ءبىلىم بەرۋدى جەتىلدىرۋدىڭ جاڭا پاراديگمالارى
بقو، تەرەكتى اۋدانى،
پريرەچنىي جوببم،
ءىى ساناتتى ينفورماتيكا ءپانى
ءمۇعالىمى ايشۋاكوۆ مەرلان اديلوۆيچ
«پاراديگما» - لاتىننىڭ مىسال دەگەن سوزىنەن شىققان. بۇل ءبىلىمنىڭ كونسەپتۋالدى مودەلى رەتىندە پايدالانىلادى. ءبىلىم پاراديگماسىنىڭ كوپ تاراعان تۇرلەرى از ەمەس. ولارعا مىنالار جاتادى:
1. داستۇرلى-كونسەرۆاتيۆتىك (ءبىلىم پاراديگماسى)؛
2. فەنومەنولوگيالىق (گۋمانيستىك پاراديگماسى)؛
3. راسيونالدىق (تارتىپتىلىك پاراديگماسى)؛
4. تەحنوكراتتىق؛
5. ەزوتەريكالىق.
ءاربىر پاراديگما «نە ءۇشىن تاربيەلەۋ كەرەك، وقۋشىلاردى قانداي ماقساتقا دايىنداۋ كەرەك، نە ءۇشىن ءومىر سۇرەمىز» دەگەن سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى.
ماسەلەن، ءداستۇرلى بىلىمدىك پاراديگمادا ءبىلىم بەرۋدىڭ باستى ماقساتى: «ءبىلىم، ءبىلىم، قانداي جاعدايدا دا تەك ءبىلىم». مۇندا وركەنيەت پەن مادەنيەتتى ۇرپاقتان-ۇرپاققا جەتكىزۋ نەگىزگى ماقسات بولىپ سانالادى.
فەنومەنولوگيالىق نەمەسە گۋمانيستىك پاراديگمادا جەكە تۇلعانىڭ ىشكى دۇنيەسىن دامىتۋ، ونى ەرىكتى، رۋحاني جەكە ادام رەتىندە تانۋ جانە ادامدارمەن ءتىل تابىسۋىندا ەرەكشەلەنۋ قابىلەتتەرىن جەتىلدىرۋ قاراستىرىلادى. ءبىلىمنىڭ گۋمانيتارلىق پاراديگماسىنىڭ دىڭگەگى - وقۋشى ەمەس، دايىن ءبىلىمدى مەڭگەرۋدەگى اقيقاتتى ءتۇسىنۋشى ادام. مۇندا وقۋشى مەن ءمۇعالىم اراسىنداعى قارىم-قاتىناس:ىنتىماقتاستىق، ءوزارا جاۋاپكەرشىلىك، ءوز پوزيسياسىن ەركىن تاڭداۋ جاعدايىندا ديالوگتىك ۇستانىمدا ءوربيدى.
راسيونالدىق پاراديگماعا وقۋشىعا ءبىلىمنىڭ ءتۇرلى تاسىلدەرىنىڭ ءتيىمدى جاقتارىن، ورتاعا بەيىمدەلۋ، ونىڭ ويى، سەزىمى جانە ىس-ارەكەتتەرىمەن ساناسۋ، ولاردى مەڭگەرتۋ جاتادى.مۇنداعى باستى قاعيدا: «مەكتەپ – بۇل فابريكا، ال وقۋشى – ونىڭ شيكىزاتى». بۇلاي وقىتۋدىڭ نەگىزگى ادىستەرى – ترەنينگ، تەستىك باقىلاۋ، جەكەلەپ وقىتۋ جانە ءماتىندى تۇزەتۋ. عىلىمدى ءتارتىپ تىلىنە اۋدارعان امەريكا پەداگوگى ر.مەيدجەر «مۇنىڭ ءبارى وقۋشىنى دا، ءمۇعالىمدى دە دامىتادى. ەگەر ءمۇعالىم ءبارىن ءوزى اتقارسا دا، وقۋشى ەنشىسىنە ۇيلەستىرۋ مەن باقىلاۋ قالادى» دەيدى.
