دۇرىس تاماقتانباۋدىڭ كەرى اسەرى
الماتى وبلىسى ىلە اۋدانى
«№35 ورتا مەكتەپ» مكم 9 سىنىپ جەتەكشىسى
تەزەكبايەۆا لاۋرا ماۋلەنبايەۆنا
سىنىپ ساعاتى
دۇرىس تاماقتانباۋدىڭ كەرى اسەرى
ماقساتى: پايدالى جانە زياندى تاعامدىق زاتتارمەن تانىستىرۋ.
تاماقتانۋ ەرەجەلەرىن جاتتاۋ.
ۇزاق ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن باستى سەبەپ - دۇرىس تاماقتانا بىلۋگە تىكەلەي بايلانىستى ەكەنىن دالەلدەۋ.
دۇرىس تاماقتانا ءبىلۋ مادەنيەتىنە تاربيەلەۋ.
سىنىپ ساعاتىنىڭ كورنەكىلىگى: ناقىل سوزدەر، سلايد.
سىنىپ ساعاتىنىڭ بارىسى:
اعزانىڭ دەنساۋلىعىنا تۇقىم قۋالاۋشىلىق، ەكولوگيا، زياندى ادەت دەگەن سياقتى فاكتورلار اسەر ەتەتىنى انىق، وعان قوسا دۇرىس تاماقتانۋ دا ماڭىزدى ءرول اتقارادى. زياندى تاعامداردىڭ زالالى بىردەن بايقالماسا دا، ۋاقىت وتە كەلە مىندەتتى تۇردە ءوزى جايلى سىر بەرە باستايدى. دۇرىس تاماقتانباۋ كوپتەگەن اۋرۋلاردىڭ تۋۋىنا ىقپال ەتەدى.
دۇرىس تاماقتانباۋ دەگەنىمىز نە؟
دۇرىس تاماقتانباۋ تۇسىنىگىنىڭ اياسى كەڭ. بۇعان شامادان تىس تاماقتانۋ، زياندى تاعامداردى ءجيى تۇتىنۋ، قاتاڭ ديەتالار، اشتىق جانە ت. ب. كىرەدى.
ءسىز دۇرىس تاماقتانباي ءجۇرسىز، ەگەر:
- قارنىڭىز اشپاسا دا تاماق جەيسىز؛
- كوپ مولشەردە قانت جانە قۇرامىندا رافينادتالعان قانتى كوپ ونىمدەردى ءجيى تۇتىناسىز؛
- قوسىمشا ونىمدەرى بار تاعامداردى ءجيى تۇتىناسىز؛
- تاماق جەۋ مادەنيەتىن ساقتامايسىز: داستارقان ۇستىندە ەمەس، تەلەديدار نەمەسە كومپيۋتەر الدىندا تاماقتاناسىز؛
- تىم كوپ نەمەسە تىم از تاماق جەيسىز؛
- ءجۇرىپ بارا جاتىپ تاماق جەيسىز؛
- راسيونىڭىزعا جەمىستەر مەن كوكونىستەردى قوسپايسىز؛
- تۇراقتى ازىقتانۋ ءتارتىبى جوق بولعاندىقتان كەيدە تۇندە دە تاماق جەيسىز؛
- ديەتاعا ءجيى وتىراسىز.
دۇرىس تاماقتانباۋدىڭ زيانى
اتالعان ءار پۋنكت دەنساۋلىققا وراسان زور زيان تيگىزىپ، سالدارى جاعىمسىز بولۋى مۇمكىن. ال ىشەك - قارىن جولدارى اۋىراتىن ادامدار ءۇشىن، بالالار مەن جۇكتى ايەلدەرگە بۇلاي تاماقتانۋ ءتىپتى جارامايدى. ادام اعزاسى جەتكىلىكتى تۇردە ءنارلى زاتتاردى الۋ ءۇشىن قارنىڭىز قاتتى اشقان كەزدە ەمەس، ازداپ اشقان كەزدە تاماقتانۋ كەرەك. ەگەر ءسىز سترەسستەن تاماق جەيتىن بولساڭىز نەمەسە ءتاتتى بولعانى ءۇشىن، ادەت بويىنشا تاماق جەي بەرسەڭىز، ىشتە اۋىرلىق پايدا بولىپ، اسقازاندا تىم كوپ اسقازان قىشقىلى قۇرىلادى، بۇل گاستريت نەمەسە جاراعا اكەپ سوعادى.
