ءبىلىمدى تياناقتاۋ
«سىمبات»جەكە مەكتەبىنىڭ باستاۋىش ءمۇعالىمى
الدابەرگەنوۆاۇزىلدىك جومارت قىزى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءبىلىمدى تياناقتاۋ.
ساباقتىڭ ماقساتتارى:
بىلىمدىلىك: كەرۋەنمەن ساياحاتقا شىعۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ مەڭگەرگەن ءبىلىم دەڭگەيىن انىقتاۋ.
دامىتۋشىلىق: كەستەلىك كوبەيتۋ جانە ءبولۋ، اۋىزشا قوسۋ جانە ازايتۋ امالدارىمەن بايلانىستى بەرىلگەن ەسەپتەردى تەز جانە دۇرىس ەسەپتەۋگە داعدىلاندىرۋ. تانىم - بەلسەندىلىكتەرىن ارتتىرۋ، قىزىعۋشىلىقتارىن وياتۋ. وزدىگىنەن جۇمىس ىستەۋگە ۇيرەتۋ.
تاربيەلىك: قازاق حالقىنىڭ سالت-داستۇرلەرىن وقۋشىلار بويىنا ءسىڭىرۋ. حالىقتىق پەداگوگيكانى نەگىزگە الا وتىرىپ، وقۋشىلاردى قوناقجايلىلىققا، ادامگەرشىلىككە، ازاماتتىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ساياحات ساباق.
ءپانارالىق بايلانىس: انا ءتىلى، دۇنيەتانۋ، ان-كۇي، ەڭبەككە باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق-جاۋاپ، بايانداۋ، توپتىق جۇمىس.
كورنەكىلىكتەر: ق ر كارتاسى، اۋىلدار ماكەتى، اسىقتار، قورجىن، جانۋارلار سۋرەتتەرى.
تەحنيكالىق قۇرالدار: ماگنيتوفون.
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
– ءبىر، ەكى، ءۇش،
بويعا جيناپ كۇش.
جالقاۋلىقتى تاستايمىز،
ساباقتى ءبىز باستايمىز.
(وقۋشىلار ورىندارىنا وتىرادى).
– بالالار، بۇگىنگى ماتەماتيكا ساباعىمىز ەرەكشە تۇردە وتەدى. ءبىز سەندەرمەن بىرگە ساياحاتقا شىعامىز.
– قازىرگى ۋاقىتتا ساياحاتقا نەمەن شىعۋعا بولادى؟ (ۇشاقپەن، پويىزبەن، اۆتوبۋسپەن...).
– ال ءبىزدىڭ اتا-بابالارىمىز بۇرىنعى كەزدە تۇيەمەن، ات اربامەن ءبىر اۋىلدان ەكىنشى اۋىلعا توي-دۋمانعا بارىپ تۇرعان. بۇگىنگى تاڭدا ءبىز اتا-بابالارىمىزدىڭ ءداستۇرىن، سالتتارىن جالعاستىرۋشى ۇرپاق بولعاندىقتان، ءبىز دە ساياحاتقا كەرۋەنمەن شىعامىز. (كەرۋەننىڭ سۋرەتىن تاقتاعا ءىلۋ).
– ساياحاتقا شىعۋعا دايىنسىڭدار ما؟ كەرۋەنگە ورنىعىپ وتىرىپ الايىق. (ءمۇعالىم جانە وقۋشىلار ءوز فوتوسۋرەتتەرىن تۇيەلەردىڭ ۇستىنە جاپسىرادى).
– حالىقتا “قازاق قوناقسىز بولمايدى” دەگەن ءسوز بار. ول ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ قوناقجايلىلىعىن بىلدىرەدى. وسى كەرۋەنمەن ءبىز كوپتەگەن اۋىلدارعا قوناققا بارامىز جانە ءار اۋىل دايىنداعان تاپسىرمانى ورىنداۋعا تىرىسامىز. بالالار، قازاقستان رەسپۋبليكاسى نەشە وبلىسقا بولىنگەن؟
(بالالاردىڭ نازارىن وبلىستارعا بولىنگەن كارتاعا اۋدارۋ. قانداي اۋىل قانداي وبلىستا ورنالاسقانىن انىقتاۋ. نەلىكتەن؟)
ءسابيت اۋىلى – سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا.