تەحنوكراتتىق پاراديگمانىڭ نەگىزگى ماقساتى – ءدال عىلىمي بىلىمدەر. «ءبىلىم - كۇش» ادامدى باعالاۋ، ونىڭ ءبىلىمى، مۇمكىندىكتەرىمەن انىقتالادى. ادامنىڭ قاسيەتى ونىڭ ءبىلىمى، ءتارتىبى جانە ونى تاسىمالداۋشى رەتىندە تانىلادى.
ەزوتەريكالىق پاراديگما – وقۋشىنىڭ تابيعي كۇشى. ي.كولەسنيكوۆتىڭ پىكىرىنشە، ادامنىڭ قورشاعان الەممەن ىس-ارەكەتىنىڭ جوعارى دەڭگەيى باسىم كورسەتىلەدى. مۇندا ادامنىڭاقيقاتقا ماڭگىلىك وزگەرمەيتىن قاتىنگاسى كورىنۋى ءتيىس. بۇل جەردە وقۋشىنىڭ دامۋىنداعى ءمۇعالىمنىڭ ادامگەرشىلىك، پسيحولوگيالىق، فيزيكالىق فۋنكسيالارى ەرەكشە ۇعىم بولىپ تابىلادى.
قابىلەتسىز وقۋشى جوق، ءبىراق وقۋشىلاردىڭ دارا قاسيەتتەرىن تانىپ-بىلۋدە مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ۇيلەسىمسىز ادىستەمە بار.
ەلباسىمىز ءوز حالقىنا جولداۋىندا «ءبىلىم بەرۋ رەفورماسى – قازاقستاننىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن اسا ماڭىزدى قۇرالدارىنىڭ ءبىرى. بىزگە ەكونوميكالىق جانە قوعامدىق قاجەتتىلىكتەرىنە ساي كەلەتىن وسى زامانعى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى قاجەت»دەپ اتاپ كورسەتتى. كەلەر ۇرپاققا قوعام تالابىنا ساي تاربيە مەن ءبىلىم بەرۋدە مۇعالىمدەردىڭ يننوۆاسيالىق ىس-ارەكەتىنىڭ عىلىمي پەداگوگيكالىق نەگىزدەرىن مەڭگەرۋى – ماڭىزدى ماسەلە. بالا جانىنىڭ باعبانى، جاس ۇرپاققا ءبىلىم مەن تاربيە بەرەتىن ءمۇعالىم ارى تازا، ادەپتى، ءوي-ورىسى كەڭ، جان-جاقتى ءبىلىمدى، ۇستامدى، ءوز ويىن شاكىرتىنە انىق، ءدال جەتكىزەتىن بولۋى ءتيىس. ول ۇنەمى ىزدەنىپ، ءبىلىمىن تولىقتىرىپ وتىرسا، ونىڭ ومىرلىك ۇستانىمى تۇراقتى، كۇش-قۋاتى، كوڭىلى ءاردايىم جوعارى، ساباق بەرۋ ساپاسى ارتا ءتۇسىپ، ەڭبەگى ەلەنەدى.ءبىلىم بەرۋدەگى جاڭالىق پەن قوعامداعى جاڭالىق ءبىر ماقساتتى كوزدەيدى، ولار دامۋ مەن پروگرەستىڭ قابىلەتىن ارتتىرۋى قاجەت.
