بالانى سويلەۋ مادەنيەتىنە تاربيەلەۋ
ەگەمەندى ەلىمىزدىڭ تالابىنا ساي مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرۋ، وقىتۋ، قازىرگى زامانعا ساي ءبىلىمدى دە، تاربيەلى ۇرپاق تاربيەلەۋ پەداگوگتار ەنشىسىندە.
مەكتەپكە دەيىنگى بالالارعا تاربيە مەن ءبىلىم بەرۋ جۇمىستارىن ۇيىمداستىرۋدا ولاردىڭ سويلەۋ، ءتىلىن دامىتۋ، بايلانىستىرىپ سويلەۋ مادەنيەتىن جەتىلدىرۋگە، قۇراستىرا سويلەۋگە، سوزدىك قورىنىڭ مولايۋىنا باسا كوڭىل بولگەن ءجون. سابيلەردىڭ دۇنيەتانىمىن كەڭەيتىپ، ويىن ورىستەتىپ، ءتىل بايلىعىن جەتىلدىرۋدە كوركەم ادەبيەتتىڭ الاتىن ورنى ەرەكشە. بالاباقشادا بالالاردى دۇرىس سويلەي ءبىلۋ مادەنيەتىنە اينالا قورشاعان ورتامەن، سونداي-اق كوركەم ادەبيەتپەن تەڭەستىرۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرۋعا بولادى. ءاربىر ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ىس-ارەكەتىندە ديداكتيكالىق ويىنداردى قولدانۋ ارقىلى بالالاردىڭ قيالىن شارىقتاتىپ، ويلاۋ قابىلەتىن ۇشتاۋعا بولادى.
ديداكتيكالىق ماتەريالدارمەن بالالار جاتتىققان سايىن ولاردىڭ زەيىنى، تاپقىرلىعى، ىنتالىلىعى، وزىندىك ويلاۋ جۇمىسى دامي تۇسەدى. بالاعا اڭگىمەلەپ ايتۋعا، وقىپ تىڭداۋعا، جاتتاۋعا ارنالعان ماتەريالدار ولاردىڭ دامۋ دەڭگەيىنە، جاس شامالارىنا لايىقتى بولۋ قاجەت.
ءبىزدىڭ توپتاعى بالالارعا سۋرەتتى كىتاپشالاردى كورسەتىپ، مازمۇنىن ايتىپ بەرۋ قولايلى. بۇل جاستاعى سابيلەرگە وقيعاسى ءساتتى اياقتالاتىن، قورقىنىش سەزىمىن تۋدىرمايتىن بولۋ كەرەك.
ولارعا «بەسىك جىرى»، «باۋىرساق»، «تورعاي»، «ماقتا قىز بەن مىسىق» سياقتى شىعارمالار ارقىلى دىبىستاردى انىق ايتۋ، بايلانىستىرىپ سويلەۋ، اڭگىمەلەي بىلۋگە ۇيرەتۋگە بولادى.
ەرتەگى ساحنالاۋ ارقىلى بالالاردى رولگە ءبولىپ بەرۋ، ءار كەيىپكەردىڭ داۋىستارىن كەلتىرىپ ايتۋعا ماشىقتاندىرۋ قاجەت.
شىعارمالاردى وقىعان كەزدە ىس-ارەكەتتەرگە بايلانىستى جاڭا سوزدەردىڭ ءمان-ماعىناسىن ءتۇسىندىرىپ وتىرعان ءجون.
دىبىستاردى انىق دۇرىس ايتا بىلۋگە جاڭىلتپاشتاردىڭ دا ورنى ەرەكشە. ال جۇمباق بالانىڭ سويلەۋ قابىلەتىن دامىتادى. جۇمباقتىڭ شەشۋىن تابۋ ارقىلى زاتتاردىڭ، جان-جانۋارلاردىڭ، كيىم-كەشەك اتتارىن ەستە ساقتاۋ قابىلەتى كۇشەيەدى. بالا ءتىلىن دامىتۋدا ماقال-ماتەلدەردىڭ دە الاتىن ورنى ەرەكشە. قازاقتىڭ ماقال-ماتەلدەرىنىڭ كوبىسى ەلدىكتى، ىنتىماقتى، جاقسى مەن جاماندى اجىراتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
بالالارمەن كۇننىڭ ءىى جارتىسىندا وينالاتىن ديداكتيكالىق ويىندار، جەلىلى - ءرولدى ويىندارى ارقىلى سويلەۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋعا بولادى.ءاربىر سۇراقتارعا تولىق، ءارى ناقتى جاۋاپ بەرە بىلۋگە داعدىلاندىرۋ كەرەك.
