InfoHub Logo

تاراز مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتى
حيميا بيولوگيا ماماندىعىنىڭ
1-كۋرس ستۋدەنتى نيازبەكوۆا ارايلىم

عىلىمي ماقالا

زەرتتەۋ ءتۇرى: ساۋالناما، ستاتيستيكا، سۇحبات.                                                                         

پەداگوگيكا — ءبىلىم بەرۋ، ياعني ادامنىڭ ومىرلىك تاجىريبەسىن دامىتۋ تۋرالى عىلىم.

ا. م. نوۆيكوۆ

پەداگوگيكا — «پايداگوگوس» (گرەك تىلىندە «پايد» — بالا، «گوگوس» — جەتەكتەۋ دەگەن سوزدەردەن قۇرالعان) — بالا جەتەكتەۋ دەگەن ماعىنانى بەرەدى. پەداگوگيكا ۇعىم رەتىندە بالا جەتەكتەۋ دەپ اۋدارىلاتىن بولسا دا، ءمانى بويىنشا قازىرگى كەزدە ادام تاربيەسى جايلى عىلىم بولىپ تابىلادى. جالپى XXI عاسىر ءمۇعالىمى قانداي بولۋى كەرەك ؟ ناعىز ۇستاز جارقىن ءجۇزدى، بالامەن اشىق سويلەسەتىن، اتا-اناسىمەن ءاردايىم قارىم-قاتىناستا بولاتىن ادام. وقۋشىعا ۇرسىپ تۇسىندىرمەي، كەرىسىنشە ولارعا جاقسى كوڭىل كۇي سىيلاۋ كەرەك. زاماناۋي ءمۇعالىم دەپ وقۋشىمەن دوس، سىرلاس بولا بىلەتىن، ولارعا ەنەرگياسىيلاپ، موتيۆاسيا بەرەتىن تۇلعالاردى ايتامىز. ءاربىر مامان يەسىنە، مەيلى ول ۇشقىش، مەيلى ول دارىگەر بولسىن ءومىر ءسۇرۋدى ۇيرەتەتىن پەداگوگتار عوي. پەداگوگتاردىڭ قوعامعا تيگىزىپ جاتقان ۇلەستەرى زور. ءاربىر ەلدىڭ نەگىزى — ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى. ءبىلىمدى ۇلت قانا ءوزىن بيىك بەلەستەردەن كورە الادى. ەلباسىمىز ايتقانداي "ءقازىر كۇش سىناستىراتىن زامان ەمەس، بىلىممەن سىناساتىن زامان" — دەگەن. ەلىمىزدى بيىك شىڭنان كورگىمىز كەلسە، ەڭ الدىمەن ءبىلىم سالاسىن جوعارى دەڭگەيگە جەتكىزۋىمىز قاجەت. ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى — ساباقتاستىعى بار ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارى مەن ءار ءتۇرلى دەڭگەي مەن باعىتتاعى مەملەكەتتىك ءبىلىم بەرۋ ستاندارتتارى جۇيەسىنىڭ، ولاردى ءارتۇرلى ۇيىمداستىرۋ قۇقىقتىق فورماداعى، تيپتەگى جانە تۇردەگى ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندە ىسكە اسىرۋشى تارماقتاردىڭ، سونىمەن بىرگە ءبىلىم بەرۋدى باسقارۋ ورگاندارى جۇيەسىنىڭ جيىنى. «ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ باستى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى — وقىتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگيالارىن ەنگىزۋ، ءبىلىم بەرۋدى اقپاراتتاندىرۋ، حالىقارالىق عالامدىق كوممۋنيكاسيالىق جەلىلەرگە شىعۋ» دەپ اتاپ كورسەتكەن. ەلباسىمىز ن.ءا. نازاربايەۆ جولداۋىندا ايقانداي: «بولاشاقتا وركەنيەتتى دامىعان ەلدەردىڭ قاتارىنا ەنۋ ءۇشىن زامان تالابىنا ساي ءبىلىم قاجەت. قازاقستاندى دامىعان 50 ەلدىڭ قاتارىنا جەتكىزەتىن، تەرەزەسىن تەڭ ەتەتىن — ءبىلىم». سوندىقتان، قازىرگى دامۋ كەزەڭى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ الدىندا وقىتۋ ءۇردىسىنىڭ تەحنولوگيالاندىرۋ ماسەلەسىن قويىپ وتىر.

وقىتۋدىڭ ءارتۇرلى تەحنولوگيالارى ساراپتالىپ، جاڭاشىل پەداگوگتاردىڭ ىس-تاجىريبەسى زەرتتەلىپ، مەكتەپ ومىرىنە ەنۋدە. قازىرگى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ ماقساتى — باسەكەگە قابىلەتتى مامان دايىنداۋ. مەكتەپ — ۇيرەتەتىن ورتا، ونىڭ جۇرەگى - ءمۇعالىم. ىزدەنىمپاز ءمۇعالىمنىڭ شىعارماشىلىعىنداعى ەرەكشە تۇس — ونىڭ ساباقتى تۇرلەندىرىپ، تۇلعانىڭ جۇرەگىنە جول تابا ءبىلۋى. ۇستاز وقۋشىنىڭ اتا-اتاسىن ءبىلۋى، ونى ءقادىر تۇتۋ، قاستەرلەۋ، ارىنداي تازا ۇستاۋ — ءار ءمۇعالىمنىڭ بورىشى. ءمۇعالىم مەن اتا-انانىڭ بايلانىستا بولۋى ، وقۋشىنىڭ جاقسى ءبىلىم الۋىمەن قاتار، پرودۋكتيۆتى جۇمىس ىستەۋىندە ماڭىزدى ءرول اتقارادى. ءمۇعالىم ءوز كاسىبىن، ءوز ءپانىن، بارلىق شاكىرتىن، مەكتەبىن شەكسىز سۇيەتىن ادام. ك.د.ۋشينسكيي ايتقانداي، «ءمۇعالىم تەك ءوز پانىنەن ساباق بەرىپ قانا قويماۋى كەرەك، سونىمەن قاتار تاربيەشى ادال، ادىلەتتى، شىنشىل ادام بولۋى كەرەك». ءمۇعالىم ءاربىر سىنىپتا بولاتىن قيىن جاعدايدان شىعا الۋدىن جولىن ءبىلۋى كەرەك. جانە دە ونداي ماسەلەدە وقۋشىعا زەكىپ بەرمەي، كەرىسىنشە جەكە سويلەسۋى دۇرىس. ءمۇعالىم — قوعامنىڭ كىرپىشىن قالاۋشى. سوندىقتاندا ءمۇعالىم كوپشىلىكتىڭ الدىندا سويلەۋگە ۇيالماۋى شارت. ءوزىن سەنىمدى ۇستاعانى ابزال! ۇستازدىق جول اۋىر جول، ءارى جاۋاپكەرشىلىگى وتە ۇلكەن. ءاربىر ءىستى ىقىلاسپەن ىستەسەن ونىڭ ناتەجيەسى كەرەمەت بولادى. ءدال سولاي ساباقتى دا ىقىلاسپەن تۇسىندىرسەن ساباق قىزىقتى، ءارى ناتەجيەلى وتەدى. ءمۇعالىم ساباققا كىرگەندە سىرتتاعى بارلىق پروبلەمالارىن ىسىرىپ كىرۋى قاجەت دەپ ەسەپتەيمىن. بۇل وقۋشىلارعا قاتتى اسەر ەتەدى. ەگەر ءمۇعالىم ساباققا اشۋلى، كوڭىل كۇيى جوق بولىپ كەلسە، وقۋشىلاردىڭدا ساباقتى تۇسىنۋگە دەگەن نيەتتەرى بولمايدى. ءاربىر ادام ءوز ءىسىنىڭ شەبەرى بولۋى شارت دەپ ويلايمىن. سول سياقتى مۇعالىمدە ءوز ماماندىعىن سۋپەر ءبىلۋى كەرەك. سوندا وقۋشىلار ول كىسىنى سىيلايتىن بولادى. ۇستازدىڭ جان-جاقتى بولۋى قاجەت. جان-جاقتىلىعى ارقىلى ول وقۋشىلاردى قىزىقتىرىپ، كوڭىلىن وزىنە اۋدارا الادى.

ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندەگى وزگەرىس نە ءۇشىن قاجەت؟

قازىرگى تاڭداعى ءبىلىم سالاسىندا جۇرگىزىلىپ جاتقان رەفورمانىڭ باستى ماقساتى — ءوي-ورىسى دامىعان، جان-جاقتى، شىعارماشىلىق دەڭگەيدە قىزمەت ەتە الاتىن، دۇنيە-تانىمى بيىك، بىلىمدىك باسەكەگە قابىلەتتى، جان-جاقتى، سىني ويلاي الاتىن جەكە تۇلعا تاربيەلەۋ.

عالامدانۋ وركەنيەتىمەن قازىرگى زامانعى الەمدە باسەكەلەستىك جاعدايىنا تەز بەيىمدەلۋ قابىلەتى تۇراقتى دامۋدىڭ ەڭ ماڭىزدى فاكتورى بولىپ تابىلادى.

الەم ەلدەرىندەگى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ قۇرىلىمى تۇرلىشە.الەم ەلدەرىنىڭ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى ەرەكشەلىكتەرىنە قاراي دامۋ ۇستىندە. سەبەبى كەز كەلگەن ەلدىڭ باسەكەلەستىك مۇمكىنشىلىكتەرى كوبىنە ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ جاي-كۇيىمەن انىقتالاتىن مەملەكەتتىڭ الەۋمەتتىك كاپيتالىنىڭ دامۋىنا تاۋەلدى.

ءبىلىم دەڭگەيىنىڭ جوعارىلىعىمەن تانىلعان مەملەكەتتەر عالامدانۋ ۇدەرىسىنە سايكەس رەفورمالار جۇرگىزۋدە. ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندەگى رەفورماعا نەگىزدەلگەن الەمدىك دامۋدىڭ نەگىزگى ۇردىستەرى:

—  قوعام دامۋىنىڭ جىلدامدىعى؛

—  اقپاراتتىق-كوممۋنيكاسيالىق تەحنولوگيالاردىڭ قارقىندىلىعى؛

—  عالامدىق پروبلەمالاردىڭ شىعۋى جانە انىقتالعان تاقىرىپتاردى بىرلەسىپ شەشۋ ماسەلەلەرى؛

—  قوعامنىڭ اشىق دەموكراتيالىعى؛

—  ەكونوميكانىڭ ءوسۋى مەن باسەكەلەستىكتىڭ  قارقىندى ءجۇرۋى؛

—  ادام ىشكى الەۋەتىنىڭ مۇمكىندىكتەرى.

الەم ەلدەرىنىڭ ءبىلىم جۇيەسىن بىر-بىرلەرىمەن سالىستىرار بولساق، ولاردىڭ ءبىلىم جۇيەسى ءار ءتۇرلى دەڭگەيدە دامۋدا.

دۇنيە ءجۇزىنىڭ ءبىلىم جۇيەسىن زەرتتەگەن ساراپشىلار دۇنيە ءجۇزى بويىنشا ءار ءتۇرلى كورسەتكىشتەردى الا وتىرىپ كوپتەگەن ەلدەردىڭ ءبىلىم جۇيەسىن سالىستىرعان.كورسەتكىشتەر بويىنشا دۇنيە ءجۇزىنىڭ 26 مەملەكەتى وزدەرىنىڭ ءبىلىم جۇيەسىنىڭ وزىق ۇلگىلەرىمەن ەرەكشەلەنگەن. سولاردىڭ قاتارىندا يرلانديا، دانيا جانە شىعىستاعى تايۆان ەلى دە بار.

وزدەرىنىڭ ءبىلىم دەڭگەيىنىڭ جوعارىلىعىن كورسەتكەن ەلدەردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىنىڭ سارالاسام، ءار ەلدىڭ ءبىلىم جۇيەسىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى بار .

يرلاندياداعى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى الەمدىك ءبىلىم بەرۋ كەڭىستىگىندە وزىندىك ورنى بار. دامىعان ەلدەردىڭ ءبىلىم جۇيەسىنە جۇرگىزىلگەن زەرتتەۋلەر ناتيجەسى يرلانديانىڭ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى الدىڭعى دامىعان مەملەكەتتەردىڭ قاتارىنا كىرەدى. سوناۋ ورتا عاسىرلاردان بەرى يرلانديادا ءبىلىم بەرۋ ءىسى ەڭ ماڭىزدى ءىس بولعان. سوندىقتان بولار يرلانديانى «اۋليەلەر مەن وقىمىستىلار ارالى» دەپ اتاعان.

يرلاندياداعى ءبىلىم بەرۋ ءىسى جاقسى جولعا قويىلعان. ەۆروپا ەلدەرى بويىنشا يرلانديا مەكتەپتەگى ساباقتارى سانى كوپ، اعىلشىن وقۋشىلارىنا قاراعاندا يرلاندىقتار ءار ءتۇرلى دەڭگەيدەگى ەمتيحانداردى كوبىرەك تاپسىرادى. يرلاند مۇعالىمدەرىنە قويىلاتىن تالاپتار دا جوعارى. يرلاند مۇعالىمدەرىنىڭ جالاقىسى وتە جوعارى. ءمۇعالىم — مارتەبەلى ماماندىق يەسى.

قازىرگى ۋاقىتتا يرلانديادا ءبىلىم بەرۋ ءىسىن باسقارۋ جانە جاۋاپكەرشىلىك ءبىلىم جانە عىلىم دەپارتامەنتىنە (DES) جۇكتەلگەن. دەپارتامەنت ءبىلىم بەرۋ اسپەكتىلەرىن قاراستىرىپ، وقۋ جوسپارلارى مەن ۇلتتىق سىناق بايقاۋلارىن وتكىزەدى.

