سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 3 كۇن بۇرىن)
باستاۋىش سىنىپتارعا ارنالعان ديكتانتتار جيناعى
باستاۋىش سىنىپتارعا ارنالعان ديكتانتتار جيناعى
ديكتانتتار جيناعى 2 - 4 سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ جازۋ داعدىلارىن ءتيىستى تالاپقا ساي قالىپتاسۋىن جەتىلدىرۋ ماقساتىندا ارنالعان قازاق ءتىلى پانىنەن ديكتانتتار تەرىلگەن. بۇل ادىستەمەلىك قۇرال تاۋەلسىزدىكتىڭ 20 جىلدىعىنا ارنالىپ، باستاۋىش سىنىپ مۇعالىمدەرىنە كومەكشى قۇرال رەتىندە ۇسىنىلادى.

العى ءسوز
وقۋشىلاردىڭ جازباشا ساۋاتىن جەتىلدىرەتىن جۇمىستاردىڭ ءبىرى – ديكتانت. جازبا جۇمىستارعا، ونىڭ ىشىندە ديكتانت جۇمىسىنا ءبىرىنشى سىنىپتان باستاپ ەرەكشە ءقوڭىل بەرگەن ءجون.
ديكتانتتىڭ بۋىن، تەرمە، سوزدىك، كورۋ، قاتەدەن ساقتاندىرۋ جانە باقىلاۋ سياقتى تۇرلەرىنە وقۋشىلاردى ءبىرىنشى سىنىپتان باستاپ ۇيرەتە بەرۋ كەرەك.
ديكتانت – ورفوگرافيالىق، پۋنكتۋاسيالىق داعدىنى تەكسەرۋ قۇرالى.
ديكتانت تۇرلەرى ءمۇعالىمنىڭ الدىنا قويعان ماقساتىنا وراي تاڭدالىپ الىنادى. وقۋشىنىڭ ساۋاتتى جازۋ، شىعارماشىل ويلاۋ، كوركەم جازۋ، وتىلگەن ەرەجەنى مەڭگەرۋى جازىلعان تاپسىرمادان كورىنىپ تۇرارى انىق. بۇل بولاشاقتا جەكەلەگەن وقۋشىلارمەن جۇمىستى قالاي جۇرگىزۋ كەرەك ەكەنىن انىقتاۋعا كومەكتەسەدى.
باستاۋىش بۋىننان ورتاڭعى بۋىنعا وتكەن وقۋشى كەلەسى ساتىعا قيىندىقسىز ءوتسىن دەسەك، ساۋاتتى وقۋشى دايىنداۋعا ديكتانت جۇمىستارىن ءتيىمدى قولدانايىق.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىگىنىڭ 20 جىلدىعىنا وراي جاساقتالعان ديكتانتتار جيناعى ارىپتەستەرىمە ۇسىنامىن.
ديكتانتتىڭ تۇرلەرى
ديكتانت – جازۋ جۇمىسىنىڭ ءبىر ءتۇرى. ديكتانتتىڭ تۇرلەرى ۇيرەتۋ ماقساتىنا سايكەس ءار ءتۇرلى بولادى.
1. سوزدىك ديكتانت – سوزدەن جانە ءسوز تىركەستەرىنەن تۇرادى. وتىلگەن ەرەجەگە سايكەس بەرىلەدى.
2. تاڭدامالى ديكتانت — وتىلگەن ەرەجەنى ويىندا قالدىرۋ ءۇشىن بەرىلەدى. مۇندا وقۋشىلار ءمۇعالىم وقىعان تەكستتەن وقىعان ەرەجەلەرگە سايكەس سوزدەردى نەمەسە ءسوز تىركەستەرىن تەرىپ جازادى.
3. كورۋ ديكتانتى – تاقتاعا جازىلعان ديكتانتتى وقۋشىلار وزدەرى وقيدى. انىقتاپ قاراپ، ەرەجەلەرگە ساي كەلەتىن سوزدەردى بايقادى. ءمۇعالىم ءوزى وقىپ بەرەدى. تەكست جابىلادى. وقۋشىلار جازىپ بولعان سوڭ تەكست اشىلادى. وقۋشىلار ءوز جازعاندارىن تەكستپەن سالىستىرىپ تەكسەرەدى. كورۋ ديكتانتى ەرەجەگە باعىنبايتىن سوزدەردى وقىتقاندا كوپ كومەگىن تيگىزەدى.
