باقىت گۇلىن تەرگەن كۇن. /پاتريوتتىق كەش
قىزىلوردا وبلىسى، جالاعاش اۋدانى،
تەمىربەك جۇرگەنوۆ اتىنداعى
№123 مەكتەپ - ليسەيدىڭ كىتاپحانا مەڭگەرۋشىسى
ابيشيەۆا ساۋلە نۋرگازييەۆنا
باقىت گۇلىن تەرگەن كۇن. /پاتريوتتىق كەش/
كەشتىڭ ماقساتى: ۇلى وتان سوعىسى، ونىڭ زارداپتارى، ۇلى جەڭىس تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ. وتان ءۇشىن جان قيعان اتالار مەن اپالاردىڭ، سوعىستان ورالعان، قازىرگى كەزدە ارامىزدا جۇرگەن ارداگەرلەرىمىزدىڭ ەرلىگىن ۇلگى ەتە وتىرىپ، ولاردى قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىك: «تاريح. تاعىلىم. تاعزىم» اتتى تاقىرىپتىق كورمە.
دايەكسوز: «ءبىز بۇگىنگى بەيبىت تىرلىگىمىز ءۇشىن، قازاقستان دەپ اتالاتىن رەسپۋبليكانىڭ جەر بەتىندە بارلىعى ءۇشىن تاريحتىڭ ءار تۇسىندا وسى ەلدى، وسى جەردى قورعاعان قايسار جانداردىڭ ارۋاعىنىڭ الدىندا قاشاندا قارىزدارمىز» [1]
كىتاپحاناشى: كۇندە توي كوكتەم ءبىزدىڭ ەلىمىزدە،
سەكىلدى بار باقىتتىڭ كەنى بىزدە.
جيىلماي جەڭىس كۇنى جەتتى تاعى
جەڭىس پەن قاھارماندىق كۇنىمىز دە. [2]
بۇگىنگى مىناۋ بەيبىت كۇن، اشىق اسپان، تاۋەلسىز ەلدىڭ قارىشتى قادامدارى – سول ۇلى جەڭىستىڭ يگى ناتيجەسى. جەڭىس مەرەكەسى – ۇلى مەرەكە. بەيبىتشىلىكتى سۇيەتىن بارشا ادامزاتتىڭ ۇلىقتار كۇنى. سىزدەردى بۇگىنگى بەيبىت ءومىردىڭ نەگىزىن قالاعان، بار ۇرپاق ۇلىق تۇتاتىن 9 مامىر جەڭىس كۇنى – ۇلى جەڭىستىڭ 70 جىلدىعى مەرەكەسىمەن شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتايمىز.
قازاق ءبيى: «بالدىرعان»
كىتاپحاناشى: «قانداي عاجاپ بەيبىت ءومىر تىرشىلىك،
ەشبىر پەندە جۇرمەسە ەكەن كۇرسىنىپ.
«سوعىس اتى جويىلسىن» دەپ ۇيرەتەم.
سابيىمە جاڭا كۇلگەن ءتىل شىعىپ.» [3] - دەپ اۋدانىمىزدىڭ سوسياليستىك ەڭبەك ەرى ەسپانوۆ ۇزاق اتامىز جىرلاعانداي قوي ۇستىنە بوزتورعاي جۇمىرتقالاعان وسىناۋ بەيبىت زامان بىزگە وڭايلىقپەن كەلگەن جوق. وتان سوعىسىنىڭ وتتى جىلدارىندا قازاقستاندىق جاۋىنگەرلەر قايتالانباس ەرلىكتەر كورسەتسە، تىلداعى حالىق وتانسۇيگىشتىكتىڭ كەرەمەت ۇلگىسىن تانىتىپ، جەڭىس كۇندەرىن جاقىنداتا ءتۇستى. ەڭبەكتەگى بۇل ەرلىك، توزىمدىلىك، بولاتتاي بەرىك بىرلىك ماڭگى ۇمىتىلمايدى.
ءان: تاۋەلسىز قازاقستان
كىتاپحاناشى: ۇلى كەشكە سەنگەن كۇن،
فاشيستەردى جەڭگەن كۇن.
اعالارعا ەرگەن كۇن،
باقىت گۇلىن تەرگەن كۇن — دەپ اقىن قادىر مىرزا الي جىرلاعانداي «باقىت گۇلىن تەرگەن كۇن!» اتتى ۇلى جەڭىستىڭ 70 جىلدىعىنا ارنالعان پاتريوتتىق كەشىمىزدى باستاۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر.
دۇنيەنى ءدۇر سىلكىندىرگەن كەشەگى ۇلى وتان سوعىسى ءاربىر وتباسىنا ۇلكەن قايعى – قاسىرەت اكەلدى. ۇلى جەڭىس! قانشاما بوزداقتاردىڭ ءومىرىن قيعان، تالاي شاڭىراقتى ورتاسىنا تۇسىرگەن سوعىس ءورتىنىڭ وشكەنىنە 70 جىل ءوتتى. ولاردىڭ ەرلىكتەرى ەشقاشان ۇمتىلمايدى. وتان ءۇشىن وت كەشىپ، باياندى بولاشاقتىڭ ىرگەسىن قالاعان اعا ۇرپاق وكىلدەرىنىڭ الدىندا ءاردايىم قۇرمەتپەن باس يەمىز. ولاردىڭ وتان قورعاۋ جولىنداعى ەرلىكتەرى مەن بەيبىت ومىردەگى ونەگەلى ىستەرى كەيىنگى ۇرپاققا ۇلگى بولىپ قالا بەرمەك.
ءان: «اعالار»
كىتاپحاناشى: سۇم سوعىس تالاي جۇرتتىڭ ىرگەسىن شايقالتىپ، قابىرعاسىن قاۋساتتى. ەل حالقى مىڭداعان ازاماتتارىن جوعالتىپ، بالا - اكەدەن ايرىلدى. اجال وعىنان امان قالعان سوعىس ارداگەرلەرىنىڭ ءبىرازى بىزبەن بىرگە ءححى عاسىردا نىق قادام باسۋدا. ارداگەرلەردىڭ ەلىمىزدىڭ نۇرلى بولاشاعى جولىندا جاساعان ەرلىكتەرىن، ەرەن ەڭبەكتەرىن بۇگىنگى وسكەلەڭ ۇرپاقتارىمىز جالعاستىرا بەرەدى. ادامزات تاريحىندا ەڭ الاپات سوعىس سانالعان ۇلى وتان سوعىسى جىلدارىندا ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىن، كەلەر ۇرپاقتىڭ بەيبىت ءومىرىن قاھارماندىقپەن قورعاپ، جەڭىسكە جەتكەندەرىن ماقتانىش ەتىپ، ولاردى ەرەكشە قۇرمەت تۇتامىز.
