بەيبىتشىلىك – باعا جەتپەس باعىمىز
اقمولا وبلىسى، بۋراباي اۋدانىنىڭ
تىلدەردى وقىتۋ ورتالىعىنىڭ وقىتۋشىسى
ماشيروۆا انار قالىمجان قىزى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: بەيبىتشىلىك – باعا جەتپەس باعىمىز
ساباقتىڭ ماقساتى: ۇلى وتان سوعىسى، ونىڭ حالىققا تيگىزگەن زارداپتارى، ۇلى جەڭىستىڭ ءمان - ماڭىزى تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ؛ 1941 - 1945 جىلعى ۇلى وتان سوعىسىندا نەمىس باسقىنشىلارىن تالقانداۋدا قازاقستان حالقىنىڭ مايداندا جانە تىلدا كورسەتكەن ەرەن ەرلىگىن پاش ەتۋ؛ وتان ءۇشىن جانىن قيعان باتىرلاردىڭ ەرلىكتەرىنە تاعزىم ەتە وتىرىپ، ولاردى قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ؛ پاتريوتيزمگە، ەلجاندىلىققا، باتىلدىققا باۋلۋ. وتان تاريحىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتەرىن ارتتىرۋ، ءوز حالقىمىزدىڭ تاريحىن قۇرمەتتەي بىلۋگە، دۇنيە جۇزىندەگى باسقا ۇلت وكىلدەرىنىڭ دوستىعىن نىعايتۋعا تاربيەلەۋ، ەلىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن وياتۋ.
ساباقتىڭ ءادىس - ءتاسىلى: مانەرلەپ وقۋ، ساحنالىق كورىنىس
ساباقتىڭ ءتۇرى: ساحنالىق كورىنىس
كورنەكىلىك: پروەكتور، ءۇش بۇرىشتى حات، ريۋكزاك، «تىلداعى انالار تۋرالى فيلم»، سلايدتار
ساباقتىڭ بارىسى: ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
كورىنىس: «سوعىس قاسىرەتى» (كۇي ويناپ تۇرادى)
نەمەرەسى: اجە، اجە! بۇگىن مەنەن باقىتتى ادام جوق. جاڭا ءومىردىڭ باسپالداعىن دارىگەر بوپ باستاعىم كەلەدى. (اجەسىن قۇشاقتاپ ەركەلەي كۇلەدى)
اجەسى: تالابىنا نۇر جاۋسىن، ارمانىڭا جەت بالام! (ماڭدايىنان ءسۇيىپ، قاسىنا وتىرعىزادى، اكەسى جىميىپ، سالماقتى كيىپ تە پىشاعىن قايراپ وتىرا بەرەدى، كەلىنى ىدىس الىپ، كەلە جاتىپ، راديوداعى حاباردى تىڭداپ تۇرىپ قالادى).
راديو: تىڭداڭىزدار! تىڭداڭىزدار! سويلەپ تۇرعان موسكۆا. بۇگىن، تاڭەرتەڭگى ساعات 4 - تە نەمىس فاشيستتەرى گەرمانيا مەن سوۆەت وداعىنىڭ اراسىنداعى شابۋل جاساماۋ تۋرالى شارتتى وپاسىزدىقتى بۇزىپ، ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ اۋماعىنا باسىپ كىردى.
(ءان «سۆياششەننايا ۆوينا»، قولىنداعى ىدىسى ءتۇسىپ كەتكەن كەلىنى جىلاپ، بەتىن جابادى).
نەمەرەسى:
— اتتان! — دەدى،
ول ءقازىر اتتانادى.
جاۋىنگەردىڭ ءرولىن اتقارادى.
نەگە بىزگە ءۇمىتسىز تەسىلەسىڭ؟
اتتان، اكە،
جولىڭنان كەشىگەسىڭ.
كەۋدەسىندە جانى بار پاقىرلارىڭ،
تاۋىپ جەيدى سەنسىز دە نەسىبەسىن. (اكەسىن كەلىپ قۇشاقتايدى)
اكەسى:
تىڭدا بالام، تىڭدا كۇنىم،
بولۋعا جارا قولقانات.
