InfoHub Logo

توقتاروۆا ءمادينا نۇرلان قىزى
م.و.اۋەزوۆ اتىنداعى پەداگوگيكالىق كوللەدجى
«باستاۋىش ءبىلىم بەرۋ» ماماندىعىنىڭ ءبىلىم الۋشىسى
جەتەكشى: كابيمولدينا ايگۋل كايربەكوۆنا
پەداگوگيكا ءپانىنىڭ وقىتۋشىسى،
كابينەت مەڭگەرۋشىسى

قازىرگى زامان اعىمىنا، ءومىر تالابىنا ساي ەگەمەندى ەلىمىزدىڭ بولاشاعى، تىرەگى – بۇگىنگى ۇرپاق. قاي ەلدىڭ بولماسىن ەرەكشەلىگىن، سول مەملەكەتتىڭ ءعىلىم-بىلىمىنىڭ، مادەنيەتىنىڭ دامۋى – حالىقتىڭ وزگەشىلىگىن تانىتۋ ءۇشىن ماڭىزدى. مەكتەپتە بولاشاق ۇرپاق قانداي ءبىلىم الىپ، تاربيەلەنسە، ەلىمىزدىڭ بولاشاعى سونداي بولماق. بۇل تۇرعىدا مەكتەپتىڭ نەگىزگى مىندەتتەرى بالانىڭ جەكە باسىنىڭ العاشقى قالىپتاسۋىن قامتاماسسىز ەتۋ، ونىڭ قابىلەتتەرىن اشىپ دامىتۋ، وقۋعا دەگەن ىقىلاسىن، ىسكەرلىگىن قالىپتاستىرا وتىرىپ شىعارماشىلىقتارىن دامىتۋ.

تاۋەلسىز مەملەكەتىمىزگە تەرەڭ ءبىلىمدى، ىزدەنىمپاز ءوز بەتىمەن شەشىم قابىلداي الاتىن، بارلىق ءىس - ارەكەتتەرىندە شىعارماشىلىق باعىت ۇستاناتىن جەكە تۇلعا قاجەت. دەمەك، مەكتەپتەگى وقۋ ءۇردىسى وقۋشىلاردىڭ تانىمدىق بەلسەندىلىگىن ارتتىرىپ، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋى قاجەت.

وزدىگىنەن ءبىلىم الۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ ءۇشىن ساباقتاردا پروبلەمالىق سۇراقتار قويىپ، وزدىك جۇمىس تۇرلەرىن ۇيىمداستىۋ قاجەت. وزدىك جۇمىس ارقىلى وقۋشىلاردا مىناداي قاسيەتتەر قالىپتاسادى.

1.     ءوز بەتىنشە ويلانۋ بىلىكتەرى مەن ىزدەنىمپازدىعى.

2.     وقۋعا دەگەن قابىلەتىنىڭ ارتۋى.

3.     باسقا وقۋشىلاردىڭ جاۋابىنا سىن كوزبەن قاراۋ.

4.     ءوز ويىنىڭ دەربەستىگى.

ءبىلىم، يكەمدىلىك، داعدى تەك وزىندىك جۇمىستىڭ ناتەجيەسىندە قالىپتاسادى. وزدىگىنەن جۇمىس ىستەگەندە وقۋشى ءوز قابىلەتىن، مۇمكىندىگىن ءبىلىپ ەڭبەگىنە قاناعاتتانادى. ەڭبەكتەنۋ بارىسىندا وي - ءورىسى، سەزىمدەرى تەرەڭدەيدى، شىدامدى، ەڭبەكسۇيگىش بولۋعا ۇيرەنەدى.

پسيحولوگتاردىڭ پىكىرىنشە، بۇل قۇبىلىس ويلاۋ ەرەكشەلىگىنە بايلانىستى پايدا بولعان. وقۋشىلارعا پروبلەمالى مىندەت قويىپ، سونى وزدەرىنە شەشكىزۋ كەرەك.

ءبىلىم نەگىزى باستاۋىشتا قالانادى. ەندەشە، باستاۋىش سىنىپتاردان باستاپ، ءوز بەتىنشە جۇمىس ىستەي بىلۋگە داعدىلاندىرۋ قاجەت. ءوز بەتىنشە جۇمىستىڭ نەگىزگى ەرەكشەلىگى - وقۋشىنىڭ كومەگىنسىز ورىنداۋى. ەگەر تاپسىرمانى ورىنداۋدا قاتەلەر جىبەرىلسە، وندا ءمۇعالىم سول قاتەلەردى وقۋشىلاردىڭ وزدەرىنە جوندەۋىنە مۇمكىندىك بەرىپ، وقۋشىنىڭ ءىس - ارەكەتىن دۇرىس جولعا باعىتتاعانى ءجون.