1 – وقۋشى: بولماسىن دەپ ءقاۋىپ – قاتەر جەر ءۇستى،
بار ادامنىڭ ءومىرى ءۇشىن كەلىستى،
بۇگىنگى جاس ۇرپاقتىڭ اتىنان
جالعايمىن دەپ انت ەتەمىن جەڭىستى! [4]
2 – وقۋشى: ەرلىك دەگەن – وتان قورعاۋ ۇققانعا،
ەزدەر ءبىراق بيىكتەرگە شىققان با؟
ءومىر - ءولىم، بەلدەسكەندە بەتپە-بەت
قورىقپادى جاۋىپ تۇرعان وقتان دا!
3 – وقۋشى: ۇمىتپان، ۇمىتپان جەڭىس كۇنىن،
كەزى ەدى تىنىستاعان جەر ءۇستىنىڭ.
بەرليندە ءجۇردى شالقىپ قىر قازاعى،
القىزىل جەلبىرەتىپ جەڭىس تۋىن. [2]
4 – وقۋشى: ايعاعى كۇشىمىزدىڭ – جەڭىس كۇنىم
باقىتتى – بەيبىتشىلىك جەر ءۇستىنىڭ.
الۋان ەل ازاماتى سوڭىمىزدا،
كەلەمىز جوعارى ۇستاپ جەڭىس تۋىن! [2]
5 – وقۋشى: وسىلاي ەتكەن، وسىلاي وتكەن بابالار،
سالتى بوپ سولاي كەيىنگىلەرگە تاراعان.
ۇرپاعى ءۇشىن – كەلەشەك ءۇشىن قايمىقپاي،
قاجەت بولسا ءولىمدى ارتىق ساناعان. [5]
6 – وقۋشى: بىرەۋلەر ءوتتى جاسارىن جاساپ ومىردەن،
بىرەۋلەر ءوتتى اجالى بولىپ تەمىردەن.
قانشاما جاندار مايداندا كەتسە وققا ۇشىپ،
قانشاما جاندار اشتىقتان قيراپ كومىلگەن. [5]
7 – وقۋشى: الەمدى ەتكەن تاڭ قىلىپ،
جولدارىڭ جاتىر جاڭعىرىپ،
رۋحىڭا تاعزىم ەتەدى
باس ءيىپ ۇرپاق ماڭگىلىك.
كىتاپحاناشى: ۇلى وتان سوعىسىنىڭ 1945 جىلى جەڭىسپەن اياقتالعانىنا دا 70 جىل تولدى. وسى ءبىر داڭقتى جەڭىس كۇنى – 9 مامىر تاريحىمىزعا نەعۇرلىم تەرەڭدەي ەنىپ، الىستاعان سايىن ونىڭ ۇلىلىعى مەن ءمان - ماعىناسى دارالانىپ، ماڭىزى ارتا بەرەدى. قان مايداندا اجالمەن ارپالىسىپ ءجۇرىپ، عاجايىپ ەرلىك جاساعان اعا - ۇرپاققا دەگەن قۇرمەت سەزىمىمىز ەسەلەنە تۇسەدى. ەلباسىمىز: «سىن ساعاتتا ەرلىگىمىز دە، ەلدىگىمىز دە بويىمىزدان تابىلدى» [6] دەمەكشى ءبىزدىڭ جاۋجۇرەك اعا - اپالارىمىز ەلدىگىمىز بەن ەرلىگىمىزدى، وتان سۇيگىشتىگىمىزدى پاش ەتتى. ولار جاساعان ۇلى ەرلىك ەشقاشان دا ۇمىتىلمايدى، ول ماڭگىلىككە قالادى.
بي: «ساربازدار»
كىتاپحاناشى: سول سۇراپىل سوعىس جىلدارى ءبىزدىڭ ونداعان مىڭ جەرلەستەرىمىز، قىزىلوردالىقتار كەشەگى ورتاق وتانىمىزدىڭ بوستاندىعى مەن تاۋەلسىزدىگى، جەر بەتىندە بەيبىت ءومىر ورناۋى جولىندا كەۋدەلەرىن وت پەن وققا توستى. ەركىندىك پەن قاتىگەزدىك ايقاسقان بۇل سوعىستا سىر ەلىنىڭ 21 ازاماتى كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاندى. وسىنداي الاپات سوعىس پەن اعا اپالارىمىزدىڭ ەرلىكتەرىن ءوز قالامدارىمان جىرعا قوسقان سىر ەلىنىڭ اقىندارىنىڭ شىعارمالارىنا كەزەك بەرەيىك. [6]
1 – وقۋشى: «جاسا ماڭگى، بەيبىت ءومىر تىرشىلىك»
2 – وقۋشى: «مايدانگەر – ارداگەرلەر جايلى تولعاۋ»
3 – وقۋشى: «جەڭىس»
4 – وقۋشى: «اعالارعا ارناۋ»
5 – وقۋشى: «جەڭىستىڭ تۋعان كۇنى»
كىتاپحاناشى: سوعىس جىلدارى قازاقستاندىق بەس اسكەري قۇرامعا «گۆارديالىق» دەگەن قۇرمەتتى اتاق بەرىلىپ، ولاردىڭ تۋلارىنا الدەنەشە وردەندەر قادالدى. ولاردىڭ جاۋىنگەرلەرىنىڭ ەرلىگى اڭىزعا اينالدى.
حالقىم ءۇشىن قايعىرىپ،
حالقىم ءۇشىن جۇباندىم...
ەندى قاشان اي كۇلىپ،
التى الاشقا تۋار كۇن؟![7] – دەپ ايتقان، اتاقتى پانفيلوۆشى باتالون، كەيىننەن ديۆيزيا كومانديرى بولعان باۋىرجان مومىش ۇلىنىڭ 105 جىلدىق مەرەيتويى جەڭىستىڭ 70 جىلدىعىمەن تۇسپا تۇس كەلىپ وتىر. باتىردىڭ ەسىمى سوعىس تاريحىنان ماڭگىلىك ورىن الادى.
كىتاپحاناشى: بۇگىنگى كەشىمىزدە قازاقتىڭ قاھارمان ۇلى باۋىرجان مومىش ۇلىنىڭ ەرلىكپەن ورلىكتەن ورىلگەن ومىرىنەن سىر شەرتپەكپىز. ءازىلحان نۇرشايىقوۆتىڭ «اقيقات پەن اڭىزىنا» ارقاۋ بولعان باتىر باۋىرجاننىڭ عيبراتتى عۇمىرى كەيىنگە ۇلگى. باتىردىڭ بالالىق شاعىنان باستاپ مايدان شەگىندە تار جول تايعاق كەشىپ، قيان كەسكى ۇرىس دالاسىنداعى جاۋ شەبىنىڭ ۇرىنتال تۇسىن ءدال تاپقان تاپقىرلىعىن جازۋشى باتىردىڭ بايانداۋمەن سىرلاسا وتىرىپ جازىپ العان.
ديالوگ اڭگىمەنىڭ ۇزىن - ىرعاسى ون ءبىر تاراۋدان تۇرعانى مەن كەزىندە «اقيقات پەن اڭىزعا» كىرمەي قالعان قالتارىستاردا قامتىلادى. جازۋشىنىڭ وسى سۇبەلى ەڭبەگىنىڭ نەگىزىندە باتىر بابا ءومىرىنىڭ كەيبىر ساتتەرىنەن سىر شەرتپەكپىز.