كارى انام، ءسابي ءىنىڭ،
بارلىعى ساعان امانات.
اجەسى:
— ورالسىن امان جەرىنە،
كورىسسىن تۋعان ەلىمەن.
كەلىڭ - اۋ كوزدەي قالتاعا
توپىراق سالىپ بەرىپ جىبەر.
كەلىن:
— (قالتاعا سالىنعان توپىراقتى بەرگەن كەلىن)
كەبىن كيگەن ولەدى،
كەبەنەك كيگەن كەلەدى.
ۇلكەن ۇيدەن ءدام تاتسا،
كەشىكپەي دەيدى كەلەدى. (جارىنىڭ سوڭىنان جىلاپ قالادى)
ءان «كەستەلى ورامال»
جۇرگىزۋشى: بۇلت تورلادى اسپاندى
قارا جەر قانعا لاستاندى
زەڭبىرەك اتىپ جان - جاقتان،
وسىلاي سوعىس باستالدى.
(ءان «سۆياششەننايا ۆوينا).
دوكۋمەنتالنىي فيلم كورسەتىلەدى ( 1941 ج.)
1 - تىڭداۋشى: سوعىس دەگەن قايدان شىقتى،
اۆتورى كىم العاشقى؟
ەسىل ادام، ەسى كەتىپ،
وعان نەسىن جارماستى؟!
بۇكىل ادام تاريحىنىڭ بەتىن نەگە قان باستى؟
2 - تىڭداۋشى: سوعىس دەگەن — اققان سورى اقسۇيەكتىڭ، قۇلدىڭ دا،
سوعىس دەگەن — توككەن ارى ۇلدىڭ جانە قىزدىڭ دا.
سوعىس دەگەن — سوتقارلاردىڭ قولىنداعى نايزاسى،
سوعىس دەگەن — سوعىس دەگەن — زۇلىمدىقتىڭ ايناسى.
3 - تىڭداۋشى: نايزاعاي ءجيى - ءجيى شاقپاقتالىپ،
مايدانعا ازاماتتار جاتتى اتتانىپ.
ەجەلدەن ءبىزدىڭ ەلدىڭ رۋحى اسقاق،
سەنىمىن قالدى سوندا ساقتاپ حالىق.
«الار جاۋ سىباعاسىن وڭباي بىزدەن».
شىعامىز
سوڭعى كۇشپەن،
سوڭعى ايبىنمەن.
قورعايمىز بايتاق ەلدى،
ويتكەنى ونى
ءار ۇرپاق ءوز تۇسىندا قورعاي بىلگەن.
(تىڭداۋشىلار ساپقا تۇرىپ، ساپقا تۇرۋ ادىستەرىن كورسەتەدى)
ءان ايتىپ، سوعىسقا اتتانادى)
4 - تىڭداۋشى: وتانعا جاۋلار قاپتادى،
وپاسىز جاۋلار تاپتادى.
قاسيەتتى جەر ءۇشىن
قاستەرلەپ باتىر ەل ءۇشىن
ءاليا، مانشۇك، تولەگەن جاۋلاردىڭ كورىن جويدى ولار.
5 - تىڭداۋشى: اعالار ساپتان شىقپاسىن،
انالار قاباق شىتپاسىن،
باقىتقا جەتىپ بار ادام،
سابيلەر تىنىش ۇيىقتاسىن.
جۇرگىزۋشى: 1418 كۇنگە سوزىلعان، 60 ەلدى قامتىعان، 120 ميلليونعا جۋىق ادامعا سولدات شينەلىن كيگىزگەن مۇنداي سوعىس ادامزات تاريحىندا بولعان ەمەس. بۇل سۇراپىل مايداندا قانشاما ميلليون ادامنىڭ ءومىرى قىرشىنىنان قيىلدى. وسىناۋ قاندى قىرعىنعا قازاقستاننان 1 ملن. 366 مىڭ ادام قاتىستى. وكىنىشكە قاراي، ولاردىڭ بارلىعى تۋعان جەرىنە قايتادان ورالمادى.
فيلم (1943 ج.)