ورتا ءبىلىم بەرۋ ساتىسىنداعى مەكتەپتەر ورتا مەكتەپ، كاسىپتىك مەكتەپ،قوعامدىق جانە ءبىرىڭعاي مەكتەپ بولىنەدى. مەكتەپتىڭ ءتيپى قارجىلاندىرۋ كوزىنە بايلانىستى انىقتالادى.

يرلانديادا 12 جىلدىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى قالىپتاسقان. مىندەتتى ءبىلىم الۋشىلار 6-19 جاس ارالىعىنداعى بالالار قامتيدى. بۇل ەلدەگى بارلىق باستاۋىش مەكتەپ 1999 جىلدان جالپى مەكتەپ باعدارلاماسى — The Primary School Curriculum-مەن جۇمىس جاسايدى. باستاۋىش سىنىپتا وقۋشىلار نەگىزگى پاندەر جانە انا ءتىلى، اعىلشىن ءتىلى، ءدىنتانۋ، دۇنيەتانۋ پاندەرى بويىنشا ءتالىم الادى. باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ ساباقتارى ويىن تۇرىندە جانە توپتىق جۇمىستار نەگىزىندە جۇرگىزىلەدى. بالالار جاستايىنان ءوزارا ارەكەتتەستىكتە، بىر-بىرىمەن  قارىم-قاتىناس جاساۋ داعدىسى قالىپتاسىپ، جاستايىنان قوعام ومىرىنە بەيىمدەلە الاتىندىقتارىن زەرتتەۋ ناتيجەلەرىنەن كورسەتتى.

قازىرگى تاڭدا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنە وتە كوپ وزگەرىستەر ەنگىزىلدى. سولاردىڭ ىشىندە 12 جىلدىق ءبىلىم بەرۋ، 3 تىلدە وقىتۋ، توپقا ءبولىپ وقىتۋ، باعالاۋ جۇيەسى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 12 جىلدىق ءبىلىم بەرۋ تۇجىرىمداماسىندا پەداگوگ كادرلاردىڭ كاسىبي — تۇلعالىق قۇزىرەتتىلىگىن قالىپتاستىرۋ باستى ماقسات ەكەندىگىن اتاي كەلە، 12 جىلدىق ءبىلىم بەرۋدە پەداگوگ تومەندەگىدەي قۇزىرەتتىلىكتەردى يگەرۋى مىندەتتى دەپ كورسەتىلگەن.

1. ارنايى قۇزىرەتتىلىك- ءوزىنىڭ كاسىبي دامۋىن جوبالاي بىلەتىن قابىلەتى.
2. الەۋمەتتىك قۇزىرەتتىلىك- كاسىپتىك قىزمەتىمەن اينالىسۋ قابىلەتى.
3. ءبىلىم بەرۋ قۇزىرەتتىلىگى — پەداگوگيكالىق جانە الەۋمەتتىك پسيحولوگيانىڭ نەگىىزدەرىن قولدانا ءبىلۋ قابىلەتى.

ەندەشە قۇزىرەتتىلىك دەگەنىمىزدىڭ ءوزىن قازىرگى زامان تالابىنا ساي پەداگوگ قاۋىمىنىڭ ءوزىن-وزى وزگەرتە الۋ قابىلەتتىلىگى دەپ تۇسىنۋگە بولادى. ءبىلىم ساياساتىنداعى تۇبەگەيلى وزگەرىستەردى كۇندەلىكتى وقۋ ۇردىسىندە بەرىلەتىن تاپسىرمالاردان باستاۋ قاجەت ەكەندىگى ايقىن كورسەتىلگەن. ستۋدەنتتەر وقىتۋشى قاۋىمنان تەك بىلىمگە عانا ەمەس، ومىرگە ۇيرەتەتىن قابىلەتتىلىكتى قاجەت ەتىپ وتىر. دەمەك، بولاشاق پەداگوگتەرىمىز وسى اقپاراتتىق قوعامنان قالىسپاي: جەدەل ويلاۋشى: جەدەل شەشىم قابىلداۋشى:ەرەكشە ۇيىمداستىرۋشىلىق قابىلەتتى: ناقتى باعىت-باعدار بەرۋشى بولىپ شىعۋى — بۇل قازىرگى زاماننىڭ تالابى.مىنە، قۇزىرەتتىلىك قالىپتاستىرۋ دەگەنىمىزدىڭ ءوزى بولاشاق ءمۇعالىم — قازىرگى ستۋدەنتتەردىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتا وتىرىپ ويلاۋدىڭ، ينتەللەكتۋالدىق بەلسەندىلىكتىڭ جوعارى دەڭگەيىنە شىعۋ، جاڭانى تۇسىنە بىلۋگە، ءبىلىمنىڭ جەتىسپەۋشىلىگىن سەزىنۋگە ۇيرەتۋ ارقىلى ىزدەنۋگە باعىتتاۋدى قالىپتاستىرۋداعى كۇتىلەتىن ناتيجەلەر بولىپ تابىلماق. بۇنىڭ ءوزى ءوز كەزەگىندە قازىرگى ۇستازداردان شاكىرتتى وقىتۋدا، ءبىلىم بەرۋدە، تاربيەلەپ وسىرۋدە بەلگىلى ءبىر قۇزىرەتتىلىكتەردى بويىنا سىڭىرگەن جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋدى تالاپ ەتەدى.