كورىنىس:
ءازىلحان: سالەمەتسىز بە؟
ايەل: سالامات پا.
ءازىلحان: ۇيدە باۋكەڭ بار ما؟
ايەل: ۇيدە. بۇل قايدان ەكەن؟
ءازىلحان: بۇل «جۇلدىز» جۋرنالى رەداكسياسىنان ەدى عوي.
ايەل: ءقازىر
(ايەل ترۋبكانى تاستاپ كەتەدى)
باۋىرجان: مەن تىڭداپ تۇرمىن.
ءازىلحان: سالەمەتسىز بە؟ باۋكە
باۋىرجان: سالەمەت
ءازىلحان: بۇل «جۇلدىز» جۋرنالى رەداكسياسىنان عوي، مەن وسىندا جۇمىس جاسايتىن ءازىلحانمىن عوي، سىزدەن ءبىر بۇيىمتايىم بار ەدى، مەرەكەلىك نومىرگە ءسىزدىڭ ماقالاڭىزدى جوسپارلاپ ەدىك. سوعان....
باۋىرجان: توقتا، فاميلياڭ كىم؟
ءازىلحان: نۇرشايىقوۆ
باۋىرجان: مەن ونداي ادامدى بىلمەيمىن، مەن سىزبەن سويلەسپەيمىن.
ءازىلحان: ماقالاعا قاتىستى 40 سۇراق دايىنداپ الىپ، باۋكەڭنىن ۇيىنە تارتتىم.
(ەسىكتى قاعادى)
باۋىرجان: ءاي، اشساڭشى.
(ايەلى ەسىكتى اشادى)
ءازىلحان: اپاتاي سالەمەتسىز بە؟
(قولىنان الادى)
ايەل: كىرە عوي، سالەمەت پە.
ءازىلحان: (باۋىرجانعا قاراپ) زدراۆيا جەلايۋ، توۆاريشش پولكوۆنيك!
باۋىرجان: (بەتىنە الارا قاراپ) يا، نەگە كەلدىڭ؟
ءازىلحان: «جۇلدىز» جۋرنالى ءسىز تۋرالى ماقالا جازىپ كەل دەپ ەدى. ءسىز ەرلىگىڭىز تۋرالى ءوزىڭىز جازدىڭىز، باسقا اۆتورلار دا جازدى، دەگەنمەن ايتىلماي قالعان جەرلەر بار سياقتى. سولاردىڭ ىشىنەن نە جازۋ كەرەكتىگى تۋرالى سىزبەن اقىلداسۋعا كەلدىم.
باۋىرجان: نەمەنە، ول ماقالانى ساعان مەن جازىپ بەرۋىم كەرەك پە؟ كرۋگوم!
ءازىلحان: باۋكە، دات.
باۋىرجان: (مىرس ەتىپ كۇلىپ) دات دەيمىسىڭ! داتىڭ بولسا ايت.
ءازىلحان: باۋكە، مەن سىزگە قاراماي تۇرمىن عوي، وزىڭىزگە قاراۋعا رۇقسات ەتىڭىز.
باۋىرجان: بۇرىل!
ءازىلحان: باۋكە، مەن سىزگە جازىپ بەرىڭىز دەپ كەلگەنىم جوق، سىزگە قوياتىن سۇراقتارىم بار، سولارعا جاۋاپ بەرسەڭىز، مەن ءوزىم جازىپ شىعامىن.
باۋىرجان: اكەل!
(ءازىلحان وسى جەردە جازىپ كەلگەن سۇراقتارىن باۋىرجاننىڭ قولىنا ۇستاتادى)
باۋىرجان: (ءبىراز وقىپ وتىرىپ) دا، ەتو سەرەزنو. مىندا كەل. امان - ەسەنسىڭ با؟
ءازىلحان: شۇكىر، باۋكە.
باۋىرجان: وتىر.
ءازىلحان: باۋكە دەنساۋلىعىن قالاي؟
باۋىرجان: مەن سال اۋرۋمىن، سال اۋرۋدىڭ نە ەكەنىن تۇسىنەسىڭ بە؟
(تۇسىنگەن سىڭاي تانىتىپ باسىن شايقايدى)
مىنا اسقازان، وكپە، باۋىر جۇرەك دەگەندەردىڭ ساپ - ساۋ.
(قولىڭ بەلىنە اپارىپ)
ال، مىنا جاق يت بوپ كەتتى، جۇرە المايمىن.
(وسى كەزدە شاي كەلەدى)
ءازىلحان: (ءازىلحان ستولدىڭ ۇستىندەگى تۇرعان اق قاعازدى كورسەتىپ) باۋكە، رۇقسات بولسا مىنا قاعازعا جازسام با ەكەن؟
باۋىرجان: ە، جازعىن، ساعان ادەيى قويىلعان قاعاز عوي. ال «جۇلدىز» ساعان نە جاز دەپ وتىر؟
ءازىلحان: ولارعا ءسىزدىڭ 60 - قا تولۋىڭىزعا وراي ءبىر نارسە كەرەك سياقتى. سوندىقتان دا سىزبەن تىلدەسپەي، سىزدەن رۇقسات الماي ەشتەڭە جازا المايمىن. مىنە، بۇگىن قالىڭ وقىرمان قاۋىمعا ءسىز تۋرالى نە ايتۋعا بولادى دەپ وزىڭىزبەن اقىلداسۋعا كەلدىم.
باۋىرجان: (باۋىرجان ءبىراز ءۇنسىز وتىرىپ، توسەكتە شالقايىپ جاتتى دا، باسىن جاي كوتەرىپ، اڭگىمەسىن باستايدى) مەن تۋرالى مەنەن رۇقساتسىز ەشتەڭە جازبايمىن دەگەنىڭ دۇرىس. ءبىراق، بىرىنشىدەن، قاراعىم، سەن وكپەلەمە، مەن ءوزىم تۋرالى ەشكىمگە ماقالا ديكتاۆات ەتپەيمىن. ەكىنشىدەن، مەنى ماقتاپ جاز دەپ ەشكىمگە دە ايتپايمىن!
ءازىلحان: وندا قالاي بولادى؟ مەنىڭ نە ىستەۋىم كەرەك؟
باۋىرجان: وسى تويعانىڭمەن قايتا بەر قاراعىم.
ءازىلحان: تويىپ قايتسام ارمانىم نە، تويماي تۇرمىن عوي، باۋكە.
باۋىرجان: ال، سۇراعىڭ بولسا سۇرا.
ءازىلحان: ءسىز بالا كۇنىڭىزدە قانداي كىتاپتاردى قىزىعا وقىدىڭىز، باۋكە؟
باۋىرجان: مەن جاس كەزىمدە دە، ەرەسەك كۇنىمدە دە كىتاپتى كوپ وقىدىم. وسى كۇنگە دەيىن كىتاپتان باس المايمىن. قۇنىعا وقىعاندارىم فرانسۋز، ورىس جانە يسپان كلاسسيكتەرىنىڭ كىتاپتارى. ديككەنستى تۇسىنبەدىم، اياعىنا دەيىن وقي المادىم.
