InfoHub Logo

«№173 مەكتەپ- ليسەي» كمم
باستاۋىش سىنىپ وقىتۋشىسى: جاندارالوۆا لاززات بايجۋمايەۆنا

بۇگىنگى ماقالامدا بالانىڭ وتىرىك ايتۋى تاقىرىبىن قوزعاۋدى ءجون كوردىم. ويتكەنى بالانىڭ وتىرىك ايتۋعا ادەتتەنۋى كەلەشەكتە كوپ كەلەڭسىزدىكتەرگە اكەلەتىنى ايتپاسا دا بەلگىلى. وتىرىكشىلىگىمەن اتى شىققان ادام ەلگە ماسقارا بولۋمەن قاتار، اينالاسىنداعىلاردىڭ سەنىمىنەن شىعادى. قوعامدا ءقادىرى بولمايدى. سوندىقتان بۇل تاقىرىپ ءاربىر اتا-انانى تولعاندىراتىن ماسەلە. الدىمەن بالانى وتىرىك ايتۋعا يتەرمەلەيتىن سەبەپتەردى جىكتەپ كورەيىك: وزىنە كوڭىل اۋدارتۋدى قالاۋ. اتا-اناسىنان كورگەنىن ىستەۋ. ۇرىس ەستۋدەن، سىن ەستۋدەن قاشۋ ءۇشىن. (مىس: ءۇي جۇمىسىن بەرمەدى نەمەسە ورىنداپ قويدىم دەپ وتىرىك ايتۋ). قاسىنداعىلاردى تاڭ قالدىرۋ ءۇشىن. جاۋاپكەرشىلىكتەن قاشۋ ءۇشىن. ماقتاۋ ەستۋ ءۇشىن. اتا-اناسىنىڭ قاتال مىنەزى سەبەپتى وتىرىككە جۇگىنۋ. جازا تاتۋدان قاشۋ ءۇشىن. اتا-اناسىنىڭ اشۋىنان قورقۋ. ءوزىن ماقتاۋ ءۇشىن، ءقادىرلى، مىقتى ەكەنىن كورسەتۋ ءۇشىن. (مىس: بارىنەن دە جاقسى جۇگىردىم) ت.ب.  

ەندى وتىرىككە بەيىمدەلۋىنە توسقاۋىل بولا الۋ ءۇشىن نەندەي ماسەلەلەرگە كوڭىل اۋدارۋ كەرەكتىگىنە ازداپ توقتالايىق. الدىمەن اتا-انا رەتىندە ءوزىڭىز ادال، دۇرىس ءسوزدى بولىڭىز. ايتقان ۋادەڭىزدى مىندەتتى تۇردە ورىنداڭىز. بالاڭىزدىڭ وتىرىك ايتقانىن سەزگەن جاعدايدا دەرەۋ اشۋ شاقىرۋدان اۋلاق بولىڭىز. نەگە وتىرىك ايتقانىن تۇسىنۋگە تىرىسىڭىز. بالانىڭ وتىرىك ايتۋى نەگىزىندە اتا-اناسىنا بەرىلگەن بەلگى. بۇل ونىڭ ءبىر پروبلەماسى نەمەسە قاجەتتىلىگى بارىن كورسەتۋى مۇمكىن. سوندىقتان بالانىڭ وتىرىك ايتقانىنا ەمەس، “وتىرىك ايتۋىنا نە سەبەپ بولدى؟” سوعان نازار اۋدارىڭىز. اتا-انا رەتىندە ءوزىڭىزدىڭ ۇستانىمدارىڭىز بەن ءجۇرىس-تۇرىسىڭىزدى قاداعالاڭىز. تىم قاتال قاعيدالارىڭىز بار ما؟ پەرفەكسيونيستىك ۇستانىمدارىڭىز بار ما؟ الدە دەرەۋ اشۋ شاقىراتىن، قىزبا مىنەزىڭىز بار ما؟ بالاڭىز سىزدەن قاتتى قورقا ما؟ بالاڭىزعا تىم كوپ سىن ايتاسىز با؟ بالاڭىزدى جەتكىلىكتى مولشەردە تىڭدايسىز با؟ جەتكىلىكتى مولشەردە ونىمەن سويلەسەسىز بە؟...

سونىمەن قاتار ءوزىڭىز وتىرىك ايتۋشى بولماڭىز. “پالەنشە سۇراسا، مەنى جوق دەپ ايتا سال” دەگەن سياقتى بولماشى دەپ ويلاعان سوزدەر دە بالانىڭ وتىرىكتى قالىپتى نارسەدەي قابىلداۋىنا سەپتىگىن تيگىزۋى مۇمكىن. بالاڭىزدى باسقا بالدارمەن سالىستىرماڭىز (جۇرتتىڭ بالاسىنا قاراشى دەگەن سياقتى) قاجەت كەزىندە بالاڭىزدى ماقتاڭىز. ودان رازى ەكەنىڭىزدى سەزدىرىڭىز. سىن ايتپاڭىز. بالاڭىزدىڭ ءاربىر ءسوزىن شىن-وتىرىگىنە قاراماي “وتىرىك، وتىرىكشى” دەپ تاڭبالاي بەرمەڭىز. وتىرىك ايتقان كەزىنە، بالانىڭ جەكەلەگەن قاسيەتىنەن بولەك تۇرعىدان قاراڭىز. بايسالدى، جىلى سوزبەن سويلەسىڭىز. وتىرىك ايتۋدىڭ دۇرىس ەمەس ەكەنىن، زيانىن، ءوزى ءۇشىن دە، وزگەلەر ءۇشىن دە بولىمسىز، كەرى ناتيجەلەرمەن اياقتالۋى مۇمكىن ەكەندىگىن ءتۇسىندىرىڭىز. (مىسالىعا: وتىرىك ايتۋ قارسىڭداعى ادام رەنجىتۋمەن قويماي، اشۋىن كەلتىرۋى مۇمكىن. وتىرىك ايتاتىن بولساڭ، دوستارىڭ ساعان سەنبەيتىن بولادى. وسى سەبەپتى دوستارىڭ ازايۋى مۇمكىن... ت.ب.) وتىرىك ايتپاۋدىڭ، دۇرىس ءسوزدى بولۋدىڭ پايدالارىن ايتىڭىز. باسقالار سەنى الداعاندا قانداي سەزىمدە بولعانىن سۇراڭىز. ءوزىن باسقانىڭ ورنىنا قويىپ كورۋدى ايتىڭىز. سوندا قارسىداعى الدانعان ادامنىڭ سەزىمدەرىن جاقسىراق ۇعىنۋى مۇمكىن. بالاڭىز وتىرىك ايتىپ قۇتىلۋى مۇمكىن بولا تۇرا، شىندىعىن ايتقان كەزىندە، شىندىقتى ايتقانى ءۇشىن ونى ماقتاپ، العىس ايتىڭىز.

ءوزىڭىز جاقسى مىنەزدى بولىڭىز. كوبىنەسە بالالار اتا-اناسىن وزىنە ۇلگى ەتىپ الادى. بالاڭىزدى مەيىرىم ىشىندە ءوسىرىڭىز. مەيىرىم كورىپ وسكەن بالا مەيىرلى بولىپ وسەدى.      

---