شامادان تىس قانت تۇتىنۋ ۇيقى بەزىنە سالماق تۇسىرەدى، بۇدان ول كوپ مولشەردە ينسۋلين بولە باستايدى. ناتيجەسىندە بۇل پروسەسس بۇزىلىپ، قانت ديابەتى بەلەڭ الادى.
سونىمەن قاتار تىم كوپ مولشەردە ءتاتتى تۇتىنۋ سەمىزدىك پەن كاريەسكە ۇرىندىرادى.
كوپ مولشەردەگى اششى تاعامدار اعزاداعى سۇيىقتىقتى بوگەپ، نەسەپ تاس اۋرۋى مەن جۇرەك - تامىر جۇيەسى اۋرۋلارىن تۋدىرادى.
قوسىمشا ونىمدەر كوپتەگەن تاعامداردىڭ قۇرامىندا بولادى. ولاردىڭ كەيبىرەۋىنىڭ ەش زيانى جوق، ال كەيبىرى اللەرگيا تۋدىرىپ، اسقازان مەن ىشەك اۋرۋلارىنىڭ تۋۋىنا سەپ بولادى.
قوسىمشا ءونىمدى تاعامداردىڭ مولشەرىن ازايتۋ ءۇشىن وراماداعى ءتۇرلى ونىمدەردى، چيپستەر، گازدالعان ءتاتتى سۋسىن، شۇجىق، دۇكەن بالىشتەرىن ازىراق ساتىپ الىڭىز.
ەگەر تەلەديدار الدىندا، گازەت وقىپ وتىرىپ نەمەسە ينتەرنەتتەن جاڭالىق وقىپ وتىرىپ تاماق جەسە اسقازان ءسولى دۇرىس بولىنبەيدى. بۇل دا ءوز كەزەگىندە اسقازان ماسەلەلەرىن تۋدىرادى. ءجۇرىپ بارا جاتىپ تا تاماق جەۋ قۇپتالمايدى، ويتكەنى قيمىل - قوزعالىس كەزىندە تاعام دۇرىس شاينالماي، ناتيجەسىندە تاعام دۇرىس قورىتىلمايدى دا اعزاعا تاعامنىڭ پايدالى زاتتارى سىڭبەيدى.
ەگەر قاتاڭ ديەتالار ۇستانىپ، از تاماق جەسە، اعزاعا دارۋمەندەر جەتىسپەيتىن بولادى. ال بۇل جالپى دەنساۋلىق ءۇشىن وتە ماڭىزدى.
جەمىستەر مەن كوكونىستەر ادام راسيونىندا ەلەۋلى ورىن الۋى كەرەك. بۇل اۆيتامينوز، ىشەك ميكروفلوراسىنىڭ بۇزىلۋىنىڭ الدىن الادى.
ەگەر ادامنىڭ تۇراقتى تاماق ءىشۋ رەجيمى بولماسا، اعزا اسقازان ءسولىن قاشان ءبولۋى كەرەكتىگىن بىلمەي، ءاردايىم اۋىر كۇيدە بولادى، بۇل دا اسقازان مەن ىشەك اۋرۋلارىنىڭ تۋۋىنا اسەر ەتەدى. تۇندە تاماق جەۋ قۇپتالمايدى، ويتكەنى اس قورىتۋ جۇيەسىنە دەمالىس قاجەت.
ادامنىڭ تاماقتانۋ مولشەرى:
قازىرگى تاڭدا ادام ءبىر تاۋلىكتە شامامەن 800 گرامم قورەك جانە 1، 5 - 2 ليتر سۋ پايدالانادى. پايدالاناتىن جالپى تاعامدار قۇرامىندا 15% ءنارۋىزدار، 30% مايلار، 55% كومىرسۋلار بولعانى ءتيىمدى.
جەر شارىنىڭ حالقىنىڭ تاۋلىكتىك راسيونى (6 ملرد. ادامنان استام) 5 ميلليون توننا قورەك قۇرايدى.