4. ويشا جازۋ ديكتانتى. وقۋشىلار مازمۇندى تەكستى وقىپ، جاتتاپ، ەرەجەگە بايلانىستى سوزدەردى ۇعىنعان سوڭ، ەسىندە قالعانىن ويشا جازادى. وقۋشىلار بولعاننان كەيىن، داپتەرگە جازعاندارىن تاقتاداعى تەكست بويىنشا تەكسەرەدى.
5. ساقتاندىرۋ ديكتانتى. بۇل ەرەجەلەردى ەستە ساقتاۋ، ەرەجەنى قايتالاۋ ماقستىندا جۇرگىزىلەدى. ءمۇعالىم تەكستتى وقيدى. تاقتاعا شىققان وقۋشىلار ەرەجەگە سايكەس كەلەتىن سوزدەرىن ءتۇسىندىرىپ، تاقتاعا جازادى. ونىڭ ءبارى جازىپ، استىن سىزادى. مۇنداي ديكتانتتار قيىن ەرەجەلەردى وتكەننەن كەيىن جازىلادى. وسى ەرەجەگە ساي سوزدەردىڭ دۇرىس جازىلۋىن الدىن الا ەسكەرتىپ وتىرادى.
تۇسىندىرمەلى ديكتانت. وقۋشىلاردى ءوز بەتىمەن جۇمىس ىستەۋگە جەتەلەيدى. بۇل ديكتانت وقۋشىلار تاقىرىپتى جاقسى تۇسىنگەن سوڭ جۇرگىزىلەدى. ءمۇعالىم تەكستتى وقيدى. وقۋشىلار قايتالاپ داپتەرلەرىنە جازادى.
ديكتانتتىڭ تەكستى وڭاي، مازمۇنى ويدا قالاتىنى بولۋى شارت. بۇل ديكتانتتى وتكىزۋدىڭ ادىستەمەسى باسقالاردان وزگەشە. ءمۇعالىم تەكستى تولىق وقىپ شىعادى. ونان كەيىن مازمۇنى اياقتالعان بولىمىندەگى باستى ويدى بولە وقيدى جانە تەكستتىڭ مازمۇنىن اۋىزشا اڭگىمەلەپ تاعى دا تەكستى بولىممەن وقىپ بەرەدى. وقۋشى تەكستى ويىندا قالعانى بويىنشا جازادى (3 - 5 سويلەم). ءمۇعالىم بۇل جولى وقۋشىنىڭ مازمۇنىن دۇرىس، تەكستەگى باستى ويدى بەرە بىلگەنىن قاداعالايدى. ديكتانتتىڭ بۇل ءتۇرى وقۋشىلاردى ساۋاتتى جازۋعا گرامماتيكالىق فورمالاردى دۇرىس قولدانۋعا جانە ونىڭ جازۋ ءتىلىنىڭ دامۋىنا اسەر ەتەدى.
6. باقىلاۋ ديكتانتى. ءبىر ۇلكەن ورفوگرافيالىق تاقىرىپتى وتكەن سوڭ جازىلادى. تەكستە وتكەن ەرەجەگە بايلانىستى ماتىندەر بەرىلەدى، ءبىر نەمەسە ءۇش گرامماتيكالىق تاپسىرما بەرۋگە بولادى.
قورىتىندى باقىلاۋ جازبا جۇمىستارى توقساننىڭ ءبىرىنشى كۇنى، مەيرامنان كەيىنگە جانە دۇيسەنبى كۇنى جازىلمايدى.
7. وقۋشى كەرەك ءسوزدى تۇسىندىرەدى. بۇل ديكتانت ارقىلى كوپ وقۋشىلاردىڭ تاقىرىپتى تۇسىنگەن، تۇسىنبەگەنى انىقتالادى. وقۋشىلار ورفوگرافيالىق جانە گرامماتيكالىق تالداۋ جاساۋعا ۇيرەنەدى. سوڭىندا تەكست تەكسەرىلەدى.
8. كوشىرىپ جازۋ ديكتانتى. وقۋشىلاردى قاتە جىبەرمەۋگە، سويلەمدى جانە ونىڭ بولىكتەرىن تولىق كورۋگە جەتەلەيدى. الدىمەن وقۋشىلار تەكستى تاقتادان وقيدى، وتىلگەن ەرەجەلەرگە بايلانىستى سوزدەرگە تۇسىنىك بەرەدى، ونان كەيىن تەستى كوشىرىپ جازادى. سوڭىنان وقۋشىلار تەكسەرىپ شىعادى. مۇنداي ديكتانتتى وتكىزگەندە وقۋشىلاردىڭ سوزبەن ەمەس، تولىق سويلەمدى كوشىرىپ جازۋىن دا قاداعالاپ وتىرۋ كەرەك.