مەنىڭ ويىمشا 12 جىلدىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى دۇرىس، ەگەردە ول ساپالى بولسا. جانەدە مەكتەپتە وقۋشىنىڭ ومىرىنە قاجەتتى پاندەر وقىتىلسا. مەن مەكتەپتە 8 سىنىپتان باستاپ وقۋشىنىڭ قىزىعۋشىلىعىنا قاراي، تاڭداعان ماماندىعىنا قاراي پاندەردى جەتىك وقىتاتىن ەدىم. سونىمەن قاتار تەوريا جۇزىندە عانا ەمەس، پراكتيكا جۇزىندەدە جۇمىس ىستەيتىن ەدىم. ۇستاز وقۋشىلارمەن ەمىن-ەركىن قارىم-قاتىناستا بولۋى كەرەك دەپ ويلايمىن. ەگەر ءبىلىم ساپاسىز، ءارى قاجەت ەمەس پاندەر وقىتىلسا بالانىڭ وقۋعا دەگەن قىزىعۋشىلىعىدا كەميدى. 12 جىل وقىعانى قۇر بوس ۋاقىت قۇرتۋ بولادى. ال 3 تىلدىلىككە كەلەتىن بولساق، بۇل جۇيەنى 5 سىنىپتان باستاپ ەنگىزگەنى ابزال. سەبەبى، باستاۋىشتا وقۋشىلار الدىمەن ءوز تىلدەرىن جەتىك بىلۋلەرى قاجەت. ەگەردە بۇل جۇيە باستاۋىشتان باستاپ قولدانىلسا، وندا ءتىلىمىزدىڭ دەڭگەيى تومەندەيدى، ءتىلىمىز شۇبارلانىپ كەتەدى. ال قازىرگى تاڭدا ءتىلىمىز نە دەگەن ادەمى، كوركەم دەسەڭىزشى! قازاق ءتىلى ەڭ باي تىلدەردىڭ قاتارىندا. سوزدىك قورى بويىنشا 3 ورىندا. سوندىقتان ءتىلىمىزدى قۇرمەتتەپ،ساقتايىق. ءتىلسىز، ءدىنسىز ۇلت بولمايدى. وزگە ءتىلدىڭ ءبارىن ءبىل، ءوز ءتىلىندى قۇرمەتتە دەگەن بار ەمەس پە؟!  3 تىلدىلىك ارقىلى كوپ اقپارات الۋعا مۇمكىندىگىمىز اشىلار ەدى. سەبەبى، دامىعان ەلدەردىڭ بارىندە اعىلشىن ءتىلى قولدانىلادى. وسىنىڭ ارقاسىندا كوپ زەرتتەۋلەر جۇرگىزىلىپ، جاڭا تەحنولوگيالار جاسالىناتىن ەدى. ءتىپتى بۇرىننان اق ءدارى دەرمەكتەر اعىلشىن نە لاتىن تىلىندە جازىلعان. قازىرگى تاڭدا 3 تىلدىلىك پەن لاتىن تىلىنە كوشۋ ارقىلى ءومىر ءسۇرۋىمىز وڭاي بولا تۇسەر ەدى. كاسىبي شەبەرلىگىمىزدىڭ زور، ءبىلىم ءورىسىمىزدىڭ كەڭ، زيالىلىق جانە تانىمدىلىق دەڭگەيىمىزدىڭ جوعارى بولۋى ءۇشىن، وزگە ەلدىڭ مادەنيەتى مەن ءدىلىن ۇعىنۋ ءۇشىن ۇيرەنگەنىمىز جاقسى. الايدا ەلىمىزگە وڭاي سوقپاسى حاق. الدىمەن مۇعالىمدەردى ۇيرەتىپ، كەيىن وقۋشىلارعا ۇيرەتكەن ءجون بولار ەدى. شەت تىلدەردى مەڭگەرۋ — قازاقستان سەكىلدى دامۋشى ەلدەر ءۇشىن اسا ماڭىزدى ماسەلە. ول ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسىن، مادەنيەتى مەن عىلىمىن دامىعان مەملەكەتتەر قاتارىنا ەنگىزۋدە ماڭىزدى ءرول اتقاراتىن العىشارت. كوپتىلدىلىك، ءۇش تۇعىرلى ءتىل ۇلت كەلەشەگىنىڭ باعدارشامى ەكەندىگىن ءارقاشان ءارقايسىمىزدىڭ قاپەرىمىزدە بولعانى ابزال. سونىمەن قاتار قازىرگى تاڭداعى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندەگى ماسەلەلردىڭ ءبىرى — كىتاپ دەپ ايتار ەدىم. قازىرگى جاڭا وقىتۋ باعدارلاماسىنا بايلانىستى جازىلعان 5، 7 — سىنىپ كىتاپتارىندا كەمشىلىكتەر بار دەپ ەسەپتەيمىن. ويتكەنى كىتاپتاردا تاقىرىپ اشىلىپ جازىلماعان، اقپارات وتە قىسقا جەتكىزىلگەن.  مىسالى قازىرگى كەزدە قازاق ءتىلى كىتاپتارىندا ەرەجەلەر از كەزدەسەدى، ءتىپتى جوق دەپ تە ايتساق بولادى. بۇل دۇرىس ەمەس. ويتكەنى وقۋشى ەرەجەنى بىلمەسە، جازۋ ساۋاتتىلىەعى تومەندەيدى. جانەدە سولاي كەتە بەرسە ، كەلەشەك ۇرپاعىمىز ساۋاتسىز بولماي ما دەگەن وي مازالايدى. تاعى ايتا كەتەتىن ماسەلە — باعالاۋ جۇيەسى. بۇرىنعى باعالاۋ ادەلەتسىز بولاتىن دەپ ەسەپتەيمىن. قازىرگى كەزدە باللمەن ەسەپتەۋ جۇيەسى قولدانىلادى. بۇل ۇستازدارعا ءتيىمدى جۇيە ءتۇرى. الايدا الىدە شيكىلىكتەر بار. جانەدە ءبىز بولاشاق ۇستازدار وسى ماسەلەنى شەشۋگە ات سالىسقانىمىز ءجون. ءبىلىم بەرۋدە ەلىمىزدە ءالى تالاي شيكىلىكتەر بار. الىدە تەحنيكامەن قامتاماسىز ەتىلمەگەن مەكتەپتەر سانى كوپ. ءبىلىم دەڭگەيىننىڭ تومەن بولۋى ءبىلىمى ناشار مۇعالىمنەن، نە پەداگوگيكاداعى ادىستەردى دۇرىس قولدانباۋدان. ەگەردە ءاربىر ادام ءوز ءىسىنىڭ شەبەرى بولعاندا، ءوز ماماندىعىن 100 %-عا ەمەس، 200%-عا بىلگەندە ءبارى دە كەرەمەت بولار ەدى. پەداگوگيكا سالاسىنداعى وسى شيكىلىكتەر مەن مۇعالىمدەردىڭ قاعاز باستىلىعىن كورگەن وقۋشىلار ارينە پەداگوگ بولۋعا تالپىنبايدى. مىنە، پەداگوگيكاعا وقۋشىلاردىڭ بارماۋىنىڭ، تاڭداماۋىنىڭ سەبەپتەرىنىڭ بىردەن ءبىرى وسى. جانە دە وسى سالانى بىتىرگەنىمەن ءوز ماماندىعىمەن ىستەمەيتىندەردە ەلىمىزدە جەتەرلىك. سول سەبەپتى قازىرگى تاڭدا ءمۇعالىم جەتىسپەۋشىلىك ماسەلەسى تۋىنداپ وتىر. بۇل قازىرگى كەزدەگى قازاقستان بويىنشا پەداگوگتار سانى. ءبىز بولاشاق ۇستازدار ءوز ماماندىعىمىزدى ءسۇيىپ، ونىڭ دەڭگەيىن جوعارى كوتەرۋىمىز كەرەك!