ادام 70 جىل ومىرىندە 70 توننا سۋ ىشەدى، 17 توننا كومىرسۋلار، 3 توننا ءنارۋىزدار، 2 توننا مايلار، 2 - 3 سەنتنەر تۇزدار، 38 كيلوگرامم فوسفور، 8 كيلوگرامم ماگنييدى پايدالانادى.
سۇراقتار:
FASTFOOD دەگەنىمىز نە؟
ارتىق سالماق دەگەنىمىز نە؟ قانداي سەبەپتەرىن بىلەسىڭدەر؟
سەبەپتەر:
* سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ساقتاماۋ؛
* دۇرىس تاماقتانباۋ؛
* قيمىلداۋ بەلسەندىلىگى تومەن.
تاپسىرما:
• ءبارىمىز بىرىگە وتىرىپ دۇرىس تاماقتانۋ ەرەجەسىن قۇرايىق:
1. مايلى تاعامداردى كوپ پايدالانباڭىز.
2. تىم اششى جانە تۇزدى تاعامداردان ساقتانىڭىز
3. تاتتىلەر كوپ، ال دەنساۋلىق بىرەۋ - اق.
4. جەمىس – جيدەكتەر - پايدالى تاعام.
5. كۇنىنە 3 رەت، ءبىر ۋاقىتتا تاماقتانۋ قاجەت.
6. تاماقتى دۇرىستاپ شايناپ جۇتۋ كەرەك.
7. تىم ىستىق نە سۋىق تاماقتان ءتىس ەمالى بۇزىلادى.
8. ءتۇرلى دامدەۋىشتەر قوسىلعان تاعامدار اعزاعا وتە زيان.
1. اعزاعا كۇش بەرەتىن، ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىراتىن قانداي تاعامداردى بىلەسىڭدەر؟
2. اعزانىڭ دامۋىنا كومەكتەسەتىن قانداي تاعامداردى بىلەسىڭدەر؟
سىنىپ ساعاتىن قورىتىندىلاۋ.
«№35 ورتا مەكتەپ» مكم 9 سىنىپ جەتەكشىسى
تەزەكبايەۆا لاۋرا ماۋلەنبايەۆنا
سىنىپ ساعاتى
دۇرىس تاماقتانباۋدىڭ كەرى اسەرى
ماقساتى: پايدالى جانە زياندى تاعامدىق زاتتارمەن تانىستىرۋ.
تاماقتانۋ ەرەجەلەرىن جاتتاۋ.
ۇزاق ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن باستى سەبەپ - دۇرىس تاماقتانا بىلۋگە تىكەلەي بايلانىستى ەكەنىن دالەلدەۋ.
دۇرىس تاماقتانا ءبىلۋ مادەنيەتىنە تاربيەلەۋ.
سىنىپ ساعاتىنىڭ كورنەكىلىگى: ناقىل سوزدەر، سلايد.
سىنىپ ساعاتىنىڭ بارىسى:
اعزانىڭ دەنساۋلىعىنا تۇقىم قۋالاۋشىلىق، ەكولوگيا، زياندى ادەت دەگەن سياقتى فاكتورلار اسەر ەتەتىنى انىق، وعان قوسا دۇرىس تاماقتانۋ دا ماڭىزدى ءرول اتقارادى. زياندى تاعامداردىڭ زالالى بىردەن بايقالماسا دا، ۋاقىت وتە كەلە مىندەتتى تۇردە ءوزى جايلى سىر بەرە باستايدى. دۇرىس تاماقتانباۋ كوپتەگەن اۋرۋلاردىڭ تۋۋىنا ىقپال ەتەدى.
دۇرىس تاماقتانباۋ دەگەنىمىز نە؟
دۇرىس تاماقتانباۋ تۇسىنىگىنىڭ اياسى كەڭ. بۇعان شامادان تىس تاماقتانۋ، زياندى تاعامداردى ءجيى تۇتىنۋ، قاتاڭ ديەتالار، اشتىق جانە ت. ب. كىرەدى.