ءبىلىم بەرۋدى جەتىلدىرۋدىڭ جاڭا پاراديگمالارىنا مودۋلدىك ساباق جاتادى. ول مىناداي ارتىقشىلىقتارىمەن ەرەكشەلەنەدى. بىرىنشىدەن، وقۋشىلارعا ءمۇعالىم الدىن-الا دايىندالعان ساباقتىڭ ءجۇرۋ جوسپارىن تاراتىپ بەرەدى.وندا ساباقتىڭ ءاربىر ەلەمەنتىنىڭ ناقتى ماقساتى كورسەتىلەدى. سوندىقتان وقۋشى ءوزىنىڭ نە ىستەۋ كەرەكتىگىن، ياعني ساباق سوڭىندا نەنى ءبىلىپ شىعۋى كەرەكتىگى جونىندە ماعلۇمات الادى. ەكىنشىدەن، ۇجىم بولىپ جۇمىس ىستەۋ داعدىسى قالىپتاسادى. وندا وقۋشى ءوز پىكىرىنىڭ دۇرىستىعىن دالەلدەپ، قاتەلىگىن مويىنداپ جانە جولداسىنىڭ پىكىرىنىڭ دۇرىستىعىن كورسەتىپ، ۇجىمدىق شەشىم قابىلداۋعا ۇيرەنەدى. ول ءوز ءبىلىمىن ءوزى باعالاي الادى. ۇشىنشىدەن، جەكە باسىنىڭ قابىلەتى مەن مۇمكىندىكتەرىن ەسكەرىپ، ۇلكەن كولەمدەگى جازبا جۇمىستارىن جاساۋدى جواپارلايدى. تورتىنشىدەن، ءار وقۋشىنىڭ ءبىلىم دارەجەسىنە قاراي تاپسىرمانى دا ءتۇرلى دەڭگەيدە الۋعا بولادى.
سونىمەن بىرگە مودۋلدىك ساباق وقۋشىنىڭ ءبىلىمىن تەكسەرىپ باعالاۋعا زور مۇمكىندىك بەرەدى.
قازىرگى ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى باستى ماسەلە – ءبىلىم بەرۋ مازمۇنىنا جاڭالىق ەنگىزۋدىڭ ءتيىمدى جاڭا ادىستەرىن ىزدەستىرۋ جانە ولاردى جۇزەگە اسىراتىن بولاشاق مامانداردى دايارلاۋ. قازىرگى پەداگوگيكانىڭ نەگىزگى ماقساتى – ءبىلىمدى ساپالى ەتۋ، وقۋشىنىڭ تولىققان جەكە تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋىنا نەگىز قالاۋ. جالپى ءبىلىمنىڭ 3 مىندەتى بار، ولار – بالانىڭ وزىندىك جالپى دامۋى، جان-جاقتى دۇنيەتانىمىن قامتاماسىز ەتۋ، ونى بولاشاق بەلگىلى ءبىر كاسىپكە دايارلاۋ.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋدىڭ 2005-2010 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتىك باعدارلاماسىنىڭ باستى ماقساتى: جەكە تۇلعا مەن قوعامنىڭ قاجەتتىلىكتەرىن قاناعاتتاندىرۋ ءۇشىن ستراتەگيالىق دامۋ جوسپارىنىڭ باسىمدىقتارى نەگىزىندە كوپ دەڭگەيلى ءبىلىم بەرۋدىڭ ۇلتتىق جۇيەسىن جاقسارتۋدى كوزدەيدى. بۇل باعدارلامانىڭ نەگىزگى مىندەتتەرى – ساپالى بىلىمگە قول جەتكىزۋ، ءبىلىم بەرۋدىڭ ۇلتتىق جۇيەسىنىڭ جۇمىس ىستەۋ باعامىن جەتىلدىرۋ، قازاقستاندىق ۇلتجاندىلىققا، توزىمشىلدىككە، بيىك مادەنيەتكە، مەملەكەتتىك ءتىلدى باسىم دامىتۋعا باعىتتالعان وتاندىق داستۇرلەردى الەمدىك تاجىريبە مەن تۇراقتى دامۋ قاعيدالارى نەگىزىندە ءبىلىم بەرۋدىڭ مازمۇنىن، قۇرىلىمىن جاڭارتۋ.
جاڭا قوعامعا جاڭا ادام كەرەك. مۇنداي ادامدى قالىپتاستىرۋ – قازىرگى زامانعى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ الدىندا تۇرعان باستى مىندەت. ءمۇعالىم ەڭبەگىنىڭ بۇگىنگى ناتيجەسى قانداي بولسا، ەلدىڭ، قوعامنىڭ ەرتەڭى، بولاشاعى سونداي بولماق. دەمەك، ەلباسىنىڭ «ءححى عاسىردا ءبىلىمىن دامىتا الماعان ەلدىڭ تىعىرىققا تىرەلەرى انىق» دەگەن قاعيداسىنا سۇيەنسەك، قازىرگى قوعامداعى دامۋدىڭ باستى فاكتورلارى: ءبىلىم، عىلىم، ساياسي تۇراقتىلىق ەكەنىن، ياعني زامان وزگەرگەنىمەن، مەملەكەتتىڭ وركەندەۋى، حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىنىڭ كوتەرىلۋى ءبىلىم-ىلىمسىز استە مۇمكىن ەمەس ەكەنىنە كوز جەتكىزەمىز.