(ساحنادا الاۋدىڭ جانىندا وتىرعان سولداتتار. «تەمنايا نوچ» ءانىن ورىندايدى).
جۇرگىزۋشى: سوعىس جىلدارىندا قازاقستان تىلىندا جەڭىستى جاقىنداتۋ ءۇشىن ەسەلى ەڭبەك ۇلگىسى كورسەتىلدى. ەڭبەكشىلەر مايدانعا كومەك رەتىندە 1600 ۆاگون سىيلىق جىبەردى. ولار جىلى كيىمدەر، ازىق – تۇلىكتەر. جاۋعا اتىلعان 10 وقتىڭ 9 - ى قازاقستان قورعاسىنىنان جاسالدى. جەڭىستى جاقىنداتۋعا تىل ەڭبەككەرلەرىنىڭ ۇلەسى ەرەكشە بولدى. وزدەرى قارا سۋ مەن شالاپتى، قارا ناندى تالعاجاۋ ەتكەن حالىق بار جاقسىسىن، بار جىلىسىن 1418 كۇن بويى مايدانعا جىبەردى. سوعىس جىلدارىنداعى انالار ەڭبەگى ەرەكشە ەدى. ولار ءوز جارلارىنىڭ، بالالارىنىڭ، نەمەرەلەرىنىڭ قاندى مايداننان امان – ساۋ ورالۋىن تىلەپ، ەلدەگى ەڭكەيگەن قارتتار مەن ەڭبەكتەگەن بالالارعا باسشى بولا ءبىلدى.
(ورتادا تىلداعى ايەلدەر توقىما توقىپ، قولعاپ تىگىپ وتىرعان انالار كورىنىسى)
انا: ە، بۇل سوعىس ءبارىمىزدى دە ەسەڭگىرەتىپ جىبەردى - اۋ.
(وسى كەزدە پوشتاشى قىز كەلە جاتقانى حابارلانادى. پوشتاشى قىز جۇگىرىپ كەلەدى).
پوشتاشى قىز: ءسۇيىنشى، ءسۇيىنشى حات كەلدى.
(انالار دىبىرلاسىپ حاتتىڭ كىمگە كەلگەنىن بىلۋگە اسىعادى. كىمگە كەلدى؟ ماعان با؟)
پوشتاشى قىز: كۇلاش اپانىڭ بالاسىنان حات كەلدى. (حاتتى بەرىپ، باسقا اۋىلعا حات اپارۋىن ايتىپ قوشتاسىپ كەتەدى).
پوشتاشى قىز: باسقا اۋىلعا بارۋىم كەرەك. ساۋ بولىڭىزدار!
(انا بالاسىنان كەلگەن حاتتى اشىپ وقيدى. مايداننان كەلگەن حات تاسپادان تىڭدالادى).
داۋىس: اناشىم، مەن ءومىردى قيماي بارامىن. ءسىز 50 جاستاسىز، ال مەن 24 عانامىن. مەن ءومىر سۇرگىم كەلەدى ماما. سەبەبى مەن ءالى كوپ ءىس تىندىرۋىم كەرەك ەدى. نەمىس باسقىنشىلارىن جەڭۋ ءۇشىن ءومىر سۇرگىم كەلەدى. مەنىڭ اجالىم ءۇشىن بىرەۋلەر ءوش الاتىنىنا سەنەمىن. جىلاماشى، ماما. مەن جەڭىس ءۇشىن ءومىرىمدى قيدىم عوي. حالقىڭ ءۇشىن قۇربان بولۋ قورقىنىشتى ەمەس. دەگەنمەن مەن ءالى ءومىر سۇرگىم كەلەدى…. بەيبىت ءومىردىڭ، سوعىسسىز ءومىردىڭ قانداي بولاتىنىن كورگىم كەلەدى…
انا تۋرالى باللادا
ءالى ەسىمدە، بىلەدى جۇرت، بىلەدى،
ەل باسىنا قاتەر تونگەن جىل ەدى.
قيماستارىن قان مايدانعا ۇزاتىپ،
قارس ايىرىلعان انالاردىڭ جۇرەگى.