ءازىلحان: ءسىز سوندا كىم بولسام دەپ ارمان ەتتىڭىز؟
باۋىرجان: مەن ول كەزدە تەك قانا قاتارىمنان قالماۋدى عانا ويلادىم.
ءازىلحان: اسكەردە، سوعىستا قانداي كىتاپتاردى وقىدىڭىز؟ قانداي جاعدايدا، قالاي وقىدىڭىز؟
باۋىرجان: تولستويدىڭ «سوعىس جانە بەيبىتشىلىگى» مەن سيەۆاستوپول اڭگىمەلەرىنەن، پۋشكين مەن لەرمونتوۆتىڭ اسكەري پروزاسىن، ادميرال نەلسوننىڭ كىتاپتارىن، قازاق كىتاپتارىنان مەن ابايدى ەشقاشان دا جانىمنان تاستاعان ەمەسپىن. اسكەري كوزبەن قاراساڭ ابايدىڭ ءوزى قىپ - قىزىل سوعىس. راس ايتامىن. ماسەلەن ونىڭ «جاسىمدا عىلىم بار دەپ ەسكەرمەدىم» دەگەن ولەڭى جاتقان سوعىس.
ءازىلحان: ءسىز ون التى جاسىڭىزدان باستاپ ولەڭ جازىپسىز. العاشىندا اقىن بولسام دەپ تالاپ قىلعان جوقسىز با؟
باۋىرجان: ەشۋاقىتتا پالەن بولامىن، تۇگەن بولامىن دەگەن ەمەسپىن. قايدا قانداي قىزمەتتە جۇرسەم دە جۇرەكتەگى ۇرانىم قازاقتىڭ: «ەردى نامىس، قوياندى قامىس ولتىرەدى» دەگەن ماقالى بولدى. اقىندىققا، شەنگە، اتاققا ەشقاشان قىزىققان ەمەسپىن. گەنەرال بولسام، مارشال بولسام، گەروي بولسام دەگەن ەمەسپىن.
ءازىلحان: ءسىز قانداي ادامدى قادىرلەيسىز؟ قانداي ادامدى جەك كورەسىز؟
باۋىرجان: ارداقتى انانى قادىرلەيمىن. ارى بار ازاماتتى ارداقتايمىن. تالابى بار جاستى قۇرمەتتەيمىن. «باۋكە، مىنا ءسوزىڭىز قۇدايسكيي، ءسىز دانىشپانسىز» دەپ، كوزگە ماقتاپ كولگىرسيتىن ءىنىنى جەك كورەمىن.
ءازىلحان: ءسىزدىڭ كوپ ناقىلدارىنىزدىڭ ىشىندە اسىرەسە، وتكىر، ۋىتتىسى – «باقانىڭ باعىنان، سۇنقاردىڭ سورى ارتىق» دەگەن ماقالىڭىز قالاي تۋدى؟
باۋىرجان: گەنەرال پانفيلوۆ قايتىس بولعاننان كەيىن از ۋاقىت بولسا دا ءبىر كومانديرگە تاپ بولدىق، ول بۇكىل ديۆيزيانىڭ بەرەكەسىن الدى. سونداي ءبىر قىسىلعاندا اۋىزدان شىققان ءسوز عوي، قاراعىم.
ءازىلحان: بۇرىنعى مەن بۇگىنگىنى، بولاشاقتى سالىستىرا وتىرىپ، ارت پەن العا كوز جىبەرە كەلىپ، جاس ۇرپاققا قانداي اقىل ايتار ەدىڭىز؟
باۋىرجان: الدىمەن روسسيانىڭ ادامزات الدىنداعى باعا جەتپەس ەڭبەگىن ءارقاشان ەسكە الىپ وتىرۋ قاجەت دەر ەدىم. ودان كەيىنگى ايتاتىن ءسوز مىناۋ:
«ەي بۇگىنگى جاس قاۋىم، بەيتانىس ارعى ۇرپاق! ءار اكە بالام باقىتتى بولسا ەكەن، ءۇرىم - بۇتاعىم ۇزىلمەسە ەكەن، وشپەسە ەكەن دەپ تىلەيدى. ءبىزدىڭ اكەلەرىمىز بەن اپالارىمىز قارالى جەكسەنبىدە قان كەشىپ ءجۇرىپ، بىزگە ۇياداي وتانىمىزدى جاساپ بەردى. جاستارىمىز وتانشىل بولسىن. جاستار اراققا ءۇيىر بولماۋى كەرەك. اراق - ادامگەرشىلىكتىڭ، ازاماتتىقتىڭ، اقىلدىڭ جاۋى. اراق - ازعىندىققا جەتەلەيدى. ەي، ءجۇز جىلدان كەيىنگى ءۇرىم - بۇتاق، جۇراعات، جاس ۇرپاق! ەستيسىڭ بە مەنىڭ ءۇنىمدى، جەتە مە ساعان مەنىڭ داۋسىم. سەندەرگە ايتار ەكى اۋىز ءسوزىم بار. ول - وتاندى سۇيىڭدەر، ونى قورعاندار، وعان قىزمەت ەتىڭدەر! حالىقتار دوستىعىن قادىرلەڭدەر، قاسيەتتەپ ۇستاڭدار! جەڭىسكە جەتىپ قۋانىشقا كەنەلدى، جەتپەگەن ارماندا كەتتى. ءوزىمىز ولگەنشە ولاردىڭ اتتارىن ۇمىتپايىق. ال تىرىلەر ءبىر - ءبىرىمىزدى شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتايىق، سىيلايىق، قادىرلەيىك!»
كىتاپحاناشى: ءيا وسىنداي ونەگەلى وسيەت ايتقان باتىرلارىمىز قاشاندا ماڭگىلىك تاعزىمعا لايىق.
سودان دا بولار ءولىنى سىيلاۋ سالتىمىز،
تايماعان بۇدان قاشاندا بولسا قالپىمىز.
«ارۋاق!» - دەپ اتا – بابا رۋحىنا،
تابىنىپ وتكەن، ءتاۋ ەتىپ وتكەن حالقىمىز.[5]
سۇراپىل سوعىستاعى اعا بۋىننىڭ جان اياماس جاۋ جۇرەكتىگى، ەرەن ەڭبەگى، تۋعان ەلگە، جەرگە دەگەن پاتريوتتىق ىستىق ىقىلاسى كەلەشەك ۇرپاق ساناسىندا جاڭعىرىپ تۇرارى داۋسىز. ادىلدىك پەن زۇلىمدىقتىڭ سوعىسى دەپ باعالانعان مايدانداعى ەرلىكتەرى بۇگىنگى مەن كەلەر ۇرپاق ءۇشىن ناعىز وتانسۇيگىشتىكتىڭ، وتان قورعاۋدىڭ جوعارى ۇلگىسى بولىپ قالا بەرمەك. قۇرمەتتى قوناقتار ۇلى جەڭىس مەرەكەسى كۇنى بارشاڭىزعا قۇتتى بولسىن! ەلىمىزگە تىنىشتىق ءار شاڭىراققا امانشىلىق، ەڭبەكتەرىڭىزگە جەمىس تىلەيمىز!
تەمىربەك جۇرگەنوۆ اتىنداعى
№123 مەكتەپ - ليسەيدىڭ كىتاپحانا مەڭگەرۋشىسى
ابيشيەۆا ساۋلە نۋرگازييەۆنا
باقىت گۇلىن تەرگەن كۇن. /پاتريوتتىق كەش/
كەشتىڭ ماقساتى: ۇلى وتان سوعىسى، ونىڭ زارداپتارى، ۇلى جەڭىس تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ. وتان ءۇشىن جان قيعان اتالار مەن اپالاردىڭ، سوعىستان ورالعان، قازىرگى كەزدە ارامىزدا جۇرگەن ارداگەرلەرىمىزدىڭ ەرلىگىن ۇلگى ەتە وتىرىپ، ولاردى قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىك: «تاريح. تاعىلىم. تاعزىم» اتتى تاقىرىپتىق كورمە.
دايەكسوز: «ءبىز بۇگىنگى بەيبىت تىرلىگىمىز ءۇشىن، قازاقستان دەپ اتالاتىن رەسپۋبليكانىڭ جەر بەتىندە بارلىعى ءۇشىن تاريحتىڭ ءار تۇسىندا وسى ەلدى، وسى جەردى قورعاعان قايسار جانداردىڭ ارۋاعىنىڭ الدىندا قاشاندا قارىزدارمىز» [1]
كىتاپحاناشى: كۇندە توي كوكتەم ءبىزدىڭ ەلىمىزدە،
سەكىلدى بار باقىتتىڭ كەنى بىزدە.
جيىلماي جەڭىس كۇنى جەتتى تاعى
جەڭىس پەن قاھارماندىق كۇنىمىز دە. [2]
بۇگىنگى مىناۋ بەيبىت كۇن، اشىق اسپان، تاۋەلسىز ەلدىڭ قارىشتى قادامدارى – سول ۇلى جەڭىستىڭ يگى ناتيجەسى. جەڭىس مەرەكەسى – ۇلى مەرەكە. بەيبىتشىلىكتى سۇيەتىن بارشا ادامزاتتىڭ ۇلىقتار كۇنى. سىزدەردى بۇگىنگى بەيبىت ءومىردىڭ نەگىزىن قالاعان، بار ۇرپاق ۇلىق تۇتاتىن 9 مامىر جەڭىس كۇنى – ۇلى جەڭىستىڭ 70 جىلدىعى مەرەكەسىمەن شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتايمىز.
قازاق ءبيى: «بالدىرعان»
كىتاپحاناشى: «قانداي عاجاپ بەيبىت ءومىر تىرشىلىك،
ەشبىر پەندە جۇرمەسە ەكەن كۇرسىنىپ.
«سوعىس اتى جويىلسىن» دەپ ۇيرەتەم.
سابيىمە جاڭا كۇلگەن ءتىل شىعىپ.» [3] - دەپ اۋدانىمىزدىڭ سوسياليستىك ەڭبەك ەرى ەسپانوۆ ۇزاق اتامىز جىرلاعانداي قوي ۇستىنە بوزتورعاي جۇمىرتقالاعان وسىناۋ بەيبىت زامان بىزگە وڭايلىقپەن كەلگەن جوق. وتان سوعىسىنىڭ وتتى جىلدارىندا قازاقستاندىق جاۋىنگەرلەر قايتالانباس ەرلىكتەر كورسەتسە، تىلداعى حالىق وتانسۇيگىشتىكتىڭ كەرەمەت ۇلگىسىن تانىتىپ، جەڭىس كۇندەرىن جاقىنداتا ءتۇستى. ەڭبەكتەگى بۇل ەرلىك، توزىمدىلىك، بولاتتاي بەرىك بىرلىك ماڭگى ۇمىتىلمايدى.
ءان: تاۋەلسىز قازاقستان
كىتاپحاناشى: ۇلى كەشكە سەنگەن كۇن،
فاشيستەردى جەڭگەن كۇن.
اعالارعا ەرگەن كۇن،
باقىت گۇلىن تەرگەن كۇن — دەپ اقىن قادىر مىرزا الي جىرلاعانداي «باقىت گۇلىن تەرگەن كۇن!» اتتى ۇلى جەڭىستىڭ 70 جىلدىعىنا ارنالعان پاتريوتتىق كەشىمىزدى باستاۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر.
دۇنيەنى ءدۇر سىلكىندىرگەن كەشەگى ۇلى وتان سوعىسى ءاربىر وتباسىنا ۇلكەن قايعى – قاسىرەت اكەلدى. ۇلى جەڭىس! قانشاما بوزداقتاردىڭ ءومىرىن قيعان، تالاي شاڭىراقتى ورتاسىنا تۇسىرگەن سوعىس ءورتىنىڭ وشكەنىنە 70 جىل ءوتتى. ولاردىڭ ەرلىكتەرى ەشقاشان ۇمتىلمايدى. وتان ءۇشىن وت كەشىپ، باياندى بولاشاقتىڭ ىرگەسىن قالاعان اعا ۇرپاق وكىلدەرىنىڭ الدىندا ءاردايىم قۇرمەتپەن باس يەمىز. ولاردىڭ وتان قورعاۋ جولىنداعى ەرلىكتەرى مەن بەيبىت ومىردەگى ونەگەلى ىستەرى كەيىنگى ۇرپاققا ۇلگى بولىپ قالا بەرمەك.
ءان: «اعالار»
كىتاپحاناشى: سۇم سوعىس تالاي جۇرتتىڭ ىرگەسىن شايقالتىپ، قابىرعاسىن قاۋساتتى. ەل حالقى مىڭداعان ازاماتتارىن جوعالتىپ، بالا - اكەدەن ايرىلدى. اجال وعىنان امان قالعان سوعىس ارداگەرلەرىنىڭ ءبىرازى بىزبەن بىرگە ءححى عاسىردا نىق قادام باسۋدا. ارداگەرلەردىڭ ەلىمىزدىڭ نۇرلى بولاشاعى جولىندا جاساعان ەرلىكتەرىن، ەرەن ەڭبەكتەرىن بۇگىنگى وسكەلەڭ ۇرپاقتارىمىز جالعاستىرا بەرەدى. ادامزات تاريحىندا ەڭ الاپات سوعىس سانالعان ۇلى وتان سوعىسى جىلدارىندا ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىن، كەلەر ۇرپاقتىڭ بەيبىت ءومىرىن قاھارماندىقپەن قورعاپ، جەڭىسكە جەتكەندەرىن ماقتانىش ەتىپ، ولاردى ەرەكشە قۇرمەت تۇتامىز.
1 – وقۋشى: بولماسىن دەپ ءقاۋىپ – قاتەر جەر ءۇستى،
بار ادامنىڭ ءومىرى ءۇشىن كەلىستى،
بۇگىنگى جاس ۇرپاقتىڭ اتىنان
جالعايمىن دەپ انت ەتەمىن جەڭىستى! [4]
2 – وقۋشى: ەرلىك دەگەن – وتان قورعاۋ ۇققانعا،
ەزدەر ءبىراق بيىكتەرگە شىققان با؟
ءومىر - ءولىم، بەلدەسكەندە بەتپە-بەت
قورىقپادى جاۋىپ تۇرعان وقتان دا!