داۋىلپاز اقىن م.دۋلاتوۆ اعامىز ايتقانداي «جالعىز سۇيەنىش، جالعىز ءۇمىت – وقۋدا... نادان جۇرتتىڭ كۇنى – قاراڭ، كەلەشەگى - تۇمان» دەگەندەي، ەندەشە، ەگەمەن ەلىمىزدىڭ ەرتەڭىنە ۇلەس قوساتىن تاۋەلسىز مەملەكەتتىڭ سانالى، ءبىلىمدى ۇرپاعى سانالاتىن شاكىرت تاربيەلەۋ – ءبىزدىڭ ۇلى مۇراتىمىز.
قازاقتىڭ ۇلى اعارتۋشىسى ى.التىنساريننىڭ «ءمۇعالىمنىڭ جۇمىسى – بالالار. ەندەشە بالالار تۇسىنبەيتىن بولسا، وندا وقىتۋشى ولاردىڭ كوكەيىنە قوندىرا الماعانى. ول ءوزىن-وزى كىنالاۋى ءتيىس. ول بالالارمەن سويلەسكەندە اشۋلانباي، جۇمساق سويلەپ، شىدامدىلىق كورسەتۋى ءتيىس، مانەرسىز ءسوز، ورىنسىز تەرميندەر پايدالانباۋ كەرەك» دەۋىندە ءمان-ماعىنا جاتىر. بۇل، ءسوز جوق، قازىرگى ءمۇعالىم بويىنان تابىلماعى ءلازىم.
پريرەچنىي جوببم،
ءىى ساناتتى ينفورماتيكا ءپانى
ءمۇعالىمى ايشۋاكوۆ مەرلان اديلوۆيچ
«پاراديگما» - لاتىننىڭ مىسال دەگەن سوزىنەن شىققان. بۇل ءبىلىمنىڭ كونسەپتۋالدى مودەلى رەتىندە پايدالانىلادى. ءبىلىم پاراديگماسىنىڭ كوپ تاراعان تۇرلەرى از ەمەس. ولارعا مىنالار جاتادى:
1. داستۇرلى-كونسەرۆاتيۆتىك (ءبىلىم پاراديگماسى)؛
2. فەنومەنولوگيالىق (گۋمانيستىك پاراديگماسى)؛
3. راسيونالدىق (تارتىپتىلىك پاراديگماسى)؛
4. تەحنوكراتتىق؛
5. ەزوتەريكالىق.
ءاربىر پاراديگما «نە ءۇشىن تاربيەلەۋ كەرەك، وقۋشىلاردى قانداي ماقساتقا دايىنداۋ كەرەك، نە ءۇشىن ءومىر سۇرەمىز» دەگەن سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى.
ماسەلەن، ءداستۇرلى بىلىمدىك پاراديگمادا ءبىلىم بەرۋدىڭ باستى ماقساتى: «ءبىلىم، ءبىلىم، قانداي جاعدايدا دا تەك ءبىلىم». مۇندا وركەنيەت پەن مادەنيەتتى ۇرپاقتان-ۇرپاققا جەتكىزۋ نەگىزگى ماقسات بولىپ سانالادى.