ىبىراي اۋىلى – قوستاناي وبلىسىندا.
اباي اۋىلى – شىعىس قازاقستان وبلىسىندا.
– جولىمىز ۇلى اقىن اتىمەن اتالىپ وتىرعان جامبىل اۋىلىنان باستالادى. جولعا شىعىپ، اباي اۋىلىنا بەت الايىق. اباي اتامىزدىڭ قانداي ولەڭىن بىلەمىز؟
(“ءبىلىم تاپپاي ماقتانبا...”).
– ولەڭدى جاتقا كىم ايتىپ بەرەدى؟
اباي اۋىلى كەرۋەندى قارسى الادى (ماگنيتوفون قوسىلادى):
– كەرۋەن، كەرۋەن، كوش كەرۋەن
كوكشەدەگى كوش كەرۋەن.
اتا سالتىن ساقتاعان
قوش كەلدىڭ، كوش كەرۋەن.
2. اۋىزشا ەسەپتەۋ.
– اباي اۋىلىنا كەلىپ جەتتىك. اباي اۋىلىنىڭ تۇرعىندارى بىزگە ارنالعان تاپسىرمانى قورجىنعا جاسىرىپ قويىپتى.
قورجىن ىشىندە ساندار. بۇل ساندار ءوز ورنىن تابۋ كەرەك.
تاقتادا:
*8=32 :6= 6 25:5= 300-180= *6=120
6*=48 *5=45 28:=4 :6=21 60+170=
(وقۋشىلار كەزەكپەن شىعىپ اينەكشەلەردى تولتىرادى. ساندار جازىلعان قاعازدى جەلىمدەپ جاپسىرادى).
– اۋىل اقساقالدارى جاۋاپتارىڭا ريزا، سەندەرگە ءوز سالەمدەمەلەرىن جولدادى. (وقۋشىلارعا دۇرىس جاۋاپ ءۇشىن جۇلدىزشالار تاراتۋ).
3. گەومەتريالىق فيگۋرالار تۋرالى بىلىمدەرىن بەكىتۋ.
– دالانىڭ جارىق جۇلدىزى – ىبىراي اۋىلىنا بەت الايىق. ىبىراي اتالارىڭنىڭ قانداي ولەڭدەرى بىلەسىڭدەر؟
(“كەل، بالالار، وقىلىق...”).
– كىم جاتقا ايتىپ بەرەدى؟
(ىبىراي اۋىلى كەرۋەندى ولەڭمەن قارسى الادى).
– ىبىراي اۋىلىندا ۇلكەن توي-دۋمان. تويعا كەلگەن ايەل زاتىنا دوربا، قالتا تاراتىلادى. ەر ادامدارعا جول بەرىلەدى. بىزگە بۇل تويدان نە بۇيىرادى؟
– ىبىراي اۋىلىنىڭ قورجىنىندا كوپتەگەن ارىپتەر بار ەكەن.
تاقتاداعى گەومەتريالىق فيگۋرالاردى اشەكەيلەيمىز – ارىپتەرمەن بەلگىلەيمىز.
تاقتادا: كەسىندى، نۇكتە، ءۇشبۇرىش، تىك ءتورتبۇرىش، بەسبۇرىشتى، جەتىبۇرىشتى كوپبۇرىشتار بەينەلەنگەن.
(وقۋشىلار كەزەكپەن تاقتاعا شىعىپ فيگۋرالاردى ارىپتەرمەن بەلگىلەيدى. وقيدى. ورنىندا وتىرعان وقۋشىلار داپتەرگە سىزىپ بەلگىلەيدى).
گەومەتريالىق فيگۋرالاردى كورسەتىپ بۇرىشتار سانىن انىقتاۋ.
– قازاق حالقىندا 3، 4، 5، 7 ساندارى قاسيەتتى، كيەلى دەپ سانالادى. نەلىكتەن؟
وقۋشىلاردىڭ جاۋاپتارى: (بىلمەگەن وقۋشىلار داپتەرلەرىنە جازىپ الادى)
3 – ءۇش ءجۇز، 3 – ءۇش بي، ...
4 – ءتورت تۇلىك مال،...
5 – بەس اسىل، بەس دۇشپان، بەس قارۋ،...
7 – جەتى كۇن، جەتى اتا،...
– نە دوڭگەلەك؟ كيىز ءۇي، جەر، كۇن، ايگولەكتىڭ ءجۇزى.
– بۇل اۋىلدىڭ تاپسىرماسىن دا ورىندادىق. اۋىل تۇرعىندارى سەندەرگە ريزا. (وقۋشىلارعا قول ورامالدار تاراتۋ).
– كەرۋەنىمىز مۇحتار اۋىلىنا قاراي بەت الدى. قازاق حالقىنىڭ قانداي ۇلتتىق ويىندارىن بىلەسىڭدەر؟
( توعىزقۇمالاق، اسىق، تەڭگە الۋ...).
– مۇحتار اۋىلىنىڭ قورجىنىنا قول سالايىق.
قورجىن ىشىندە نومىرلەنگەن اسىقتار.
توپتىق جۇمىس.
(سىنىپتى ءۇش توپقا ءبولۋ: بالالارعا قيىلما قاعازدار ۇسىنىلادى. سىرتىنا ساندار جاسىرىلعان. بالالار قيىلما قاعازداردى تاڭداپ العان سوڭ ولاردى توپتارعا ءبولۋ.
1-توپ: 2 سانىنا بولىنەتىن ساندار (4، 8،...)؛ 2-توپ: 5 سانىنا بولىنەتىن ساندار (5، 25،...)؛ 3-توپ: 3 سانىنا بولىنەتىن ساندار (9، 27،...). (توپ مۇشەسى ءبىر اسىقتى لاقتىرىپ ەكىنشى اسىقتى قاعىپ الادى. قاعىپ الىنعان اسىقتىڭ ءنومىرى اتالادى).
ءنومىر بويىنشا گەومەتريالىق فيگۋرا بەرىلەدى:
1 – شارشى؛
2 – تىك ءتورتبۇرىش؛
3 – تەكشە.
تاپسىرما: 1. بەرىلگەن فيگۋرا تۋرالى نە بىلەسىڭدەر؟ (اۋىزشا ايتۋ)
2. بەرىلگەن فيگۋرانىڭ پەريمەترىن، اۋدانىن (1، 2-توپ)، كولەمىن (3-توپ) تابۋ.
– قوسۋ مەن كوبەيتۋدىڭ قانداي قاسيەتتەرىن قولداندىڭدار؟
(وقۋشىلار كەزەكپەن جاۋاپتارىن ايتادى. توپتاردى باعالاۋ).
– ساكەن اۋىلىنىڭ تۇرعىندارى جاۋاپتارىڭا ريزا. بالالار، ۇزاق جولدان شارشادىڭدار. دەمالىپ، بويىمىزدى جازىپ الايىق.
4. سەرگىتۋ ءساتى: كانە، ءتۇزۋ تۇرايىق
كەسىندىنى قۇرايىق.
ساۋلە بولىپ سوزىلىپ،
نۇكتە بولىپ قالايىق.
5. ءسوزدى ەسەپ شىعارۋ.
– شولدەدىك، سۋساعانىمىزدى ساكەن اۋىلىنا بارىپ باسايىق. قازاق حالقىنىڭ قانداي سۋسىندارىن بىلەسىڭدەر؟
(قىمىز، شۇبات، ايران، شالاپ...)
(اۋىل ولەڭمەن قارسى الادى).
– ساكەن اۋىلىنىڭ قورجىنىنداعى تاپسىرما – ءسوزدى ەسەپ.
“ساكەننىڭ تويىنا ءارقايسىسى 3 ليتردەن 7 ىدىس شۇبات جانە 5 ليتردەن 10 ىدىس قىمىز اكەلىندى. ساكەننىڭ تويىنا بارلىعى نەشە ليتر سۋسىن اكەلىندى؟”
(ءبىر وقۋشى تاقتاعا شىعىپ شىعارادى)
شۇبات – 7 ىدىس 3ل- دەن؟ ل.
قىمىز – 10 ىدىس 5ل- دەن؟
(3*7)+(5*10)=71(ل.)
جاۋابى: ساكەننىڭ تويىنا بارلىعى 71 ليتر سۋسىن اكەلىندى.
جاقسى ءبىلىم كورسەتىپ بۇل اۋىلدىڭ دا تۇرعىندارىن قۋانتتىق.
6. تەڭدەۋ شەشۋ تاسىلدەرىن قايتالاۋ.
– ساكەن اۋىلىنان شىعىپ ءسابيت اۋىلىنا بارايىق. ءوز اۋىلىمىزعا جاقىندادىق. قازاق حالقىنىڭ قانداي سالت-داستۇرلەرىن بىلەسىڭدەر؟
(قىرقىنان شىعارۋ، بەسىككە سالۋ، سوعىم سويۋ،...).
– قانداي سايىس تۇرلەرىن بىلەسىڭدەر؟
(بايگە، كوكپار،...).
(ءسابيت اۋىلى ولەڭمەن قارسى الادى).
ءسابيت اۋىلىندا دا توي-تومالاق قىزىپ جاتىر. ءبىز دە تىس قالىپ قويمايىق. ءبىر سايىسقا قاتىسا كەتەيىك.
قورجىندا ەكى جىلقى، جىگىت پەن قىزدىڭ سۋرەتى.
“قىز قۋۋ” ويىنىنا قاتىسامىز. ۇل بالا مەن قىز بالا جارىسادى. ەگەر ۇل بالا قالسا، قىز بالا ونى قامشىمەن ۇرادى، قىز بالا قالسا، ەر بالا بەتىنەن سۇيەدى.
تەڭدەۋلەر شەشۋ: س*4=360 450:ا=5
ح:4 =80 ح*3=210
“بىلىكتى ءبىردى جىعار، ءبىلىمدى مىڭدى جىعار” دەگەندەي، ءبىز بارلىق اۋىل تۇرعىندارىنىڭ دايىنداعان تاپسىرمالارىن ورىندادىق. ارينە، ول ءبىلىمنىڭ ارقاسى.
ءسابيت اۋىلىنان شىعىپ ۇيگە قايتايىق. جامبىل اۋىلىنا جەتكەنشە، ءۇي تاپسىرماسىن جازىپ الايىق.
7. قورىتىندى.
تاپسىرمالاردى ورىنداۋ ءۇشىن نە ءبىلۋ كەرەك بولدى؟
(كوبەيتۋ كەستەسى، گەومەتريالىق فيگۋرالار تۋرالى ءبىلىم، تەڭدەۋ شەشۋ تاسىلدەرى، پەريمەتردى، اۋداندى، كولەمدى تابۋ تاسىلدەرى،...).
وقۋشىلاردىڭ جاۋاپتارىن تۇيىندەۋ.
باعالاۋ: ال ەندى اۋىلدار تۇرعىندارى كىمنىڭ بىلىمىنە وتە ريزا بولعانىن انىقتايىق.
جۇلدىزشالار جيناعان بالا 5 الادى.
شارشىلار جيناعان بالا 4 الادى.
ءۇشبۇرىشتار العان بالا 3 الادى.
– وسىمەن جامبىل اۋىلىنا كەلىپ جەتتىك.
“تۋعان جەردەي جەر بولماس، تۋعان ەلدەي ەل بولماس” دەگەندەي، ءوز اۋىلىمىز ءبىزدى قۇشاق جايا قارسى الدى. ساياحاتىمىز ۇنادى ما؟
وسىمەن ساباعىمىز اياقتالدى. ساۋ بولىڭىزدار!