و، انالار، وسىندايسىڭ ءبارىڭ دە،
وسىندايسىڭ جاسىڭ - داعى، كارىڭ دە.
سىيىناتىن بولسا ومىردە قۇدىرەت،
سىيىنار ەم انا دەگەن تاڭىرگە.
سوعىس جۇلىپ كەتتى ءۇيىنىڭ تىرەگىن،
سوعىس بۇزدى قۋانىشىن، رەڭىن.
تۇردى انا كۇيەۋىنەن ايىرىلىپ،
تۇردى قۇشىپ تەك قانا ونىڭ كۇرەگىن.
اق ءسۇتى ونىڭ وتەۋسىز جاي قالا ما،
بورىشتى وعان نەبىر دارقان، دانا دا!
تىرلىك سەۋىپ كەلە جاتقان دۇنيەگە،
ءاي، ادامدار، جول بەرىڭدەر اناعا.
تاعى دا ءۇمىت، شەك قالا ما ارمانعا،
ومىرگە ىنتىق، انا ءشولى قانعان با؟!
انا – ءۇمىت، انا – جىگەر، انا – ازامات،
ودان بەرىك، ودان نازىك جان بار ما؟!
(راديودان سوعىستان بىتكەنى حابارلاندى. راديولاعى دىبىس: تىڭداڭىزدىر! تىڭداڭىزدار! 1945 جىل 8 مامىر سوۆەت ارمياسى نەمىس باسقىنشىلارىن كەرى شەگىندىردى. )
(فيلم 1945 ج.)
جۇرگىزۋشى: 1945 جىلدىڭ 30 ءساۋىرىنىڭ كەشىندە 6 ساعات 30 مينۋتتا جەڭىس تۋى تىگىلدى. تۋ تىككەن — راقىمجان قوشقاربايەۆ. 4 جىلعا جۋىق سوزىلعان قان توگىس اياقتالدى. 9 مامىر — جەڭىس كۇنى. ءبىراق بۇل جەڭىس وڭايلىقپەن كەلمەدى. كسرو - نىڭ 1710 قالاسى كۇل تالقان بولدى. 70 مىڭنان استام سەلو مەن دەريەۆنيانى ورتتەپ جىبەردى. قانشاما انا بالاسىز، قانشاما بالا اكەسىز قالدى. سوعىس دالاسىنان 20 ميلليوننان استام ادام قايتقان جوق، ال سونىڭ ىشىندە 350 مىڭى قازاق بولاتىن.
جۇرگىزۋشى: 1941 - 1945 جىلدارى ەرلىكپەن قازا تاپقان جاۋىنگەرلەر رۋحىنا تاعزىم ەتىپ، 1 مينۋت ءۇنسىز تۇرىپ ەسكە تۇسىرەيىك.
1 – مينۋت ۇنسىزدىك
جۇرگىزۋشى: مىنە، اتا - بابالارىمىزدىڭ ارقاسىندا بۇگىنگى كۇنى ءوز تاۋەلسىزدىگىمدى الىپ، ەگەمەندى ەل بولىپ، الەمگە تانىلىپ وتىرمىز. ءوز ءانۇرانىمىز، ءوز ەلتاڭبامىز، ءارقاشان بيىكتەن كورىنەر تۋىمىز بار. بۇل ءبىز ءۇشىن ۇلكەن قۋانىش، ۇلكەن باقىت.
(جاۋىنگەرلەرىمىز ەلگە ورالادى، زالعا سوعىستان كەلگەن سولداتتار كىرەدى. الدارىنان گۇل شوقتارىن ۇستاعان قىزدار شىعادى).
جۇرگىزۋشى: قۋانىشىمىز، جەڭىسىمىز ۇزاعىنان بولسىن دەپ بۇگىنگى مەرەكەلىك شارامىزدى اياقتايمىز. ەلىمىزدە بەيبىتشىلىك بولسىن! انالارىمىزدىڭ زارلاعان، سابيلەرىمىزدىڭ جىلاعان داۋىسى ەستىلمەسىن! ايبىندى ازاماتتارىمىز امان بولسىن!