فەنومەنولوگيالىق نەمەسە گۋمانيستىك پاراديگمادا جەكە تۇلعانىڭ ىشكى دۇنيەسىن دامىتۋ، ونى ەرىكتى، رۋحاني جەكە ادام رەتىندە تانۋ جانە ادامدارمەن ءتىل تابىسۋىندا ەرەكشەلەنۋ قابىلەتتەرىن جەتىلدىرۋ قاراستىرىلادى. ءبىلىمنىڭ گۋمانيتارلىق پاراديگماسىنىڭ دىڭگەگى - وقۋشى ەمەس، دايىن ءبىلىمدى مەڭگەرۋدەگى اقيقاتتى ءتۇسىنۋشى ادام. مۇندا وقۋشى مەن ءمۇعالىم اراسىنداعى قارىم-قاتىناس:ىنتىماقتاستىق، ءوزارا جاۋاپكەرشىلىك، ءوز پوزيسياسىن ەركىن تاڭداۋ جاعدايىندا ديالوگتىك ۇستانىمدا ءوربيدى.
راسيونالدىق پاراديگماعا وقۋشىعا ءبىلىمنىڭ ءتۇرلى تاسىلدەرىنىڭ ءتيىمدى جاقتارىن، ورتاعا بەيىمدەلۋ، ونىڭ ويى، سەزىمى جانە ىس-ارەكەتتەرىمەن ساناسۋ، ولاردى مەڭگەرتۋ جاتادى.مۇنداعى باستى قاعيدا: «مەكتەپ – بۇل فابريكا، ال وقۋشى – ونىڭ شيكىزاتى». بۇلاي وقىتۋدىڭ نەگىزگى ادىستەرى – ترەنينگ، تەستىك باقىلاۋ، جەكەلەپ وقىتۋ جانە ءماتىندى تۇزەتۋ. عىلىمدى ءتارتىپ تىلىنە اۋدارعان امەريكا پەداگوگى ر.مەيدجەر «مۇنىڭ ءبارى وقۋشىنى دا، ءمۇعالىمدى دە دامىتادى. ەگەر ءمۇعالىم ءبارىن ءوزى اتقارسا دا، وقۋشى ەنشىسىنە ۇيلەستىرۋ مەن باقىلاۋ قالادى» دەيدى.
تەحنوكراتتىق پاراديگمانىڭ نەگىزگى ماقساتى – ءدال عىلىمي بىلىمدەر. «ءبىلىم - كۇش» ادامدى باعالاۋ، ونىڭ ءبىلىمى، مۇمكىندىكتەرىمەن انىقتالادى. ادامنىڭ قاسيەتى ونىڭ ءبىلىمى، ءتارتىبى جانە ونى تاسىمالداۋشى رەتىندە تانىلادى.
ەزوتەريكالىق پاراديگما – وقۋشىنىڭ تابيعي كۇشى. ي.كولەسنيكوۆتىڭ پىكىرىنشە، ادامنىڭ قورشاعان الەممەن ىس-ارەكەتىنىڭ جوعارى دەڭگەيى باسىم كورسەتىلەدى. مۇندا ادامنىڭاقيقاتقا ماڭگىلىك وزگەرمەيتىن قاتىنگاسى كورىنۋى ءتيىس. بۇل جەردە وقۋشىنىڭ دامۋىنداعى ءمۇعالىمنىڭ ادامگەرشىلىك، پسيحولوگيالىق، فيزيكالىق فۋنكسيالارى ەرەكشە ۇعىم بولىپ تابىلادى.
قابىلەتسىز وقۋشى جوق، ءبىراق وقۋشىلاردىڭ دارا قاسيەتتەرىن تانىپ-بىلۋدە مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ۇيلەسىمسىز ادىستەمە بار.