ءسىز دۇرىس تاماقتانباي ءجۇرسىز، ەگەر:
- قارنىڭىز اشپاسا دا تاماق جەيسىز؛
- كوپ مولشەردە قانت جانە قۇرامىندا رافينادتالعان قانتى كوپ ونىمدەردى ءجيى تۇتىناسىز؛
- قوسىمشا ونىمدەرى بار تاعامداردى ءجيى تۇتىناسىز؛
- تاماق جەۋ مادەنيەتىن ساقتامايسىز: داستارقان ۇستىندە ەمەس، تەلەديدار نەمەسە كومپيۋتەر الدىندا تاماقتاناسىز؛
- تىم كوپ نەمەسە تىم از تاماق جەيسىز؛
- ءجۇرىپ بارا جاتىپ تاماق جەيسىز؛
- راسيونىڭىزعا جەمىستەر مەن كوكونىستەردى قوسپايسىز؛
- تۇراقتى ازىقتانۋ ءتارتىبى جوق بولعاندىقتان كەيدە تۇندە دە تاماق جەيسىز؛
- ديەتاعا ءجيى وتىراسىز.
دۇرىس تاماقتانباۋدىڭ زيانى
اتالعان ءار پۋنكت دەنساۋلىققا وراسان زور زيان تيگىزىپ، سالدارى جاعىمسىز بولۋى مۇمكىن. ال ىشەك - قارىن جولدارى اۋىراتىن ادامدار ءۇشىن، بالالار مەن جۇكتى ايەلدەرگە بۇلاي تاماقتانۋ ءتىپتى جارامايدى. ادام اعزاسى جەتكىلىكتى تۇردە ءنارلى زاتتاردى الۋ ءۇشىن قارنىڭىز قاتتى اشقان كەزدە ەمەس، ازداپ اشقان كەزدە تاماقتانۋ كەرەك. ەگەر ءسىز سترەسستەن تاماق جەيتىن بولساڭىز نەمەسە ءتاتتى بولعانى ءۇشىن، ادەت بويىنشا تاماق جەي بەرسەڭىز، ىشتە اۋىرلىق پايدا بولىپ، اسقازاندا تىم كوپ اسقازان قىشقىلى قۇرىلادى، بۇل گاستريت نەمەسە جاراعا اكەپ سوعادى.
شامادان تىس قانت تۇتىنۋ ۇيقى بەزىنە سالماق تۇسىرەدى، بۇدان ول كوپ مولشەردە ينسۋلين بولە باستايدى. ناتيجەسىندە بۇل پروسەسس بۇزىلىپ، قانت ديابەتى بەلەڭ الادى.
سونىمەن قاتار تىم كوپ مولشەردە ءتاتتى تۇتىنۋ سەمىزدىك پەن كاريەسكە ۇرىندىرادى.
كوپ مولشەردەگى اششى تاعامدار اعزاداعى سۇيىقتىقتى بوگەپ، نەسەپ تاس اۋرۋى مەن جۇرەك - تامىر جۇيەسى اۋرۋلارىن تۋدىرادى.
قوسىمشا ونىمدەر كوپتەگەن تاعامداردىڭ قۇرامىندا بولادى. ولاردىڭ كەيبىرەۋىنىڭ ەش زيانى جوق، ال كەيبىرى اللەرگيا تۋدىرىپ، اسقازان مەن ىشەك اۋرۋلارىنىڭ تۋۋىنا سەپ بولادى.
قوسىمشا ءونىمدى تاعامداردىڭ مولشەرىن ازايتۋ ءۇشىن وراماداعى ءتۇرلى ونىمدەردى، چيپستەر، گازدالعان ءتاتتى سۋسىن، شۇجىق، دۇكەن بالىشتەرىن ازىراق ساتىپ الىڭىز.
ەگەر تەلەديدار الدىندا، گازەت وقىپ وتىرىپ نەمەسە ينتەرنەتتەن جاڭالىق وقىپ وتىرىپ تاماق جەسە اسقازان ءسولى دۇرىس بولىنبەيدى. بۇل دا ءوز كەزەگىندە اسقازان ماسەلەلەرىن تۋدىرادى. ءجۇرىپ بارا جاتىپ تا تاماق جەۋ قۇپتالمايدى، ويتكەنى قيمىل - قوزعالىس كەزىندە تاعام دۇرىس شاينالماي، ناتيجەسىندە تاعام دۇرىس قورىتىلمايدى دا اعزاعا تاعامنىڭ پايدالى زاتتارى سىڭبەيدى.