3 – وقۋشى: ۇمىتپان، ۇمىتپان جەڭىس كۇنىن،
كەزى ەدى تىنىستاعان جەر ءۇستىنىڭ.
بەرليندە ءجۇردى شالقىپ قىر قازاعى،
القىزىل جەلبىرەتىپ جەڭىس تۋىن. [2]
4 – وقۋشى: ايعاعى كۇشىمىزدىڭ – جەڭىس كۇنىم
باقىتتى – بەيبىتشىلىك جەر ءۇستىنىڭ.
الۋان ەل ازاماتى سوڭىمىزدا،
كەلەمىز جوعارى ۇستاپ جەڭىس تۋىن! [2]
5 – وقۋشى: وسىلاي ەتكەن، وسىلاي وتكەن بابالار،
سالتى بوپ سولاي كەيىنگىلەرگە تاراعان.
ۇرپاعى ءۇشىن – كەلەشەك ءۇشىن قايمىقپاي،
قاجەت بولسا ءولىمدى ارتىق ساناعان. [5]
6 – وقۋشى: بىرەۋلەر ءوتتى جاسارىن جاساپ ومىردەن،
بىرەۋلەر ءوتتى اجالى بولىپ تەمىردەن.
قانشاما جاندار مايداندا كەتسە وققا ۇشىپ،
قانشاما جاندار اشتىقتان قيراپ كومىلگەن. [5]
7 – وقۋشى: الەمدى ەتكەن تاڭ قىلىپ،
جولدارىڭ جاتىر جاڭعىرىپ،
رۋحىڭا تاعزىم ەتەدى
باس ءيىپ ۇرپاق ماڭگىلىك.
كىتاپحاناشى: ۇلى وتان سوعىسىنىڭ 1945 جىلى جەڭىسپەن اياقتالعانىنا دا 70 جىل تولدى. وسى ءبىر داڭقتى جەڭىس كۇنى – 9 مامىر تاريحىمىزعا نەعۇرلىم تەرەڭدەي ەنىپ، الىستاعان سايىن ونىڭ ۇلىلىعى مەن ءمان - ماعىناسى دارالانىپ، ماڭىزى ارتا بەرەدى. قان مايداندا اجالمەن ارپالىسىپ ءجۇرىپ، عاجايىپ ەرلىك جاساعان اعا - ۇرپاققا دەگەن قۇرمەت سەزىمىمىز ەسەلەنە تۇسەدى. ەلباسىمىز: «سىن ساعاتتا ەرلىگىمىز دە، ەلدىگىمىز دە بويىمىزدان تابىلدى» [6] دەمەكشى ءبىزدىڭ جاۋجۇرەك اعا - اپالارىمىز ەلدىگىمىز بەن ەرلىگىمىزدى، وتان سۇيگىشتىگىمىزدى پاش ەتتى. ولار جاساعان ۇلى ەرلىك ەشقاشان دا ۇمىتىلمايدى، ول ماڭگىلىككە قالادى.
بي: «ساربازدار»
كىتاپحاناشى: سول سۇراپىل سوعىس جىلدارى ءبىزدىڭ ونداعان مىڭ جەرلەستەرىمىز، قىزىلوردالىقتار كەشەگى ورتاق وتانىمىزدىڭ بوستاندىعى مەن تاۋەلسىزدىگى، جەر بەتىندە بەيبىت ءومىر ورناۋى جولىندا كەۋدەلەرىن وت پەن وققا توستى. ەركىندىك پەن قاتىگەزدىك ايقاسقان بۇل سوعىستا سىر ەلىنىڭ 21 ازاماتى كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاندى. وسىنداي الاپات سوعىس پەن اعا اپالارىمىزدىڭ ەرلىكتەرىن ءوز قالامدارىمان جىرعا قوسقان سىر ەلىنىڭ اقىندارىنىڭ شىعارمالارىنا كەزەك بەرەيىك. [6]
1 – وقۋشى: «جاسا ماڭگى، بەيبىت ءومىر تىرشىلىك»
2 – وقۋشى: «مايدانگەر – ارداگەرلەر جايلى تولعاۋ»
3 – وقۋشى: «جەڭىس»
4 – وقۋشى: «اعالارعا ارناۋ»
5 – وقۋشى: «جەڭىستىڭ تۋعان كۇنى»
كىتاپحاناشى: سوعىس جىلدارى قازاقستاندىق بەس اسكەري قۇرامعا «گۆارديالىق» دەگەن قۇرمەتتى اتاق بەرىلىپ، ولاردىڭ تۋلارىنا الدەنەشە وردەندەر قادالدى. ولاردىڭ جاۋىنگەرلەرىنىڭ ەرلىگى اڭىزعا اينالدى.
حالقىم ءۇشىن قايعىرىپ،
حالقىم ءۇشىن جۇباندىم...
ەندى قاشان اي كۇلىپ،
التى الاشقا تۋار كۇن؟![7] – دەپ ايتقان، اتاقتى پانفيلوۆشى باتالون، كەيىننەن ديۆيزيا كومانديرى بولعان باۋىرجان مومىش ۇلىنىڭ 105 جىلدىق مەرەيتويى جەڭىستىڭ 70 جىلدىعىمەن تۇسپا تۇس كەلىپ وتىر. باتىردىڭ ەسىمى سوعىس تاريحىنان ماڭگىلىك ورىن الادى.
كىتاپحاناشى: بۇگىنگى كەشىمىزدە قازاقتىڭ قاھارمان ۇلى باۋىرجان مومىش ۇلىنىڭ ەرلىكپەن ورلىكتەن ورىلگەن ومىرىنەن سىر شەرتپەكپىز. ءازىلحان نۇرشايىقوۆتىڭ «اقيقات پەن اڭىزىنا» ارقاۋ بولعان باتىر باۋىرجاننىڭ عيبراتتى عۇمىرى كەيىنگە ۇلگى. باتىردىڭ بالالىق شاعىنان باستاپ مايدان شەگىندە تار جول تايعاق كەشىپ، قيان كەسكى ۇرىس دالاسىنداعى جاۋ شەبىنىڭ ۇرىنتال تۇسىن ءدال تاپقان تاپقىرلىعىن جازۋشى باتىردىڭ بايانداۋمەن سىرلاسا وتىرىپ جازىپ العان.
ديالوگ اڭگىمەنىڭ ۇزىن - ىرعاسى ون ءبىر تاراۋدان تۇرعانى مەن كەزىندە «اقيقات پەن اڭىزعا» كىرمەي قالعان قالتارىستاردا قامتىلادى. جازۋشىنىڭ وسى سۇبەلى ەڭبەگىنىڭ نەگىزىندە باتىر بابا ءومىرىنىڭ كەيبىر ساتتەرىنەن سىر شەرتپەكپىز.
كورىنىس:
ءازىلحان: سالەمەتسىز بە؟
ايەل: سالامات پا.