	2010/11	2011/12	2012/13	2013/14	2014/15*	2015/16	2016/17	2017/18
قازاقستان رەسپۋبليكاسى	286 733	304 775	307 972	310 847	305 191	325 184	318 197	296 035
اقمولا	14 453	14 719	14 790	14 650	14 544	15 616	15 420	13 918
اقتوبە	14 312	16 132	15 955	15 971	15 275	16 920	16 704	15 323
الماتى	33 192	34 633	35 321	35 938	34 810	39 424	36 452	35 161
اتىراۋ	9 692	10 347	10 582	10 716	10 749	11 639	10 595	9 858
شىعىس قازاقستان	12 317	13 978	13 776	13 769	12 556	13 870	14 010	12 097
جامبىل	21 553	23 082	22 815	23 182	22 997	23 581	23 643	21 673
باتىس قازاقستان	19 803	21 695	21 568	20 956	19 277	21 662	20 634	17 985
قاراعاندى	13 309	14 314	14 147	13 925	13 491	14 539	13 743	12 156
قوستاناي	17 382	18 170	18 446	18 519	18 611	19 828	18 622	17 619
قىزىلوردا	7 577	8 078	8 444	8 879	9 062	9 833	10 002	10 052
ماڭعىستاۋ	55 469	58 077	60 184	62 601	64 109	66 412	62 866	60 481
پاۆلودار	12 328	12 494	12 402	12 156	11 461	12 634	13 160	11 827
سولتۇستىك قازاقستان	12 684	14 136	13 869	13 577	11 798	12 705	12 423	10 558
وڭتۇستىك قازاقستان	21 827	22 559	22 294	21 896	21 188	23 638	22 965	20 934
استانا قالاسى	5 663	6 260	6 756	7 079	7 595	7 251	8 369	8 454
الماتى قالاسى	15 172	16 101	16 623	17 033	17 668	15 632	18 589	17 939

12 جىلدىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى مەن 3 تىلدىلىك تۋرالى ۇستازدار مەن بولاشاق ءمۇعالىم بولاتىن ستۋدەنتتەردىڭ كوزقاراستارى:

ساعىمبايەۆا گۇلباقىت (ۇستاز): جالپى 12 جىلدىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنە كوزقاراسىم جاقسى. سەبەبى، وقۋشىلار كاسىپتىك ماماندىق بولسىن الىپ شىعادى. جانە ارى قاراي سول ماماندىقتى جەتىك ءبىلىپ، ەلىنە زور ۇلەسىن قوسادى دەپ سەنىم ارتامىز.

سەكسەمبايەۆا باكىت (ۋچيتەلنيسا رۋسسكوگو يازىكا): ۆ وبلوستي وبروزوۆانيا بەز ۋچەتا منەنيا وبششەستۆا ي نەوبحوديموستي بىلي پرينياتى نەوبدۋماننىە، نيچەم نە پودكرەپلوننىە يزمەنەنيا، كوتورىە پرينەسلي منوگو ۆرەدا ۋجە سۋششەستۆۋيۋششيم دوستيجەنيەم. پرو ترەح يازىچيە: يازىك ۋچيت توت ، ۋ كوگو ەست جەلانيە ي سپوسوبنوستي، ا ناسيلنو — ليشنيايا تراتا سرەدستۆ گوسۋدارستۆا.

كارامۋرزايەۆا جۋلدىز (ستۋدەنت): مەن 12 جىلدىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن دۇرىس دەپ ەسەپتەيمىن. سەبەبى، وقۋشىلار تەك اتەستات قانا ەمەس، سەرتيفيكات  الىپ شىعادى. ەگەر جوعارى وقۋ ورنىنا تۇسە الماي قالعان جاعدايدا سول سەرتيفيكات ارقىلى جۇمىس جاساي الادى. مەن 3 تىلدىلىككە كوشكەنىمىزدى دۇرىس دەپ ەسەپتەيمىن. سەبەبى، شەت ەلدە وقيمىن دەگەن وقۋشىلار مەن ستۋدەنتتەرگە بولاشاقتا وڭاي بولار ەدى. جانە دە كىتاپتاردى دا ەمىن-ەركىن وزگە تىلدە وقيتىن ەدىك. مەنىڭ بولاشاق ءمۇعالىم رەتىندە ايتارىم 3 تىلدىلىكتى  5 سىنىپتان باستاپ وقىتقان دۇرىس. ەگەر باستاۋىشتان باستاپ وقىتساق بالا پسيحولوگياسىنا قيىن ءتيىپ كەتەرى حاق.

راحيمباي جانسايا (ستۋدەنت): 12 جىلدىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى بولوننىي سيستەمانىڭ ءبىر بولىگى. ورتا جانە جوعارعى سىنىپتارىندا بالانىڭ ماماندىق تاڭداۋىمەن جۇمىس ىستەيدى سونىسى ورىندالسا دۇرىس بولادى. بىلايشا بالانى الەۋمەتتىك ورتاعا بەيىمدەۋمەن جۇمىس ىستەيدى. 3 تىلدىلىك ءتىلدى مەڭگەرگەن جاقسى،ءبىراق بالالاردىڭ قىزىعۋشىلىعى ەسكەرىلمەيدى دەپ ەسەپتەيمىن.

مەيىرحان شىرىن (ستۋدەنت): 12 جىلدىق ءبىلىم بەرۋ — بالالاردى مەكتەپ جاسىنان جان-جاقتى بولۋعا ۇيرەتەتىن باعدارلاما. بۇل باعدارلاما قازىرگى كەزدە قازاقستاننىڭ بارلىق مەكتەپتەرىنە ەنگىزىلۋدە. ءبىر اتتەگەن-اي تۇسى، ساپاسىز كىتاپتار. 3 تىلدىلىك — قازاقستان حالقىنا بەرىلگەن تەگىن ءتىل ۇيرەنۋ مۇمكىنشىلىگى. بالانىڭ ءسابي كەزىنەن كەز-كەلگەن زاتقا ۇيرەتۋ ۇلكەن ناتەجيە بەرەدى. بالالاردى كىشكەنتاي كۇنىنەن بىلىمگە جەتەلەۋ، بۇل وتە پايدالى شەشىم. سول سەبەپتەن دە، ءارتۇرلى ءتىلدى  تەگىن ۇيرەنۋ- حالىققا بەرىلگەن زور مۇمكىندىك.

بەيسەنبەك اقەركە (ستۋدەنت): قازىرگى كەزدە قوعامنىڭ دامىپ ، وركەندەۋىنە بايلانىستى ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدەدە 12 جىلدىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى ۇيىمداستىرىلىپ وتىر. بۇل ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن الەمنىڭ 80 % ەلى قولدانادى. بۇل جۇيەنىڭ ەڭ باستى ماقساتى باسەكەگە قابىلەتتى وقۋشىلاردى تاربيەلەۋ. ەرەكشەلىگى وقۋشى بەلگىلى ءبىر ماماندىقتى مەڭگەرىپ شىعادى. بۇل ءتيىمدى جۇيە دەپ ەسەپتەيمىن. بۇل جەردە ءبىز وقۋشىلاردىڭ جاس ەرەكشەلىكتەرىنە قاراي كىتاپتاردىڭ شىعارىلۋىنا اسا كوڭىل اۋدارا الامىز. تيىمدىلىگى وقۋشىلار ەمىن-ەركىن ءوز ويلارىن جەتكىزە الۋدى ۇيرەنۋ. قازىرگى تاڭدا بۇل وتە ۇلكەن ماسەلەلەردىڭ ءبىرى. 3 تىلدىلىككە كەلەر بولساق قارسىمىن. سەبەبى، ءقازىر وزگە ءتىلدى قويا تۇرىپ، ءوز ءتىلىمىزدى تولىقتاي مەڭگەرىپ العانىمىز ءجون دەپ ەسەپتەيمىن. ويتكەنى كەڭەس وداعىنىڭ سالدارىنان ءتىلىمىز شۇبارلانىپ كەتتى. ءارى كەلەسى جىلدان باستاپ لاتىن تىلىنە كوشەيىن دەپ جاتىرمىز. بۇل ەندى ءتۇلعا بولىپ قالىپتاسىپ كەلە جاتقان جاس ۇرپاققا قيىن سوعادى.