ەلباسىمىز ءوز حالقىنا جولداۋىندا «ءبىلىم بەرۋ رەفورماسى – قازاقستاننىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن اسا ماڭىزدى قۇرالدارىنىڭ ءبىرى. بىزگە ەكونوميكالىق جانە قوعامدىق قاجەتتىلىكتەرىنە ساي كەلەتىن وسى زامانعى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى قاجەت»دەپ اتاپ كورسەتتى. كەلەر ۇرپاققا قوعام تالابىنا ساي تاربيە مەن ءبىلىم بەرۋدە مۇعالىمدەردىڭ يننوۆاسيالىق ىس-ارەكەتىنىڭ عىلىمي پەداگوگيكالىق نەگىزدەرىن مەڭگەرۋى – ماڭىزدى ماسەلە. بالا جانىنىڭ باعبانى، جاس ۇرپاققا ءبىلىم مەن تاربيە بەرەتىن ءمۇعالىم ارى تازا، ادەپتى، ءوي-ورىسى كەڭ، جان-جاقتى ءبىلىمدى، ۇستامدى، ءوز ويىن شاكىرتىنە انىق، ءدال جەتكىزەتىن بولۋى ءتيىس. ول ۇنەمى ىزدەنىپ، ءبىلىمىن تولىقتىرىپ وتىرسا، ونىڭ ومىرلىك ۇستانىمى تۇراقتى، كۇش-قۋاتى، كوڭىلى ءاردايىم جوعارى، ساباق بەرۋ ساپاسى ارتا ءتۇسىپ، ەڭبەگى ەلەنەدى.ءبىلىم بەرۋدەگى جاڭالىق پەن قوعامداعى جاڭالىق ءبىر ماقساتتى كوزدەيدى، ولار دامۋ مەن پروگرەستىڭ قابىلەتىن ارتتىرۋى قاجەت.
ءبىلىم بەرۋدى جەتىلدىرۋدىڭ جاڭا پاراديگمالارىنا مودۋلدىك ساباق جاتادى. ول مىناداي ارتىقشىلىقتارىمەن ەرەكشەلەنەدى. بىرىنشىدەن، وقۋشىلارعا ءمۇعالىم الدىن-الا دايىندالعان ساباقتىڭ ءجۇرۋ جوسپارىن تاراتىپ بەرەدى.وندا ساباقتىڭ ءاربىر ەلەمەنتىنىڭ ناقتى ماقساتى كورسەتىلەدى. سوندىقتان وقۋشى ءوزىنىڭ نە ىستەۋ كەرەكتىگىن، ياعني ساباق سوڭىندا نەنى ءبىلىپ شىعۋى كەرەكتىگى جونىندە ماعلۇمات الادى. ەكىنشىدەن، ۇجىم بولىپ جۇمىس ىستەۋ داعدىسى قالىپتاسادى. وندا وقۋشى ءوز پىكىرىنىڭ دۇرىستىعىن دالەلدەپ، قاتەلىگىن مويىنداپ جانە جولداسىنىڭ پىكىرىنىڭ دۇرىستىعىن كورسەتىپ، ۇجىمدىق شەشىم قابىلداۋعا ۇيرەنەدى. ول ءوز ءبىلىمىن ءوزى باعالاي الادى. ۇشىنشىدەن، جەكە باسىنىڭ قابىلەتى مەن مۇمكىندىكتەرىن ەسكەرىپ، ۇلكەن كولەمدەگى جازبا جۇمىستارىن جاساۋدى جواپارلايدى. تورتىنشىدەن، ءار وقۋشىنىڭ ءبىلىم دارەجەسىنە قاراي تاپسىرمانى دا ءتۇرلى دەڭگەيدە الۋعا بولادى.
سونىمەن بىرگە مودۋلدىك ساباق وقۋشىنىڭ ءبىلىمىن تەكسەرىپ باعالاۋعا زور مۇمكىندىك بەرەدى.