ءازىلحان: ۇيدە باۋكەڭ بار ما؟
ايەل: ۇيدە. بۇل قايدان ەكەن؟
ءازىلحان: بۇل «جۇلدىز» جۋرنالى رەداكسياسىنان ەدى عوي.
ايەل: ءقازىر
(ايەل ترۋبكانى تاستاپ كەتەدى)
باۋىرجان: مەن تىڭداپ تۇرمىن.
ءازىلحان: سالەمەتسىز بە؟ باۋكە
باۋىرجان: سالەمەت
ءازىلحان: بۇل «جۇلدىز» جۋرنالى رەداكسياسىنان عوي، مەن وسىندا جۇمىس جاسايتىن ءازىلحانمىن عوي، سىزدەن ءبىر بۇيىمتايىم بار ەدى، مەرەكەلىك نومىرگە ءسىزدىڭ ماقالاڭىزدى جوسپارلاپ ەدىك. سوعان....
باۋىرجان: توقتا، فاميلياڭ كىم؟
ءازىلحان: نۇرشايىقوۆ
باۋىرجان: مەن ونداي ادامدى بىلمەيمىن، مەن سىزبەن سويلەسپەيمىن.
ءازىلحان: ماقالاعا قاتىستى 40 سۇراق دايىنداپ الىپ، باۋكەڭنىن ۇيىنە تارتتىم.
(ەسىكتى قاعادى)
باۋىرجان: ءاي، اشساڭشى.
(ايەلى ەسىكتى اشادى)
ءازىلحان: اپاتاي سالەمەتسىز بە؟
(قولىنان الادى)
ايەل: كىرە عوي، سالەمەت پە.
ءازىلحان: (باۋىرجانعا قاراپ) زدراۆيا جەلايۋ، توۆاريشش پولكوۆنيك!
باۋىرجان: (بەتىنە الارا قاراپ) يا، نەگە كەلدىڭ؟
ءازىلحان: «جۇلدىز» جۋرنالى ءسىز تۋرالى ماقالا جازىپ كەل دەپ ەدى. ءسىز ەرلىگىڭىز تۋرالى ءوزىڭىز جازدىڭىز، باسقا اۆتورلار دا جازدى، دەگەنمەن ايتىلماي قالعان جەرلەر بار سياقتى. سولاردىڭ ىشىنەن نە جازۋ كەرەكتىگى تۋرالى سىزبەن اقىلداسۋعا كەلدىم.
باۋىرجان: نەمەنە، ول ماقالانى ساعان مەن جازىپ بەرۋىم كەرەك پە؟ كرۋگوم!
ءازىلحان: باۋكە، دات.
باۋىرجان: (مىرس ەتىپ كۇلىپ) دات دەيمىسىڭ! داتىڭ بولسا ايت.
ءازىلحان: باۋكە، مەن سىزگە قاراماي تۇرمىن عوي، وزىڭىزگە قاراۋعا رۇقسات ەتىڭىز.
باۋىرجان: بۇرىل!
ءازىلحان: باۋكە، مەن سىزگە جازىپ بەرىڭىز دەپ كەلگەنىم جوق، سىزگە قوياتىن سۇراقتارىم بار، سولارعا جاۋاپ بەرسەڭىز، مەن ءوزىم جازىپ شىعامىن.
باۋىرجان: اكەل!
(ءازىلحان وسى جەردە جازىپ كەلگەن سۇراقتارىن باۋىرجاننىڭ قولىنا ۇستاتادى)
باۋىرجان: (ءبىراز وقىپ وتىرىپ) دا، ەتو سەرەزنو. مىندا كەل. امان - ەسەنسىڭ با؟
ءازىلحان: شۇكىر، باۋكە.
باۋىرجان: وتىر.
ءازىلحان: باۋكە دەنساۋلىعىن قالاي؟
باۋىرجان: مەن سال اۋرۋمىن، سال اۋرۋدىڭ نە ەكەنىن تۇسىنەسىڭ بە؟
(تۇسىنگەن سىڭاي تانىتىپ باسىن شايقايدى)
مىنا اسقازان، وكپە، باۋىر جۇرەك دەگەندەردىڭ ساپ - ساۋ.
(قولىڭ بەلىنە اپارىپ)
ال، مىنا جاق يت بوپ كەتتى، جۇرە المايمىن.
(وسى كەزدە شاي كەلەدى)
ءازىلحان: (ءازىلحان ستولدىڭ ۇستىندەگى تۇرعان اق قاعازدى كورسەتىپ) باۋكە، رۇقسات بولسا مىنا قاعازعا جازسام با ەكەن؟
باۋىرجان: ە، جازعىن، ساعان ادەيى قويىلعان قاعاز عوي. ال «جۇلدىز» ساعان نە جاز دەپ وتىر؟
ءازىلحان: ولارعا ءسىزدىڭ 60 - قا تولۋىڭىزعا وراي ءبىر نارسە كەرەك سياقتى. سوندىقتان دا سىزبەن تىلدەسپەي، سىزدەن رۇقسات الماي ەشتەڭە جازا المايمىن. مىنە، بۇگىن قالىڭ وقىرمان قاۋىمعا ءسىز تۋرالى نە ايتۋعا بولادى دەپ وزىڭىزبەن اقىلداسۋعا كەلدىم.
باۋىرجان: (باۋىرجان ءبىراز ءۇنسىز وتىرىپ، توسەكتە شالقايىپ جاتتى دا، باسىن جاي كوتەرىپ، اڭگىمەسىن باستايدى) مەن تۋرالى مەنەن رۇقساتسىز ەشتەڭە جازبايمىن دەگەنىڭ دۇرىس. ءبىراق، بىرىنشىدەن، قاراعىم، سەن وكپەلەمە، مەن ءوزىم تۋرالى ەشكىمگە ماقالا ديكتاۆات ەتپەيمىن. ەكىنشىدەن، مەنى ماقتاپ جاز دەپ ەشكىمگە دە ايتپايمىن!
ءازىلحان: وندا قالاي بولادى؟ مەنىڭ نە ىستەۋىم كەرەك؟
باۋىرجان: وسى تويعانىڭمەن قايتا بەر قاراعىم.
ءازىلحان: تويىپ قايتسام ارمانىم نە، تويماي تۇرمىن عوي، باۋكە.
باۋىرجان: ال، سۇراعىڭ بولسا سۇرا.
ءازىلحان: ءسىز بالا كۇنىڭىزدە قانداي كىتاپتاردى قىزىعا وقىدىڭىز، باۋكە؟
باۋىرجان: مەن جاس كەزىمدە دە، ەرەسەك كۇنىمدە دە كىتاپتى كوپ وقىدىم. وسى كۇنگە دەيىن كىتاپتان باس المايمىن. قۇنىعا وقىعاندارىم فرانسۋز، ورىس جانە يسپان كلاسسيكتەرىنىڭ كىتاپتارى. ديككەنستى تۇسىنبەدىم، اياعىنا دەيىن وقي المادىم.