الدابەرگەنوۆاۇزىلدىك جومارت قىزى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءبىلىمدى تياناقتاۋ.
ساباقتىڭ ماقساتتارى:
بىلىمدىلىك: كەرۋەنمەن ساياحاتقا شىعۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ مەڭگەرگەن ءبىلىم دەڭگەيىن انىقتاۋ.
دامىتۋشىلىق: كەستەلىك كوبەيتۋ جانە ءبولۋ، اۋىزشا قوسۋ جانە ازايتۋ امالدارىمەن بايلانىستى بەرىلگەن ەسەپتەردى تەز جانە دۇرىس ەسەپتەۋگە داعدىلاندىرۋ. تانىم - بەلسەندىلىكتەرىن ارتتىرۋ، قىزىعۋشىلىقتارىن وياتۋ. وزدىگىنەن جۇمىس ىستەۋگە ۇيرەتۋ.
تاربيەلىك: قازاق حالقىنىڭ سالت-داستۇرلەرىن وقۋشىلار بويىنا ءسىڭىرۋ. حالىقتىق پەداگوگيكانى نەگىزگە الا وتىرىپ، وقۋشىلاردى قوناقجايلىلىققا، ادامگەرشىلىككە، ازاماتتىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ساياحات ساباق.
ءپانارالىق بايلانىس: انا ءتىلى، دۇنيەتانۋ، ان-كۇي، ەڭبەككە باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق-جاۋاپ، بايانداۋ، توپتىق جۇمىس.
كورنەكىلىكتەر: ق ر كارتاسى، اۋىلدار ماكەتى، اسىقتار، قورجىن، جانۋارلار سۋرەتتەرى.
تەحنيكالىق قۇرالدار: ماگنيتوفون.
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
– ءبىر، ەكى، ءۇش،
بويعا جيناپ كۇش.
جالقاۋلىقتى تاستايمىز،
ساباقتى ءبىز باستايمىز.
(وقۋشىلار ورىندارىنا وتىرادى).
– بالالار، بۇگىنگى ماتەماتيكا ساباعىمىز ەرەكشە تۇردە وتەدى. ءبىز سەندەرمەن بىرگە ساياحاتقا شىعامىز.
– قازىرگى ۋاقىتتا ساياحاتقا نەمەن شىعۋعا بولادى؟ (ۇشاقپەن، پويىزبەن، اۆتوبۋسپەن...).
– ال ءبىزدىڭ اتا-بابالارىمىز بۇرىنعى كەزدە تۇيەمەن، ات اربامەن ءبىر اۋىلدان ەكىنشى اۋىلعا توي-دۋمانعا بارىپ تۇرعان. بۇگىنگى تاڭدا ءبىز اتا-بابالارىمىزدىڭ ءداستۇرىن، سالتتارىن جالعاستىرۋشى ۇرپاق بولعاندىقتان، ءبىز دە ساياحاتقا كەرۋەنمەن شىعامىز. (كەرۋەننىڭ سۋرەتىن تاقتاعا ءىلۋ).
– ساياحاتقا شىعۋعا دايىنسىڭدار ما؟ كەرۋەنگە ورنىعىپ وتىرىپ الايىق. (ءمۇعالىم جانە وقۋشىلار ءوز فوتوسۋرەتتەرىن تۇيەلەردىڭ ۇستىنە جاپسىرادى).
– حالىقتا “قازاق قوناقسىز بولمايدى” دەگەن ءسوز بار. ول ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ قوناقجايلىلىعىن بىلدىرەدى. وسى كەرۋەنمەن ءبىز كوپتەگەن اۋىلدارعا قوناققا بارامىز جانە ءار اۋىل دايىنداعان تاپسىرمانى ورىنداۋعا تىرىسامىز. بالالار، قازاقستان رەسپۋبليكاسى نەشە وبلىسقا بولىنگەن؟
(بالالاردىڭ نازارىن وبلىستارعا بولىنگەن كارتاعا اۋدارۋ. قانداي اۋىل قانداي وبلىستا ورنالاسقانىن انىقتاۋ. نەلىكتەن؟)
ءسابيت اۋىلى – سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا.
ىبىراي اۋىلى – قوستاناي وبلىسىندا.
اباي اۋىلى – شىعىس قازاقستان وبلىسىندا.
– جولىمىز ۇلى اقىن اتىمەن اتالىپ وتىرعان جامبىل اۋىلىنان باستالادى. جولعا شىعىپ، اباي اۋىلىنا بەت الايىق. اباي اتامىزدىڭ قانداي ولەڭىن بىلەمىز؟
(“ءبىلىم تاپپاي ماقتانبا...”).
– ولەڭدى جاتقا كىم ايتىپ بەرەدى؟
اباي اۋىلى كەرۋەندى قارسى الادى (ماگنيتوفون قوسىلادى):
– كەرۋەن، كەرۋەن، كوش كەرۋەن
كوكشەدەگى كوش كەرۋەن.
اتا سالتىن ساقتاعان
قوش كەلدىڭ، كوش كەرۋەن.
2. اۋىزشا ەسەپتەۋ.
– اباي اۋىلىنا كەلىپ جەتتىك. اباي اۋىلىنىڭ تۇرعىندارى بىزگە ارنالعان تاپسىرمانى قورجىنعا جاسىرىپ قويىپتى.
قورجىن ىشىندە ساندار. بۇل ساندار ءوز ورنىن تابۋ كەرەك.
تاقتادا:
*8=32 :6= 6 25:5= 300-180= *6=120
6*=48 *5=45 28:=4 :6=21 60+170=
(وقۋشىلار كەزەكپەن شىعىپ اينەكشەلەردى تولتىرادى. ساندار جازىلعان قاعازدى جەلىمدەپ جاپسىرادى).
– اۋىل اقساقالدارى جاۋاپتارىڭا ريزا، سەندەرگە ءوز سالەمدەمەلەرىن جولدادى. (وقۋشىلارعا دۇرىس جاۋاپ ءۇشىن جۇلدىزشالار تاراتۋ).
3. گەومەتريالىق فيگۋرالار تۋرالى بىلىمدەرىن بەكىتۋ.
– دالانىڭ جارىق جۇلدىزى – ىبىراي اۋىلىنا بەت الايىق. ىبىراي اتالارىڭنىڭ قانداي ولەڭدەرى بىلەسىڭدەر؟
(“كەل، بالالار، وقىلىق...”).
– كىم جاتقا ايتىپ بەرەدى؟
(ىبىراي اۋىلى كەرۋەندى ولەڭمەن قارسى الادى).
– ىبىراي اۋىلىندا ۇلكەن توي-دۋمان. تويعا كەلگەن ايەل زاتىنا دوربا، قالتا تاراتىلادى. ەر ادامدارعا جول بەرىلەدى. بىزگە بۇل تويدان نە بۇيىرادى؟
– ىبىراي اۋىلىنىڭ قورجىنىندا كوپتەگەن ارىپتەر بار ەكەن.
تاقتاداعى گەومەتريالىق فيگۋرالاردى اشەكەيلەيمىز – ارىپتەرمەن بەلگىلەيمىز.
تاقتادا: كەسىندى، نۇكتە، ءۇشبۇرىش، تىك ءتورتبۇرىش، بەسبۇرىشتى، جەتىبۇرىشتى كوپبۇرىشتار بەينەلەنگەن.
(وقۋشىلار كەزەكپەن تاقتاعا شىعىپ فيگۋرالاردى ارىپتەرمەن بەلگىلەيدى. وقيدى. ورنىندا وتىرعان وقۋشىلار داپتەرگە سىزىپ بەلگىلەيدى).
گەومەتريالىق فيگۋرالاردى كورسەتىپ بۇرىشتار سانىن انىقتاۋ.
– قازاق حالقىندا 3، 4، 5، 7 ساندارى قاسيەتتى، كيەلى دەپ سانالادى. نەلىكتەن؟
وقۋشىلاردىڭ جاۋاپتارى: (بىلمەگەن وقۋشىلار داپتەرلەرىنە جازىپ الادى)
3 – ءۇش ءجۇز، 3 – ءۇش بي، ...
4 – ءتورت تۇلىك مال،...
5 – بەس اسىل، بەس دۇشپان، بەس قارۋ،...
7 – جەتى كۇن، جەتى اتا،...
– نە دوڭگەلەك؟ كيىز ءۇي، جەر، كۇن، ايگولەكتىڭ ءجۇزى.
– بۇل اۋىلدىڭ تاپسىرماسىن دا ورىندادىق. اۋىل تۇرعىندارى سەندەرگە ريزا. (وقۋشىلارعا قول ورامالدار تاراتۋ).
– كەرۋەنىمىز مۇحتار اۋىلىنا قاراي بەت الدى. قازاق حالقىنىڭ قانداي ۇلتتىق ويىندارىن بىلەسىڭدەر؟
( توعىزقۇمالاق، اسىق، تەڭگە الۋ...).
– مۇحتار اۋىلىنىڭ قورجىنىنا قول سالايىق.
قورجىن ىشىندە نومىرلەنگەن اسىقتار.
توپتىق جۇمىس.
(سىنىپتى ءۇش توپقا ءبولۋ: بالالارعا قيىلما قاعازدار ۇسىنىلادى. سىرتىنا ساندار جاسىرىلعان. بالالار قيىلما قاعازداردى تاڭداپ العان سوڭ ولاردى توپتارعا ءبولۋ.
1-توپ: 2 سانىنا بولىنەتىن ساندار (4، 8،...)؛ 2-توپ: 5 سانىنا بولىنەتىن ساندار (5، 25،...)؛ 3-توپ: 3 سانىنا بولىنەتىن ساندار (9، 27،...). (توپ مۇشەسى ءبىر اسىقتى لاقتىرىپ ەكىنشى اسىقتى قاعىپ الادى. قاعىپ الىنعان اسىقتىڭ ءنومىرى اتالادى).
ءنومىر بويىنشا گەومەتريالىق فيگۋرا بەرىلەدى:
1 – شارشى؛
2 – تىك ءتورتبۇرىش؛
3 – تەكشە.
تاپسىرما: 1. بەرىلگەن فيگۋرا تۋرالى نە بىلەسىڭدەر؟ (اۋىزشا ايتۋ)
2. بەرىلگەن فيگۋرانىڭ پەريمەترىن، اۋدانىن (1، 2-توپ)، كولەمىن (3-توپ) تابۋ.
– قوسۋ مەن كوبەيتۋدىڭ قانداي قاسيەتتەرىن قولداندىڭدار؟
(وقۋشىلار كەزەكپەن جاۋاپتارىن ايتادى. توپتاردى باعالاۋ).
– ساكەن اۋىلىنىڭ تۇرعىندارى جاۋاپتارىڭا ريزا. بالالار، ۇزاق جولدان شارشادىڭدار. دەمالىپ، بويىمىزدى جازىپ الايىق.
4. سەرگىتۋ ءساتى: كانە، ءتۇزۋ تۇرايىق
كەسىندىنى قۇرايىق.
ساۋلە بولىپ سوزىلىپ،
نۇكتە بولىپ قالايىق.
5. ءسوزدى ەسەپ شىعارۋ.
– شولدەدىك، سۋساعانىمىزدى ساكەن اۋىلىنا بارىپ باسايىق. قازاق حالقىنىڭ قانداي سۋسىندارىن بىلەسىڭدەر؟
(قىمىز، شۇبات، ايران، شالاپ...)
(اۋىل ولەڭمەن قارسى الادى).
– ساكەن اۋىلىنىڭ قورجىنىنداعى تاپسىرما – ءسوزدى ەسەپ.
“ساكەننىڭ تويىنا ءارقايسىسى 3 ليتردەن 7 ىدىس شۇبات جانە 5 ليتردەن 10 ىدىس قىمىز اكەلىندى. ساكەننىڭ تويىنا بارلىعى نەشە ليتر سۋسىن اكەلىندى؟”
(ءبىر وقۋشى تاقتاعا شىعىپ شىعارادى)
شۇبات – 7 ىدىس 3ل- دەن؟ ل.
قىمىز – 10 ىدىس 5ل- دەن؟
(3*7)+(5*10)=71(ل.)
جاۋابى: ساكەننىڭ تويىنا بارلىعى 71 ليتر سۋسىن اكەلىندى.
جاقسى ءبىلىم كورسەتىپ بۇل اۋىلدىڭ دا تۇرعىندارىن قۋانتتىق.
6. تەڭدەۋ شەشۋ تاسىلدەرىن قايتالاۋ.
– ساكەن اۋىلىنان شىعىپ ءسابيت اۋىلىنا بارايىق. ءوز اۋىلىمىزعا جاقىندادىق. قازاق حالقىنىڭ قانداي سالت-داستۇرلەرىن بىلەسىڭدەر؟
(قىرقىنان شىعارۋ، بەسىككە سالۋ، سوعىم سويۋ،...).
– قانداي سايىس تۇرلەرىن بىلەسىڭدەر؟
(بايگە، كوكپار،...).
(ءسابيت اۋىلى ولەڭمەن قارسى الادى).
ءسابيت اۋىلىندا دا توي-تومالاق قىزىپ جاتىر. ءبىز دە تىس قالىپ قويمايىق. ءبىر سايىسقا قاتىسا كەتەيىك.
قورجىندا ەكى جىلقى، جىگىت پەن قىزدىڭ سۋرەتى.
“قىز قۋۋ” ويىنىنا قاتىسامىز. ۇل بالا مەن قىز بالا جارىسادى. ەگەر ۇل بالا قالسا، قىز بالا ونى قامشىمەن ۇرادى، قىز بالا قالسا، ەر بالا بەتىنەن سۇيەدى.
تەڭدەۋلەر شەشۋ: س*4=360 450:ا=5
ح:4 =80 ح*3=210
“بىلىكتى ءبىردى جىعار، ءبىلىمدى مىڭدى جىعار” دەگەندەي، ءبىز بارلىق اۋىل تۇرعىندارىنىڭ دايىنداعان تاپسىرمالارىن ورىندادىق. ارينە، ول ءبىلىمنىڭ ارقاسى.
ءسابيت اۋىلىنان شىعىپ ۇيگە قايتايىق. جامبىل اۋىلىنا جەتكەنشە، ءۇي تاپسىرماسىن جازىپ الايىق.
7. قورىتىندى.
تاپسىرمالاردى ورىنداۋ ءۇشىن نە ءبىلۋ كەرەك بولدى؟
(كوبەيتۋ كەستەسى، گەومەتريالىق فيگۋرالار تۋرالى ءبىلىم، تەڭدەۋ شەشۋ تاسىلدەرى، پەريمەتردى، اۋداندى، كولەمدى تابۋ تاسىلدەرى،...).
وقۋشىلاردىڭ جاۋاپتارىن تۇيىندەۋ.
باعالاۋ: ال ەندى اۋىلدار تۇرعىندارى كىمنىڭ بىلىمىنە وتە ريزا بولعانىن انىقتايىق.
جۇلدىزشالار جيناعان بالا 5 الادى.
شارشىلار جيناعان بالا 4 الادى.
ءۇشبۇرىشتار العان بالا 3 الادى.
– وسىمەن جامبىل اۋىلىنا كەلىپ جەتتىك.
“تۋعان جەردەي جەر بولماس، تۋعان ەلدەي ەل بولماس” دەگەندەي، ءوز اۋىلىمىز ءبىزدى قۇشاق جايا قارسى الدى. ساياحاتىمىز ۇنادى ما؟
وسىمەن ساباعىمىز اياقتالدى. ساۋ بولىڭىزدار!
You Might Also Like