(جەڭىس كۇنى ءانى ورىندالادى).
تىلدەردى وقىتۋ ورتالىعىنىڭ وقىتۋشىسى
ماشيروۆا انار قالىمجان قىزى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: بەيبىتشىلىك – باعا جەتپەس باعىمىز
ساباقتىڭ ماقساتى: ۇلى وتان سوعىسى، ونىڭ حالىققا تيگىزگەن زارداپتارى، ۇلى جەڭىستىڭ ءمان - ماڭىزى تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ؛ 1941 - 1945 جىلعى ۇلى وتان سوعىسىندا نەمىس باسقىنشىلارىن تالقانداۋدا قازاقستان حالقىنىڭ مايداندا جانە تىلدا كورسەتكەن ەرەن ەرلىگىن پاش ەتۋ؛ وتان ءۇشىن جانىن قيعان باتىرلاردىڭ ەرلىكتەرىنە تاعزىم ەتە وتىرىپ، ولاردى قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ؛ پاتريوتيزمگە، ەلجاندىلىققا، باتىلدىققا باۋلۋ. وتان تاريحىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتەرىن ارتتىرۋ، ءوز حالقىمىزدىڭ تاريحىن قۇرمەتتەي بىلۋگە، دۇنيە جۇزىندەگى باسقا ۇلت وكىلدەرىنىڭ دوستىعىن نىعايتۋعا تاربيەلەۋ، ەلىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن وياتۋ.
ساباقتىڭ ءادىس - ءتاسىلى: مانەرلەپ وقۋ، ساحنالىق كورىنىس
ساباقتىڭ ءتۇرى: ساحنالىق كورىنىس
كورنەكىلىك: پروەكتور، ءۇش بۇرىشتى حات، ريۋكزاك، «تىلداعى انالار تۋرالى فيلم»، سلايدتار
ساباقتىڭ بارىسى: ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
كورىنىس: «سوعىس قاسىرەتى» (كۇي ويناپ تۇرادى)
نەمەرەسى: اجە، اجە! بۇگىن مەنەن باقىتتى ادام جوق. جاڭا ءومىردىڭ باسپالداعىن دارىگەر بوپ باستاعىم كەلەدى. (اجەسىن قۇشاقتاپ ەركەلەي كۇلەدى)
اجەسى: تالابىنا نۇر جاۋسىن، ارمانىڭا جەت بالام! (ماڭدايىنان ءسۇيىپ، قاسىنا وتىرعىزادى، اكەسى جىميىپ، سالماقتى كيىپ تە پىشاعىن قايراپ وتىرا بەرەدى، كەلىنى ىدىس الىپ، كەلە جاتىپ، راديوداعى حاباردى تىڭداپ تۇرىپ قالادى).
راديو: تىڭداڭىزدار! تىڭداڭىزدار! سويلەپ تۇرعان موسكۆا. بۇگىن، تاڭەرتەڭگى ساعات 4 - تە نەمىس فاشيستتەرى گەرمانيا مەن سوۆەت وداعىنىڭ اراسىنداعى شابۋل جاساماۋ تۋرالى شارتتى وپاسىزدىقتى بۇزىپ، ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ اۋماعىنا باسىپ كىردى.
(ءان «سۆياششەننايا ۆوينا»، قولىنداعى ىدىسى ءتۇسىپ كەتكەن كەلىنى جىلاپ، بەتىن جابادى).
نەمەرەسى:
— اتتان! — دەدى،
ول ءقازىر اتتانادى.
جاۋىنگەردىڭ ءرولىن اتقارادى.
نەگە بىزگە ءۇمىتسىز تەسىلەسىڭ؟
اتتان، اكە،
جولىڭنان كەشىگەسىڭ.
كەۋدەسىندە جانى بار پاقىرلارىڭ،
تاۋىپ جەيدى سەنسىز دە نەسىبەسىن. (اكەسىن كەلىپ قۇشاقتايدى)
اكەسى:
تىڭدا بالام، تىڭدا كۇنىم،
بولۋعا جارا قولقانات.
كارى انام، ءسابي ءىنىڭ،
بارلىعى ساعان امانات.