ءازىلحان: ءسىز سوندا كىم بولسام دەپ ارمان ەتتىڭىز؟
باۋىرجان: مەن ول كەزدە تەك قانا قاتارىمنان قالماۋدى عانا ويلادىم.
ءازىلحان: اسكەردە، سوعىستا قانداي كىتاپتاردى وقىدىڭىز؟ قانداي جاعدايدا، قالاي وقىدىڭىز؟
باۋىرجان: تولستويدىڭ «سوعىس جانە بەيبىتشىلىگى» مەن سيەۆاستوپول اڭگىمەلەرىنەن، پۋشكين مەن لەرمونتوۆتىڭ اسكەري پروزاسىن، ادميرال نەلسوننىڭ كىتاپتارىن، قازاق كىتاپتارىنان مەن ابايدى ەشقاشان دا جانىمنان تاستاعان ەمەسپىن. اسكەري كوزبەن قاراساڭ ابايدىڭ ءوزى قىپ - قىزىل سوعىس. راس ايتامىن. ماسەلەن ونىڭ «جاسىمدا عىلىم بار دەپ ەسكەرمەدىم» دەگەن ولەڭى جاتقان سوعىس.
ءازىلحان: ءسىز ون التى جاسىڭىزدان باستاپ ولەڭ جازىپسىز. العاشىندا اقىن بولسام دەپ تالاپ قىلعان جوقسىز با؟
باۋىرجان: ەشۋاقىتتا پالەن بولامىن، تۇگەن بولامىن دەگەن ەمەسپىن. قايدا قانداي قىزمەتتە جۇرسەم دە جۇرەكتەگى ۇرانىم قازاقتىڭ: «ەردى نامىس، قوياندى قامىس ولتىرەدى» دەگەن ماقالى بولدى. اقىندىققا، شەنگە، اتاققا ەشقاشان قىزىققان ەمەسپىن. گەنەرال بولسام، مارشال بولسام، گەروي بولسام دەگەن ەمەسپىن.
ءازىلحان: ءسىز قانداي ادامدى قادىرلەيسىز؟ قانداي ادامدى جەك كورەسىز؟
باۋىرجان: ارداقتى انانى قادىرلەيمىن. ارى بار ازاماتتى ارداقتايمىن. تالابى بار جاستى قۇرمەتتەيمىن. «باۋكە، مىنا ءسوزىڭىز قۇدايسكيي، ءسىز دانىشپانسىز» دەپ، كوزگە ماقتاپ كولگىرسيتىن ءىنىنى جەك كورەمىن.
ءازىلحان: ءسىزدىڭ كوپ ناقىلدارىنىزدىڭ ىشىندە اسىرەسە، وتكىر، ۋىتتىسى – «باقانىڭ باعىنان، سۇنقاردىڭ سورى ارتىق» دەگەن ماقالىڭىز قالاي تۋدى؟
باۋىرجان: گەنەرال پانفيلوۆ قايتىس بولعاننان كەيىن از ۋاقىت بولسا دا ءبىر كومانديرگە تاپ بولدىق، ول بۇكىل ديۆيزيانىڭ بەرەكەسىن الدى. سونداي ءبىر قىسىلعاندا اۋىزدان شىققان ءسوز عوي، قاراعىم.
ءازىلحان: بۇرىنعى مەن بۇگىنگىنى، بولاشاقتى سالىستىرا وتىرىپ، ارت پەن العا كوز جىبەرە كەلىپ، جاس ۇرپاققا قانداي اقىل ايتار ەدىڭىز؟
باۋىرجان: الدىمەن روسسيانىڭ ادامزات الدىنداعى باعا جەتپەس ەڭبەگىن ءارقاشان ەسكە الىپ وتىرۋ قاجەت دەر ەدىم. ودان كەيىنگى ايتاتىن ءسوز مىناۋ:
«ەي بۇگىنگى جاس قاۋىم، بەيتانىس ارعى ۇرپاق! ءار اكە بالام باقىتتى بولسا ەكەن، ءۇرىم - بۇتاعىم ۇزىلمەسە ەكەن، وشپەسە ەكەن دەپ تىلەيدى. ءبىزدىڭ اكەلەرىمىز بەن اپالارىمىز قارالى جەكسەنبىدە قان كەشىپ ءجۇرىپ، بىزگە ۇياداي وتانىمىزدى جاساپ بەردى. جاستارىمىز وتانشىل بولسىن. جاستار اراققا ءۇيىر بولماۋى كەرەك. اراق - ادامگەرشىلىكتىڭ، ازاماتتىقتىڭ، اقىلدىڭ جاۋى. اراق - ازعىندىققا جەتەلەيدى. ەي، ءجۇز جىلدان كەيىنگى ءۇرىم - بۇتاق، جۇراعات، جاس ۇرپاق! ەستيسىڭ بە مەنىڭ ءۇنىمدى، جەتە مە ساعان مەنىڭ داۋسىم. سەندەرگە ايتار ەكى اۋىز ءسوزىم بار. ول - وتاندى سۇيىڭدەر، ونى قورعاندار، وعان قىزمەت ەتىڭدەر! حالىقتار دوستىعىن قادىرلەڭدەر، قاسيەتتەپ ۇستاڭدار! جەڭىسكە جەتىپ قۋانىشقا كەنەلدى، جەتپەگەن ارماندا كەتتى. ءوزىمىز ولگەنشە ولاردىڭ اتتارىن ۇمىتپايىق. ال تىرىلەر ءبىر - ءبىرىمىزدى شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتايىق، سىيلايىق، قادىرلەيىك!»
كىتاپحاناشى: ءيا وسىنداي ونەگەلى وسيەت ايتقان باتىرلارىمىز قاشاندا ماڭگىلىك تاعزىمعا لايىق.
سودان دا بولار ءولىنى سىيلاۋ سالتىمىز،
تايماعان بۇدان قاشاندا بولسا قالپىمىز.
«ارۋاق!» - دەپ اتا – بابا رۋحىنا،
تابىنىپ وتكەن، ءتاۋ ەتىپ وتكەن حالقىمىز.[5]
سۇراپىل سوعىستاعى اعا بۋىننىڭ جان اياماس جاۋ جۇرەكتىگى، ەرەن ەڭبەگى، تۋعان ەلگە، جەرگە دەگەن پاتريوتتىق ىستىق ىقىلاسى كەلەشەك ۇرپاق ساناسىندا جاڭعىرىپ تۇرارى داۋسىز. ادىلدىك پەن زۇلىمدىقتىڭ سوعىسى دەپ باعالانعان مايدانداعى ەرلىكتەرى بۇگىنگى مەن كەلەر ۇرپاق ءۇشىن ناعىز وتانسۇيگىشتىكتىڭ، وتان قورعاۋدىڭ جوعارى ۇلگىسى بولىپ قالا بەرمەك. قۇرمەتتى قوناقتار ۇلى جەڭىس مەرەكەسى كۇنى بارشاڭىزعا قۇتتى بولسىن! ەلىمىزگە تىنىشتىق ءار شاڭىراققا امانشىلىق، ەڭبەكتەرىڭىزگە جەمىس تىلەيمىز!
You Might Also Like