ەگەر قاتاڭ ديەتالار ۇستانىپ، از تاماق جەسە، اعزاعا دارۋمەندەر جەتىسپەيتىن بولادى. ال بۇل جالپى دەنساۋلىق ءۇشىن وتە ماڭىزدى.
جەمىستەر مەن كوكونىستەر ادام راسيونىندا ەلەۋلى ورىن الۋى كەرەك. بۇل اۆيتامينوز، ىشەك ميكروفلوراسىنىڭ بۇزىلۋىنىڭ الدىن الادى.
ەگەر ادامنىڭ تۇراقتى تاماق ءىشۋ رەجيمى بولماسا، اعزا اسقازان ءسولىن قاشان ءبولۋى كەرەكتىگىن بىلمەي، ءاردايىم اۋىر كۇيدە بولادى، بۇل دا اسقازان مەن ىشەك اۋرۋلارىنىڭ تۋۋىنا اسەر ەتەدى. تۇندە تاماق جەۋ قۇپتالمايدى، ويتكەنى اس قورىتۋ جۇيەسىنە دەمالىس قاجەت.
ادامنىڭ تاماقتانۋ مولشەرى:
قازىرگى تاڭدا ادام ءبىر تاۋلىكتە شامامەن 800 گرامم قورەك جانە 1، 5 - 2 ليتر سۋ پايدالانادى. پايدالاناتىن جالپى تاعامدار قۇرامىندا 15% ءنارۋىزدار، 30% مايلار، 55% كومىرسۋلار بولعانى ءتيىمدى.
جەر شارىنىڭ حالقىنىڭ تاۋلىكتىك راسيونى (6 ملرد. ادامنان استام) 5 ميلليون توننا قورەك قۇرايدى.
ادام 70 جىل ومىرىندە 70 توننا سۋ ىشەدى، 17 توننا كومىرسۋلار، 3 توننا ءنارۋىزدار، 2 توننا مايلار، 2 - 3 سەنتنەر تۇزدار، 38 كيلوگرامم فوسفور، 8 كيلوگرامم ماگنييدى پايدالانادى.
سۇراقتار:
FASTFOOD دەگەنىمىز نە؟
ارتىق سالماق دەگەنىمىز نە؟ قانداي سەبەپتەرىن بىلەسىڭدەر؟
سەبەپتەر:
* سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ساقتاماۋ؛
* دۇرىس تاماقتانباۋ؛
* قيمىلداۋ بەلسەندىلىگى تومەن.
تاپسىرما:
• ءبارىمىز بىرىگە وتىرىپ دۇرىس تاماقتانۋ ەرەجەسىن قۇرايىق:
1. مايلى تاعامداردى كوپ پايدالانباڭىز.
2. تىم اششى جانە تۇزدى تاعامداردان ساقتانىڭىز
3. تاتتىلەر كوپ، ال دەنساۋلىق بىرەۋ - اق.
4. جەمىس – جيدەكتەر - پايدالى تاعام.
5. كۇنىنە 3 رەت، ءبىر ۋاقىتتا تاماقتانۋ قاجەت.
6. تاماقتى دۇرىستاپ شايناپ جۇتۋ كەرەك.
7. تىم ىستىق نە سۋىق تاماقتان ءتىس ەمالى بۇزىلادى.
8. ءتۇرلى دامدەۋىشتەر قوسىلعان تاعامدار اعزاعا وتە زيان.
1. اعزاعا كۇش بەرەتىن، ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىراتىن قانداي تاعامداردى بىلەسىڭدەر؟
2. اعزانىڭ دامۋىنا كومەكتەسەتىن قانداي تاعامداردى بىلەسىڭدەر؟
سىنىپ ساعاتىن قورىتىندىلاۋ.
You Might Also Like
-
قىزىلوردا وبلىسى، قىزىلوردا قالاسى،