12 جىلدىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى مەن 3 تىلدىلىك وقىتۋ دۇرىس پا؟ سۇراعى بويىنشا الىنعان ساۋالنامانىڭ ناتەجيەسى مىناداي:

                     ونلاين ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى

ونلاين ءبىلىم الۋ وڭاي ما؟

اقپاراتتىق زاماننىڭ اعىنى ءبىلىم بەرۋدىڭ جاڭا جۇيەسىن الىپ كەلدى. ول — قاشىقتىقتان وقىتۋ نەمەسە ونلاين ءبىلىم بەرۋ.  بۇل وقۋشى مەن ۇستازدىڭ سىنىپتا ەمەس ۆيرتۋالدى الەمدە جولىعۋى. جاي عانا جولىعىپ قانا قويماي، ءبىلىم بەرۋ زاڭدىلىقتارىن ساقتاي وتىرىپ اقپارات الماسۋى.

قاشىقتىقتان وقىتۋ ءبىز ويلاعانداي جاڭا پايدا بولعان ءادىس ەمەس. ونىڭ تاريحى سوناۋ ون سەگىزىنشى عاسىردا، پوشتانىڭ پايدا بولۋىمەن قاتارلاس. ستۋدەنت قاجەتتى كىتاپتاردى پوشتا ارقىلى الىپ، ۇستازىمەن وقۋ بارىسىندا حات الماسىپ تۇرعان.  ال، ەمتيحاندى ۇستازدىڭ سول قالاداعى سەنىمدى ادامىنا نەمەسە عىلىمي جۇمىس رەتىندە جازباشا تاپسىراتىن بولعان.  1990 جىلدارى «دەربەس كومپيۋتەرلەر» كوپشىلىككە قول جەتىمدى بولا باستادى. بۇل ونلاين ءبىلىم بەرۋدىڭ دامۋىنا جاڭا سەرپىلىس بەردى. مىسالعا، اقش-تا كاشىقتىقتان ءبىلىم الۋشىلاردىڭ سانى كۇرت ارتۋىنا بايلانىستى ۇكىمەت ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندە بۇل ءادىستىڭ ەلۋ پايىزدان اسپاۋ كەرەكتىگى تۋرالى زاڭ قابىلداۋعا ءماجبۇر بولدى.

سونىمەن، ونلاين ءبىلىم بەرۋدىڭ قانداي ارتىقشىلىقتارى مەن كەمشىلىكتەرى بار؟ بۇل ءادىستىڭ قوعامعا تيگىزەر پايداسى قانداي؟ الدىمەن پايدالى تۇسىن سارالايىق.

بىرىنشىدەن: قاشىقتىقتان وقىتۋ – ءبىلىم الۋشىنىڭ اقشاسىن ۇنەمدەيدى.

ونلاين ءبىلىم بەرۋدىڭ ەكىنشى ارتىقشىلىعى: الەۋمەتتىك تەڭ قۇقىقتىلىعىندا. قازاقستاندا ميلليونعا جۋىق ادام مۇگەدەكتىگىنە بايلانىستى جاردەماقى الادى.  جوعارعى ءبىلىم – ولار ءۇشىن ءوز شەكتەۋلەرىنىڭ ورىنىن تولتىراتىن ۇلكەن مۇمكىندىك دەسەك قاتەلەسپەيمىز. وسىعان وراي 2011 جىلى ەلىمىزدە «مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جانداردى قاشىقتىقتان وقىتۋ ورتالىعى» اشىلعان بولاتىن. اتالعان ورتالىقتىڭ كومەگىمەن ۆلاديسلاۆ دەميانوۆ ەسىمدى ازامات العاش بولىپ  ەكونوميكا سالاسىندا «تۋران» ۋنيۆەرسيتەتىندە كانديداتتىق ديسسەرتاسيا قورعاپ شىقتى.

ۇشىنشىدەن: ونلاين ءبىلىم بەرۋ بارىسىندا ءمۇعالىم ستۋدەنتكە قاجەت بارلىق كىتاپتار مەن ماتەريالداردىڭ ەلەكتروندى نۇسقاسىن بەرەدى. بۇل دەگەنىمىز، وقۋشى ءپاندى يگەرۋ بارىسىندا قوسىمشا اقپارات ىزدەپ كىتاپحانالار مەن كىتاپ دۇكەندەرىن ارالاپ ۋاقىت جوعالتپايدى.

دەگەنمەن، ونلاين ءبىلىم وسىنشالىق قولايلى ءارى ءتيىمدى بولسا، بارلىعىن قويىپ نەگە قاشىقتىقتان ءبىلىم الۋعا كوشپەيمىز دەگەن ساۋال مازالاپ وتىرعان بولار؟ ەندەشە بۇل ءادىستىڭ كەرى جاقتارىن بىلە وتىرىڭىز. 

پسيحولوگتاردىڭ پىكىرىنشە، قاشىقتىقتان ءبىلىم الۋشىنىڭ وقۋعا دەگەن ىنتاسى بولماعان جاعدايدا ونداي ستۋدەنتكە ۇستاز كوپ كومەك كورسەتە المايدى. ال ۋنيۆەرسيتەت قابىرعاسىندا ءوزىنىڭ حاريزماسىمەن كەز-كەلگەن ستۋدەنتتىڭ وقۋعا دەگەن ىنتاسىن وياتىپ، عىلىمعا دەگەن قۇلشىنىسىن ارتتىراتىن ۇستازدار كوپتەپ كەزدەسەتىنى بەلگىلى. ونلاين ءبىلىم بەرۋدىڭ تاعى ءبىر كەمشىل تۇسىنا ءتارتىپ ماسەلەسىن جاتقىزۋعا بولادى. وقۋشى كۇندەلىكتى بولاتىن دارىستەردى وتكىزبەي تىڭداپ، بەرىلگەن تاپسىرمانى ۋاقىتىلى ورىنداماسا، وقۋعا تولەگەن اقشا اۋاعا كەتتى دەگەن ءسوز. ستاتيستيكا بويىنشا ونلاين ءبىلىم الۋشى ستۋدەنتتەردىڭ قىرىق پايزى وقۋدى سوڭىنا دەيىن اياقتامايدى. ولاردىڭ بەلسەندىلىگىن، ءتارتىبىن ءبىلىم بەرۋشى مەكەمە قاداعالامايدى. سوندىقتان قاشىقتىقتان ءبىلىم الۋشى ءوزىن تەمىردەي تارتىپكە ۇيرەتىپ، بەرىلگەن ماتەريالداردى تولىعىمەن يگەرۋگە تىرىسۋى قاجەت.