اجەسى:
— ورالسىن امان جەرىنە،
كورىسسىن تۋعان ەلىمەن.
كەلىڭ - اۋ كوزدەي قالتاعا
توپىراق سالىپ بەرىپ جىبەر.
كەلىن:
— (قالتاعا سالىنعان توپىراقتى بەرگەن كەلىن)
كەبىن كيگەن ولەدى،
كەبەنەك كيگەن كەلەدى.
ۇلكەن ۇيدەن ءدام تاتسا،
كەشىكپەي دەيدى كەلەدى. (جارىنىڭ سوڭىنان جىلاپ قالادى)
ءان «كەستەلى ورامال»
جۇرگىزۋشى: بۇلت تورلادى اسپاندى
قارا جەر قانعا لاستاندى
زەڭبىرەك اتىپ جان - جاقتان،
وسىلاي سوعىس باستالدى.
(ءان «سۆياششەننايا ۆوينا).
دوكۋمەنتالنىي فيلم كورسەتىلەدى ( 1941 ج.)
1 - تىڭداۋشى: سوعىس دەگەن قايدان شىقتى،
اۆتورى كىم العاشقى؟
ەسىل ادام، ەسى كەتىپ،
وعان نەسىن جارماستى؟!
بۇكىل ادام تاريحىنىڭ بەتىن نەگە قان باستى؟
2 - تىڭداۋشى: سوعىس دەگەن — اققان سورى اقسۇيەكتىڭ، قۇلدىڭ دا،
سوعىس دەگەن — توككەن ارى ۇلدىڭ جانە قىزدىڭ دا.
سوعىس دەگەن — سوتقارلاردىڭ قولىنداعى نايزاسى،
سوعىس دەگەن — سوعىس دەگەن — زۇلىمدىقتىڭ ايناسى.
3 - تىڭداۋشى: نايزاعاي ءجيى - ءجيى شاقپاقتالىپ،
مايدانعا ازاماتتار جاتتى اتتانىپ.
ەجەلدەن ءبىزدىڭ ەلدىڭ رۋحى اسقاق،
سەنىمىن قالدى سوندا ساقتاپ حالىق.
«الار جاۋ سىباعاسىن وڭباي بىزدەن».
شىعامىز
سوڭعى كۇشپەن،
سوڭعى ايبىنمەن.
قورعايمىز بايتاق ەلدى،
ويتكەنى ونى
ءار ۇرپاق ءوز تۇسىندا قورعاي بىلگەن.
(تىڭداۋشىلار ساپقا تۇرىپ، ساپقا تۇرۋ ادىستەرىن كورسەتەدى)
ءان ايتىپ، سوعىسقا اتتانادى)
4 - تىڭداۋشى: وتانعا جاۋلار قاپتادى،
وپاسىز جاۋلار تاپتادى.
قاسيەتتى جەر ءۇشىن
قاستەرلەپ باتىر ەل ءۇشىن
ءاليا، مانشۇك، تولەگەن جاۋلاردىڭ كورىن جويدى ولار.
5 - تىڭداۋشى: اعالار ساپتان شىقپاسىن،
انالار قاباق شىتپاسىن،
باقىتقا جەتىپ بار ادام،
سابيلەر تىنىش ۇيىقتاسىن.
جۇرگىزۋشى: 1418 كۇنگە سوزىلعان، 60 ەلدى قامتىعان، 120 ميلليونعا جۋىق ادامعا سولدات شينەلىن كيگىزگەن مۇنداي سوعىس ادامزات تاريحىندا بولعان ەمەس. بۇل سۇراپىل مايداندا قانشاما ميلليون ادامنىڭ ءومىرى قىرشىنىنان قيىلدى. وسىناۋ قاندى قىرعىنعا قازاقستاننان 1 ملن. 366 مىڭ ادام قاتىستى. وكىنىشكە قاراي، ولاردىڭ بارلىعى تۋعان جەرىنە قايتادان ورالمادى.
فيلم (1943 ج.)
(ساحنادا الاۋدىڭ جانىندا وتىرعان سولداتتار. «تەمنايا نوچ» ءانىن ورىندايدى).