9. شىعارماشىلىق ديكتانت. بۇل ۇيرەتۋشى، تۇسىندىرمەلى، ساقتاندىرۋ ماقساتىندا جۇرگىزىلۋى مۇمكىن. ونىڭ باسقالاردىڭ وزگەشەلىگى – وقۋشىلار ءسوز تىركەستەرىن قولدانا وتىرىپ تەكست قۇرايدى. مۇنداي جۇمىستار وقۋشىلاردى ءوز بەتىمەن جۇمىس ىستەۋگە، ويىن، ءسوز بايلىعىن دامىتۋعا جانە وتكەن ماتەريالدى قايتالاۋعا جەتەلەپ وتىرادى. شىعارماشىلىق ديكتانت بىرتە - بىرتە كۇردەلەنۋى كەرەك. الدىمەن سوزدەردەن سويلەم قۇراۋعا نە سويلەمدى باستاۋعا نەمەسە اياقتاۋعا سوزدەر بەرىلۋى مۇمكىن. نەمەسە تىرەك سوزدەرىن بەرىپ، بەلگىلى ءبىر سيۋجەتكە سويلەم قۇراتۋعا بولادى. العاشقى سويلەمدەر ۇجىمدىق تۇردە تالقىلانۋى مۇمكىن.
10. ەركىن ديكتانت. ونىڭ ەرەكشەلىگى ءبىر ويدى بىلدىرەتىن بىرنەشە سويلەمدەردى ويىندا قالدىرادى. مۇندا وقۋشىلار سويلەمدەگى ويدى بەرەتىن كەيبىر سوزدەردى، سويلەمدەردى باسقا سوزدەرمەن بەرە الادى. ءبىراق وتىلگەن تاقىرىپقا ساي كەلەتىن سوزدەر بولۋى كەرەك.
تاۋەلسىزدىكتى ارداقتايىق
بيىل ءبىزدىڭ تاۋەلسىز ەل بولعانىمىزعا جيىرما جىل. بۇل از مەرزىم ەمەس. قانشا ۋاقىت وتسە دە، ءبىز كەشەگى 1986 جىلى ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن ورىس يمپەرياسىنىڭ بۇعاۋىن ۇزگەن جەلتوقسان ەرلەرىنىڭ ەرلىگىن ەستەن شىعارماۋىمىز كەرەك. سەبەبى، ءبىز سولاردىڭ ارقاسىندا ازات، تاۋەلسىز ەلدە ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز. ەندەشە، اعالاردىڭ قانىمەن كەلگەن تاۋەلسىزدىگىمىزدى ارداقتاپ، ونى ماڭگى ساقتايىق.
(50 ءسوز)
جەلتوقسان جاڭعىرىعى
جەلتوقسان وقيعاسىنا ۋاقىت پەن تاريحتىڭ ءوزى وڭ باعاسىن بەردى. ماسەلەڭ، قايرات رىسقۇلبەكوۆكە حالىق قاھارمانى اتاعى بەرىلدى. باسقا دا كوتەرىلىسكە قاتىسقان ەرلەردىڭ اتىندا كوشەلەر مەن مەكتەپتەر بار. ەلى ولاردىڭ ەرلىكتەرىن ەش ۋاقىتتا ۇمىتپاق ەمەس. جەلتوقسان – ەرلىكتىڭ، ورلىكتىڭ قانىمىزعا بىتكەن بەلگىسى.
(38 ءسوز)
استانا — اسەم قالا
استانا قالاسى – قازاق ەلىنىڭ استاناسى. كۇن ساۋلەسىندەي جارقىراعان اسەم قالامىزداعى «بايتەرەك» مونۋمەنتى مەن وزگە دە ەسكەرتكىشتەر كەلۋشىلەرگە تاريحىمىزدان سىر شەرتىپ تۇرعانداي. بيىل تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 20 جىلدىعى تويلانادى. وعان دەيىن ءالى تالاي قۇرىلىستار سالىنىپ، باس قالامىزدىڭ جاڭعىرا تۇسەتىنىنە سەنەمىن. مۇنىڭ ءبارى كۇنى كەشە عانا حالىق قايتا سايلاعان ەلباسىمىز نۇرسۇلتان نازاربايەۆ اتامىزدىڭ ەڭبەگى. جاساي بەر، قازاعىمنىڭ جاس قالاسى! (54 ءسوز)

باستاۋىش سىنىپتارعا ارنالعان ديكتانتتار جيناعى. جۇكتەۋ

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما