ءبىلىم - ءومىرى شىراعى
كىتاپ وقۋدان تيىلساق،
وي ويلاۋدان دا تيىلار ەدىك.
عابيت مۇسىرەپوۆ
ادامنىڭ ۇلى قازىناسى - ءبىلىم. ءبىلىمنىڭ ءمانىن «اقىلدان قىمبات بايلىق جوق»، «اقىلدى ساتىپ الا المايسىڭ»، «اقىل - توزباس كيىم،ءبىلىم - سارقىلماس بۇلاق» دەگەن حالىقتىڭ دانالىق سوزدەرىنەن- اق بىلۋگە بولادى. قازىرگى ءبىلىم بەرۋ قىزمەتىنىڭ ماقساتى - ءبىلىم «بەرۋ» مە، الدە «الۋ» ما؟ قايسىسى ناتيجەلى بولماق؟ ال ءبىلىمدى بەرۋ بولاتىن بولسا، ۇستاز شارشاماۋ كەرەك – تىقپىشتاي بەر، تىقپىشتاي بەر شاكىرت باسىنا! ولاي بولاتىن بولسا، ادامداردىڭ ءبارى دە ءبىلىمدى بولىپ كەتەر مە ەدى؟.. وكىنىشكە وراي، ولاي ەمەس. ءبىلىمدى بولۋ ءۇشىن وقۋشى ەڭبەكتەنۋى كەرەك، ارەكەت جاساۋى قاجەت. ءبىلىم ءوز باسىندا (ميىندا) پايدا بولۋ ءۇشىن ادام ونى ەسىندە ساقتاپ، ءتۇسىنۋى، قولدانۋى، تالداۋ جاساۋى جانە باعالاۋى قاجەت. وسىلاي عانا ءبىلىمدى يگەرۋ مۇمكىن بولار. وقۋشى ءوزىن ءبىلىم يگەرۋ پروسەسىنىڭ باستى تۇلعاسى رەتىندە سەزىنىپ قانا ۇيرەنەدى. ءبىلىمدى تەك ۇيرەنۋگە بولادى جانە دە ۇيرەنۋ ءىسى بەلسەندى ارەكەتتەردەن قۇرالۋى كەرەك: ۇمتىلىس پەن تالاپتانۋ ارقىلى عانا ءبىزدىڭ ءبىلۋىمىز ىقتيمال. ءبىلىم يگەرۋ پروسەسىنىڭ باستى قاعيداسى «ۇيرەتۋ مۇمكىن ەمەس، ۇيرەنۋ عانا ىقتيمال!» ەكەندىگىن بۇل جەردە باسا ايتۋ قاجەت. وقۋشىنىڭ ءوزى ۇيرەنۋگە قۇلىق، قۇلشىنىس، ىقىلاس پەن ىنتا تانىتۋى كەرەك. قانداي كەرەمەت ۇستازدار بولماسىن، وقۋعا ەش ىنتاسى مەن قىزىعۋشىلىعى جوق شاكىرتتى ۇيرەتە المايدى. بۇرىنىراقتا، ءبىلىم بەرۋدىڭ باستى قاعيداسى «ۇيرەتۋ!» بولسا، بۇگىنگى كۇنى باستى يدەيا «ۇيرەنۋ!»، ءتىپتى «ۇيرەنۋگە ۇيرەنۋ!» ۇستانىمىنا اينالىپ وتىر. سوندا مەكتەپتەن وقۋشى نە نارسەنى ۇيرەنىپ، قانداي بولىپ شىعۋى كەرەك؟ وسى سۇراققا جاۋاپ ىزدەسەك، اباي اتامىزدىڭ نەگىزگى ومىرلىك قاعيداسى "ادام بول!"-دەگەن ۇستانىم بولسا، ءاربىر ۇستازدىڭ باستى ماقساتى – شاكىرتتەرىنە ادام بولۋدىڭ جولدارىن ۇيرەنۋىنە جاعداي جاساۋ جانە كومەكشى قۇرالدارىن ۇسىنۋ كەرەك. وسىلاردى شاكىرتتەر پايدالانا وتىرىپ، ءبىرىنشى كەزەكتە ادام بولىپ شىعۋى قاجەت. ەندەشە ادام بولۋ دەگەنىمىز نە؟ ادام بولۋ دەگەنىمىز - ادامگەرشىلىك قاعيدالار مەن قۇندىلىقتاردى ۇستانۋ. ادامگەرشىلىكسىز ءبىلىمنىڭ ەش قاجەتى جوق ەكەندىگىن حح-شى عاسىر دالەلدەدى ەمەس پە؟! وقۋشىلاردى ادام بولۋعا باۋلۋ ءۇشىن ۇستازدار كاۋىمى نە ىستەۋ كەرەك ؟-دەگەن سۇراق تۋادى. وسى كەزدە د.قونايەۆ اتامىزدىڭ "كورگەنى جاقسى كوش باستايدى" دەگەن ءسوزى ويعا ورالادى. جالپى وقۋشىلار ايتقاندى ەمەس، كورگەنىن ىستەيدى. ۇستازداردىڭ ءاربىر ىس-ارەكەتتەرىنەن جانە سويلەگەن سوزدەرىنەن ادام بولۋدىڭ قاعيدالارى كورىنىپ تۇرۋى قاجەت. ءبىر سوزبەن ايتقاندا وقۋشىنىڭ ايناسى - ۇستاز. سوعان قاراپ بوي تۇزەپ، ەلىكتەپ وسەدى. وسى رەتتە تاعىدا مىناداي سۇراق تۋىندايدى. قازىرگى قوعامعا قانداي ادام كەرەك؟ بۇگىنگى قوعامعا ادامي تۇرعىدان اقاۋسىز تۇلعالار مەن ازاماتتار كەرەك. سول سەبەپتى دە مەكتەپتە تاربيە جۇمىسىن ءبىرىنشى ورىنعا قويۋ قاجەت. عۇلاما ءال-فارابيدىڭ "تاربيەسىز بەرىلگەن ءبىلىم - ادامزاتتىڭ قاس جاۋى!" دەگەن اتالى سوزدەرى بۇگىندە ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ ەڭ باستى قاعيداسىنا ايلانعان. قوسىمشا ءبىلىم بەرۋدى تاربيە سلاسىنا كوبىرەك ۇيىمداستىرعان ابزال. قورىتا ايتقاندا، ءبىلىمدى ادامنىڭ بورىشى شەن - شەكپەن ەمەس، تۋعان حالقىنا قىزمەت ەتۋ. ەندەشە كورگەنى جاقسى قازاق كوشىن باستايتىن دانا ۇرپاقتارىمىزدى تاربيەلەي بەرەيىك.
تۇركىستان وبلىسى بايدىبەك اۋدانى
ى.التىنسارين اتىنداعى نەگىزگى ورتا مەكتەپ مەملەكەتتىك كوممۋنالدىق مەكەمەسى
كەريمبايەۆا. دينارا شىبىت اۋىلى
You Might Also Like
-
وتكەن زاماندا ءبىر بايدىڭ جىلقىلارىنىڭ ىشىندە بوز ايعىرى بار ەكەن. بوز ايعىر جىلقىلاردان ۇزاپ الىسقا كەتپەي، شەت جاعىندا جۇرەتىن. ءبىر كۇنى جىلقىنى ۇرىلار ايداپ كەتەدى. بوزايعىر ۇيىرىمەن بىرگە ۇرىلار...