ءوزىمنىڭ ءىى كىشى توبىمدا ۇيىمداستىرىلعان اشىق وقۋ ىس-ارەكەتىمدە «قاتىناس» ءبىلىم سالاسى بويىنشا وتكىزگەن «التىن جۇمىرتقا» ەرتەگىسى ارقىلى بالالارعا ەرتەگىنى ۇستەل ۇستىندە كەيىپكەرلەندىرە وتىرىپ ءتۇسىندىردىم. ەستىگەندەرىن قايتالاپ ايتىپ، قانداي كەيىپكەردىڭ بار ەكەنىن بالالار ايتىپ بەردى. سونىمەن قاتار سوزدىك جۇمىس جۇرگىزۋ، سۇراق-جاۋاپ الا وتىرىپ، سوزدىك قورلارىن بايىتىپ، اڭگىمەلەي بىلۋگە ۇيرەتتىم.
كوركەم شىعارمالارمەن بالالاردى ەرتە كەزدەن تانىستىرۋ، وقىتۋ تاربيەلەۋ ىستەرىندە قولدانىپ وتىرۋ ارقىلى بالالاردى ەركىن سويلەۋگە، ءتۇسىنىپ، مانەرلەپ ايتۋعا داعدىلاندىرامىن.
مەكتەپكە دەيىنگى بالالارعا تاربيە مەن ءبىلىم بەرۋ جۇمىستارىن ۇيىمداستىرۋدا ولاردىڭ سويلەۋ، ءتىلىن دامىتۋ، بايلانىستىرىپ سويلەۋ مادەنيەتىن جەتىلدىرۋگە، قۇراستىرا سويلەۋگە، سوزدىك قورىنىڭ مولايۋىنا باسا كوڭىل بولگەن ءجون. سابيلەردىڭ دۇنيەتانىمىن كەڭەيتىپ، ويىن ورىستەتىپ، ءتىل بايلىعىن جەتىلدىرۋدە كوركەم ادەبيەتتىڭ الاتىن ورنى ەرەكشە. بالاباقشادا بالالاردى دۇرىس سويلەي ءبىلۋ مادەنيەتىنە اينالا قورشاعان ورتامەن، سونداي-اق كوركەم ادەبيەتپەن تەڭەستىرۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرۋعا بولادى. ءاربىر ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ىس-ارەكەتىندە ديداكتيكالىق ويىنداردى قولدانۋ ارقىلى بالالاردىڭ قيالىن شارىقتاتىپ، ويلاۋ قابىلەتىن ۇشتاۋعا بولادى.
ديداكتيكالىق ماتەريالدارمەن بالالار جاتتىققان سايىن ولاردىڭ زەيىنى، تاپقىرلىعى، ىنتالىلىعى، وزىندىك ويلاۋ جۇمىسى دامي تۇسەدى. بالاعا اڭگىمەلەپ ايتۋعا، وقىپ تىڭداۋعا، جاتتاۋعا ارنالعان ماتەريالدار ولاردىڭ دامۋ دەڭگەيىنە، جاس شامالارىنا لايىقتى بولۋ قاجەت.
ءبىزدىڭ توپتاعى بالالارعا سۋرەتتى كىتاپشالاردى كورسەتىپ، مازمۇنىن ايتىپ بەرۋ قولايلى. بۇل جاستاعى سابيلەرگە وقيعاسى ءساتتى اياقتالاتىن، قورقىنىش سەزىمىن تۋدىرمايتىن بولۋ كەرەك.