جۇرگىزۋشى: سوعىس جىلدارىندا قازاقستان تىلىندا جەڭىستى جاقىنداتۋ ءۇشىن ەسەلى ەڭبەك ۇلگىسى كورسەتىلدى. ەڭبەكشىلەر مايدانعا كومەك رەتىندە 1600 ۆاگون سىيلىق جىبەردى. ولار جىلى كيىمدەر، ازىق – تۇلىكتەر. جاۋعا اتىلعان 10 وقتىڭ 9 - ى قازاقستان قورعاسىنىنان جاسالدى. جەڭىستى جاقىنداتۋعا تىل ەڭبەككەرلەرىنىڭ ۇلەسى ەرەكشە بولدى. وزدەرى قارا سۋ مەن شالاپتى، قارا ناندى تالعاجاۋ ەتكەن حالىق بار جاقسىسىن، بار جىلىسىن 1418 كۇن بويى مايدانعا جىبەردى. سوعىس جىلدارىنداعى انالار ەڭبەگى ەرەكشە ەدى. ولار ءوز جارلارىنىڭ، بالالارىنىڭ، نەمەرەلەرىنىڭ قاندى مايداننان امان – ساۋ ورالۋىن تىلەپ، ەلدەگى ەڭكەيگەن قارتتار مەن ەڭبەكتەگەن بالالارعا باسشى بولا ءبىلدى.
(ورتادا تىلداعى ايەلدەر توقىما توقىپ، قولعاپ تىگىپ وتىرعان انالار كورىنىسى)
انا: ە، بۇل سوعىس ءبارىمىزدى دە ەسەڭگىرەتىپ جىبەردى - اۋ.
(وسى كەزدە پوشتاشى قىز كەلە جاتقانى حابارلانادى. پوشتاشى قىز جۇگىرىپ كەلەدى).
پوشتاشى قىز: ءسۇيىنشى، ءسۇيىنشى حات كەلدى.
(انالار دىبىرلاسىپ حاتتىڭ كىمگە كەلگەنىن بىلۋگە اسىعادى. كىمگە كەلدى؟ ماعان با؟)
پوشتاشى قىز: كۇلاش اپانىڭ بالاسىنان حات كەلدى. (حاتتى بەرىپ، باسقا اۋىلعا حات اپارۋىن ايتىپ قوشتاسىپ كەتەدى).
پوشتاشى قىز: باسقا اۋىلعا بارۋىم كەرەك. ساۋ بولىڭىزدار!
(انا بالاسىنان كەلگەن حاتتى اشىپ وقيدى. مايداننان كەلگەن حات تاسپادان تىڭدالادى).
داۋىس: اناشىم، مەن ءومىردى قيماي بارامىن. ءسىز 50 جاستاسىز، ال مەن 24 عانامىن. مەن ءومىر سۇرگىم كەلەدى ماما. سەبەبى مەن ءالى كوپ ءىس تىندىرۋىم كەرەك ەدى. نەمىس باسقىنشىلارىن جەڭۋ ءۇشىن ءومىر سۇرگىم كەلەدى. مەنىڭ اجالىم ءۇشىن بىرەۋلەر ءوش الاتىنىنا سەنەمىن. جىلاماشى، ماما. مەن جەڭىس ءۇشىن ءومىرىمدى قيدىم عوي. حالقىڭ ءۇشىن قۇربان بولۋ قورقىنىشتى ەمەس. دەگەنمەن مەن ءالى ءومىر سۇرگىم كەلەدى…. بەيبىت ءومىردىڭ، سوعىسسىز ءومىردىڭ قانداي بولاتىنىن كورگىم كەلەدى…
انا تۋرالى باللادا
ءالى ەسىمدە، بىلەدى جۇرت، بىلەدى،
ەل باسىنا قاتەر تونگەن جىل ەدى.
قيماستارىن قان مايدانعا ۇزاتىپ،
قارس ايىرىلعان انالاردىڭ جۇرەگى.
و، انالار، وسىندايسىڭ ءبارىڭ دە،
وسىندايسىڭ جاسىڭ - داعى، كارىڭ دە.