بالالاردىڭ جالپى پسيحيكالىق دامۋى وقۋ مەن ونىڭ وزدىگىنەن وقۋىنا تىعىز بايلانىستى. پسيحولوگيكا عىلىمىندا وزدىگىنەن ءبىلىم الۋ، وقۋشىلاردىڭ اقىل - ويىنىڭ دامۋىنىڭ جوعارعى كورسەتكىشى دەپ قاراستىرىلادى.  وزىندىك جۇمىستىڭ نەگىزگى مىندەتتەرى:

1.     وقۋشىلاردى دەربەستىككە ۇيرەتۋ.

2.     وقۋشىلاردىڭ العان ءبىلىمى سانالى ءارى بەرىك بولادى.

3.     وقۋعا قاجەت بىلىكتەر مەن داعدىلار قالىپتاسادى.

4.     وقۋشىلاردىڭ تانىم، اقىل وي قابىلەتتەرى داميدى.

5.     وقۋ ىنتاسىن ارتتىرادى.

 ءوز بەتىمەن جۇمىس ىستەۋ قابىلەتى، تاسىلدەرى ادامنىڭ ساناسىندا ەرتەرەك ويانىپ قالىپتاسسا، سوعۇرلىم ونىڭ جۇيەلى شىعارماشىلىق ەڭبەك ەتۋىنە مول جاعداي تۋادى.

وزىندىك جۇمىستىڭ مىناداي تۇرلەرىن جۇرگىزۋگە بولادى:

ءسوزجۇمباق قۇراۋ، شەشۋ

ءبىر تاقىرىپقا پىكىرتالاس تۋدىرۋ. قىس تاقىرىبىن وتكەندە سىنىپ وقۋشىلارىن ەكى توپقا ءبولىپ، ءبىر توپقا قىس مەزگىلىنىڭ جاقسى جاقتارىن، ەكىنشى توپقا جامان جاقتارىن ايتقىزىپ پىكىرتالاس تۋدىرۋ كەرەك.

-         شاعىن اڭگىمە، ءماتىن قۇراۋ.

-         اڭگىمەلەردى بولىكتەرگە ءبولۋ، ات قويعىزۋ.

-         ۇناتقان كەيىپكەرگە مىنەزدەمە بەرۋ.

-         ساياحاتتان العان اسەرلەرى بويىنشا شىعارما جازدىرۋ.

-         گازەت جۋرنالدارى وقۋ ۇردىسىندە ۇنەمى پايدالانۋ.

-         اۋىز ادەبيەتى تۇرلەرىن كەڭىنەن پايدالانۋ.

-         ەرتەگى قۇراستىرۋ.

-         تىرەك سىزبالار سىزدىرۋ.

-         تەست تاپسىرمالارىن ورىنداۋ.

ماتەماتيكا ساباقتارىندا وزدىك جۇمىس كەزىندە دەڭگەيلىك كەسپەلەر پايدالانعان ءتيىمدى. بۇل جۇمىستا ءار وقۋشى قابىلەتىنە قاراي جۇمىس ىستەيدى.

قايتالاۋ ساباقتارىندا ويىن ەلەمەنتتەرىن، لوگيكالىق تاپسىرمالاردى كەڭىنەن پايدالانۋ قاجەت. ويىندار ساباقتىڭ تارتىمدىلىعىن كۇشەيتەدى، وقۋشىلاردىڭ ساباققا ىنتاسى مەن قىزىعۋشىلىعى ارتادى. لوگيكالىق تاپسىرمالار ارقىلى بالانىڭ تاپقىرلىعى داميدى.

پايدالىنعان ادەبيەتتەر:

1. اتىمانوۆا ق. ج. «بالالاردىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋدىڭ پەداگوگيكالىق شارتتارى مەن ىس-ارەكەت باعىتتارى». // قازاقستان مەكتەبى  №10،2007-31 ب.

2. داۆىدوۆ ۆ. «باستاۋىش سىنىپ وقۋشىسىنىڭ پسيحولوگيالىق دامۋى»، «بالاڭىز مەكتەپكە دايىن با؟»، «مەكتەپتەگى پسيحولوگيالىق دياگنوستيكا ادىستەمەسىنەن»، «12 جىلدىق ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسى ادىستەمەلەرىنىن» تەست تاپسىرمالار مەن جاتتىعۋلار.

3. قويشىبايەۆ ە. «جەكە تۇلعانىڭ رۋحانيلىعىن دامىتۋ» // قازاقستان مەكتەبى، №8، 1963. ب. 90-91 ب.

---