ونلاين ءبىلىم الۋشى قانداي قيىندىقتارعا جولىعۋى مۇمكىن؟

بۇگىنگى تاڭدا ونلاين ءبىلىم ۇسىناتىن وقۋ ورىندارى وتە كوپ. ارينە، ولاردىڭ ىشىندە شىن مانىندە وقۋعا تۇرارلىق ءبىلىم بەرەتىندەرى دە، قاشىقتىقتان ءبىلىم بەرۋدى جاي عانا اقشا تابۋدىڭ كوزىنە اينالدىرعاندارى دا بار. سوندىقتان، ونلاين ءبىلىم الۋدى باستاماس بۇرىن، ستۋدەنتكە ىڭعايلى، ءبىلىم نارىعىندا ءوزىن دالەلدەگەن، دۇرىس پلاتفورما ۇسىناتىن ءبىلىم ورداسىن تاڭداۋ وتە ماڭىزدى. مىسالى: COURSERA، EDX، UDACITY سەكىلدى وقۋ پلاتفورمالارى الەمگە كەڭىنەن تانىمال. ولاردىڭ ءتىپتى ءموبيلدى جۇكتەمەلەرى دا بار.

مەنىڭ ويىمشا قاشىقتىقتان وقۋدىڭ وزىندىك دۇرىس جانە بۇرىس جاقتارى بار. مىسالى  قازىرگى كەزدە ۇبت-عا دايىندايتىن ونلاين ساباقتار جۇرگىزىلەدى. مەن سولاردىڭ بىرىنە قاتىسقان بولاتىنمىن. ماعان ول ساباقتار ءوز پايداسىن تيگىزدى. ۇيدە وتىرىپ اق دايىندالاسىن، ءارى ۋاقىتىندى ءتيىمدى پايدالانۋعا سەبەپ بولادى. ءبىلىم العىسى كەلەتىن ادامعا ەشقانداي شەكارا جوق. بۇل جاڭا عاسىر ۇرانى. جەر شارىنىڭ باسقا بولىگىندە ءوتىپ جاتقان بەلگىلى پروفەسسوردىڭ ءدارىسىن ۇيىڭىزدەن شىقپاي-اق تىڭداۋ — عىلىمداعى ۇلكەن جەتىستىك. ەلدىڭ تىرەگى بىلىكتى ماماندار بولسا، شىعار بيىگىمىز دە، الار اسۋىمىز دا بىلىمگە كەلىپ تىرەلمەك. سوندىقتان، ونلاين ءبىلىمنىڭ وڭتايلى تۇسىن عىلىم ىزدەگەن ءار ازامات  ءبىلىپ جۇرگەنى ابزال.

مەن بولاشاق مۇعالىمدەرگە پەداگوگيكا سالاسىن جوعارى دەڭگەيگە كوتەرۋ ءۇشىن، پەداگوگيكاعا زور ۇلەس قوسقان عالىمداردى وقۋعا كەڭەس بەرەمىن. جانە دە پەداگوگيكاعا قاتىستى فيلمدەر كورۋدە ارتىق ەتپەس. مەن جاقىندا يستوريا رونا كلاركا دەگەن كينونى كورىپ وتە كوپ وي ءتۇيدىم. تۇيگەن ويىمنىڭ ءبىرى قيىن ماسەلەلەرى بار بالالارمەن جۇمىس ىستەگەن دۇرىس جانە دە وقۋشىلارمەن اشىق قارىم-قاتىناستا بولۋ كەرەك. ەشقاشان قولىمنان كەلمەيدى دەگەن ءسوزدى ايتۋعا بولمايدى. ارمانداردار شىندىققا اينالۋ ءۇشىن سيقىر ەمەس، توگىلگەن تەر، ماقساتتىلىق پەن تاباندى جۇمىس قاجەت، — دەمەكشى ەڭبەك ەتسەك بىزدە وسى كىسىلەر سياقتى ءوز سالامىزعا ەڭبەگى سىڭگەن ەلىمىزدىڭ ەلەۋلىسى بولامىز. پەداگوگيكاعا زور ۇلەس قوسقانداردىڭ ءبىرى  شالۆا اموناشۆيلي. شالۆا الەكساندروۆيچ اموناشۆيلي  — ىنتىماقتاستىق پەداگوگيكاسىن ناسيحاتتاۋشى جاڭاشىل پەداگوگتاردىڭ ءبىرى. تبيليسي ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ شىعىستانۋ فاكۋلتەتىن اياقتادى، مەكتەپتە جۇمىس ىستەدى، اسپيرانتۋرانى ءبىتىردى، كانديداتتىق جانە دوكتورلىق ديسسەرتاسيالارىن قورعادى. ول 60-70 جىلدارى بۇكىل الەم بويىنشا جاڭا پەداگوگيكالىق باعىتتىڭ نەگىزىن قالاۋىنا ىقپال ەتكەن «ءبىلىم بەرۋ پروسەسىندە بالالارعا ادامي-تۇلعالىق كوزقاراسپەن قاراۋ» دەگەن تاقىرىپتا مەكتەپتەردە كوپشىلىك ەكسپەريمەنتكە جەتەكشىلىك ەتتى. شالۆا الەكساندروۆيچ ءوزى بالاعا دەگەن ادامي-تۇلعالىق كوزقاراسپەن قاراۋدىڭ بارلىق پرينسيپتەرىن الەمدىك پەداگوگيكا كلاسسيكتەرى ك. د. ۋشينسكيي، ۆ. ا. سۋحوملينسكيي، ياكۋش كورچاك، ا. س. ماكارەنكو، ت.ب. ۇيرەنگەندىگىن ايتادى.

شالۆا الەكساندروۆيچ مۇعالىمدەردى پەداگوگيكا دانالىعىن شىنايى دا باي قاينار كوزىن پايدالانىپ، وزدەرىنىڭ پەداگوگيكالىق شەبەرلىگىن ۇنەمى بايىتىپ، شىڭداپ وتىرۋعا شاقىرادى. ونىڭ ايتۋى بويىنشا ناعىز ۇستازدىڭ بويىندا بولۋ كەرەك قاسيەتتەر مىنالار:

بىرىنشىدەن، بالانى سول قالپىندا جاقسى كورۋ. تەنتەك پەن ءتىلالعىشتى، ۇعىمتال مەن ويلاۋ قابىلەتى تومەن، ۇقىپتى مەن جالقاۋ وقۋشىلاردى ءبولىپ جارماي، بارلىعىن دا بىردەي جاقسى كورۋ كەرەك. بالالارعا دەگەن مەيىرىمدىلىك پەن سۇيىسپەنشىلىك بار جەردە قاتىگەزدىك بولمايدى، نامىسىنا تيەتىن سوزدەر ايتىلمايدى، ولاردىڭ ءاربىر جەتىستىكتەرىنە قۋانىپ وتىراسىڭ؛

ەكىنشىدەن، ولاردى تۇسىنە ءبىلۋ، ياعني سولاردىڭ كوزقاراستارىمەن ساناسۋ، ولاردى ەرەسەكتەرشە قابىلداۋ، قامقورلىق تانىتقانىنا قۋانۋ، اقىلداسىپ وتىرۋ. ولاردىڭ تانىتقان قامقورلىقتارى  مەن ءاربىر ىسىنە كەشىرىممەن ەمەس، ۇلكەن قۇرمەتپەن قاراۋ كەرەك. بالالاردى ءتۇسىنۋ دەگەنىمىز — ولاردى بيلىگىنە باعىندىرۋ ەمەس، كەرىسىنشە ولاردىڭ بۇگىنگى ومىرىنە سۇيەنە وتىرىپ، بولاشاق ومىرىنە العاشقى داندەرىن سەبۋ. بالا جۇرەگىنىڭ تەبىرەنىسى مەن جان دۇنيەسىنىڭ قوزعالىسىن تۇسىنە بىلگەن پەداگوگ وقۋشىسىنىڭ تاربيەسىمەن تەرەڭدەي اينالىسا الادى.

