتەۋ ەكەنى بەلگىلى. ويىننىڭ شارتتى تۇردەگى ماقساتتارى بار، ال سول ماقساتقا جەتۋ جولىنداعى ءىس - ارەكەتتەر بالا ءۇشىن قىزىقتى.
بالالارعا اقىل - وي، ادامگەرشىلىك، دەنە شىنىقتىرۋ جانە ەستەتيكالىق تاربيە بەرۋدىڭ ماڭىزدى تەتىگى ويىندا جاتىر. ويىن بارىسىندا بالالار ءوزىن ەركىن سەزىنەدى، ىزدەنىمپازدىق، تاپقىرلىق ارەكەت بايقاتادى. سەزىنۋ، قابىلداۋ، ويلاۋ، قيالداۋ، زەيىن قويۋ، ەرىك ارقىلى ءتۇرلى پسيحيكالىق تۇيسىك پەن سەزىم الەمىنە سۇڭگيدى.
مەكتەپكە دەيىنگى جاستا ويىن ارەكەتىنىڭ ماڭىزى
مەملەكەتتىك تىلگە ۇيرەتۋ ساباقتارىن قۇرۋ جانە ونى وقىتۋ ماعىناسىن ىرىكتەۋ كەزىندە ءبىرقاتار پرينسيپتەردى ەسكەرۋ قاجەت. باستى پرينسيپتەردىڭ ءبىرى — تاربيە مەن وقۋدى ءبىرىڭعاي ۇردىسكە بىرىكتىرۋ. بۇل ءتىل دامىتۋ قازاق ءتىلى ساباقتارىنىڭ نەگىزگى ماقساتى رەتىندە عانا بولادى دەگەندى بىلدىرەدى، الايدا ساباقتا شەشىلەتىن مىندەتتەر بۇل ماقساتپەن شەكتەلىپ قالمايدى.
ويىن – بالالاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىراتىن ءىس - ارەكەت
قۇرىلىس ويىنىندا بالا سىزىق بويىنا ادەمى ءۇي قۇرىلىسىن جاساپ، ونىڭ بوياۋلارىنىڭ ءبىر - بىرىمەن كەلىسىمدى بولۋىن قاداعالايدى. قۇرىلىس ماتەريالدارىن ءپىشىنى، ءتۇسى بويىنشا سيممەتريالى ورنالاستىرىپ، ولاردى كولەمى (كەڭ، تار)، بيىكتىگى (بيىك، الاسا) بويىنشا سالىستىرادى. ويىن بارىسىندا شىعارماشىلىق تانىتىپ، جاڭا مازمۇن ويلاستىرىپ، بەلسەندىلىك كورسەتەدى. ءوزىنىڭ جانە جولداستارىنىڭ تۇرعىزعان قۇرىلىستارىنىڭ ساپاسىنا باعا بەرەدى.
ۇلتتىق مۇرانىڭ باي قازىناسى – حالىقتىق، ۇلتتىق ويىندار
وسىدان كەلىپ ويىن تۋرالى مىنانداي تۇجىرىم جاساۋعا بولادى:
- ويىن - تاربيە قۇرالى، اقىل - ويدى، ءتىلدى ۇستارتادى، سوزدىك قوردى بايىتادى، ءومىردى تانىتىپ، سەزىمدى كەڭەيتەدى تاربيەلەيدى.
- ەرىك جانە مىنەز قاسيەتتەرىن بەكىتەدى، ادامگەرشىلىك ساپانى جەتىلدىرەدى.
- ۇجىمدىق سەزىم ارەكەتتەرى وسە تۇسەدى.
- ەستەتيكالىق تاربيە بەرۋ - ونەردى، كوركەمدىكتى ءتۇسىندىرۋ قۇرالىنا اينالادى.
- ەڭبەك تاربيەسىن بەرۋ ماقساتتارىن شەشۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
- دەنە كۇشىنىڭ جەتىلۋىنە كومەكتەسەدى - ويىن بالانى جان - جاقتى جاراسىمدى تاربيەلەۋدىڭ پسيحولوگيالىق جانە فيزيولوگيالىق نەگىزدەرى بولىپ تابىلادى.
ماقساتى: مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالاردىڭ ويىن ارقىلى ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ
مىندەتتەرى:
- ويىننىڭ تاربيەلىك اسپەكتىلەرىنىڭ تەوريالىق نەگىزدەرىن زەرتتەۋ؛
- ويىن تۇسىنىگىن اشۋ؛
- مەكتەپكە دەيىنگى جاستا ويىن ارەكەتىنىڭ ماڭىزىن كورسەتۋ؛
- ويىن ارقىلى بالالاردى جان جاقتى تاربيەلەۋدى تالداۋ؛
- ويىن – بالالاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىراتىن ءىس - ارەكەت رەتىندە زەرتتەۋ؛
- ۇلتتىق مۇرانىڭ باي قازىناسى – حالىقتىق ۇلتتىق ويىندارعا سيپاتتاما بەرۋ؛
- قاجەتتى دەنە قوزعالىس داعدىلارىن، تانىمدىق - قوزعالىس بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ؛
- قىزىعۋشىلىعىن قالىپتاستىرىپ، دامىتۋ؛
- ويىن – بالانىڭ ءبىلىم - بىلىك داعدىسىن قالىپتاستىراتىن تاربيە قۇرالى رەتىندە قاراستىرۋ.
زەرتتەۋ بولجامى:
مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى نەمەسە مەكتەپكە دەيىنگى مەكەمەلەردە ويىن ءادىسى تاربيەلەۋ جانە وقىتۋدىڭ باستى ناتيجەلى قۇرالى بولىپ تابىلادى، سوندىقتان دا ولاردى جەتىك زەرتتەپ يگەرۋ ارقىلى عانا، قاراستىرىلىپ جاتقان جاستىق شاقتا تاربيە جۇمىسىنىڭ ناتيجەلىلىگىنە جەتۋگە بولادى.
مەركى اۋدانى اكىمدىگىنىڭ ءبىلىم ءبولىمىنىڭ
«بالدىرعان» بالالار باقشاسى مكقك
دوسماحانبەتوۆا بوتاگوز اقىلبەكوۆنا
بالالاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن ويىن ارقىلى دامىتۋ. جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
قازاق ەلىنىڭ تاۋەلسىزدىگى: جارقىن بولاشاق كەپىلى