قازىرگى ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى باستى ماسەلە – ءبىلىم بەرۋ مازمۇنىنا جاڭالىق ەنگىزۋدىڭ ءتيىمدى جاڭا ادىستەرىن ىزدەستىرۋ جانە ولاردى جۇزەگە اسىراتىن بولاشاق مامانداردى دايارلاۋ. قازىرگى پەداگوگيكانىڭ نەگىزگى ماقساتى – ءبىلىمدى ساپالى ەتۋ، وقۋشىنىڭ تولىققان جەكە تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋىنا نەگىز قالاۋ. جالپى ءبىلىمنىڭ 3 مىندەتى بار، ولار – بالانىڭ وزىندىك جالپى دامۋى، جان-جاقتى دۇنيەتانىمىن قامتاماسىز ەتۋ، ونى بولاشاق بەلگىلى ءبىر كاسىپكە دايارلاۋ.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋدىڭ 2005-2010 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتىك باعدارلاماسىنىڭ باستى ماقساتى: جەكە تۇلعا مەن قوعامنىڭ قاجەتتىلىكتەرىن قاناعاتتاندىرۋ ءۇشىن ستراتەگيالىق دامۋ جوسپارىنىڭ باسىمدىقتارى نەگىزىندە كوپ دەڭگەيلى ءبىلىم بەرۋدىڭ ۇلتتىق جۇيەسىن جاقسارتۋدى كوزدەيدى. بۇل باعدارلامانىڭ نەگىزگى مىندەتتەرى – ساپالى بىلىمگە قول جەتكىزۋ، ءبىلىم بەرۋدىڭ ۇلتتىق جۇيەسىنىڭ جۇمىس ىستەۋ باعامىن جەتىلدىرۋ، قازاقستاندىق ۇلتجاندىلىققا، توزىمشىلدىككە، بيىك مادەنيەتكە، مەملەكەتتىك ءتىلدى باسىم دامىتۋعا باعىتتالعان وتاندىق داستۇرلەردى الەمدىك تاجىريبە مەن تۇراقتى دامۋ قاعيدالارى نەگىزىندە ءبىلىم بەرۋدىڭ مازمۇنىن، قۇرىلىمىن جاڭارتۋ.
جاڭا قوعامعا جاڭا ادام كەرەك. مۇنداي ادامدى قالىپتاستىرۋ – قازىرگى زامانعى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ الدىندا تۇرعان باستى مىندەت. ءمۇعالىم ەڭبەگىنىڭ بۇگىنگى ناتيجەسى قانداي بولسا، ەلدىڭ، قوعامنىڭ ەرتەڭى، بولاشاعى سونداي بولماق. دەمەك، ەلباسىنىڭ «ءححى عاسىردا ءبىلىمىن دامىتا الماعان ەلدىڭ تىعىرىققا تىرەلەرى انىق» دەگەن قاعيداسىنا سۇيەنسەك، قازىرگى قوعامداعى دامۋدىڭ باستى فاكتورلارى: ءبىلىم، عىلىم، ساياسي تۇراقتىلىق ەكەنىن، ياعني زامان وزگەرگەنىمەن، مەملەكەتتىڭ وركەندەۋى، حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىنىڭ كوتەرىلۋى ءبىلىم-ىلىمسىز استە مۇمكىن ەمەس ەكەنىنە كوز جەتكىزەمىز.
داۋىلپاز اقىن م.دۋلاتوۆ اعامىز ايتقانداي «جالعىز سۇيەنىش، جالعىز ءۇمىت – وقۋدا... نادان جۇرتتىڭ كۇنى – قاراڭ، كەلەشەگى - تۇمان» دەگەندەي، ەندەشە، ەگەمەن ەلىمىزدىڭ ەرتەڭىنە ۇلەس قوساتىن تاۋەلسىز مەملەكەتتىڭ سانالى، ءبىلىمدى ۇرپاعى سانالاتىن شاكىرت تاربيەلەۋ – ءبىزدىڭ ۇلى مۇراتىمىز.
قازاقتىڭ ۇلى اعارتۋشىسى ى.التىنساريننىڭ «ءمۇعالىمنىڭ جۇمىسى – بالالار. ەندەشە بالالار تۇسىنبەيتىن بولسا، وندا وقىتۋشى ولاردىڭ كوكەيىنە قوندىرا الماعانى. ول ءوزىن-وزى كىنالاۋى ءتيىس. ول بالالارمەن سويلەسكەندە اشۋلانباي، جۇمساق سويلەپ، شىدامدىلىق كورسەتۋى ءتيىس، مانەرسىز ءسوز، ورىنسىز تەرميندەر پايدالانباۋ كەرەك» دەۋىندە ءمان-ماعىنا جاتىر. بۇل، ءسوز جوق، قازىرگى ءمۇعالىم بويىنان تابىلماعى ءلازىم.
You Might Also Like
-
قازاقستان تاريحىنان ەنت سۇراقتارى مەن جاۋاپتارى
-
1. Cاعاقتى جاپىراق بولادى