سىيىناتىن بولسا ومىردە قۇدىرەت،
سىيىنار ەم انا دەگەن تاڭىرگە.
سوعىس جۇلىپ كەتتى ءۇيىنىڭ تىرەگىن،
سوعىس بۇزدى قۋانىشىن، رەڭىن.
تۇردى انا كۇيەۋىنەن ايىرىلىپ،
تۇردى قۇشىپ تەك قانا ونىڭ كۇرەگىن.
اق ءسۇتى ونىڭ وتەۋسىز جاي قالا ما،
بورىشتى وعان نەبىر دارقان، دانا دا!
تىرلىك سەۋىپ كەلە جاتقان دۇنيەگە،
ءاي، ادامدار، جول بەرىڭدەر اناعا.
تاعى دا ءۇمىت، شەك قالا ما ارمانعا،
ومىرگە ىنتىق، انا ءشولى قانعان با؟!
انا – ءۇمىت، انا – جىگەر، انا – ازامات،
ودان بەرىك، ودان نازىك جان بار ما؟!
(راديودان سوعىستان بىتكەنى حابارلاندى. راديولاعى دىبىس: تىڭداڭىزدىر! تىڭداڭىزدار! 1945 جىل 8 مامىر سوۆەت ارمياسى نەمىس باسقىنشىلارىن كەرى شەگىندىردى. )
(فيلم 1945 ج.)
جۇرگىزۋشى: 1945 جىلدىڭ 30 ءساۋىرىنىڭ كەشىندە 6 ساعات 30 مينۋتتا جەڭىس تۋى تىگىلدى. تۋ تىككەن — راقىمجان قوشقاربايەۆ. 4 جىلعا جۋىق سوزىلعان قان توگىس اياقتالدى. 9 مامىر — جەڭىس كۇنى. ءبىراق بۇل جەڭىس وڭايلىقپەن كەلمەدى. كسرو - نىڭ 1710 قالاسى كۇل تالقان بولدى. 70 مىڭنان استام سەلو مەن دەريەۆنيانى ورتتەپ جىبەردى. قانشاما انا بالاسىز، قانشاما بالا اكەسىز قالدى. سوعىس دالاسىنان 20 ميلليوننان استام ادام قايتقان جوق، ال سونىڭ ىشىندە 350 مىڭى قازاق بولاتىن.
جۇرگىزۋشى: 1941 - 1945 جىلدارى ەرلىكپەن قازا تاپقان جاۋىنگەرلەر رۋحىنا تاعزىم ەتىپ، 1 مينۋت ءۇنسىز تۇرىپ ەسكە تۇسىرەيىك.
1 – مينۋت ۇنسىزدىك
جۇرگىزۋشى: مىنە، اتا - بابالارىمىزدىڭ ارقاسىندا بۇگىنگى كۇنى ءوز تاۋەلسىزدىگىمدى الىپ، ەگەمەندى ەل بولىپ، الەمگە تانىلىپ وتىرمىز. ءوز ءانۇرانىمىز، ءوز ەلتاڭبامىز، ءارقاشان بيىكتەن كورىنەر تۋىمىز بار. بۇل ءبىز ءۇشىن ۇلكەن قۋانىش، ۇلكەن باقىت.
(جاۋىنگەرلەرىمىز ەلگە ورالادى، زالعا سوعىستان كەلگەن سولداتتار كىرەدى. الدارىنان گۇل شوقتارىن ۇستاعان قىزدار شىعادى).
جۇرگىزۋشى: قۋانىشىمىز، جەڭىسىمىز ۇزاعىنان بولسىن دەپ بۇگىنگى مەرەكەلىك شارامىزدى اياقتايمىز. ەلىمىزدە بەيبىتشىلىك بولسىن! انالارىمىزدىڭ زارلاعان، سابيلەرىمىزدىڭ جىلاعان داۋىسى ەستىلمەسىن! ايبىندى ازاماتتارىمىز امان بولسىن!
(جەڭىس كۇنى ءانى ورىندالادى).
You Might Also Like