ولارعا «بەسىك جىرى»، «باۋىرساق»، «تورعاي»، «ماقتا قىز بەن مىسىق» سياقتى شىعارمالار ارقىلى دىبىستاردى انىق ايتۋ، بايلانىستىرىپ سويلەۋ، اڭگىمەلەي بىلۋگە ۇيرەتۋگە بولادى.
ەرتەگى ساحنالاۋ ارقىلى بالالاردى رولگە ءبولىپ بەرۋ، ءار كەيىپكەردىڭ داۋىستارىن كەلتىرىپ ايتۋعا ماشىقتاندىرۋ قاجەت.
شىعارمالاردى وقىعان كەزدە ىس-ارەكەتتەرگە بايلانىستى جاڭا سوزدەردىڭ ءمان-ماعىناسىن ءتۇسىندىرىپ وتىرعان ءجون.
دىبىستاردى انىق دۇرىس ايتا بىلۋگە جاڭىلتپاشتاردىڭ دا ورنى ەرەكشە. ال جۇمباق بالانىڭ سويلەۋ قابىلەتىن دامىتادى. جۇمباقتىڭ شەشۋىن تابۋ ارقىلى زاتتاردىڭ، جان-جانۋارلاردىڭ، كيىم-كەشەك اتتارىن ەستە ساقتاۋ قابىلەتى كۇشەيەدى. بالا ءتىلىن دامىتۋدا ماقال-ماتەلدەردىڭ دە الاتىن ورنى ەرەكشە. قازاقتىڭ ماقال-ماتەلدەرىنىڭ كوبىسى ەلدىكتى، ىنتىماقتى، جاقسى مەن جاماندى اجىراتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
بالالارمەن كۇننىڭ ءىى جارتىسىندا وينالاتىن ديداكتيكالىق ويىندار، جەلىلى - ءرولدى ويىندارى ارقىلى سويلەۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋعا بولادى.ءاربىر سۇراقتارعا تولىق، ءارى ناقتى جاۋاپ بەرە بىلۋگە داعدىلاندىرۋ كەرەك.
ءوزىمنىڭ ءىى كىشى توبىمدا ۇيىمداستىرىلعان اشىق وقۋ ىس-ارەكەتىمدە «قاتىناس» ءبىلىم سالاسى بويىنشا وتكىزگەن «التىن جۇمىرتقا» ەرتەگىسى ارقىلى بالالارعا ەرتەگىنى ۇستەل ۇستىندە كەيىپكەرلەندىرە وتىرىپ ءتۇسىندىردىم. ەستىگەندەرىن قايتالاپ ايتىپ، قانداي كەيىپكەردىڭ بار ەكەنىن بالالار ايتىپ بەردى. سونىمەن قاتار سوزدىك جۇمىس جۇرگىزۋ، سۇراق-جاۋاپ الا وتىرىپ، سوزدىك قورلارىن بايىتىپ، اڭگىمەلەي بىلۋگە ۇيرەتتىم.
كوركەم شىعارمالارمەن بالالاردى ەرتە كەزدەن تانىستىرۋ، وقىتۋ تاربيەلەۋ ىستەرىندە قولدانىپ وتىرۋ ارقىلى بالالاردى ەركىن سويلەۋگە، ءتۇسىنىپ، مانەرلەپ ايتۋعا داعدىلاندىرامىن.
You Might Also Like
-
ماقساتى: بالالاردىڭ شار تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ، تولىقتىرۋ، ويىن ارقىلى ءتۇر-تۇسىن اجىراتا بىلۋگە ۇيرەتۋ.اقىل-ويلارىن، زەيىنىن، تانىمدىق قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ.ەستەتيكالىق تالعامدارىن كوتەرۋ. شاردىڭ...
-
ۇلتتى ۇلت ەتىپ، دۇنيەجۇزىلىك دەڭگەيگە كوتەرەتىن باسەكەگە قابلەتتى تالاپتى ۇرپاق تاربيەلەۋدىڭ قاجەتتىلىگى.