ۇشىنشىدەن، وپتيميست بولۋ، تاربيەنىڭ وڭ اسەر بەرەتىندىگىنە سەنۋ قاجەت. اڭگىمە بالانىڭ  تاربيەسىمەن اينالىسىپ، سانا-سەزىمىن دامىتۋعا كىرىسۋ ءۇشىن ونىڭ اقىلىنىڭ تولىپ، ويلاۋ قابىلەتىنىڭ ايقىندالۋىن ۇلكەن ۇمىتپەن قولىن قۋسىرىپ كۇتىپ وتىرعان پەداگوگ، ياعني فيلونتروپيالىق وپتيميزم تۋرالى بولىپ وتىرعان جوق. مۇنداعى اڭگىمە بالانىڭ ىشكى جان دۇنيەسىنە تەرەڭدەي ەنۋ، وسىعان بايلانىستى تاربيە بەرۋدىڭ، وقىتۋدىڭ، دامىتۋدىڭ ءتۇرلى جولدارىن قاراستىراتىن پەداگوگ، ياعني ارەكەتشىل وپتيميزم جايلى.

تورتىنشىدەن، ءمۇعالىمنىڭ بويىنان ادامعا ءتان جاقسى قاسيەتتەردىڭ بارلىعى — كۇلىمسىرەۋ، قاتالدىق، ۇستامدىلىق، سالماقتىلىق، سەزىمتالدىق، شىنايىلىق، زياتكەرلىك، ءتىل تابىسۋشىلىق، ومىرگە دەگەن ماحاببات بولۋى كەرەك.

ۇستازدىڭ وسىنداي تالپىنۋى اسا ماڭىزدى. ول — بۇرىڭعى جانە قازىرگى زامانعى ۇرپاقتاردىڭ رۋحاني قۇندىلىقتارى مەن بالا اراسىنداعى دانەكەرشى. وسى قۇندىلىقتار، ءبىلىم، مورالدى-ەتيكالىق نورمالار بالالارعا دەيىن ستەريلدى تۇردە جەتپەيدى، كەرىسىنشە ءمۇعالىمنىڭ تۇلعالىق قاسيەتتەرى مەن ولاردىڭ باعاسىن اڭعارتادى. ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرى بار ۇستاز بالالاردى بىلىمگە ۇيرەتە وتىرىپ، سونىمەن قوسا، ولارعا ءوزىنىڭ مىنەز-قۇلقى ارقىلى ىقپال ەتىپ، بالالاردىڭ كوز الدىندا ادامگەرشىلىكتىڭ ەڭ جوعارعى ۇلگىسى بولىپ كورىنەدى. بالا ءۇشىن ءمۇعالىمسىز ءبىلىم جوق، تەك ۇستازىنا دەگەن ماحابباتى ارقىلى عانا بالا ءبىلىمنىڭ قىزىقتى الەمىنە اياق باسادى، قوعامنىڭ مورالدى قۇندىلىقتارىن يگەرەدى. كىشى جاستاعى وقۋشىلار ءۇشىن ەڭ بەدەلدى ادام — ۇستازى.

"ۇستازدىق ەتكەن جالىقپاس، ۇيرەتۋدەن بالاعا"، — دەمەكشى ۇستاز قوعامنىڭ تاربيەشىسى. ۇستازى قانداي بولسا، حالقىدا سونداي بولادى. ۇستازى جاقسىنىڭ، ۇستامى جاقسى-دەگەن بار ەمەس پە؟ سوندىقتان بولاشاق ۇستازدار وقۋشىعا تەك ءبىلىم عانا بەرىپ قويماي، تاربيەمەندە سۋسىنداتىپ، سانالى ۇرپاق تاربيەلەپ شىعارايىق.

ماقالا اۆتورى: نيازبەكوۆا ارايلىم

پايدالانعان ادەبيەتتەر

1. پەداگوگيكا نەگىزدەرى (ك.بۇزاۋباقوۆا)

2. پەداگوگيكا (قويانبايەۆ)

3. پەداگوگيكا (م.جۇمابايەۆ)

4. ينتەرنەت كوزدەرى (ۋيكيپەديا،گۋگل،ياندەكس)

5. اراي گازەتى

تاراز مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتى حيميا بيولوگيا ماماندىعىنىڭ 1-كۋرس ستۋدەنتى نيازبەكوۆا ارايلىمنىڭ “ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندەگى ماسەلەلەر” تاقىرىبىندا جازعان عىلىمي ماقالاسىنا

رەسەنزيا

تاقىرىپتا بۇگىنگى كۇنگى وزەكتى ماسەلەگە اينالعان ءبىلىم سالاسىندا جۇرگىزىلىپ جاتقان رەفورمالار جونىندە وي قوزعالعان. جۇمىسقا جۇيەلى تۇردە جوسپار جاسالعانى انىق بايقالىپ تۇر. جۇمىس سول جوسپار بويىنشا جان-جاقتى زەرتتەلىپ، ءتۇيىندى ويلار ايتىلعان.

جۇمىستىڭ باستى زەرتتەۋ نىسانى — قازىرگى تاڭدا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندەگى وزگەرىستەر. 12 جىلدىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى مەن 3 تىلدىلىك ماسەلەلەرىمەن قاتار دامىعان مەملەكەتتەردەگى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى جونىندەدە ماڭىزدى مالىمەتتەر كەلتىرە وتىرىپ تاقىرىپتى تولىق اشا بىلگەن.

زەرتتەۋ جۇمىسى ءوزىنىڭ الدىنا قويعان ماقساتى مەن مىندەتتەرىن تولىق ورىنداعان. بۇل جەردە ستۋدەنتتىڭ كوپ ىزدەنىپ، ناتيجەلى ەڭبەك ەتكەنى كورىنىپ تۇر. زەرتتەۋ جۇمىسىنىڭ ءستيلى جاتىق، جۇيەلى، جيناقى.   

قورىتا كەلە، نيازبەكوۆا ارايلىمنىڭ “ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندەگى ماسەلەلەر” اتتى ماقالاسىنىڭ ماڭىزى بار  جۇمىس دەپ باعالايمىن.

---